پنهنجي پاران

هي ڪتاب ڪيئن لکجي ويو ، مون کي اڄان يقين ڪونه ٿو اچي، حقيقت ۾ مون ڪي گھڻا ڪتاب به ڪون پڙهيا آهن، پر پوءِ به منهنجي ادب ۾ پسنديده صنف صوفين بابت ڪتاب پڙهڻ کان علاوه سفرنامه ئي رهيا آهن. سفرنامه پڙهندي اهو سوچيندو هيس ته جڏهن ٻين ملڪن ڏانهن وڃڻ ٿيو ته سفرنامون ضرور لکندس. ملائشيا ۾ رهندي به سفرنامون لکڻ جو سوچيو، ۽ ضروري شيون ڊائري تي نوٽ ڪندو پئي ويس، ته ملائشيا بابت الطاف شيخ جا سفرنامه نئي سري سان پڙهندو به ويس. مونکي هميشه محسوس ٿيو ٿه آءَ ڪجهه نئون ڪون لکي رهيو آهيان، ۽ نه ئي الطاف شيخ جهڙي ليجنڊ ليکڪ جي ڊزن کان مٿي ملائشيا بابت سفرنامنن هوندي منهنجي ڪتاب جي ڪا ضرورت به آهي، پر ان سوچ ويچار هوندي دليون هڻندي به ڊائري ۾ ملائشيا بابت ڪجهه نه ڪجهه لکندو رهيس، پر آءُ مطمئن نه هيس، ان وچ ۾ ڪجهه سنڌي ڪتاب جيڪي آءٌ پاڪستان مان ملائشيا کڻي آيو هيس، انهن ڪتابن مان هڪ ڏينهن پنهنجي چاچي حريف خان طرفان ڏنل ڪتاب ”تعليمي انقلاب“ پڙهڻ شروع ڪيو، جنهن ڪتاب جي هڪ حصي ۾ تعليم جي اهميت تي ڪيترائي مضمون آهن، ته وري ٻئي حصي ۾ سنڌ جي اندر اسڪولن، ڪاليجن جي تباهي ۽ يونيورسٽين اندر جديد تعليمي سهولتن جي کوٽ ۽ صحتمند ماحول نه هجڻ جا داستان هئا. حالانڪ اهو ڪتاب پهرين پاڪستان ۾ به پڙهي ڇڏيو هو، پر شايد ملائشيا ۾ اسڪول، ڪاليج ۽ يونيورسٽيون جو ماحول ۽ معيار جو اکين اڳيان هو ۽ انهن جي ڀيٽ ۾ جو پنهنجي تعليمي ادارن جو خراب نقشو سامهون آيو ته پريشاني ٿي ۽ ڪنهن سوچ ۾ ٻڏي ويس. ڪولالمپور ۾ ڪجهه سرڪاري پرائمري اسڪولن، جي اڳيان لگھندي جڏهن اسڪول جي بلڊنگ اڳيان تمام وڏي گرائونڊ تي ٻار راند رهندي، يا صاف سٿري ڪينٽينن تي ماني کائيندي، يا ڪلاس ۾ لڳل ايئر ڪنڊيشنس تي نظر پوندي هئي ته سنڌ جي پرائمري اسڪولن ۽ هاءِ اسڪولن جي حالت اکين اڳيان اچي ويندي هئي. ان ئي سوچ ۾ رهندي خيال آيون ته ڇونه ملائشيا جي تعليمي نظام جي ڪاميابي بابت پڙهان ۽ ملائشيا ۾ موجود تعليمي موقعن بابت لکان جنهن سان ٿي سگھي ٿو پنهنجي نوجوانن لاءِ ڪا نئي راه نڪري پئي. پهرين مون صرف ملائشيا جي بابت ۽ ملائشيا ۾ تعليمي ادارن بابت لکڻ شروع ڪيو. پر پوءِ ملائشيا سان گڏ چائنا بابت لکڻ جو سوچيو، هڪ ڪالم به لکيو جنهن جو عنوان رکيو ايشيا ۾ اعلي تعليم جا موقعا ۽ ملائشيا جيڪو سنڌ ايڪسپريس ۾ 29 آڪٽوبر 2015 ۾ ڇپيو.ان دوران هڪ ڪتاب ”ايشيا ايندڙ وقت ۾ اعلي تعليم حوالي سان سپرپاور“ به انٽرنيٽ تي نظر آيو ته ارادو ڪيم ته منهنجو ڪتاب فقط ملائشيا ۽ چائنا بابت نه پر ايشيا بابت هجڻ گھرجي جنهن جو عنوان رکيو ”ايشيا ۾ اعلي تعليم جا موقعا“.ان ڪري ڪتاب ۾ ايشيا جي سمورن اهم علائقن جي ملڪن بابت تعليمي نظام بابت تفصيل شامل ڪرڻ جو سوچيو،ان بعد مختلف ڪتابن، انٽرنيٽ، گورنمينٽ ويبسائيٽس ۽ ريسرچ آرٽيڪل ڏسڻ شروع ڪيا.