مڊل ايسٽ ۾ اعليٰ تعليمي رجحان

وچ اوڀر جي ملڪن جن ۾ اڪثريت عرب ملڪن جي آهي، ان ۾ شامل عراق، شام، سعودي عرب، بحرين، قطر، امان، ڪويت، لبنان، فلسطين، اردن، يمن، يونائيٽڊ عرب ايمريٽس جي هونءَ ته ڪا به يونيورسٽي ايشيا جي بهترين يونيورسٽين ۾ شامل نه آهي پر عرب ورلڊ ، جنهن ۾ ايشيا ۽ آفريقا کنڊ جا سمورا عرب ملڪ شامل به ڪجن ٿا ته ڪافي يونيورسٽيون علمي سطح تي ٽاپ هزار واري ريڪنگ ۾ اچي وڃن ٿيون. البته صرف عرب ورلڊ جي تعليمي معيار جي حوالي سان ڪيو ايس جي ٽاپ 100 يونيورسٽين جي ريڪنگ ۾ پهرين نمبر تي ته لبنان جي آمريڪن يونيورسٽي آف بيروت آهي. ان کان علاوه لبنان جون ٻيون به 7 يونيورسٽيون پهرين سئو واري ريڪنگ ۾ شامل آهن. سعودي عرب جون سڀ کان وڌيڪ 21 يونيورسٽيون ٽاپ 100 ۾ شامل آهن، جنهن ۾ King Fahd University of Petroleum & Minerals ٻئي نمبر تي، King Saud University ٽين نمبر تي ۽ King Abdulaziz University (KAU) چوٿين نمبر تي آهن. سعودي عرب جون وڌيڪ 18 يونيورسٽيون جيڪي ٽاپ 100 ۾ شامل آهن، انهن مان ڪجهه هن ريت آهن: Umm Al-Qura University ارڙهين نمبر تي، King Khalid University چوويهين نمبر تي، King Faisal University ستاويهين نمبر تي آهن، هن وقت عرب ورلڊ مان سعودي عرب سائنس ۽ ٽيڪنالاجي جي شعبن ۾ اچڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي ۽ پوري دنيا جي مختلف يونيورسٽين ڏانهن پنهنجا نوجوان اعليٰ تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ موڪلي رهيو آهي. يونائيٽڊ عرب ايمريٽس جون به 12 يونيورسٽيون هن 100 يونيورسٽين ۾ شامل آهن، جن مان United Arab Emirates University پنجين نمبر تي آهي. اهڙي طرح American University of Sharjah اٺين نمبر تي Zayed University ويهين نمبر تي ، Khalifa University ايڪويهين نمبر تي، University of Sharjah به نمبر ايڪويهه تي، جڏهن ته Abu Dhabi University ٻٽيهين نمبر تي آهي. قطر جي Qatar University جيڪا ست نمبر تي آهي، پرقطر جي صرف هڪ ئي يونيورسٽي آهي، جيڪا ٽاپ 100 واري ريڪنگ ۾ شامل آهي. بحرين جي Arabian Gulf University اٺاويهين نمبر تي، University of Bahrain ٻٽيهين نمبر تي، Ahlia University پنجٽيهين نمبر تي آهي.
اردن ملڪ جون به 13 يونيورسٽيون آهن جن مان University of Jordan نائين نمبر تي آهي. ڪويت جون ٻه يونيورسٽيون ڪويت يونيورسٽي ۽ گلف يونيورسٽي آف سائنس ۽ ٽيڪنالاجي ترتيبوار 19 ۽ 49 نمبر تي آهن. عظيم ماضي رکندڙ ملڪ عراق جون به 11 يونيورسٽيون شامل آهن، جن مان يونيورسٽي آف بغداد تيرهين ۽ يونيورسٽي آف بيبلون ٽيويهين نمبر تي آهن. امان ملڪ جي سلطان قابوص يونيورسٽي ڏهين نمبر تي آهي. دنيا جي مظلوم عوام جي ملڪ فلسطين جون به چار يونيورسٽيون هن ٽاپ 100 واري فهرست ۾ شامل آهن. باقي ڪجهه وڌيڪ شامل يونيورسٽيون آفريقا کنڊ ۾ موجود عرب ملڪ جن ۾ موروڪو، مصر، سوڊان، الجيريا، تنسيا وغيره اچي وڃن ٿا. انهن جون يونيورسٽيون آهن.
