• پيش لفظ
رام بخشاڻيءَ جي آتم ڪٿا سنڌي جاتيءَ جي اڻٿڪ محنت، لگن ۽ اورچائيءَ جو انوکو داستان آهي. جيئن جيئن هو پنهنجي حياتيءَ جو حال ٿو اوري ته لڳي ٿو ته هو بي شمار سنڌي ڪٽنبن جي ويڙهاند جي تاريخ پيو بيان ڪري. پنهنجي جنم ڀوميءَ ۽ گذاريل ٻالڪپڻي جي سُرهن ڏينهن کان وٺي ورهاڱي جي وحشت تائين، جنهن ڪيترن ئي خاندانن جي خوشي ۽ خوشحالي کسي ورتي، ۽ شرنارٿي ڪئپمن ۾ گذاريل پيڙا جي پهاڙ جيڏن ڏينهن کان ويندي غربت جي انهن گهڙين تائين جو سربستو احوال ٿو ٻڌائي، جيڪي سنڌين پنهنجي سِرَ تي سهايون ۽ پوءِ پنهنجي اجهل ارادي، بهادريءَ ۽ همت سان اهو ڪجهه ڪري ڏيکاريو، جو ماڻهن کي چوڻو پيو ته هيءَ قوم پيدا ئي ڪاميابين لاءِ ٿي آهي.
سنڌ جي تاريخ ڏاڍي قديم آهي. سنڌو سڀيتا جي باري ۾ خيال آهي ته گهٽ ۾ گهٽ ست هزار سال پراڻي آهي. سنڌي تمام گهڻا سڌريل ۽ تهذيب يافته ماڻهو آهن. هو جاکوڙي محنتي ۽ هنرمند آهن، ۽ منجهن همٿ، لگن ۽ وشواس جي کوٽ بنهه ڪانه آهي. اڄ سنڌي بنا ڪنهن شڪ شبهي جي هڪ اعليٰ جاتي آهن، جن جات پات، رنگ، نسل ۽ مذهب ۽ ڌرم توڙي قوميت جا سمورا ٻنڌڻ ٽوڙي پاڻ کي هرطرح آجو ڪري ڇڏيو آهي. توهان جتي به ويندا توهان کي ڪو نه ڪو سنڌي ضرور ملندو، جيڪو هڪدم پيار ۽ ڀائيچاريءَ جو هٿ وڌائي توهان کي ڀليڪار چوندو. رام بخشاڻيءَ پنهنجي هن ڪتاب ۾ سنڌين جي انهن خوبين کي ڏاڍي سهڻي انداز ۾ پيش ڪيو آهي.
هن ڪتاب ۾ ايشيا جي ٻاهرئين پاسي ٻڌل ٻن اهم ملڪن، دبئي ۽ جپان کي پڻ مڃتا ڏني وئي آهي. ليکڪ انهن ٻنهي ملڪن جي ترقي ۽ واڌاري جي تاريخ بيان ڪرڻ سان گڏوگڏ سنڌين جي مُهم جوئيءَ ۽ جدوجهد جون ڪڙيون پڻ انهن ملڪن سان ملائڻ جي ڏاڍي دلچسپ انداز ۾ ڪوشش ڪئي آهي.
سنڌين جي واپاري سُڌ ٻڌ ۽ ديالو ڪمن واري جذبي جي واکاڻ ڪندي، رام بخشاڻيءَ ڪي اهڙا اهم نُڪتا پڻ بحث هيٺ آندا آهن، جيڪي سنڌين جي آئندي لاءِ ڏاڍا ضروري آهن، ڇا، سنڌي دنيا ڀر ۾ ڦهلجي وڃڻ جي ڪوشش ۾ پنهنجي ثقافتي سڃاڻپ وڃائي ويهندا؟ سنڌين جي مٺڙي ٻولي، سنڌي هنر، ساهت، سڀيتا ۽ لوڪ ورثي جو ڇا ٿيندو؟ هن کي پڪ آهي ته سنڌين جي نئين پيڙهي جيڪا خوشحاليءَ ۽ مالي سلامتيءَ واري ماحول ۾ پلي ۽ نپني آهي ۽ جي بدقسمتيءَ سان اهي ٻئي نعمتون سندن وڏن کي ڀاڳ ۾ نه مليون هيون. انهن مسئلن کي مڙس ٿي منهن ڏيڻ جي قابليت رکي ٿي.
هن ڪتاب ۾ سنڌي عورتن جي پڻ دل کولي واکاڻ ڪئي وئي آهي ۽ کين مناسب مڃتا ڏني وئي آهي، ڇو ته مايوسي ۽ نااميدي جي گهڙين ۾ اهي سنڌي عورتون ئي هيون، جن پنهنجن مردن کي جذباتي ساٿ ڏنو ۽ سنڌين جي تهذيبي سڃاڻپ کي زنده رکڻ ۾ نهايت ئي اهم ڪردار ادا ڪيو. سندن سهڪار کان سواءِ ننڍي کنڊ ۾ سنڌي ثقافت جي پاڙن کي پختو رکڻ ناممڪن ٿي پوي ها.
ڪابه قوم اوتري ئي ترقي ڪري سگهندي، جيتري سگهه ان جي ماڻهن ۾ اخلاقي قدرن جي بلنديءَ ۽ مقصد سان سچائيءَ، ايمانداريءَ ۽ سادگيءَ، پاڪيزگيءَ ۽ ڀڳتيءَ، همدرديءَ ۽ خدمت جي هوندي. ماڻهن جي سچي خوشي “(Halibutus) هيليبسٽس چيو هو”، سندن ڪردار تي مدار ٿي رکي، سندن طرز حڪومت تي نه ۽ ڪردار جون جڙون دل منجهان ڦٽي نڪرنديون آهن.”
شل اسان جي نئين پيڙهي پنهنجي چرتر کي سگهارو ڪرڻ جون خوبيون سکي ۽ پنهنجي ٻوليءَ سان صدق جو سڱ ڳنڍي ۽ ان سنڌي سڀيتا تي فخر ڪري، جيڪا اسان کي وڏڙن کان وراثت ۾ ملي آهي. ائين ڪرڻ سان اهڙو آئيندو پائي سگهنداسين جنهن ۾ اميد هوندي ۽ اسان جي عظيم سرواڻن جي جدوجهد جو روح هوندو. اهڙي طرح ئي اسين اهي ماڳ ماڻي سگهنداسين، جن لاءِ اسان جي پياري جاتيءَ تواريخ جا دل ڏاڙيندڙ ڏاڍ ۽ صدما سٺا آهن.
جي. پي. واسواڻي
ساڌو واسواڻي مشن، 2003ع