سـٽي پئـلـس
اڄُ جمع ڏهاڙي ساڍي ٻارهين ڌاري نڪتاسين پهرين چرچ ڏسڻ جو پروگرام هو، ڪار پارڪ ڪري ٻن منٽن جي فاصلي تي آل‐مُدينا‐گاڊيس (ديوي) جي مورتي هئي. عيساين جي ان ديويءَ جي هنج ۾ ٻار ڏيکاريل هو. 712 , ان جي هيٺان 1085 سنه لکيل هو. چيو وڃي ٿو ته مُسلمان حملاآورن جي خوف کان 712 ۾ ان ديويءَ جي تصوير لڪائي وئي هئي. ان کانپوءِ اها مريڪل گاڊيس (معجزي واري ديوي) 1085 سنه پرگھٽ ٿي وڏو معجزو ٿيو. اتي موجود دروازي کي مُسلم گيٽ چيو وڃي ٿو. جو ان شاهي دروازي وٽان ئي مُسلمان اندر داخل ٿيا هئا.
چرچ اندر ڪي هستيون دفن ٿيل آهن. ڪي جايون اڃا به ڪن لاءِ محفوظ خالي ڇڏيون ويون هيون، جن کي اتي جڳھ ملندي سي وڏ ڀاڳ وارا ٿيندا. اسين قدم قدم سنڀالي هلي رهيا هئاسين ته ڪٿي زمين اندر ابدي ننڊ ۾ آغوش ۾ سُتل پاڪ روحن کي نه لتاڙيون جو فرش تي صرف نالا اُڪريل هئا. قبرن جيان ڪونه ٺهيل هيون. اسان ڏٺو ته ڪي سيلاني اُن فرش کي لتاڙيندي ٿئي ويا.
هڪ بزرگ چرچ اندر ٻرندڙ بلبن جي ڀرسان رکيل پيٽيءَ ۾ ڪجھ رقم وڌي ته هڪُ ٻيو بلب ٻري اُٿيو. مهيم ممبئيءَ ۾ هڪ چرچ آهي جتي من جون مُرادون پوريون ٿيڻ تي ميڻ بتيون ٻاريون وينديون آهن. سينٽ ماريا يا ميري؟ ڪئٿڊرل جتي ختم ٿئي ٿي اُتي ٻئي پاسي مئڊرڊ جو محل آهي. هڪ طرف مُسلم گيٽ ته ٻئي طرف اها پئلس. مُسلم گيٽ اندر داخل ٿيڻ تي کاٻي پاسي چرچ ۽ ساڄي پاسي مُسلم گيٽ جا ڪي ڊٺل آثار جيڪي ڪکاين ڇپريءَ سان ڍڪيل هئا.
اسين پئلس وٽ پهتاسين، ڪانتيش ٽڪيٽ وٺڻ لاءِ ويو، ان وچ ۾ مان پئلس جي ڀت وٺي اڳتي قدم کڻندي ويس. هيٺ ڪيترا گھوڙا نظر آيا جن کي وِهِنجاري رهيا هئا. پئلس اندر داخل ٿيڻ وقت رِئيال الخصار جيان وچ ۾ جاءِ خالي هئي. ٻاهر هڪُ دفتر آهي. پئلس ۾ داخل ٿيڻ وقت هڪُ هالُ اچي ٿو. شاهي خاندان جي رائل گارڊ جي جوابداري جنهن جي هٿ ۾ هئي، اُن جو ڪمرو (هالُ) ان کانپوءِ 1879سنه شاهي جشن لاءِ استعمال ٿيندڙ هالُ 1985سنه ۾ جڏهن اسپين يورپي برادريءَ ۾ شامل ٿيو هو ته سرڪاري طور شامل ٿيڻ واري رسم اتي ئي ادا ڪئي وئي هئي. ان کي 30 آڪٽوبر 91سنه ۾ مڊل ايسٽ پيس ڪانفرنس لاءِ ڪتب آندو ويو. ان کانپوءِ اچي ٿو تختگاھ وارو ڪمرو، 1764سنه ۾ ڪنگ ڪارلوس ٽئين ان کي پنهنجي رهائشگاھ ۾ تبديل ڪيو. اُڻويهين (19) صديءَ ۾ ٿوري ڦير گھير ڪئي وئي. اڳتي ڊرائنگ روم ۽ ٻه لونگه روم آهن، جتي ڪنگ(راجا) ۽ ڪوئين(راڻي) جا ٻه وڏا شاهي پورٽريٽ آهن.
