نانگن سان واسطو
ملائيشيا جا رهاڪو نانگ بلائن کان پاڻ بچائي هلن ٿا. هلڻ مھل هيٺ ڏسڻ سان گڏ مٿي ۽ پاسن وارن وڻن ۽ ڀتين ڏي به نھار ڪن ٿا. گهاٽي گاهه مان هلڻ بدران پيچڙا اختيار ڪن ٿا. درن درين جي مٿان ۽ پٺيان بنا ڏسڻ جي هٿ نٿا وجهن. گهر يا گاڏيءَ مان نڪرڻ وقت يا اندر گهڙڻ وقت هيڏانھن هوڏانھن جاچين ٿا. ڪنھن صوفي يا ڪرسيءَ تي ٽوال، چادر يا ميرا ڪپڙا رکيا هوندا ته يڪدم انهن مٿان نٿا ويھن. انهن کي ڇَنڊي پڪ ڪن ٿا ته ڪو نانگ ته انهن ۾ لڪل ناهي. وڻ وڻڪار مان هلڻ مھل اکين سان گڏ ڪن به کليل رکن ٿا ۽ نانگ جي چرڻ جي سرسراٽ يڪدم سمجهيو وڃن ۽ جي نانگ سامهون اچيو وڃين ته نانگ جو قسم ۽ ان جي موڊ سمجهي ان وقت ئي فيصلو ڪريو وٺن ته آيا پاسو ڏئي هلڻو آهي، موٽڻو آهي، پٿر کڻي ان کي فقط ڀڄائڻو آهي يا ڪا لٺ بانٺو ڳولي ان کي مارڻو آهي.
اسان ڌارين ملڪن کان آيل Expatriates ، جھڙا وائڙا ۽ ويڳاڻا. ڳالهه سمجهه ۾ نه اينديسين، ويٺا نانگن کي پِٽينداسين. ملائيشيا ۾ ڪئين قسم جا نانگ آهن _ جن مان ڪيترا زهريلا به آهن. هر سال ڪيترائي ماڻهو ڏنگجن به ٿا پر هتي جا ماڻهو نانگ جي گلا هرگز نٿا ڪن. چچي ڏسي به اسان کي ڪاوڙ وٺي ويندي. هنن جي گهرن ۾ نانگ گهڙي ايندو ته به ڊسٽرب نه ٿيندا. پنھنجي ئي ۾ مگن هوندا ۽ آرام سان پاڻ اُٿي يا ڪنھن ٻار ٻچي کي چوندا ”بابا دريءَ جو طاق کولي ڇڏ. ڀر واري ڪمري وٽان لنگهيس پئي ته ڀت تي فلاڻو نانگ پئي سُريو.“
هتي جا ماڻهو ملئي توڙي چيني، نانگ کي ورلي ماريندا. هونءَ به نانگن جي ڪيترن ئي قسمن کي مارڻ جي سرڪار طرفان جهل آهي، جن جي خاص نسل کي سرڪار اڃا به وڌڻ ويجهڻ ڏئي ٿي. پر جن لاءِ جَهلَ ناهي ان کي به هو مارڻ جي تڪليف نه ڪندا. چوندا ”نانگن ڪھڙو ڏوهه ڪيو آهي؟“
”ڪھڙو ڏوهه ڪيو آهي؟ ڪمال ٿا ڪريو! هي جو ماڻهن کي ڏنگين ٿا.“ اسان حيرت مان چوندا آهيون.
