موڪلاڻي
آئون هر کوليءَ ۾ پنهنجي ساٿي قيدين کان موڪلائڻ ويس. پنهنجي کولين ۾ وڃڻ کان اڳ ۽ سارجنٽ جي واپسيءَ کان ڪجهه منٽ اڳ هو بلڪل ائين ٻه قطارون ٺاهي بيٺا جيئن روزانو صبح جو حاضري مهل ٺاهيندا هئا ۽ جيئن ئي مون دروازي ۽ آزاديءَ ڏانهن وک وڌائي، هنن ”انٽرنيشنل“ ڳائڻ شروع ڪيو. آئون آهستي آهستي هلندي ساڻن ڳائيندو ويس. پويان رهيل گهڻن ڄڻن کي ڊگهي مدي واريون سزائون مليل هيون. ٻين تي اڃا ڪيس نه هليا هئا. بهرحال منجهانئن هر ڪنهن لاءِ هڪ ڪميونسٽ جو آزاد ٿيڻ آزاديءَ جي ساهه کڻڻ برابر هو.
جيئن ئي مون جيل جون آخري رسمي ڪارروايون پوريون پئي ڪيون، تيئن مون جيل جي دروازي جي سيخن مان منهنجي زال، ٽن ڌيئرن ۽ منهنجي وڪيل ايوگنيو ويلاسڪو جي جهلڪ ڏٺي.
جيل جا در شام جي ساڍي ستين مهل، جڏهن سج اڃا چمڪي رهيو هو، منهنجي پويان بند ٿي ويا. آئون وري گهر، يعني انهيءَ جاءِ ڏانهن موٽي رهيو هوس، جتان مون کي 11 سيپٽمبر تي ڀڄي وڃڻ تي مجبور ڪيو ويو هو. آئون، پنهنجن خوش ٿيندڙ پاڙيسرين، ملاقات لاءِ ايندڙ دوستن ۽ پارٽي هيڊ ڪوارٽر مان آيل پيغامبر سان ملڻ لاءِ موٽي آيو هوس.
مون کي ملڪ مان لڏڻ ۽ پارٽي جو ڪم ٻاهر کڻي وڃڻ لاءِ چيو ويو. اهو هڪ اهڙو فيصلو هو، جنهن جي مون کي توقع نه هئي. مون کين درخواست ڪئي ته مون کي هتي رهڻ ۽ زير زمين تحريڪ سان ڪم ڪرڻ جي اجازت ڏني وڃي. پر منهنجي ساٿين جو چوڻ هو ته اهو انهيءَ ڪري ممڪن نه هو، جو آئون پوليس لاءِ گهڻو ڄاتل سڃاتل ۽ ترت سندن ڌيان تي اچڻ جوڳو ٿي پيو هوس، جنهن ڪري جيڪڏهن آئون لڪي پوندس ته بي خبريءَ ۾ زير زمين پارٽي اڳواڻيءَ لاءِ ڪيل حفاظتي انتظامن کي نقصان پهچي سگهي ٿو.
گهڻي تاڪيد کان پوءِ، رڳو پارٽي جي هدايتن کي نظر ۾ رکي مون بلغاريه جي سفارتخاني جي چار ديواريءَ ۾ پناهه ورتي، جيڪو جنتا سان سفارتي لاڳاپن جي خاتمي کان پوءِ آسٽريا جي حفاظت ۾ هو. تمام گهڻي انتظام کان پوءِ نيٺ مون کي ملڪ ڇڏڻ جي اجازت ڏني ويئي. اهڙي ريت هڪ جلاوطن جي حيثيت ۾ منهنجي لاءِ چلي جي فاشزم خلاف جدوجهد جو نئون مرحلو شروع ٿيو.
پرولتاري بين الاقواميت هڪ ڀيرو ٻيهر پنهنجي طاقت جو مظاهرو ڪيو هو. اها هڪ ڏکي ويڙهه آهي ۽ هوندي.
پر اسين سوڀارا ٿينداسين.