ڪميونسٽ صحافي
ڪاليج جي پنهنجي واٽ تان هٽڻ جو هڪ ڪارڻ بين الاقوامي ڀائيچاري جي مضبوط لهر پڻ هئي. صحافين جي بين الاقوامي تنظيم ۽ مختلف ملڪن ۾ موجود صحافين جي ايسوسيئيشنن پاران سندن گرفتار ساٿين بابت معلومات حاصل ڪرڻ لاءِ وڏي پئماني تي ڪاليج جي اڳواڻن کان پڇاڳاڇا ڪئي ويئي هئي.
جنهن جي نتيجي ۾ ڪاليج جي اڳواڻن کي زباني ۽ لکت ٻنهي طريقن سان بونيلا کي اها درخواست ڪرڻي پيئي هئي ته کين قيد ٿيل صحافين بابت ڄاڻ ڏني وڃي. انهيءَ ڏس ۾ سندن پاران، جنرل کي ”گم ٿيلن“ جي هڪ لسٽ پڻ ڏني ويئي هئي، جنهن ۾ يقينن منهنجو نالو به شامل ڪيو ويو هوندو. ڇاڪاڻ ته صحافين جي بين الاقوامي تنظيم جي نائب صدر الفريد واوليويريس سميت، ڪاليج جي صلاحڪارن ايل، سگلو جي اڳوڻي ايڊيٽر انچيف جي حياتي بچائڻ لاءِ، اهو سڀ ڪجهه ڪيو هو جيڪي سندن وس ۾ هو. پر گهرو وزير جو ذاتي مددگار جنهن لسٽ سان اسٽيڊيم آيو هو انهيءَ ۾ روڊريجو روجاس کان سواءِ قيد ٿيل ٻين سڀني صحافين جا نالا موجود هئا. منهنجي ساٿين پاران احتجاج کان پوءِ منهنجو نالو لسٽ ۾ شامل ڪيو ويو. گهرو وزير جي ذاتي مددگار کي منهنجي حقيقي صورتحال بابت ٻڌايو ويو، کيس سڌ ڏني ويئي ته مون کي نه فقط ايذاءَ ۽ تشدد جو نشانو بڻايو ويو آهي، پر حقيقت ۾ هن وقت به مون کي سائيڪلنگ پٽي وٽ ايذاءَ ڏنا پيا وڃن.
اهو سڀ ڪجهه بلڪل ئي بيڪار هو. مون کي انهي ڪري قيد نه ڪيو ويو هو جو آءُ صحافي هوس پنوشي جي ايجنٽن کي نه ته ايل سگلو جي اڳوڻي ايڊيٽر انچيف ۾ ۽ نه آلندي جي اڳوڻي سڌسماءَ جي صلاحڪار ۾ ڪا دلچسپي هئي. سندن پهرين ۽ گهڻي دلچسپي هڪ اهڙي ڪميونسٽ ۾ هئي جيڪو چلي جي ڪميونسٽ پارٽي جي مرڪزي ڪميٽي جي سياسي ڪميشن جو ميمبر هو ۽ جنهن تي سندن پاران ”سوويت جاسوس“ وارو ڏوهه پڻ مڙهيل هو. کين چلي جي هڪ اهڙي ڪميونسٽ سان حساب چڪائڻ ۾ دلچسپي هئي جنهن ريڪابيرن جي پارٽي جي پنجاهين سالگرهه تي، سياسي ڪميشن جي ٻين ميمبرن سوڌو، ڪامريڊ آندري ڪير لينڪو هٿان، سوويت يونين پاران مليل، سو سالن وارو لينن ميدل حاصل ڪيو هو.
بونيلا ۽ سندس ”ذاتي مددگار“ کي مون کي ايذاءَ ڏيندڙن وانگر انهيءَ جي پوري ڄاڻ هئي. انهيءَ سبب ڪري ئي مون کي ”گرفتار ٿيل يا گم ٿيل“ صحافين جي فهرست ۾ شامل نه ڪيو ويو هو.
جنتا صحافين جي قومي ڪاليج کي ٽوڙڻ نه پئي چاهيو. ڪنهن حد تائين اُن ڪاليج کي پنهنجي مقصد لاءِ استعمال ڪرڻ جو بندوبست ڪري ڇڏيو هو. ڪاليج جي صدر ڪرسچن ڊيموڪريٽ ڪارلوس سيپلويڊا کي اخبار جو ايڊيٽر مقرر ڪيو ويو هو. ڪاليج جي اڳواڻن مان گهڻا اخبار ”ايل مرڪيوريئو“ سان واسطو رکندڙ ۽ ڪرسچن ڊيموڪريٽ هئا، جن، ٽريد يونين سرگرميءَ ۾ حصو وٺي بغاوت کي ڪامياب بنائڻ ۾ مدد ڪئي هئي.
کين ان جي ڪا پرواهه نه هئي ته جنتا سنتياگو جي پنج اخبارن ۽ ڪيترن علائقائي رسالن کي بند ڪري ڇڏيو آهي ۽ ڏهاڪو ريڊيو اسٽيشنن کي خاموش ڪيو ويو آهي، سوين صحافين کي نوڪرين مان ڪڍيو ۽ جيلن ۾ وجهي ايذايو ويو آهي ۽ ڪميونسٽ ڪارلوس برگر گورالنڪ وانگر، جيڪو هڪ وقت وڪيل هو، پارٽي ۽ انقلاب جي خدمت ڪندو رهيو هو ۽ بعد ۾ صحافي ٿي ڪم ڪيو هئائين، قتل ڪيو ويو آهي. کين سينسر شپ، خيالن تي بندش ۽ ماڻهن جي صحيح ڄاڻ حاصل ڪرڻ جي حق سان هٿ چراند بابت، ڪنهن به قسم جو ڪو فڪر نه هو، جنهن جي حق ۾ چلي جي سمورن نظرين جي صحافين 1968ع ۾ اريڪا ۾ ٿيل ڪانفرنس ۾ ڳالهايو هو.