”نانگ هرگز نٿا ڏنگين. هرگز نه. هو پنھنجي واٽ وٺي رمندا رهن ٿا _ ٻلين وانگر. ها، جڏهن هنن جي مٿان توهان جي لت اچي ٿي ۽ هنن جي جان نڪري ٿي يا جڏهن توهان هنن کي ٻلي وانگر ڪارنر ڪريو ٿا ۽ هن کي توهان مان خطرو محسوس ٿئي ٿو، تڏهن ئي هو پنھنجي جان بچائڻ لاءِ حملو ڪن ٿا.“
جنھن چيني همراهه مٿين ڳالهه ڪئي اهو منھنجو پاڙيسري آهي. جھاز جو ڪئپٽن آهي ۽ مون وانگر هتي جي اڪيڊميءَ ۾ ڪئڊٽن کي پڙهائي ٿو. سندن گهر ۽ اسان جي گهر جي پٺئين ڇٻر هڪ ئي ڪامن آهي. هڪ ڏينھن شام جو پٺيان نڪران ته هي همراهه پٺن اگهاڙو چڍيءَ ۾ ٻنهي هٿن ۾ لڪڻ کڻي ڪنڊ وٽ هڪ سوراخ وٽ جهڪيو بيٺو هو. سڄو پگهر ۾ شل هو. مون ڏي سندس پُٺ هئي. آئون حالتن جو اندازو نه لڳائي هن ڏي وڌڻ لڳس. هن کي جيئن ئي محسوس ٿيو ته آئون سندس ويجهو اچي پھتو آهيان ته هن چڙ مان رڙ ڪري مون کي موٽي وڃڻ لاءِ چيو. آئون ڪجهه تعجب ۾ ڪجهه ڪاوڙ ۾ وري ساڳين ننڍن ۽ آهستي قدمن سان پٺيان موٽي در جي مٿينءَ ڌڪيءَ تي بيھي هن کي ڏسڻ لڳس. هي رکي رکي سوراخ ۾ ڪاٺي وجهي ٻاهر ڪڍي رهيو هو. ايئن ڪرڻ سان هڪ دفعي ڪاٺي نڪرڻ سان گڏ ڪاري رنگ جو نانگ نڪري آيو، جنھن جي ڳچيءَ مٿان هن يڪدم کڻي ٻي ڪاٺي رکي. نانگ جو باقي اڌ حصو سوراخ ۾ اندر هو. جيڪو حصو ٻاهر ۽ لٺ هيٺان هوس ان کي نانگ ايڏو ته زور زور سان ڦٿڪائي رهيو هو جو اسان جو طاقتور پاڙيسري چيني به ڏڪي رهيو هو ۽ لڳو ٿي ته ڪيترو به زور ڏيڻ جي باوجود نانگ لٺ هيٺان نڪري ويندو ۽ جي نڪري آيو ته اسان جي پاڙيسري جو خير ناهي. اڃا اهو سوچي ئي رهيو هوس ته نانگ زور زور سان ڦوهارا هنيا جيڪي سندس منھن مان Spray وانگر ايئن نڪتا جيئن اڌ مرڻينگ پکيءُ کي وات ۾ پاڻي ڍڪ جهلي ڦوهارو هڻبو آهي ته هو هوش ۾ اچي. نانگ جي ان پچڪاريءَ کان لڳو ٿي ته اسان جو چيني واقف هو يا هن ان جي اميد رکي ٿي جو نانگ جي ڦوهاري هڻڻ کان اڳ اسان واري چيني همراهه منھن کڻي ٻئي پاسي ڪيو. جيئن ئي نانگ ٻه کن ڦوهارا هڻي بس ڪيا ته چيني همراهه ٻئي هٿ ۾ جهليل ڪاٺي جيڪا پھرين سوراخ (نانگ جي ٻرڙ) ۾ وجهي رهيو هو، اها سندس مٿي ۾ هڻي منھن چٿڻ شروع ڪيو. پوءِ جڏهن پڪ ٿي ويس ته نانگ مري ويو آهي ته پھرين ڪاٺيءَ کي مٿي کنيائين ۽ نانگ جي ڳچيءَ ۾ هٿ وجهي سندس باقي حصو ٻرڙ مان ڇڪي ٻاهر ڪڍيائين. ايتري ۾ هڪ ٻه ٻيا پاڙي جا همراهه به اچي ويا ۽ چينيءَ کي شاباس ڏنائون ۽ چيائونس ته ڀاڳ وارو آهين. جي مارڻ ۾ ڪامياب نه ٿين ها ته نانگ توکي پورو ڪري ها _ جيڪو بيحد خطرناڪ هو ۽ جنھن ڏنگ سان گڏ زهر Spray به ڪيو ٿي. جيڪو زهر اهڙو خراب ٿئي ٿو جو اکيون ختم ڪريو ڇڏي. چيني همراهه منھنجي ويجهو اچي مون کي Sorry چوڻ لڳو.
”ڇو ڀلا؟“ مون پڇيومانس.
