ڪامريڊ
”پڙھائو خان مونسان بحث جو سُر ڇيڙيو..
”وڏي زلالپ آھي هِتڙي، جو منهجو وس پڄي ته اِن سسٽم کي ئي بند ڪرائي ڇڏيان!
مون چيو... ”ڀائو اِهو ناممڪن اٿئي!
”ڀلي ناممڪن هجي، ڀلا تون ئي ٻڌائي ته اڄ ميلي ۾ جيڪي ماڻھو آيل هئا ڇا اُهي سڀ پڙھيل لکيل هئا.
”پڙھائو خان سڀ ته پڙھيل لکيل نه هئا پر هي سالن کان هلندڙ تهوار آھي اُنڪري لٺ جي زور تي ڪڏھن به بند نٿي سگهندو.!
اسين ٻئي پاڻ ۾ ڪنهن به ڳالھ تي متفق نه ٿياسين ۽ بحث جو سر ڄڻڪ ڪلاسيڪل کان فوڪ ڏانهن هليو ويو ۽ پڙھائو خان چيو...
”ڀلا ڇوٽو ڪامريڊ کانسواءِ پوائينٽ بس کي هلائي ته ڏيکار!
مون چيو پهرين اوهين مونکي سندي ذھن منجھ اُڀرندڙ ڪامريڊ جو مفهوم ٻڌايو!
چوڻ لڳو.... اُهي تنهجا وڏن مڇن وارا، جن کي گير تي شلوار پاتل آھي ۽ وڏا ڇٻا پاتل اٿن، اڃا به نه سمجهين ته اُهي جن پوائينٽ ۾ سياسي نعرا ٿئي هنيا.
مان تعجب جو شڪار ٿيس ته ڪامريڊ جي مفهوم کي ڪئين ٿو سمجهيو وڃي,
پر اِها هڪ تلخ حقيقت آھي ته ڪامريڊ مطلب جنهن جو ڪِنو ۽ بيانڪ منهن هُجي, آواز ۾ داٻو هجيس, پڙھائي کان وڌيڪ ننڍ ڪري صفا ويڙھاڪو ٻار هجي,,
مون پڙھائو خان کي چيو.....
”ادا پڙھائو خان، جئين اوهانجي ذهن ۾ ڪامريڊ جو مفهوم اُڀريو آھي اصل ۾ ائين ڪامريڊ جو مفهوم هرگز به نه آھي! جيڪڏهن ڪامريڊ جي اصل مفهوم کي ڏسجي ته ڪامريڊ کي ديوتا سمان سمجهيو ويندو. ڪامريڊ مطلب سماج سيوڪ، ڪامريڊ مذھب جا انسان هوندا اٿئي، سندن خون ۾ انقلاب سمايل هوندو آھي، جيڪي ڌرتي تي سِر ڏين، جيڪي ننگن ۽ نياڻن جي حفاظت ڪرڻ ڄاڻين، اُهي اٿئي اصلي ڪامريڊ، باقي جن کي تون ڪامريڊ جو لقب ڏئي رهيو آھين اُهي سنڌي ۾ لوفر ڏسبا آھن. اُنهن جي ڪنهن به افعال ۾ ڪامريڊ جو واسو ئي نٿو اچي. اُنڪري ڀائو مهرباني ڪري ڪامريڊ لفظ جي تذليل نه ڪر!
پڙهائو خان چيو... ”پر اُنهن کي نِرڙ تي سنڌي ٽوپي پاتل آھي!
”پڙھائو خان، گدار جو ڪو به لباس ناهي هوندو، اُن لاءِ سنڌ جو دشمن ٽوپي اجرڪ وارو به ٿي ٿو سگهي اُن لاءِ ائين نه سمجھ ته ٽوپي اجرڪ پائيندڙ ئي سنڌ جا سڄڻ ٿي سگھن ٿا. اڄ ڏٺئي نه جن ماڻھن سنڌوءَ جي سيني تي وار ڪيا، جن جيجل جي جل جو رقم طعـ ڪيو، اڄ اسان جي شاگرد دوستن اُنهن جا پئي نعرا هنيا، ڪامريڊ صرف انسان جو نعرو هڻدو آھي، سياسي ليڊرن جو نه.، جيڪي واري وار ملڪ کي لُٽِن ٿا. اڄ تو ھڪڙو نعرو ٻڌو!
”ڪھڙو نعرو؟
”اُهو ته، وي سي صاحب! زنده آباد! اُهو نعرو اُنهن شاگردن پئي هنيو جيڪي ڪالھ پوائنٽ بس لاءِ احتجاج ۾ چئي رهيا هئا ”وي سي صاحب! مرده آباد!
هاڻي تون ئي ٻڌائي ته اُهو ڪامريڊ ڪئين ٿو ٿي سگهي جنهجو نظريو مفاديت تي ٻڌل هجي، يا ڀلا اُهي ڪامريڊ ڪئين ٿا ٿي سگهين جيڪي سندي ئي استاد مٿان لعنتون وجهن. پڙھائو خان، سياسي پارٽين ۾ صرف واٺا ھوندا اٿئي ڪامريڊ نه!
ائين ئي بحث ختم ٿيو ته مٿان ڇوٽو ڪامريڊ، ”ساري معاف ڪجو ڇوٽو لوفر“ جو حڪم آيو ته ڀر ۾ ڪو به دوست ننڍ ڪري ته کيس ٿپ هڻوس, اُن لاءِ منهجي چرٻٽ دوست سڄي واٽ ننڍ ڪرڻ نه ڏنو.