اپوح (IPOH) اميرن جو شھر
دڪانن ۽ گهرن ۾ اپوح شھر ڪجهه ڪجهه ڪوالالمپور جھڙو ماڊرن لڳي ٿو ۽ ماڻهن جي پوشاڪ ۽ رهڻي ڪھڻيءَ مان سنگاپور جھڙو _ جتي گهڻا چيني ماڻهو آهن ۽ چيني ۽ انگريزي زبانون عام ڳالهايون وڃن ٿيون. ملاڪا، سريمبان ۽ الور اسٽار به چڱا وڏا شھر آهن، پر اتي وري ملئي ماڻهو گهڻا آهن ۽ زندگي ڪجهه ڳوٺاڻي نموني جي پرسڪون ۽ سست رفتار نظر اچي ٿي. پر اپوح ۾ گوڙ گهمسان، دانھون ڪوڪون ۽ هل هنبوڇو ڪجهه ڪجهه سنگاپور ۽ هانگ ڪانگ نموني جو آهي. ڪارين لارين جي انجڻين ۽ هارنن جا آواز هڪ طرف پيا ايندا ته دڪانن ۽ هوٽلن مان هانءُ ڦاڙ چيني ۽ انگريزي گانن جون رڙيون ٻئي طرف. ملاڪا، جوهور، ننگري سيمبيلان رياستن پاسي ملئي گهڻا هئڻ ڪري سوئر جي گوشت يا شراب جھڙيون شيون کلئي عام نظر نه اينديون جو ملئي مسلمان گهڻا آهن ۽ اتي جا چيني ۽ انڊين به سندن خيال رکن ٿا، پر اپوح پاسي چيني گهڻا آهن سو سوئر جو ٻوٽيون ٻوٽيون ٿيل گوشت ته ڇا، ڪن ڪن چونڪن تي سڄا سڄا فراءِ ٿيل سوئر ڀين تي ٽنگيل نظر ايندا. جيئن پاڻ وٽ رستي جي ڪنارن ۽ بس اسٽاپن وارين هوٽلن تي ڪڪڙيون ٽنگيل نظر اينديون آهن. سڄي ملائيشيا ۾ چڪلن ۽ جسمن جي واپار تي جيتوڻيڪ سرڪاري طرح بندش آهي، پر هتي اپوح ۾ مساج پارلر، بيوٽي پارلر، هيلٿ هائوس، سانا باٿ جھڙن نالن سان ڳجهي طرح هر ڪم عام جام هلي ٿو جنھن تي حڪومت شايد اک ٻوٽ ان ڪري ڪريو ڇڏي، جيئن يورپ ۽ آمريڪا جھڙن امير ملڪن کان ٽوئرسٽ ايندا رهن ۽ ڊالر، پائونڊ، يين، مارڪ جو وهڪرو جاري رهي. سندس پاڙي وارن ملڪن _ ٿائلئنڊ ۽ انڊونيشيا ۾ ته الائي ڇا ڇا پيو ٿئي.