”مون توکي ان وقت دڙڪو ڏئي ڀڄي وڃڻ لاءِ چيو هو،“ هن چيو، ”ڇو جو تون هتي ملائيشيا ۾ نئون آيو آهين ۽ توکي اڃا نانگن جي چڱي طرح ڄاڻ نه آهي ۽ هي نانگ ته اهڙو خوفناڪ ٿئي ٿو جو هن کي جھڙو تھڙو ته ماري به نٿو سگهي.“
ڪجهه ڏينھن بعد آفيس ۾ ’ٽي ٽائيم‘ تي هي چيني ڪئپٽن منھنجي ڀر ۾ ويهي چانھه پي رهيو هو. سٺو موقعو ڏسي کيس چيم: “يار هڪ ڳالهه ته ٻڌاء. تون هميشه نانگن جو پاسو کڻندو آهين ته اهي بي ڏوهي آهن ۽ بقول تنھنجي: Snakes are the most misunderstood creatures. هو ڪنھن جو نالو نٿا وٺن. نانگ بلا کان ته سوين دفعا مڇر ذليل آهي، جيڪو هڪ ستل ماڻهوءَ کي به اچيو ڏنگي. نانگ جي ڀرسان لنگهي وڃ ته به نالو نٿو وٺي. سو تو ان ڏينھن نانگ سان هيڏي ويڙهاند ڪئي! آخر ڇا لاءِ؟”
“ڳالهه ٻڌ، الطاف! منھنجيون نانگ بابت سڀ ڳالهيون صحيح آهن. هنن جي اڄ به وڪالت ڪريان ٿو ۽ اهو صحيح ٿو چوان ته شينھن، چيتو، سوئر، بگهڙ _ ويندي مڇر انسان کي نقصان رسائي ٿو پر نانگ نه. ساڳي وقت ان ڏينھن ان نانگ کي مارڻ مون لاءِ ضروري هو. خبر اٿئي ڇو؟“
”الائي! آئون به توکان اهو ئي معلوم ڪرڻ چاهيان ٿو.“ مون وراڻيو مانس.
”ان ڏينھن ڇا ٿيو جو منھنجا ٻئي پٽ (هڪ پنجن سالن جو ۽ ٻيو ٽن سالن جو) ڇٻر تي کيڏي رهيا هئا ته هي نانگ اچي اتان لنگهيو. بلڪ هو پنھنجن خيالن ۾ پنھنجي ٻرڙ ڏي وڃي رهيو هو. منھنجي وڏي پٽ جي هٿ ۾ پلاسٽڪ جي بئٽ هئي تنھن نا سمجهيءَ ۾ نانگ کي وهائي ڪڍي. نانگ جو موڊ بگڙيو پر خبر ناهي ڇا سوچي _ شايد منھنجي پٽ جي لڳاتار الرن ڪري هو في الحال هليو ويو. ڪجهه منھنجي دانھن به اثر ڪيو هجي جو ان وقت اتفاق سان آئون دريءَ وٽ بيٺو هوس. بھرحال مون نانگ کي سڃاڻي ورتو ته ڪھڙو آهي ۽ سمجهي ويس ته هي نانگ بدلو وٺڻ کان نه گسندو. ڪنھن وقت آئون آهيان ڪنھن وقت نه. منھنجي ٻنهي پٽن جي کيڏڻ جو به اهو هنڌ ته نانگ جي گهر ۽ لنگهه جو به اهو هنڌ. بھتر آهي ان نانگ کي پورو ڪجي نه ته ڪنھن به وقت منھنجي ڪنھن پٽ کي نقصان رسي سگهي ٿو، جو اهو نانگ ضرور بدلو وٺندو. ان ڪري ان ئي وقت ڏنڊا کڻي ٻاهر نڪتس ۽ نانگ کي اچي تاءُ ڏنم ته ٻرڙ کان ٻاهر نڪري ته پورو ڪيانس.“
هن وقت مون کي چڱيءَ طرح ياد نه آهي، پر منھنجي خيال ۾ ته هن ان نانگ لاءِ ٻڌايو ته اهو واسينگ / ڪاريھر (cobra) هو. ڏنڊي هيٺان پاڻ ڇڏائڻ ۽ ڦوهارو هڻڻ وقت ڪاوڙ ۾ هن جي منھن جو Hood (ڦڻ) واسينگ وانگر ئي ڏسڻ ۾ اچي رهي هئي.