مجموعي طرح ڏسجي ته مڊل ايسٽ ٽاپ ٽين يونيورسٽين ۾ هڪ لبنان جي، ٽي سعودي عرب جون ، يو اي اي جون ٻه، قطر جي هڪ، اردن جي هڪ ۽ امان جي هڪ يونيورسٽي شامل آهي.
منهنجي خيال ۾ عرب ملڪ جن ۾ امن امان هجي، ان ملڪ جي ڪنهن به يونيورسٽي ۾ جي اسڪالرشپ ملي خاص طور ٽاپ وارين 10 يونيورسٽين ۾ ته ضرور وڃڻ گھرجي. پر ٽاپ سئو وارين يونيورسٽين ۾ به جيڪڏهن اسڪالرشپ ملي ته وڃڻ گھرجي، جو مفت پڙهڻ سان گڏ انهن ملڪن ۾ نوڪري ملڻ جا موقعا به وڌيڪ ٿين ٿا، هينئر به پاڪستان جي سمورن علائقن جا ماڻهو عرب ملڪن جي تعليمي ادارن ، اسپتالن، صنعتن ۾ سٺن عهدن تي ڪم ڪري رهيا آهن. ان ڪري عرب دنيا جي اهڙي يونيورسٽي جنهن جي ڪجهه ريپوٽيشن هجي، اتي اسڪالرشپ جو موقعو نه وڃائڻ گھرجي. بهرحال ايران به جيئن ته وچ اوڀر واري ملڪن ۾ اچي ٿو پر مٿي جيئن ته عرب ورلڊ جي يونيورسٽين جي ترتيب جو ذڪر آهي، ان ڪري ايران جي تعليمي ادارن کي ان ۾ شامل نه ڪيو ويو آهي، البته سموري دنيا جي ٽاپ 1000 واري ترتيب ۾ ايران جي يونيورسٽي Iran University of Science and Technology 959 نمبر تي آهي.
منهنجي خيال ۾ عرب ورلڊ يا سائوٿ ايشيا ۽ سينٽرل ايشيا جي ملڪن کان ايراني ماڻهو ذهين ٿين ٿا، پر جيئن ته ايران تي پابندين ڪري ٻاهرين دنيا جي شاگردن جو گھٽ اچڻ ۽ فارين فيڪلٽي نه هئڻ ۽ ايران جا تعليمي ادارا نظر انداز هجڻ ڪري سندس ادارا عالمي رينڪنگ ۾ گھٽ ضرور آهن پر معيار بهتر اٿن. ايران ۾ به هاڻي ڪجهه يونيورسٽين ۾انگريزي پروگرام به شروع ڪيا ويا آهن، مئٿميٽڪس ۽ فزڪس ۾ ته ايراني ماڻهو دنيا ۾ مشهور رهيا آهن ۽ هينئر به برطانيا ۽ آمريڪا جي ڪيترن ئي يونيورسٽين ۾ ايراني پروفيسر مقرر آهن، آءٌ چائنا ۾ به ڏسي آيو آهيان ۽ ملائشيا ۾ به ڪافي ايرانين سان مليو آهيان، اسان جي ليب ۾ به 3 ايراني شاگرد، سائين اسدالله شاهه صاحب وٽ پي ايڇ ڊي ڪري رهيا آهن، جن جي به سائين هر وقت تعريف ڪندو آهي، ائين سنڌ يونيورسٽي جا استاد جيڪي ڪافي يورپ مان به پي ايڇ. ڊي ڪري رهيا آهن اهي سڀ ايراني همعصر شاگردن کان متاثر آهن ۽ سندن ذهانت کي ساراهين ٿا. جيئن ته ايران خود دنيا جي پابندين جي نظر آهي ۽ ريڪنگ جي ڪرائٽيريا ۾ ڪافي ڳالهيون آهن، جن ۾ ڏيهي پرڏيهي ڪمپنين شاگردن کي ملندڙ نوڪرين سميت عالمي تاثر جو به اثر رهي ٿو، شايد ان ڪري ممڪن آهي ته ايران جي تعليمي ادارن کي عالمي ريڪنگ ۾ نظر انداز ڪيو ويو هجي.