اپوح ۾ جنھن هوٽل ۾ آئون رهندو آهيان، اهو علائقو بقول هتي جي ماڻهن جي سڌريل ۽ ماڊرن آهي، جنھن جي رستن تي وڏيون بئنڪون، آفيسون، نئشنل، سانيو ۽ سوني جھڙين جاپاني ڪمپنين جا اليڪٽرڪ شين جا سھڻا دڪان آهن ته باٽا، گچي (Gucci)، مئڪس فئڪٽر ۽ سئمسونائٽ جھڙين بين الاقوامي شين جا دڪان پڻ. ها سائين ان خيال کان هي علائقو بلڪل ماڊرن آهي، پر ان سان گڏ گڏ اسٽائلش نالن وارن مالش گهرن جي به کوٽ ناهي. هڪ ٽوئر ڪمپني جي ڪتاب موجب ”ملائيشيا ۾ سڀ کان گهڻا مساج گهر _ صحت سٺي ڪرڻ لاءِ (يا خراب ڪرڻ لاءِ شايد) اپوح ۾ آهن.“ اهو بلڪل صحيح لڳي ٿو. منجهس مالش ڪرڻ واريون _ يا جسم جو سودو ڪرڻ واريون چيني ۽ ٿائي ڇوڪريون چاهي سھڻيون ۽ رومانٽڪ هجن يا نه پر انهن اڏن جا نالا بيحد رومانٽڪ ۽ سھڻي لکائي وارا آهن. رڳو Jn. Yang Kalsum روڊ جي آسي پاسي وارا نالا جيڪي ايندي ويندي پڙهڻ ۾ اچن ٿا: سمال وائيلڊ ڪئٽ (ننڍڙي جهنگراڙ ٻلي)، ڊارلنگ مساج سئلون، انجليق بئمبو تقانغ اروت (ملئي لفظ ’تقانغ‘ معنيٰ ڄاڻو، اروت معنيٰ ’مالش‘)، VIP، وائيلڊ هارس (جهنگلي گهوڙو)، نمبر 99 مساج هائوس، Red Rose، ٿري سسٽرز ۽ Pussy Cat مساج پارلر.
اڄڪلهه حجامن جي دڪانن جا نالا به گهٽ رومانٽڪ ناهن. ان ساڳي روڊ تي جتي ‘سن رائيز’ ۽ ‘فئنسي باربر شاپ’ جھڙن عام نالن وارا دڪان آهن اتي The L2 Hair Shop، ڪارمن هيئر پرفيڪشنسٽ (لنڊن پئرس)، Afod Hair Clinic، باب يوني سيڪس هيئر ڊزائين سينٽر ۽ Gift Hair Creative Workshop جھڙا پرڪشش ۽ اسٽائلش نالن وارا پڻ دڪان آهن جيڪي نالا سوچي سمجهي رکيا ويا آهن، جيئن پڙهندڙن تي رعب پوي ته وار ٺاهڻ واري خاتون آمريڪا، انگلينڊ يا فرانس جھڙن ملڪن مان اعليٰ تربيت وٺي وڏي قابل ٿي آئي آهي ۽ هوءَ وارن جا فقط اهي ڏهه پراڻا نمونا نٿي ٺاهي جيڪي گذريل پنجويھه سالن کان ڪراچيءَ جي ماڊرن هيئرڪٽنگ سئلون ۾ فريم ٿيل آهن. هوءِ پنھنجيون ڊزائينون به ايجاد ڪري سگهي ٿي. مثال طور داتو شيق (Dato- Shake) ، ۽ مصبون صديق (Misbun) _ هتي جي مشھور ڳائڻي ۽ ٽينس جي رانديگر جي وارن جھڙيون عجيب ۽ نمايان ڊزائينون شايد.
ساڳي طرح جسم جي بناوت ۽ ميڪ اپ جا دڪان آهن، جيئن پاڻ وٽ شادي رات ’دلهن ميڪ اپ‘ ڪرڻ وارن جا دڪان آهن. اپوح جي انهن دڪانن جا نالا به گهٽ آرٽسٽڪ نه آهن. مثال طور: Joanne Beauty Therapist، انجلق بيوٽي ٿيراپي، Instituete De Fiurrette Centre, Kim Beauty House, beaute ۽ ريگاليا بيوٽي ڪيئر وغيره.