ته آڪسفورڊ يونيورسٽي طرفان سال 2015ع جي دنيا جي تعليمي ادارن بابت رپورٽ پڙهي، ان رپورٽ پڙهڻ کان پوءِ آءَ پنهنجي اندر هڪ ڳالهه واضع محسوس ڪئي ته مون کي ڪتاب لکڻ گھرجي ، ”اعلي تعليم: بين الاقوامي رجحان ۽ موقعا“. جنهن ڪري مختلف ملڪن ۾ سنڌي دوستن سان رابطه ڪري تعليمي ماحول، اسڪالرشپس بابت ڳالهه ٻولهه ڪرڻ شروع ڪئي، ڪجهه کان انٽرويو به ڪيا آهن، نيٺ ان نتيجي تي پهتس ته ڪتاب اعلي تعليم بابت پوري دنيا ۾ آيل رجحان ۽ موقعن بابت هجڻ گھرجي. جنهن جو هي پهريون ڀاڱو آهي. جنهن ۾ گھڻو فوڪس ايشيا جي ملڪن تي ڪيل آهي. هن ڪتاب لکڻ جو مقصد سنڌ جي ذهين ۽ قابل شاگردن کي دنيا جي بهترين ادارن ۾ وڃي اعلي تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ اتساه ڏيڻو آهي کين اتي موجود موقعن بابت رهنمائي ڏيڻ آهي ۽ کين اهو ٻڌائڻو آهي ته دنيا هن وقت ذهانت جو قدر ڪري ٿي، سڄي دنيا جي تعليمي ادران جا دروازا ذهين ۽ سوچيندڙ ذهنن لاءِ کليل آهن، اچو ته پنهنجي لاءِ نوان رستا ۽ نيون راهون تلاش ڪيون. ٻاهر وڃي پڙهڻ سان نه صرف ماڻهون ڊگري حاصل ڪري ٿو پر بين الاقومي ادارن ۾ روزگار به حاصل ڪري سگھي ٿو، پنهنجي خاندا ، ڳوٺ ۽ شهر جي ماڻهن لاءِ وڌيڪ پائيدار ۽ سونهون بڻجي سگھي ٿو. پنهنجي قوم ۽ وطن جو نالو روشن ڪري سگھي ٿو. ان لاءِ ڪوشش ڪرڻ جي ضرورت آهي، اميد آهي ته هن ڪتاب مان نوجوان لاڀ حاصل ڪندا.
آءُ نهايت ئي شڪر گذار آهيان چاچي نور نبي راهوجو صاحب ۽ سائين دين محمد ڪلهوڙو صاحب جو، جن منهنجي ڪتاب ۾ موجود لاتعداد صورتختي جي غلطين کي نه فقط صحيح ڪيو پر ٻولي کي به درست ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. حقيقت ۾ هي ڪتاب مون پاڻ ٽائيپ ڪيو جيڪا منهنجي سنڌي ٽاپيپ ڪرڻ جي شروعات به هئي، جنهن ڪري هر صفحي تي ٽيهه کان چاليهه سيڪڙو غلطيون هيون، آءَ سمجهان ٿو ته اهو سائين دين محمد صاحب ۽ چاچي نور نبي راهوجو جي علم دوستي ۽ اسان جي خاندان سان پنهنجائپ ۽ لحاظ ئي آهي جو هي بي تريب ۽ غلطين سان ڀرپور ڪتاب کي پڙهڻ جهڙو ڪيو اٿن.
ڪنول پبليڪشن جي سرواڻ سعيد سومرو جي به وڏي مهرباني، جنهن هن ڪتاب کي ڇپائي پڌرو ڪيو آهي. آءُ نهايت ٿورائتو آهيان، انهن سمورن ساٿين جو، جن هن ڪتاب کي پنهنجو ڪري، سنڌ جي نوجوانن تائين پهچايو آهي.
آءَ شڪر گذار آهيان پروفيسر ڊاڪٽراظهر علي شاه صاحب جو ،جنهن پنهجي مصروفيتن جي باوجود به منهنجي ڪتاب جو مهاڳ لکي هن ڪتاب جي اهميت کي اجاگر ڪيو آهي. آءُ پنهنجي پياري دوست ۽ ناول نويس منير چانڊيو جو شڪر گذار آهيان، جيڪو مون سان ملائشيا ۾ به رابطي ۾ رهيو ۽ سندائين ڪجهه نه ڪجهه لکي اچڻ لاءِ اتساهيدو رهيو. سندس ٻه اکر مون لاءِ تمام گھڻي اهميت رکن ٿا.
