تعليم

اعليٰ تعليم جا عالمي رجحان ۽ موقعا

جيڪڏهن توهان دنيا جي ٽاپ يونيورسٽين ۾ پڙهڻ چاهيو ٿا پر انهن جون تمام مهانگيون فيون ۽ ٻيا خرچ برداشت ڪرڻ ۾ ڪا مشڪل سامهون آهي ته گهٻرائڻ جي ڳالهه ڪانهي، ڊاڪٽر شاهمراد چانڊيي جو لکيل هيءُ ڪتاب توهان جي مڪمل رهنمائي ڪندو ته توهان ڪهڙي طريقي سان دنيا جي ڪهڙي بـ ملڪ جي ڪهڙي به يونيورسٽيءَ ۾ پنهنجي پسند مطابق داخلا وٺي پنهجو تعليمي خواب پورو ڪري سگهو ٿا. دنيا جي هر کنڊ ۽ هر ملڪ جي ٽاپ يونيورسٽين ۾ داخلا جي طريقيڪار کان وٺي، ويزا، فيس، فنڊنگ، اسڪالرشپس، رهڻي ڪرڻي، سماجي، معاشي، ثقافتي ۽ سياسي پهلوئن سميت مڪمل ڄاڻ ڏيندڙ هيءُ ڪتاب سنڌ جي سمورن شاگردن، استادن، والدين سان گڏوگڏ تعليمي ادارن ۽ خصوصاَ سنڌ حڪومت جي رهنمائيءَ لاءِ هڪ ”گولڊ مائن“ (سون جي کاڻ) جي حيثيت رکي ٿو.
Title Cover of book اعليٰ تعليم جا عالمي رجحان ۽ موقعا

ملائشيا جي يونيورسٽين ۾ داخلا جوطريقيڪار

ملائشيا توڙي دنيا جي ٻئي ڪنهن به ملڪ جي يونيورسٽيءَ ۾ داخلا وٺڻ لاءِ طريقيڪار تقريباَ هڪجهڙو آهي. سڀ کان پهرين شاگرد کي پنهنجي پسند يا قوت مطابق ملڪ چونڊڻ گھرجي، پوءِ يونيورسٽي ۽ پنهنجي پسند جو سبجيڪٽ، جنهن ۾ ڊگري ڪرڻي آهي، پوءِ اپلاءِ ڪرڻ گھرجي ۽ گھربل ڊاڪومينٽيشن ۽ گهرجون پوريون ڪرڻ گھرجن. بلڪل پوري دنيا جيان ملائشيا جي به ڪنهن به گورنمينٽ يا پرائيويٽ ڪاليج، يونيورسٽي ۾ داخلا وٺڻ ڪنهن ايجنٽ کان سئو دفعا بهتر آهي ته ماڻهو انٽرنيٽ تي يونيورسٽي جي ويب سائيٽ تي وڃي گھربل معلومات سمجهي، پنهنجي داخلا لاءِ پراسيس شروع ڪري ڏئي، نه ته ڪنهن واسطي واري سينيئر دوست يا مٽ مائٽ کان پڇجي. جيڪڏهن صفا به سمجهه ۾ نه اچي يا ٽائيم نه هجي يا وري اداري طرفان ڪو مقرر ايجنٽ هجي ته پوءِ ايجنٽ کان ڀلي مدد وٺجي.