ڪاليج جي ساڄي ڌر جي اڳواڻن جي خيال ۾ هڪ رسمي احتجاج کان سواءِ ٻي ڪنهن ڳالهه ڪرڻ جي ڪا اهميت ڪانهي. سندن، ڪميونسٽ روڊ ريجوروجاس جي حياتيءَ سان ڪو واسطو ڪو نه هو. پر پنوشي ۽ سندس ٽولي جي حڪم ۾ هلندڙ قاتل هڪ ڪميونسٽ اڳواڻ جي حيثيت ۾ روڊ ريجوروجاس جي مرڻ ۾ خوش هئا. بهرحال انهيءَ تي پوش چڙهائڻ لاءِ کين قانوني حدن اندر رهي ڪن قانوني بهانن جي گهرج هئي. هنن ساڻس اهڙو سلوڪ ڪرڻ پئي چاهيو، جو کيس ڪنهن ٽريبونل پاران ملڪ جو غدار ثابت ڪري سزا ڏئي ڇڏجي. انهيءَ مقصد لاءِ سندن پاران اهو احمقاڻو ڏوهه ٿاڦيو ويو ته روجاس ”ڳاڙهو جاسوس“ آهي.
بهرحال هتي کين پوري طرح شڪست ٿي، قاتل پنهنجن مڙهيل ڀوائتن ڏوهن مان ڪنهن هڪ کي به ثابت نه ڪري سگهيا. سبب ظاهر هو ته اهي ڏوهه اصلي حقيقتن کان صفا ابتڙ هئا. اهي رڳو جنتا جي نظريه دانن جي وحشياڻي تصور تي ٻڌل هئا.
پر ان هوندي به هو مون کي آزاد نٿي ڪري سگهيا. مون کي ڪنهن نه ڪنهن ڳالهه لاءِ ڏوهاري ٺهرائڻ هنن لاءِ ضروري هو ته مون عملي ڪميونسٽ پروپئگنڊا لاءِ پريس جي ذريعي کي استعمال ڪيو آهي.
بعد ۾ ٿيندڙ سڄي پڇاڳاڇا انهيءَ هڪ ڳالهه تي بيٺل هئي. اهو ڏوهه منهنجي لاءِ وڏي عزت جو باعث هو. مون انهيءَ کي پنهنجي لاءِ بلڪل ائين سمجهيو، جيئن مڇي پاڻ کي پاڻيءَ منجهه محسوس ڪري. مون جهٽ ۾ پڌرو ڪيو ته جيڪڏهن انهيءَ فارمولي جو مطلب اهو آهي ته مون پريس جي ذريعي کي چليءَ جي ڪميونسٽ پارٽيءَ جي پاليسي ۽ بين الاقوامي ڪيمونسٽ تحريڪ بابت ماڻهن کي ٻڌائڻ لاءِ استعمال ڪيو آهي ته پوءِ آءُ اهو باسيان ٿو ته اهو ”ڏوهه“ بلڪل صحيح آهي ۽ اهو اقرار ٿو ڪريان ته آءُ پريس وسيلي ڪميونزم جي پروپئگنڊا ڪندڙ آهيان يا وڌيڪ صحيح ائين ٿيندو ته مون اهڙي پروپئگنڊا ڪندڙ ٿيڻ جي ڀرپور ڪوشش ڪئي آهي.
رڳو اها ئي ”مڃتا“ مون کان وٺي پئي سگهجي، اهو ئي اڪيلو ”بيان“ هو جنهن تي مون نيشنل اسٽيڊيم جي ايذاءَ ڏيندڙ مرڪزن ۾ صحيح ڪئي.
مون کي پڇاڳاڇا سان گڏ ايذائن ڏيڻ وارو سلسلو 15 کان 18 آڪٽوبر تائين جاري رهيو. هر صبح مون کي ٻين قيدين سان گڏ نيشنل اسٽيڊيم مان سائيڪلنگ پٽي ڏانهن وٺي ويندا هئا، جتي پنهنجن هٿن تي ڪمبل رکي، اسان کي ڪلاڪن جا ڪلاڪ پڇاڳاڇا لاءِ سڏجڻ جو انتظار ڪرڻو پوندو هو. جڏهن اسان جو پڇاڳاڇا جو وارو ايندو هو ته ڪا به شيءِ بدليل نه هوندي هئي، اسان کي ايذايو ويندو هو، بدن تان ڪپڙا لاٿا ويندا هئا ۽ ڪلاڪن تائين اکين تي پٽي ٻڌي رکيو ويندو هو. سانجهيءَ ٽاڻي، اسان نٻل، مار کاڌل، رت ڳاڙيندا، اسٽيڊيم ڏانهن ورندا هئاسين. پنوشي جا ايجنٽ، اسان جي پنهنجي مقصد جي سچائيءَ ۾ يقين ۽ مضبوطيءَ کي ختم ڪرڻ ۾ بلڪل ناڪام ٿي ويا هئا.
بهرحال انهيءَ ڪرت ۾ ڪڏهن فرق پڻ هوندو هو. آءُ اڃا تائين ”جن کان پڇاڳاڇا ٿيڻي آهي“ واري گروپ م هئس جنهن ڪري مون کي هر رات مختلف کوليءَ ۾ ئي گهارڻي پوندي هئي.