خـيـتـانـو (اسپـيني خانابدوش )

اسپين ۾ شايد ئي اهڙو ڪو سڀاڳو ڏينهن هجي جنهن ڏينهن گھران نڪرڻُ نه ٿيو هجي، روز جُتلو پير ۾ هوندو هو. اتي عربن طرفان مئڊرڊ جي وچ شهر ۾ ٻه ٽاور ٺاهيا ويا هئا، دراصل هن وقت اهي ٻئي ٽاور جنهن کي ٽُـئن ٽاور چيا وڃن ٿا، ان طرح ٺهيل آهن جو ٻئي هڪ ٻئي سان ملن ٿا. هيٺان وچان ٽرئفڪ لنگھي ٿو. وڏي ۾ وڏين اُچين عمارتن ۾ پهرين نمبر تي آهن. ان جو اسپينش اُچار کميلوز معنيٰ جاڙا، توروز يعنيٰ ٽاور، جنهن کي هن وقت بئنڪن پنهنجي هٿ ۾ کنيو آهي جو ويچارن ڪوويت جي عرب مالڪن جا ڪن ڏيوالا ڪڍائي ڇڏيا، اتي ڪيترا اهڙا لفظ آهن جن جا اُچار عربي جيان آهن، نالا به ڪيترا اُن جي اثر وارا ملندا، مئڊرڊ جو نالو ئي کڻي وٺجي مخريت مان مئڊرڊ ٿيو، ڪيترن لفظن تي زير زبر به نظر ايندي، خميص کي خميض به چون، ڪي وري لفظ اُبتا جيئن يو.اين.اوُ ‐ اوُنو، ناٽو جو اوُنتو، ڪُواترو ‐ چوٿين حصي کي چون، اوُنو هڪ کي، بئٽري جي سيلس کي پيلا، ويهي رھُ کي سينتتي، هلو! کي اوُلا، اسپينين جي هڪ عادت سُٺي، ڪير سُڃاڻي نه سُڃاڻي هڪ ٻئي کي اوُلا ضرور ضرور چون، سائين رام رام اسين چئون، هو چون اوُلا، گوڊ بائي جي لاءِ آديئوس! هيڏي اچُ بينگا بينگا! جبرالٽرل جي اسلام سان وابستگي چئي وڃي ٿي، جابُل‐ال‐طارق خليفي جو جنرل هو اُن جي نالي پُٺيان نالو ڦري جبرالٽرل ٿيو، جيڪو سائوٿ آف اسپين يعني ڏاکڻي اسپين طرف پوي ٿو. ڪجھ عرصو پهرين برطانيه ۽ اسپين وچـ۾ ان جي ڪنهن هڪ مُلڪ سان شامل ٿيڻ تي ڳالھ ٻولھ به ٿي هئي.
هڪ واري اسان شهر کان ٻاهر ويا هئاسين اُتي جپسي عورتون ۽ مرد نچي رهيا هئا، اُنهن جي نرتيه، گيت سنگيت ۾ ڏاڍو رِدم هو، پير اصل ٿرڪن پيا. اُن وقت مونکي سنڌ جي ڀرٿ ڀريل سدري پئي هئي. جپسي عورتون پُڇڻ لڳيون، ڪانتيش کين اسپينش ۾ سدري جي ڀرت جي باري ۾ ٻُڌايو .اتي اسپينش ۾ انهن لاءِ خيتانو لفظ استعمال ٿيندو آهي. اتي جي جپسين يعني خانابدوشن جو چوڻُ آهي ته انهن جي بزرگن جو پنجاب ۽ چنديڳڙھ جي علائقن سان واسطو هو. ڀارت جي هڪ راجا انهن کي ايران جي بادشاھ کي بخشيش ۾ ڏنو هو، اُتان انهن جي يورپ طرف لڏ پلاڻ ٿي. خيتانو يعني جپسين کي اتي آئي هزار سال ٿيا آهن، هڪ هزار سال گذرڻ جي باوجود اهي پنهنجن ريتن رسمن تي قائم آهن. لوهارڪو ۽ ڪباڙيءَ جو ڌنڌو به پيا ڪن. انهن جي خاص ڊش آهي ڪوسيدو مدري لينئو يعني مئڊرڊ جي خاص تيار ڪيل ڊش، ڇولن ۾ وڏا وڏا سوئر جي گوشت جا ٽُڪر وجھن ۽ گڏ پٽاٽا، ٻيو سي‐فوڊ، سامونڊي خوراڪ مڇيون جھينگا طرح طرح جا سامونڊي جيو وڏي شوق سان کائين.