ملائشيا ۾ داخلا لاءِ سڀ کان اهم ٻه ڳالهيون آهن جن ۾ سڀ کان پهرين يونيورسٽي جي ويب سائيٽ آهي، ٻيو آهي ايجوڪيشن ملائشيا گلوبل سروس، جنهن کي EMGS چئجي ٿو، جيڪا شاگرد جي ويزا پراسس لاءِ ذميوار آهي. تنهنڪري جتي ملائشيا جي ڪنهن اعليٰ تعليمي اداري ۾ داخلا وٺڻ لاءِ ضروري آهي ته ڪنهن به يونيورسٽي جي داخلا هجي، ان سان گڏ ملائشيا اچي يونيورسٽيءَ ۾ پڙهڻ لاءِ ويزا جي ضرورت آهي، جنهن جي لاءِ وري ويزا اپروول ليٽر گھرجي ٿو، جنهن کي وال VAL چئجي ٿو اهو نهايت ضروري آهي. جنهن جي بنياد تي ئي هتي اسٽوڊنٽ ويزا ملي سگھي ٿو، نه ته شاگردن کي هتي داخلا نه ملندي، پوءِ ڀلي هتي وزٽ ويزا تي اچي به چڪو هجي پر کيس ايگزٽ ڪرڻو پوندو. سو اهي ٻه اهم ڳالهيون آهن، جن جي بنياد تي هتي اچي پڙهائي ڪري سگھجي ٿي. اهي ٻئي سهوليتون شاگرد کي آسانيءَ سان گھر ويٺي ملي سگھن ٿيون، جيڪڏهن شاگرد پاڻ ٽائيم ڏئي ۽ رابطو ڪري. پر جيڪڏهن پيسا آهن ۽ وقت نه آهي، ته پوءِ ڀلي ڪنهن ايجنٽ کان داخلا لاءِ مدد وٺجي. پر ايجنٽ کان صرف داخلا لاءِ مدد وٺجي، نه ڪي يونيورسٽي ۽ ڪاليج لاءِ به ان تي ڀاڙجي. جو اڄڪلهه ڪوڙا ڪاليج ۽ يونيورسٽيون به گھڻيون ٿي پيون آهن، تنهنڪري شاگرد کي پاڻ هُرتو پهرين ڪا يونيورسٽي يا ڪاليج جي چونڊ ضرور ڪرڻ گھرجي ۽ اها پڪ ڪرڻ گھرجي ته جنهن اداري ۾ هو داخلا وٺڻ جو ارادو رکي ٿو اهو آيا پبلڪ سيڪٽر آهي يا پرائيويٽ ۽ سٺي رينڪنگ يا نالي وارو آهي به يا نه، گورنمينٽ وٽ رجسٽرڊ آهي يا نه ، ۽ ان سان گڏوگڏ اسان جي هاير ايجوڪيشن وٽ به مڃتا اٿس يا نه. ان لاءِ ان اداري جي باري ۾ ماڻهن جا ڪمينٽس ڏسجن، انٽرنيٽ تي به ، ته وري دوستن، سينئر ٽيچرس کان به ضرور راءِ وٺجي، پوءِ ئي ايجنٽ تي ڀاڙجي، نه ته ڊائريڪيٽ ايجنٽ جي آسري تي مڙئي ڪنهن به ڪاليج يا يونيورسٽي ۾ داخلا نه وٺجي، پوءِ ڀلي پڙهائيءَ سان گڏ نوڪري ملڻ يا اسڪالرشپ ملڻ جو ڏٽو به هجي. اهي سڀ طريقا آهن ماڻهن کي ڦاسائڻ جا، نه ته اسڪالرشپون يا نوڪريون يا وري ڪي ٻيا فائدا، ڊائريڪٽ گورنمينٽ يا ادارا انائونس به ڪندا رهندا آهن پر اڄ تائين پڙهڻ سان گڏ نوڪري ڏيڻ جو اشتهار ڪنهن به دنيا جي مڃيل يونيورسٽي يا ڪاليج نه ڏنو آهي. تنهنڪري اهڙي ڪا نوڪري جي ڳالهه واري اداري تي ته پهرين نظر ۾ئي شڪ ڪرڻ گھرجي، ته آيا ائين آهي به يا نه؟ تقريباَ ائين ڪونه ٿيندو آهي جو پڙهڻ سان گڏ نوڪري به ڏني وڃي.