اپوح ۾ شام جي ماني گهڻو ڪري هڪ ڏکڻ هندستاني ‘مسلم ريسٽورنٽ سلطانيا’ ۾ کائي Chinese Methodist Church تائين واڪ لاءِ ويندو هوس. هن گرجا گهر کان اڳ هڪ هندو تامل جو اخبارن، رسالن ۽ ٽڪين، چونئرن، سگريٽن، چاڪليٽن جي پيڊيءَ وٽ بيٺل هڪ نوجوان سک سان اڪثر هيلو هيلو ٿيندي هئي. هن ٻڌايو ته هو هتي جي ‘اليڪٽرڪ’ يا شايد ‘پبلڪ ورڪس ڊپارٽمينٽ’ ۾ سرڪاري ڪلارڪ آهي. وڏي موٽر سائيڪل تي چڙهي روزانو ان وقت پنھنجي تامل دوست سان ملڻ، ڪچھري ڪرڻ ۽ وقت پاس ڪرڻ لاءِ ايندو آهي. (اها وڏي ۽ سينگاريل موٽر بائيڪ رستي تان کڻي فٽ پاٿ تي بيھاريندو آهي.) آئون به ڪنھن ڏينھن کيڪاري لنگهي ويس ٿي ته ڪنھن ڏينھن بيھي ڳالهيون ٻڌم ٿي. سردارجي گهٽ پڙهيل هجڻ جي باوجود بيحد فضيلت ۽ تحمل سان ڳالهائڻ وارو، فقط ۽ فقط راندين _خاص ڪري فٽ بال جو شوقين لڳو ٿي. ويجهڙائيءَ ۾ پنجاب (انڊيا) ۾ ٿيل سکن جي آزاد رياست جي جدوجھد، مٿن ٿيندڙ ظلم ۽ قربانين بابت پڇيومانس ته غريب کي ڪا خبر نه هئي. ڦري گري وري گذريل ڏينھن جي کيڏيل فٽ بال مئچ جو ذڪر شروع ٿي ڪيائين.
اخبار واري سندس تامل دوست ٻڌايو: ”هن کي اخبار رسالي پڙهڻ جو ته صفا شوق ناهي، سو کيس ڪھڙي خبر ته سندس اباڻي ڏاڏاڻي ملڪ ۾ ڇا پيو وهي واپري.“
”هيءَ ته اها ئي ڳالهه ٿي ته يار به تيلي، سينڌ به اڻڀي.“ مون کلي وراڻيومانس : ”سردارجي چڱو ٿو ڪري جو نه اوسي پاسي جي نه ڏورانھين ڏيھه جي خبر چار رکي ٿو. نه ڏاهو ٿجي نه ڏک پرائجي.“
هڪ رات ان فٽ پاٿ تان لنگهي رهيو هوس ته سردارجيءَ سان گڏ ويھن ٻاويھن ورهين جي هڪ ٺاهوڪي چيني ڇوڪِري به بيٺي هئي. ٻئي چونئرا کائي رهيا هئا، جن جي ٿيلهي هنن سٺ سينٽن ۾ تامل دڪاندار کان ورتي هئي. ڇوڪري چڍي ۽ گنجيءَ ۾ هئي ۽ پيرن ۾ اسپنج وارو چپل. برئيزيئر (باڊيءَ) کان بي نياز هئي، پر اکين تي هلڪو سائو ’آئي شيڊ‘ ضرور هوس. ’هيلو‘ ڪري آئون به بيھي رهيس. ’سردارجيءَ‘ کي تعارف ڪرائڻ کتو ٿي، پر ڇوڪريءَ سان تعارف ڪرائڻ بدران هن کان ٿورا چونئرا وٺي مون کي به کائڻ لاءِ ڏنا. ان بعد ڪالهه واري فٽ بال مئچ جي رزلٽ جو اصل وڏو قصو ٻڌائڻ شروع ڪيو.
ٻه ٽي منٽ ٻيا صبر ڪري سردارجيءَ کان پنجابيءَ ۾ پڇيم ته هيءَ ڪُڙي ڪير آهي؟
”خبر ناهي.“ سردارجيءَ ڇوڪريءَ جي ٿيلهيءَ مان چونئرن جي ٻي مٺ کڻندي مون کي جواب ڏنو.