آءُ نهايت خوش آهيان ته هن ڪتاب تي منهنجي چاچي حريف خان به پنهجنا تاثرايت لکيا آهن، حقيقت ۾ منهنجي هميشه کان اها خواهش رهي هئي ته آءُ ڪجهه اهڙي ڪاميابي حاصل ڪريان جو چاچو حريف خان مون کي شاباس ڏي.، ۽ منهنجي ان ڪاميابي کي پنهنجي دوستن ۾ ساراهي،حالانڪمون ايترا ڪتاب ڪونه پڙهيا آهن جيترو چاچي حريف خان، بابا سائين ۽ سندسن سماجي، سياسي دوستن جي ڪچهرين ۾ ويهي علمي بحث مباحثه ٻڌا آهن، تنهنڪري هي ڪتاب آءُ بابا سائين محمد صلاح چانڊيو، چاچا حريف خان چانڊيو ۽ سندن فڪري دوستن سان گڏ ٻڌل ڪچهرين جو نتيجو سمجهان ٿو.
آخر ۾ آءُ دل سان پنهنجي گھرواري عابده ڪنول جي ساراه ڪرڻ نه وساريندس جنهن منهنجي ڪتاب لکڻ جو ارادو پروڙي ورتو ۽ پنهنجي طرفان فرمائش ڪئي ته آءُ به ڪو ڪتاب يعني سفرنامون لکان، جنهن ڪري هن ڪڏهن به مونکي لکڻ کان نه روڪيو، حقيقت اها آهي ته ملائشيا ۾ رهندي مون ڪيترائي نوٽ بڪ ۽ ڊائريون لکي ڀري ڇڏيون آهن جن ۾ معياري مواد ته شايد ئي گھٽ هجي، پر مون پنهنجي فيملي جو ٽائيم ضرور انهن سٽن لکڻ ۾ ڏنو آهي، ڪڏهن موڪل واري ڏينهن ۾ ته ڪڏهن روزاني رات جو دير تائين ويهي ڪري لکندو يا مواد هٿ ڪندو رهيس. حالانڪ عابده ۽ ٻارن کي ئي تڪليف ٿي، جوهفتي جا پنج ڏينهن ته يونيورسٽي ويندو هيس پر موڪل وارن ڏينهن ۾ به گھر ويٺي الڳ ڪمري ۾ لکڻ پڙهن جو ڪم ڪندو رهيس پر عابده نه صرف ٻارن کي سنڀاليو، منهنجي چانهه ۽ جوس جو به خيال ڪيو. عابده پاڻ به ملائشيا مان ريگيولر ماسٽرس جي ڊگري لائبرري سائسن ۾ فرسٽ ڊويزن ۾ 84 سيڪڙو سان ڪئي. اسان جو يونيورسٽي وڃڻ جو ٽائيم الڳ الڳ هوندو هيو، عابده جو ڪلاس جي صبح جو هو ته آءُ ريسرچ ليب ۾ منجهند جو ويندو هيس پر جي عابده جو ڪلاس شام جو هوندو هيو ته آءُ صبح سوير نڪري ويندو هيس ۽ منجهند جو واپس اچي ويندو هئس. ان سموري ڀڃ ڀڃان ۾ 4 سال ڪيئن گذريا اسان ڪيئين هڪٻئي کي ۽ ٻارن کي ٽائيم ڏنو ، ڪيئين گھمياسين ، جي سوچجي ٿو ته مونکي سمجهه ۾ صرف ايترو اچي ٿو ته اها عابده جي صبر، همٿ،محنت، قرباني، ۽ تعاون هيو جنهن ڪري اسان ڪامياب ٿي موٽي آيا آهيون. آءُ هڪ والد جي حيثيت سان پنهنجي ٻارن حسنين حيدر ۽ رباب زهرا کان ته معذرت خواه آهيان جو کين وڌ کان وڌ ٽائيم ڏيڻ بجاءَ پنهنجا ڪم وڌائيندو رهيس. پر آءُ سمجهان ٿو ته هڪ استاد جي حيثيت سان سنڌ جي سمورن نوجوانن جو به مون تي حق ٿئي ٿو، تنهنڪري سمورن سنڌي شاگردن لاءِ هي ڪتاب لکڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ اميد آهي ته هي محنت سنڌ جي سمورن نوجوانن کي مستقبل ٺاهڻ ۾ ڪم ايندي.

[b]ڊاڪٽر شاهمراد چانڊيو[/b]