پوري ڪوشش ڪجي ته پنهنجو پاڻ ئي داخلا وٺجي، ان لاءِ هي ڳالهيون تجويز ڪريان ٿو. سڀ کان پهرين پنهنجي پهچ مطابق،دلچسپي، موقعي، يا اسڪالرشپ مطابق ڪو به ملڪ چونڊ ڪيو پوءِ ان ملڪ جي ڪنهن به يونيورسٽي کي جنهن ۾ توهان جي پسند جو شعبو به هجي، ته پروفيسر به، ۽ وري پسند جو شهر به. حقيقت ۾ شهر کان وڌيڪ ضروري آهي پسند جو شعبو، پوءِ يونيورسٽي، پوءِ شهر پوءِ ملڪ، پر انهن ڳالهين کان به اهم آهي ته آيا توهان پنهنجن پيسن تي پيا پڙهڻ وڃو يا اسڪالرشپ تي ۽ اسڪالرشپ به ڪنهن جي طرفان آهي. اسڪالرشپ پنهنجي ملڪ جي گورنمينٽ طرفا ن به ٿي سگھي ٿي ته وري ٻاهرين ملڪ جي گورنمينت طرفان به يا وري پنهنجي ملڪ جي ڪنهن اداري طرفان به ته وري ٻاهرين ملڪ جي يونيورسٽي طرفان يا ڪنهن پروفيسر طرفان به. ايترا سارا آپشن هجڻ ڪري توهان کي جيڪو بهتر آپشن لڳي ته اهو ڪيو، جنهن لاءِ آءٌ پهرين هڪ مضمون ايشيا ۾ اعليٰ تعليم جا موقعا لکي آيو آهيان، جنهن جي پڙهڻ سان توهان کي به فيصلي ڪرڻ ۾ سولائي ٿيندي يا ڪجهه رهنمائي ضرور ملندي. منهنجو خيال اهو ئي آهي ته جيڪڏهن ماڻهو افورڊ ڪري سگھي ٿو ته وڃي ڀلي آڪسفرڊ يا ڪئمبرج ۽ هارورڊ ۾ پڙهي پر جي افورڊ نه ڪري سگهي ته جتان به اسڪالرشپ ملي، ان موقعي کي غنيمت سمجهي حاصل ڪرڻ گھرجي. ائين به نه ڪجي ته آمريڪا مان يا آسٽريليا ۽ انگلينڊ جي اسڪالرشپ ملڻ جي آسري ۾ ٻئي ڪنهن ملڪ مان ملندڙ اسڪالرشپ يا ڪو موقعو ڇڏي ڏجي. تنهنڪري جتي ملائشيا يا چائنا، يا وري سريلنڪا ۽ روس مان به ڪا اسڪالرشپ ملي، ته ضرور حاصل ڪرڻ گھرجي. وڌيڪ رهي ڳالهه پنهنجن پئسن تي ٻاهر وڃي پڙهڻ جي، ته ان ۾ تمام گھڻو احتياط ڪرڻ گھرجي. ڪوشش ڪري پنهنجي پهچ مطابق ۽ پسند مطابق ملڪ ۽ يونيورسٽيءَ ۾ داخلا وٺڻ گھرجي.
هن مضمون جو اصل مقصد آهي ملائشيا جي تعليمي ادارن خصوصاَ يونيورسٽين ۽ ڪاليجن ۾ داخلا جو طريقيڪار آهي، جنهن لاءِ ڪجهه ضروري تجويزون ڏجن ٿيون. انهن تجويزن تي عمل ڪرڻ سان گڏ پنهنجا سمورا ڪاغذ تيار ڪرڻ گھرجن جيڪي ٻاهر ڪنهن يونيورسٽي ۾ داخلا لاءِ ڪم ايندا. جيئن پنهنجن سمورن ڪاغذن جي انٽرميدئيٽ بورڊ مان ۽ هاير ايجوڪيشن ڪميشن مان تصديق ڪرائڻ گھرجي، ڊاڪومينٽس جو سيٽ ٺاهي ڪورٽ مان نوٽورائزڊ ڪرائي ڪجهه سيٽ رکڻ گهرجن، پنهنجا سڀ جا سڀ ڊاڪومينٽ اسڪين به ڪري رکڻ گھرجن، پاسپورٽ جي اسڪين ڪاپي به لازمي هجڻ گھرجي، پنهنجي سي وي به تيار ڪري ڪمپيوٽر ۾ سَيوِ ڪري ڇڏڻ گهرجي ، ان سان گڏ پاڪستان مان جنهن به اداري يعني ڪاليج يا يونيورسٽيءَ مان توهان جي ڊگري آهي، ان جي ڪن به ٻن سينيئر استادن کان ريفرنس ليٽر به وٺڻ گهرجن، جو اهي ريفرنس ليٽر تصديق ڪندا ته توهان جو ڪردار به پڙهڻ دوران سٺو رهيو آهي ۽ اوهين هونهار شاگرد به رهيا آهيو. اهو سڀ ڪرڻ کان پوءِ هاڻي توهان ملائشيا جي يا دنيا جي ڪنهن به يونيورسٽيءَ ۾ داخلا لاءِ ڀرپور ڪوشش ڪريو جنهن لاءِ ڪجهه وڌيڪ صلاحون هيٺ ڏجن ٿيون.
