ڀارت ۾ ڪورونا جا اثر
ڏکڻ ايشيا جي ملڪن ۾ پاڪستان ئي اهڙو ملڪ آهي جتي سرڪاري انگن اکرن موجب صورتحال ۾ بهتري اچي رهي آهي جڏهين ته پاڙيسري ملڪ ڀارت ۾ اڃا حالتون خراب آهن ۽ ڪل مريضن جو تعداد ستاويه لک کان وڌي ويو آهي. اٽڪل پنجاه هزار کان وڌيڪ ان وائرس وگھي فوت ٿي ويا آهن. متاثر مريضن جي تعداد جي لحاظ کان ڀارت آمريڪا ۽ برازيل کانپوءِ هن وقت ٽئين نمبر تي آهي.
معاشي ۽ سماجي مسئلا ۽ نقصان هڪ ڌار ڪهاڻي آهي. جڏهين شروع ۾ ايڪويھه ڏينهن جو لاڪ ڊائون ڪيو ويو هو ته هڪ اندازي موجب هرروز 320 ارب روپين نقصان ٿيو ٿي. سڄي ملڪ ۾ 53 سيڪڙو ڪاروبار ان کان متاثر ٿيا.ان سان گڏوگڏ اچ وڃ جي ذريعن جي بندش جي ڪري روانگي ۽ آمدني واپار تي اثر پيو. مزدورن جي پنهنجن ڳوٺن ڏانهن لڏي وڃڻ ڪري زرعي پيداوار متاثر ٿي جيئن سنڌ ۾ انبن، کارڪن ۽ ٻين جنسن جي پيداوار پنجاب جي پورهيتن جي نه اچڻ ڪري متاثر ٿي آهي. قومي پيداوار تي ان جو وڏو اثر پيو آهي. آئي ايم ايف جي هڪ اندازي موجب 2020 جي معاشي سال ۾ قومي پيداوار ۾ ساڍا چار سيڪڙو لاٿ ايندي جيڪا پنهنجي ليکي هڪ ريڪارڊ آهي. ان جي پورائي لاء نريندر مودي آزادي واري ڏينهن هڪ وڏي سيڙپڪاري جو اعلان ڪيو آهي. سندس چوڻ آهي ته ڀارت ملڪ جي بنيادي ڍانچي سان لاڳاپيل ست هزار رٿائن ۾ هڪ کرب ستيتاليه ارب ڊالر جي سيڙپ ڪندو. اهي رٿائون ڌار ڌار نه پر هڪٻئي سان ڳنڍيل هونديون. هڪ پاسي اهي ملڪي پيداوار ۽ معاشي ترقي لاءِ بنياد مهيا ڪنديون ۽ ٻئي پاسي ان سان روزگار جا وسيلا پيدا ٿيندا.
ان لاڪ ڊائون هڪ وڏي انساني المئي کي جنم ڏنو. جيتوڻيڪ ان سان آبادي جا سڀ طبقا متاثر ٿيا آهن پر گھڻو اثر غريب ۽ هيٺئين طبقي جي ماڻهو تي پيو آهي جنهن جي زندگي جو معيار اڃا وڌيڪ هيٺ هليو ويو آهي. ننڍن گھرن ۾ گھڻن ماڻهن جي رهڻ جي ڪري بيماري جا امڪان اڃا وڌيڪ آهن جڏهين ته عورتن جي لاء صورتحال اڃا وڌيڪ خراب ٿي ويئي آهي. مرد پنهنجي معاشي ڏکيائين ۽ لاڳيتو گھر ۾ رهڻ جي سڄي ڪاوڙ ۽ فرسٽريشن عورتن تي تشدد ذريعي ڪڍن ٿا ۽ ان جو وري ڪو تدارڪ به ڪونهي.