ڪمرن جي خاصيت اها هئي جو هر هڪ جو رنگ ڊزائين الڳ الڳ هئا. ڇت تي پيئنٽنگ ۽ هر هڪ جي پردن جا رنگ ۽ ڊزائينُن جي چونڊ نرالي ۽ ڪشش ڪندڙ هئي. قالين هُجن چاهي فرنيچر يا ڇتين تي ڪيل پيئنٽنگ واھ جا هئي. هڪ ۾ چيني طرز واري پيئنٽنگ هئي. جنهن ڪمري ۾ ڪارلوس ٽيون ڊريسنگ روم هو. ڪارلوس ٽئين 1788سنه ۾ جنهن ڪمري ۾ آخري ساھُ کنيو اُن جو رنگُ گرئي ڪلر جو هو. ڀتين تي ستارن واري ڊزائين هئي. اُن کانپوءِ يئلو روم هو جيڪو هن جو اسٽيڊي روم هو. شاهي ڊرائينگ روم جنهن ۾ 29 نومبر 1879سنه شاهي خاندان جي بادشاھ جي شاديءَ دوران انهيءَ ڊائينگ هال ماني کاڌي وئي هئي. هڪ ڪمري ۾ شوڪيس ۾ سئو کن مختلف دورن جا سِڪا ۽ ٻِلا هئا. اسپين جڏهن يورپي برادريءَ ۾ شامل ٿيو ۽ جنهن پين سان اُن اقرارنامي تي صحيح ڪئي وئي اُهو تاريخي قلم اُن شوڪيس ۾ رکيو ويو آهي. چرچ جي پيڙھ جو پٿر جنهن کُرپي سان کوٽي ڪري وڌو ويو، اُهو انکان علاوه چانديءَ جا باسڻ برتڻ، ٽرافيون ۽ شيلڊس وغيره چينيءَ جا باسڻ ڪراڪري. هر هڪ ڪمرو الڳ الڳ اسمن سان سجايل هو. هڪُ ڪمرو سازن جو هو، هڪُ آرڪ وانگر ساز پهريون ڀيرو ڏسڻ ۾ آيو.
اُن جي ٻاهران ٻه وڏيون مورتيون هيون، هڪ راڻي ايسابيل‐لا‐ڪئٿوليا، جنهن ڪولمبس کي اُن جي ڊسڪوريءَ لاءِ مدد ڪئي. ڪولمبس راڻيءَ کان مدد گھري هئي، راڻيءَ اُن جي کوجنا واري ڪم لاءِ کيس گھربل سهڪار ڏنو، ٻئي طرف فرنڊو ڪئٿوليڪا، جنهن راڻيءَ جي دور ۾ ان جي مدد ڪئي.
پئلس مان نڪرڻ وقت ڪانتيش ٻُڌايو ته جڏهن بينظير ڀُـٽو وزيرِاعظم هئي ته اُن جي شاهي ميزباني واري هال ۾ ميزباني ڪئي وئي، هن سان ساڻُ آصف علي زرداري به هو. مون کيس چيو بينظير ميزباني کائي وئي ته ٻئي بينظير سفرنامو لکڻ لاءِ هتي آئي آهي.
پئلس جي سامهون اوُپيرا آهي. ٻاهر سٺو پارڪ آهي. جنهن ڏينهن اسان ويا هئاسين، اُن کان هڪُ اڌ ڏينهن اڳ مئڊرڊ واسين جي لاءِ داخلا فري هئي. هفتي ۾ هڪُ ڏينهن اُنهن کان ٽڪيٽ نه ورتي ويندي آهي، شناختي ڪارڊ ڏسي وڃڻُ ڏيندا آهن.