هونءَ ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته نانگ هروڀرو ماڻهوءَ جو نالو نٿا وٺن پر الله پناهه ۾ رکي سڀني جانورن ۾ خطرناڪ نانگ جو چڪ آهي، جنھن جو علاج پڻ ميڊيڪل سائنس وارن لاءِ سڀ ۾ ڏکيو ثابت ٿيو. دنيا جا گهڻي ڀاڱي نانگ زهريلا نه آهن. کين وات ۾ ڏند آهن. چڪ هڻن ٿا پر منجهن زهر ناهي. جيڪي زهريلا نانگ آهن انهن کي مڇيءَ جي ٿلهي ڪَنڊي جھڙا، پر ڪجهه مڙيل، ٻه ڏند (Fangs) ٿين، جن جي وچ ۾ سنهو سوراخ ايئن ٿئي جيئن ڊاڪٽر جي سُئيءَ ۾ آهي. دراصل انهن ٻن ڏندن ذريعي اهي نانگ شڪار جي جسم ۾ زهر Inject ڪن ٿا. زهريلن نانگن جي منھن ۾ زهر گڏ ڪرڻ جا غدود Venom Glands ٿين ٿا، جن ۾ سندن وات جي پڪ ذريعي زهر گڏ ٿيندو رهي ٿو. ڏنگ هڻڻ مھل _ يعني اڳيان ٻه ڏند Fangs انسان جي جسم ۾ ٽنبڻ بعد، هو پنھنجن زهريلن غدودن تي زور ڏين ٿا ۽ زهر انسان جي جسم ۾ Inject ٿيو وڃي ۽ يڪدم سڄي جسم ۾ پکڙجيو وڃي.
نانگن ۾ جيڪو زهر ٿئي ٿو، ان لاءِ سائنسدانن ۽ ڊاڪٽرن جو چوڻ آهي ته ٻن قسمن جو آهي. هڪ Neurotoxic سڏجي ٿو، جيڪو انسان جي تنتي سرشتي کي تباهه ڪري ٿو، خاص ڪري حرڪتي تنتن (Motor Nerves) کي. جنھن ڪري انسان کي فالج جو اثر ٿيو پوي. اکين جا پنبڻ کيرا ٿيو پون ۽ ٻڌڻ، ڏسڻ ۽ ساهه کڻڻ جي قوت گهٽجڻ لڳي ٿي. آخرڪار ساهه کڻڻ جون نسون (مشڪون) کيريون (Paralysed) ٿيو وڃن ۽ انسان جو ساهه ٻوساٽجڻ ڪري موت ٿئي ٿو.
ٻئي قسم جو زهر جيڪو نانگن ۾ ٿئي ٿو اهو Haemotoxic زهر (Venom) سڏجي ٿو. اهو زهر انسان جا رت جا گهرڙا (Blood Cells) ۽ Muscle Cells تباهه ڪريو ڇڏي. هي زهر پھرين واري کان ڏاڍو خراب آهي ۽ هن زهر واري نانگ جو کاڌل تمام گهڻي تڪليف ۾ اچيو وڃي. چڪ واري جاءِ سُڄيو دهل ٿيو پوي ۽ پوءِ عموماً بڪين (گڙدن) يا جيري (Liver) جي تباهه ٿيڻ ڪري انسان جو موت ٿئي ٿو.
نانگ جي چڪ جو علاج ۽ دوائون ڏاڍو دير سان ايجاد ٿيون. ’ائنٽي سيرم‘ جيڪو نانگ جي زهر جو زور ڀڃي ٿو، اهو ويهين صديءَ جي پھرين چوٿي ڌاري ايجاد ٿيو. اهو سيرم (Anti Serum) گهوڙن جي جسم ۾ نانگ جو زهر داخل ڪري پوءِ ان جي رت مان ٺاهيو وڃي ٿو. (ان جو ٺھڻ جو تفصيل ۽ نانگ مان زهر ڏُهڻ جو طريقو ڪنھن ٻئي ڪتاب ۾ لکي چڪو آهيان.) هينئر ويجهڙائيءَ ۾ نانگ جي چڪ جو علاج اليڪٽرڪ ڪرنٽ (Electrocution) ذريعي ڪيو وڃي ٿو، جيڪو بھتر ثابت ٿيو آهي نه ته ائنٽي سيرم به ڪٿي ڪٿي فائدي بدران نقصان ڪري ٿو _ خاص ڪري ان مان پيدا ٿيندڙ الرجي ڪري.