• سڀ کان پهرين يونيورسٽي جي ويب سائيٽ تي وڃي پنهنجي پسند جو شعبو ڏسجي ۽ ان يونيورسٽيءَ کي نوٽ ڪري ڊائري ۾ لکجي.
• ان شعبي جي پروفيسرن جي لسٽ ۾ وڃي پنهنجي دلچسپي مطابق پروفيسر ڳولجي، جنهن جو ڪم توهان جي مهارت مطابق هجي، پوءِ ان جي اي ميل نوٽ ڪجي
• پوءِ ان پروفيسر کي اي ميل ڪجي ته توهان ان وٽ پي ايڇ ڊي يا وري ماسٽرس باءِ ريسرچ ڪرڻ چاهيو ٿا. ان اي ميل ۾ ضرور پنهجي سي وي ۽ ان سان گڏوگڏ ريسرچ پروپوزل، ڀلي کڻي گھٽ ۾ گھٽ هڪ پيج جو هجي موڪلڻ گھرجي.
• پروفيسر وٽ ڪا اسڪالرشپ هجي يا ڪو پراجيڪٽ ته کيس ضرور ان ۾ ڪم ڪرڻ لاٰءِ دلچسپي ڏيکارجي ۽ کيس ٻڌائجي ته منهنجي پسند جي فيلڊ آهي ۽ ان پراجيڪٽ ۾ مان ڪم ڪرڻ چاهيان ٿو.
• ان کان علاوه به جيڪڏهن پروفيسر وٽ پراجيڪٽ يا ڪا فنڊنگ نه هجي، ته ان يونيورسٽي يا ملائشيا گورنمينٽ جي ڪا اسڪالرشپ هجي، ته ان جي لاءِ پروفيسر کي لکجي ته توهان کي رڪمينڊيشن ليٽر ڏئي، ته جيئن توهان ان لاءِ پنهنجي داخلا فارم سان گڏ پروفيسر جو ملندڙ ليٽر جمع ڪرائيندا ته داخلا سان گڏ اسڪالرشپ ملڻ جا امڪان وڌي وڃن ٿا.
• پهرين ڳالهه ته جيڪڏهن توهان فيصلو ڪري ڇڏيو آهي ته صرف ملائشيا جي ڪنهن به هڪ يونيورسٽيءَ ۾ داخلا وٺڻي آهي، جيئن ڪولالمپور ۾ يونيورسٽي ملايا ته پوءِ صرف ان جي پروفيسر کي ٽراءِ ڪيو يا وري صرف ان يونيورسٽي ۾ داخلا فارم ڀرايو، پر جي ائين نه آهي، ته وڌيڪ بهتر به ائين آهي ته هڪ کان وڌيڪ يونيورسٽين ۾ ڪوشش ڪجي يا گھٽ ۾ گھٽ اسڪالرشپس حاصل ڪرڻ لاءِ ته سڀني يونيورسٽين جي ويب سائيٽن تي ڏسجي، ان لاءِ جتي به اسڪالرشپ جو چانس هجي پوءِ چاهي پبلڪ يا وري پرائيويٽ، اتي ضرور اپلاءِ ڪجي. جيڪڏهن اسڪالرشپ نه آهي يا ان آسري ۾ ويهي توهان ٽائيم نه ٿا وڃائڻ چاهيو ته پوءِ ڀلي پنهنجي پسند جي شهر ۾ يا پنهنجي پسند جي يونيورسٽيءَ ۾ يا وري داخلا جي فيس مطابق ۽ رهڻ جي خرچ مطابق جيڪا يونيورسٽي توهان کي پسند هجي، اتي درخواست جمع ڪرائي ڇڏيو.
• دنيا جي ڪنهن به يونيورسٽي ۾ ٻن صورتن ۾ داخلا ملڻ جا وڌ کان وڌ موقعا هوندا آهن، هڪ توهان جي پهرين ڊگريءَ ۾ رزلٽ سٺي آهي، يا وري توهان سيلف فنانس تي اپلاءِ ڪريو ٿا.