ڪئي ڀيرا بُل ‐ فائيٽنگ واري اسٽيڊيم ٻاهران لنگھڻ ٿيو، ان راند کي ڏسڻ لاءِ ڪڏهن به دل ڪانه ٿي. اسپين ۾ هڪ فيسٽيول تمام مشهور آهي جيڪو فرمين درويش جي پُٺيان نالو ڏنل آهي، اُتي اها روايت هلندي پئي اچي، هڪ واڙي مان بُل (ڍڳا) نڪرندا آهن جن کي اسٽيڊيم ڏانهن ويندي ويندي ست اٺ منٽ کن لڳندا آهن. انهن ڍڳن جي اڳيان ڄاڻي واڻي ماڻهو ايندا آهن ڪي لتاڙجندا آهن ته ڪي ڀڄي پري ٿيندا آهن، ڪي وري وچون وچ انهن سان ڊوڙ لڳائيندا آهن، هيءُ ميلو ستن ڏينهن تائين لڳندو آهي، فرانس جي سرحد ڀرسان پامپولانا ڳوٺ آهي، اتي وڏي تعداد ۾ اچي ماڻهو گڏ ٿيندا آهن. اتان جو ميئر ان جو بندوبست ۽ ميزباني ڪندو آهي. باسڪوس پراونس ۾ آهي. اتي علحدگي پسند عنصرن طرفان هلچل هلائي پئي وڃي، حالانڪ اڃان انهن جو ايترو زور ناهي. مان اسپين جي هر هڪ دِشا طرف ويس صرف ان علائقي طرف وڃڻ ڪونه ٿيو.
هڪ واري اشوڪ سان گڏ وڃي رهي هيس ته رستي تي ٽرئفڪ لائيٽ تي ڪار روڪڻ وقت بوسنيا ۽ ٻين علائقن جون زالون ماڻهن کان گذربسر لاءِ پيون گھرنديون هئيون، هڪ مائي اشوڪ سان ڪجھ ڳالهائڻ لڳي، مون ڏي ڏسي ڏاڍي انداز سان چيائين، گواپا! مان به ڪري ڪنڌ ڌوڻيو، ٽرئفڪ لائيٽ گرين ٿيڻ تي اسان جي ڪار اڳتي وڌي. مون چيو، اشوڪ ڇا پئي پُڇي؟ چيائين، تنهنجي لاءِ پُڇي رهي هئي، ڪير آهي؟ ڪٿان آئي آهي؟ مون چيو مانس، منهنجي ڀيڻ آهي. چيائين گواپا! مطلب؟ مطلب تنهنجي ڀيڻ سُهڻي آهي. مان چيو، مان مڙيئي سُهڻي آهيان؟ چيائين ڇو، منهنجي ڀيڻ گھٽ آهي ڇا؟ دراصل مونکي اُن ڏينهن زريءَ واري ساڙهي ۽ جوئلري وغيره پهريل هئي، جو ڏياريءَ جي فنڪشن لاءِ هوٽل ۾ انڊين ائسوسيئيشن جي عورتن جيڪو پروگرام رکيو هو، اُن ۾ شرڪت لاءِ وڃي رهي هيس.
مئڊرڊ ۾ هڪُ وڏو اسٽور آهي لا‐وگوئدا، اُتي ڪئي ڀيرا شاپنگ لاءِ وڃڻ ٿيو، اتي هڪ ريلوي اسٽيشن به آهي نارٿئي‐بورگوس، اُتر پورچوگال‐چمارتين، اُتان يورپ ڏئي گاڏيون وڃن ٿيون. سائوٿ لاءِ ٽرينس آتوچا، اندولسيا، مئڊرڊ کان سيويجا وغيره فاسٽ ٽرين 350 ڪلوميٽر في ڪلاڪ جي رفتار سان هلي ٿي. اشوڪ سان گڏ هڪ ٻه ڀيرا فرينڪو جي رهائشگاھ واري ايراضيءَ طرف شهر کان ٻاهر وڃڻُ ٿيو.
ويندي ويندي وئلينسيا بيچ تان ٿي آياسين، ڪانتيش چيو هل ته بارسيلونا هلون جتي اسان کي ڄاڻ آهي راندين جي عالمي چٽاڀيٽي جي ميزباني ٿيندي آهي. پونم چيو وينا ديدي لاسپما مان ٿي اچو. ٽي ڏينهن هئا مون چيو نه مان نه ويندس جو مونکي امريڪا ضرور پهچڻو آهي. وڃڻ وقت دل سُست هئي مٿان وري اڳتي اڪيلو آمريڪا جي سفر جو فڪر.

سفرنامه

وايون وڻجارنِ جون