نانگ جي ڏنگيل جو علاج ماضيءَ ۾ خبر ناهي ڪھڙن ڪھڙن نمونن ۽ ٽوڻن ڦيڻن سان ڪيو ويو ٿي. اسين ننڍا هئاسين ته ڳوٺن ۾ وڇونءَ جي ڏنگ لاءِ به ڊاڪٽر بدران جهاڙ پڙهڻ وارو گهرايو ويندو هو. پراڻن ڪتابن، ناولن ۽ قصن ۾ نانگ جي چڪ جا عجيب غريب علاج بيان ٿيل آهن.
پھرين صديءَ جي لکيل هڪ ڪتاب Natural Science ۾ ان جو ليکڪ پليني (Pliny) لکي ٿو ته نانگ جي ڌڪيل کي سندس ئي پيشاب پيارڻ سان آرام ملي ٿو. يا ته نانگ جو ڪچو جيرو کارائڻ کپي. ڪيترن نسخن ۾ ٻڪريءَ جون پولڙيون سرڪي ۾ وجهي، يا رڍ جون شراب ۾ اوٻاري کائڻ کپن.
هتي ملائيشيا ۾ اسان سان گڏ ڪم ڪندڙ هڪ انگريز ڪئپٽن ٻڌايو ته ممباسا ۾ هڪ کوجا فئمليءَ وٽ هن هڪ پٿر ڏٺو جنھن لاءِ هنن جو چوڻ هو ته اهو پٿر نانگ جي چڪ مٿان رکڻ سان نانگ جي ڏنگيل جي جسم مان زهر چوسيو وٺي. ان قسم جو پٿر ذريعي علاج مون به ننڍي هوندي پنھنجي ڳوٺ ۾ ڏٺو آهي. پر ان ۾ ڪا به سائنسي حقيقت ناهي. ڪيترا نانگ ته _ بلڪ تمام گهڻا، چڪ ته هڻن ٿا، پر انهن جي زهر ۾ ڪو اثر ناهي. چڪ لڳل همراه خوف ۽ هراس ۾ بيحال ٿيو وڃي. پوءِ ڪو چڪ مٿان آڱر رکي يا پٿر رکي، زخميءَ کي آٿت ڏئي يا ٻڪريءَ جون پولڙيون کارائيس هر صورت ۾ هو صحيح ٿيو وڃي.
ملائيشيا جي ’ملاين نئچر سوسائٽي‘ طرفان عوام جي ڀلي لاءِ اخبار ۾ نانگن بابت اڪثر ايندو رهي ٿو ته نانگ ڏسڻ يا ان جي چڪ تي ڇا ڪرڻ کپي، مثال طور:
1. جيڪڏهن توهان کي نانگ نظر اچي ته هرگز نه گهٻرايو. ٿي سگهي ٿو ته اهو نقصان ڪار نه هجي.
2. نانگ کي پنھنجي واٽ وٺي وڃڻ ڏيو.
3. هروڀرو ڪنھن نانگ کي نه ماريو.
4. نانگ ڪڏهن به انسانن تي حملو نٿا ڪن. اهي فقط پنھنجي بچاءَ لاءِ حملو ڪن ٿا يا جڏهن هنن کي بيزار ڪيو وڃي ٿو.
5. نانگ جي ويجهو هرگز نه اچو چاهي کڻي هو ڪنھن سنهي ڄاريءَ پويان هجي.
۽ جيڪڏهن توهان کي بدقسمتيءَ سان نانگ ڏنگي وڌو آهي ته:
1. گهٻرائڻ ۽ دل لاهڻ کان گريز ڪريو. ڪيترائي نانگ چڪ هڻن ٿا پر اهي زهريلا نه آهن ۽ جيڪڏهن ڪنھن زهريلي نانگ ڏنگ هنيو آهي تڏهن به ٿي سگهي ٿو ته هن چڱيءَ طرح نه هنيو هجي يعني زهر جو ڊوز گهٽ Inject ڪيو هجيس ۽ توهان کي معمولي تڪليف ڪا مس ٿئي.
2. جسم جي جنھن هنڌ تي نانگ چڪ هنيو هجي ان جي گهڻي اٿل پٿل نه ڪجي. هڪ هنڌ آرام ۾ رکجي. نانگ جي ڏنگ (Fang) جو نشان ڏسجي _ هجڻ جي صورت ۾ يڪدم ڊاڪٽر کي سڏجي.
3. چڪ جي مٿان ڪا ويڪري پٽي ڇڪي ٻڌجي، جيئن زهر مٿي دل ڏي نه وڌي.