• تقريباَ هر يونيورسٽي جي ويب سائيٽ ۾ انٽرنيشنل شاگردن لاٰءِ داخلا جي لاءِ ضروري هدايتون رکيل آهن، اهي پڙهي ان مطابق عمل ڪجي.
• داخلا لاءِ سڄو سال درخواستون ورتيون وڃن ٿيون پر سيشن جي هلڻ جو ٽائيم مقرر آهي، جيئن ته ملائشيا ۾ سال ۾ ٻه دفعا نئين بيچ سليڪٽ ڪن ٿا، ان ڪري يا ته فيبروري ۾ يا وري سيپٽمبر ۾ سيشن شروع ٿئي ٿو .
• درخواست ڏيڻ جي ڪا خاص تاريخ نه آهي جو توهان جيڪڏهن ڪنهن هڪ سيشن مان ليٽ ٿي ويا آهيو ته ايندڙ سيشن لاءِ درخواست فارم ضرور ڀرائي ڇڏيو، بجاءِ سيشن شروع ٿيڻ جي، ويجهن ڏينهن ۾ ڀرايو، ان لاءِ درخواست ۾ توهان پنهنجي پسند جو سيشن به لکي سگھو ٿا جيڪو توهان جنهن ٽائيم تي اچڻ چاهيو ٿا ان مطابق هجي.
• ڪافي يونيورسٽيون آن لائين ئي اسڪين ٿيل ڊاڪومينٽس وٺي يا وري اي ميل تي ڊاڪومينٽس وٺي ايڊميشن ڏين ٿيون پر ان لاٰءِ وري رجسٽريشن فارم فيس به ٿيندي آهي جيڪا بئنڪ آرڊر جي ڪاپي به اسڪين ٿيل هجي ۽ ان اي ميل يا لنڪ ۾ ضرور اٽيچ ڪرڻ گھرجي.
• اهو ضروري نه آهي ته سڀ يونيورسٽيون آن لائين ڊاڪومينٽ وٺي داخلا ڏين پر اڪثر ائين آهي ته آن لائين ڊيٽا فيڊ ڪرڻ سان گڏ انهن جي طرفان مليل فارم سان گڏ وري اٽيسٽيڊ ڊاڪومينٽس پوسٽ ذريعي گھربل هوندا آهن، جيڪي توهان پنهنجي ملڪ مان نوٽورائزڊ ڪري ميڊيڪل رپورٽ درخواست فارم پرنٽ ڪري ڀري سائن ڪري ، تصويرن ۽ پاسپورٽ جي ڪاپين سان گڏ پاڪستان پوسٽ يا ڊي ايڇ ايل ذريعي موڪلي سگھو ٿا. يا توهان جو ڪو دوست ويندو هجي ته ان کي ڏيو يا وري ڪنهن دوست کي اي ميل ڪريو ته اهو وري پرنٽ ڪري توهان طرفان جمع ڪرائي ڇڏي.
• اهو ضرور ٻڌائيندو هلان ته ملائشيا پهچڻ کان پهرين درخواست فارم سان گڏ به پري ارائيول ميڊيڪل چيڪ اپ رپورٽ ڏيڻي آهي ته وري هتي اچي پوسٽ ميڊيڪل چيڪ اپ به ٿيڻو آهي ان ڪري اهي ٻئي فارم درخواست فارم سان گڏ ڊائونلوڊ ڪري ڇڏڻ گهرجن، ۽ پري ارائيول رپورٽ ان فارم تي ڪنهن به رجسٽرڊ ميڊيڪل سينٽر يا آفيسر کان ڪرائي موڪلڻ گھرجي.
• ان لاءِ گورنمينٽ سروس اسپتال يا پرائيويٽ اسپتال جي ڊاڪٽر جي تصديق ٿيل رپورٽ نهايت ضروري آهي .
• اها ڳالهه به اهم آهي ته ماسٽرس باءِ ڪورس ورڪ يا وري بيچلر ڊگري ۾ داخلا لاءِ ڪنهن به پروفيسر جي ايڪسيپٽنس جي ضرورت نه آهي ان لاءِ ڊائريڪٽ درخواست ڪري سگھجي ٿيم بغير ڪنهن پروفيسر جي ريفرنس جي.