روزگار جي ختم ٿي وڃڻ ۽ آمدني جي ذريعن کان محروم ٿيڻ جي ڪري وڏن شهرن ۾ ڪم ڪندڙ لکين پورهيت پنهنجن ڳوٺن ۽ شهرن ڏانهن وڃڻ لڳا. ٽرانسپورٽ بند هئڻ ڪري انهن کي پنهنجن ٻارن ٻچن ۽ سامان سان ڪيترن ڏينهن تائين سوين ميل سفر ڪرڻو پيو. ڪي پنهنجي منزل تي پهچي سگھيا ۽ ڪي واٽ تي ئي مختلف حادثن جو شڪار ٿي ويا ۽ گھڻا فوت ٿي ويا. انهن جون ڪهاڻيون سڄي دنيا جي ميڊيا ۾ آيون. ان جي ايتري وڏي تعداد هئي جو هڪ ته ان جو مثال دنيا جي ٻئي ڪنهن ملڪ ۾ نه ٿو ملي ۽ ٻيو ته سرڪار انهن کي ريليف ۽ امداد ڏيڻ جي گھڻي ڪوشش جي باوجود به ان ۾ ڪامياب نه ٿي سگھي. اهو نه ٿو چئي سگھجي ته وائرس ختم ٿيڻ کانپوء انهن مان ڪيترا پنهنجن ڪمن تي موٽي سگھندا.
شروع ۾ هن سال جي جنوري ۾ اهو وائرس بين الاقوامي پروازن تي آيل مسافرن ۾ دهلي ۽ ممبئي ۾ ظاهر ٿيو. حڪومت جي تڙ تڪڙ ۾ ڪيل لاڪ ڊائون جي ڪري پورهيتن جي وڏي پئماني تي ٻين رياستن ڏانهن لڏپلاڻ ان کي اٽڪل سڄي ملڪ ۾ ڦهلائي ڇڏيو. سڀ کان وڌيڪ متاثر بهار جي غريب رياست آهي جڏهين ته ان کان پوء اڙيسا ۽ اتر پرديش آهن. شهرن کان وڌيڪ اهو وائرس ٻهراڙين ۽ ڳوٺاڻن علائقن ۾ گھڻو آهي. بي بي سي ان جو هڪ مثال ڏيندي ٻڌايو آهي ته آندرا پرديش جي رياست ۾ وڏن شهرن جو تعداد گھٽ آهي ۽ هن وقت ملڪ جي جن ويھه ضلعن مان گھڻا ڪيس رپورٽ ٿي رهيا آهن انهن ۾ اٺ ضلعا آندارا پرديش جا آهن ۽ انهن مان رڳو هڪ شهري ضلعو آهي. ساڳي ريت جيئن ته گھڻي عرصي تائين لاڪ ڊائون برقرار رکڻ ممڪن نه هو ان ڪري جون ۾ لاڪ ڊائون کي ختم ڪيو ويو جنهن جي ڪري ماڻهن جي مختلف رياستن ۽ شهرن ڏانهن اچ وڃ شروع ٿي جنهن به وائرس وڌائڻ ۽ ڦهلائڻ ۾ هڪ ڪردار ادا ڪيو. اهڙِي طرح جيتوڻيڪ ڀارت اڃا بين الاقوامي پروازن کي شروع نه ڪيو آهي پر ٻاهرين ملڪن ۾ ڦاٿل ماڻهن کي آڻڻ جو عمل شروع ڪيو ويو آهي. جيئن ته خاص طور نار وارن ملڪن ۾ آندرا پرديش جي ماڻهن جو و ڏو تعداد آهي انهن جي آمد به وائرس کي وڌايو آهي. ان رياست ۾ ٽيسٽن جي تعداد کي به وڌايو ويو آهي، جنهن جي ڪري به اتي متاثر ماڻهن جو تعداد بهار ۽ ٻين رياستن جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ نظر اچي ٿو.
جيتوڻيڪ صورتحال اڃا ضابطي ۾ ناهي پر حڪومت پاڻ ان سلسلي ۾ ڪنهن سنجيدگي جو مظاهرو نه ڪري ۽ احتياطي تدبيرن تي عمل نه ڪري اهو ڏيکاءُ ڏيئي رهي آهي ته حالتون معمول مظابق آهن. ان سلسلي ۾ خاص طور تازو مودي پاران مندر جي پيڙه جي پٿر رکڻ جي تقريب جو حوالو ڏنو وڃي ٿو، جنهن ۾ هڪ ته احتياطي قدمن جي خلاف ورزي ڪندي مهمانن کي گھرايو ويو هو ۽ ٻيو ته اهي مهمان فاصلو نه رکندي هڪٻئي سان گڏ ويٺا هئا. ظاهر ڳالھه آهي ته ان سان ملڪ جي ماڻهن کي به اهو ئي نياپو ملي ٿو ته صورتحال معمول مطابق آهي ۽ اهي به ساڳي ريت سماجي ۽ ٻين تقريبن ۾ ميل جول رکي سگھن ٿا.