4. زخم صاف ڪري ان تي پَھو ۽ پٽي ڪجي.
5. ڏنگيل کي اسپتال وٺي هلڻ جو بندوبست ڪجي.
6. جيڪڏهن نانگ کي ماري سگهيا آهيو ته مئل نانگ کي به اسپتال کڻي هلجي، جيئن ان کي ڏسي ڊاڪٽر زهر جو اندازو ڪري سگهي.
نانگن بابت ڪجهه دلچسپ ڳالهيون
• نانگن کي ڪن نه ٿين. هو ٻوڙا ٿين ٿا.
• نانگن جي نظر به سٺي ناهي.
• سڀ نانگ آنا نٿا ڏين. رئٽل سنيڪ، واٽر سنيڪ ۽ ڪاپر هيڊ نانگ بيضن بدران ٻچا ڏين ٿا.
نانگن متعلق پھاڪا ۽ چوڻيون
نانگن تي ڪيترائي چيني، جپاني توڙي انگريزي ۾ پھاڪا ۽ نصيحت آموز قصا آهن. سنڌيءَ ۾ پڻ نانگن تي ڪجهه چوڻيون مشھور آهن:
• ڄاڻي وڇونءَ جو منڊ به نه، هٿ وجهي نانگن ۾.
• سَپُ نه ماري سَپَ جو سراپ ماري.
• نانگ به ٻارهين مھيني کل مٽائيندو آهي. (يعني ٺڳ ماڻهو به ڪڏهن ڪڏهن شرافت جو مظاهرو ڪندو آهي.)
• جي ويري نه وجهي وير ته ڪاريھر ڪيئن ڪوٺجي.
• جيسين عراق کان ترياق اچي، تيسين نانگ جو کاڌل مري وڃي.
• نانگ به مري ۽ لٺ به بچي.
• نيت جو نانگ کوٽن کي کائي
• نانگ ويو نڪري، ليڪو پيو ڪُٽجي.
نانگن تي ٻين ٻولين ۾ پھاڪا ۽ چوڻيون
چينيءَ ۾ :
• بانس جي لٺ اندر به نانگ سڌو ٿي نٿو هلي (عادت کان مجبور هجڻ).
• هر نانگ پنھنجي ٻر کان واقف آهي.
جپانيءَ ۾:
• عورت جي معاملي ۾ نانگ کان به وڌيڪ خبردار رهڻ کپي.
• ان نانگ وانگر جنھن جي منھن ۾ ڏيڏر هجي.
• نانگ اڳيان ڏيڏر جو اچڻ (عجيب صورت جو پيدا ٿيڻ.)
ملئيءَ ۾:
• اڌ مئو نانگ به ڏنگڻ جي طاقت رکي ٿو. ٻيو ڪو جانور (ڪتو، بگهڙ ويندي شينھن) زخمي يا اڌ مئي صورت ۾ ڪمزور ٿيو پوي ۽ حملو ڪرڻ کان گريز ڪري ٿو پر نانگ ته مرڻ وقت به ساڳيو نقصان پھچائي سگهي ٿو. جو هن کي رڳو سُئيءَ جھڙو ڏند (Fang) انسان جي جسم ۾ داخل ڪري زهر ذرو Inject ڪرڻو پوي ٿو. نانگ کي ڪھاڙيءَ سان ٻه اڌ ڪرڻ بعد به ساڳيو خطرناڪ رهي ٿو. نانگ کي ختم ڪرڻ لاءِ هن جو منھن چڃيءَ طرح چٿجي، جيئن اهي Fangs (ڏند) ناس ٿي وڃنس، جن ذريعي زهر داخل ڪري ٿو.)
• بانس جي ڏنڊي ۾ وجهڻ بعد به نانگ سڌو نٿو هلي. (جيئن پاڻ وٽ چوڻي آهي ته ڪتي جو پڇ ٻارهن مھينا نڙ ۾ وجهڻ سان به سڌو نٿو ٿئي.)
• انڌي ماڻهوءَ کي نانگ جو ڪھڙو ڊپ.
• ڄؤر هميشه نانگ بڻجڻ جا خواب ڏسندي آهي.
• بيوقوف ئي نانگ کي پڇ کان جهليندا آهن.
• نانگ جو کاڌل رسي کان به ڪنبي.
• جي منھن نانگ جو آهي ته پڇ ڪوئي جو ٿي نٿو سگجهي.