• پروفيسر جو ريفرنس ليٽر يا ايڪسيپٽنس ليٽر صرف ۽ صرف ريسرچ اسٽوڊنٽ لاءِ ضروري آهي.
• داخلا ٿي وڃي ته توهان وٽ اي ميل ايندي يا وري ان يونيورسٽي تي ڪا لنڪ هوندي جتي انائونس ڪندا آهن، ان کي ريگيولر ڏسڻ گھرجي. ائين به ٿيندو آهي ته ڪي يونيورسٽون وري پوسٽ ذريعي به ايڊميشن ليٽر موڪلينديون آهن، پر اهو گھٽ ٿيندو آهي. اڪثر آن لائين لنڪ ۾ ئي ايڊميشن ليٽر رکيو ويندو آهي جتان شاگرد پرنٽ ڪري پاڻ سان رکي ٿو ۽ ٻيون ضروري هدايتون به هونديون آهن جيڪي ملائشيا اچڻ لاءِ ويزا پراسيس متعلق هونديون آهن، جن تي عمل ڪري ويزا لاءِ ڪوشش ڪجي.
• ويزا ڊائريڪٽ ايڊميشن ليٽر کان پوءِ نه ملندي آهي پر ان لاءِ ويزا اپروول ليٽر گھربل هوندو آهي جيڪو وري يونيورسٽي جي هٿ وس نه آهي بلڪه ان لاءِ الڳ ادارو آهي ايجوڪيشن ملائشيا گلوبل سروس، جيڪو ذميوار آهي توهان کي ويزا اپروول ليٽر ڏيڻ جو، اهو ادارو توهان کي ويزا اپروول اليٽر تڏهن ڏيندو، جڏهن توهان انهن کي ايڊميشن ليٽر موڪليندا. ان لاءِ سڄو پراسيس ايجوڪيشن ملائشيا جي گلوبل سروس EMGS جي ويب سائيٽ تي ڪرڻو آهي. جنهن جا تفصيل مون الڳ مضمون، ملائشيا ۾ اعليٰ تعليم لاءِ وال VAL ضروري آهي جي عنوان ۾ ڏنا آهن ، آءٌ هتي ايترو لکندس ته ڪڏهن به وال کان سواءِ ڪنهن به شاگرد کي ايڊميشن ليٽر کڻي سوشل ويزا تي ملائشيا نه اچڻ گھرجي، جو وال کان سواءِ ايڊميشن لاءِ رجسٽر ئي نه ڪندا، پوءِ ڀلي توهان کي هتي اچي وال ملي به وڃي پر توهان کي هتان واپس وڃڻو پوندو ۽ ايمبيسي مان اسٽوڊنٽ وال ويزا تحت واپس اچڻو پوندو، حالانڪ اها ويزا ڪا الڳ نه آهي، ساڳي ئي سوشل وزٽ ويزا هڻندا آهن پر وال هجڻ جي تصديق ڪندا آهن ته ان کي اسٽوڊنٽ وزٽ ويزا ڪائونٽ ڪندا آهن ۽ هتي جو اميگريشن ڊپارٽمينٽ به ايئرپورٽ تي پنهنجي رڪارڊ ۾ توهان کي اسٽوڊنٽ طور لکندو، ۽ توهان جو رڪارڊ ملائشيا ۾ هڪ اسٽوڊنٽ طور هوندو. بهرحال هي صرف ملائشيا ۾ انٽري لاءِ ويزا آهي ۽ هڪ مهيني لاءِ هوندي آهي، ان ڪري توهان کي هتي پهچڻ سان بغير وقت وڃائڻ جي جلد کان جلد يونيورسٽي ۾ رجسٽر ٿي مڪمل پڙهائي واري عرصي لاءِ ويزا يعني اسٽوڊنٽ ويزا لاءِ اپلاءِ ڪرڻ گهرجي، جنهن لاءِ داخلا جون فارملٽيز پوريون ڪرڻ کان پوءِ ئي پاسپورٽ جمع ڪري سگھجي ٿو.
• هتي هر يونيورسٽي ۾ اميگريشن يونٽ آهي، جيڪو بهتر نموني سان نه فقط رهنمائي ڪري ٿو پر پاڻ ئي ذميواريءَ سان توهان کان گھربل ڊاڪومينٽ، گهربل فيس وٺي توهان کي ويزا لڳرائي ڏيندو.