”ڏاڍي ٻڌايائين.“ مون دل ئي دل ۾ چيو. مون کان به اڳ، سندس چونئرا پيا کائجن. ڳالهه ڳالهه تي تاڙا پيا ملائجن، وڏا وڏا ٽھڪ پيا ڏجن، پر اسان واري يار کي سندس اصل نسل جي به خبر ناهي. بھرحال ملڪ ملڪ جو پنھنجو دستور. مون کي به وقت پاس ڪرڻو (۽ چونئرا کائڻا هئا) سو بيٺو رهيس. ڳالهيون ته اهي ئي روز واريون _ يعني فٽ بال جون ئي هلنديون رهيون. پوءِ آخر جڏهن سردارجيءَ مخالف ڌر تي زبردست گول ٿيڻ جي جوشيلي خبر ٻڌائي ٿڌو ٿيو تڏهن ڪو شايد پاڻهي خيال آيس ۽ چيو: ”بي ليان (ڇوڪريءَ جو نالو) هتي مساج گهر ۾ ڪم ڪري ٿي. ڪڏهن ڪڏهن گراهڪ ايندو اٿس ته پئسا مٽائڻ ۽ چونئرا کائڻ لاءِ هتي بيھي رهندي آهي.“
”انگريزي ته ڏاڍي سٺي ڳالهائي ٿي. ڪافي پڙهيل لڳي ٿي.“ مون اڙدوءَ ۾ تبصرو ڪيو جيڪو سردارجيءَ هڪدم ترجمو ڪري ڇوڪريءَ کي ٻڌايو.
”صحيح ٿا چئو. پڙهيل آهيان.“ بي ليان مونکي مخاطب ٿيندي چيو، ”ڪوالالمپور ۾ جاب به هوم پر پوءِ Quick Buck ڪمائڻ (راتو واهه امير ٿيڻ) جي چشڪي ۾ اها آفيس جي نوڪري ڇڏي هتي مالش گهر ۾ اچي ويٺي آهيان.“
گهڻو فري ڏسي، ڳالهين ڳالهين ۾ مون کانئس سندس هن نئين ڌنڌي بابت پڇيو ته هوءِ هڪ نازڪ جسم ٿي ڪري مالش جھڙو سخت ڪم ڪيئن ڪري سگهي ٿي.
”صحيح معنيٰ ۾ جسم جي مالش يا آڍ صباح سرواڪ جي جهنگل جا ابون مرد ڪري سگهن ٿا يا وري چيني ۽ ملئي حجام، حڪيم ۽ طبيب. اهي ان ڪم جا ڄاڻو آهن ۽ آڍ ذريعي بدن جو سنڌ سنڌ کوليو رکن. جسم کي اٽي وانگر ڳوهي ٿڪل شرير مان سور درد ڪڍيو ڇڏين. اسان کي ڇا ٿو اچي! گراهڪن کي به خبر آهي ته اسان کي ڇا ٿو اچي. ساڳئي وقت اسان کي به خبر آهي ته گراهڪ ڇا ٿو چاهي. اڌ ڪلاڪ مالش جا ارڙهن ڊالر آهن، جن مان اسين فقط هٿڙا لاهي ستل همراهه کي جاڳائي سگهون ٿيون. ڪي باڊي مساج چاهين، جنھن ۾ اسان کي اگهاڙو ٿي گراهڪ کي اگهاڙي جسم سان جسم ملائي مھٽڻو پوي ٿو، جنھن جو سڄي ملائيشيا ۾ مقرر اگهه پنجويهه ڊالر آهي. مالش جي پئسن ۾ اسان کي فقط چوٿون حصو ملي، باقي ٽي حصا مساج گهر جو مالڪ کڻي.جنھن مان هو بلڊنگ جي مسواڙ، لائيٽ، ايئرڪنڊيشنر، ڪمرن ۾ وڇايل هنڌ بسترا ۽ پوليس جو خرچ پکو ڪڍي.
”مالش کان علاوه گراهڪ کي وڌيڪ خوش رکڻ هرهڪ ڇوڪريءَ جو پنھنجو ذاتي معاملو آهي. ان لاءِ هوءَ گراهڪ کان ٽيھه کان سؤ ڊالر تائين وٺي سگهي ٿي _ پنھنجي سونھن سوڀيا، عمر ۽ نخري مطابق. اهي پئسا سمورا اسان جا ٿين. ان ۾ مساج گهر جي مالڪ جو ڪو به حصو پتي نه ٿئي. سال کن سٺو ڪمايم، پر پوءِ ايڊس جي بيماري اهڙي اچي مشھور ٿي جو هاڻ ڪو ڀر ۾ ويھڻ کان به ڊڄي ٿو. گراهڪ اسان کان اسين گراهڪن کان.“
”فقط Aid’s جو ڊپ ڇو؟ V.D ۽ ٻيون Sexually Transmitted بيماريون به ته خطرناڪ آهن، جيڪي سيڪس ذريعي هڪ کان ٻئي تائين پھچن ٿيون.“ مون چيو.
”اهي به پنھنجي جاءِ تي خطرناڪ آهن،“ بي ليان چيو، ”پر ان ۾ گراهڪ اهو ئي سمجهندو هو ته پينسلين جي سُئي يا ڪنھن ٻي دوا سان سندس علاج ٿي سگهندو، پر ’ايڊس‘ اهڙي موذي بيماري نڪتي آهي، جنھن جو في الحال ڪو علاج ناهي ۽ اها نه فقط سيڪس سان پر چُمي ڏيڻ سان به ٿيو پوي. ماڻهو پوءِ تڙپيو تڙپيو مريو وڃي. سڄي دنيا ۾ ان بيماريءَ اهڙو ڏھڪاءُ مچايو آهي جو دنيا جو هي پراڻو ڌنڌو لوڏن ۾ اچي ويو آهي. سڄو ڏينھن ويٺيون مکيون ماريون. ڀلجي سلجي ڪو گراهڪ مس ٿو اچي. نه ته ان کان اڳ سڄو سال يورپي ۽ آمريڪي هڪ طرف ايندا هئا ته عرب ۽ جپاني ٻي طرف. پر هاڻ هتي جا ته ڇا پر ٿائلينڊ، ڪوريا، فلپين، انڊونيشيا جا وڏا وڏا اڏا به بند ٿيندا وڃن.“
اپوح ۾ فقط ’مساج گهر‘ به نه آهن. اپوح ۾ ڏسڻ لاءِ سھڻا پارڪ، ٻوڌين ۽ هندن جا مندر پڻ آهن ته سکن ۽ عيسائين جا گوردوارا ۽ گرجا گهر به آهن. ’تُن رزاق‘ نالي هڪ وڏي لئبريري آهي. شھر مان لنگهندي ڪيتريون ئي ڊگهن متارن ۽ ويڪرن قبن واريون مسجدون نظر اچن ٿيون. تمبون (Tambun) نالي گرم پاڻيءَ جا چشما آهن. شھر کان ٻاهر گهمڻ لاءِ لموت (Lumut) ۽ پنگڪر (Pangkor) نالي ٻيٽ آهي.
اپوح شھر نين ۽ پراڻين شين جو مڪسچر آهي. ڪنٽا ندي شھر جي وچ مان لنگهندي شھر کي ٻن اڌن ۾ ورهائي ٿي. هڪ ريلوي اسٽيش وارو حصو جيڪو پراڻو شھر سڏجي ٿو ۽ درياهه جي ٻي ڀر وارو حصو جتي اوچيون اوچيون عمارتون ۽ آفيسون آهن. پراڻي شھر ۾ اڄ کان سٺ ستر سال اڳ جون جايون آهن. ان جي هڪ حصي ۾ انگريزن جي زماني جي ريزيڊنٽ ’جي ڊبليو، ڊبليو برچ‘ (J.W.W. Brich) جو يادگار ’گهنٽا گهر‘ اڃا موجود آهي. اپوح جي ريلوي اسٽيشن 1918ع ۾ ٺھي هئي.
اپوح جي ‘گهوڙي ڊوڙ’ به سڄي ملائيشيا ۾ مشھور آهي. چيني ۽ انڊين ته جوا جا بيحد شوقين آهن پر ملئي مسلمان به هن قسم جي سرڪار طرفان اجازت ڏنل جوا (Horse Race) ۾ حصو وٺن ٿا ۽ هفتي ۾ ٻه ڏينھن: ڇنڇر ۽ آچر تي ڪيترائي ماڻهو پنھنجو پئسو ۽ وقت گذارڻ لاءِ هتان اچي نڪرن ٿا.