چ
چريي کي چيڙائڻ لاءِ، کانئس پڇڻ جي ڪا ضرورت نه هوندي آهي. هو ته اڳيئي ڇريو وتندو آهي. ڪا ڳالهه ڏسي به پاڻ مرادو پيو ٻين سان کينس ڪندو.
خارباز نوجوان کي چيڙائڻ ۽ پوسرائڻ سان، آپي کان ٻاهر ڪڍي سگهجي ٿو. بھتر آهي ته کيس نه پوسرائجي. موٽ ۾ ھن بدلو ورتو ته ٺاهي ٺوڪي هٿ ڳنڍيندو. پير کوڙي زهل مان ڌڪ هڻندو ته آڏاري رکندو.
مطلب:
69.1 چرين سان کينس نه ڪجي.
69.2 چريو جک ماري ته به پاسو ڪري هليو وڃجي، کيس موٽ نه ڏجي.
69.3 ڪنھن جي پسرائڻ تي پوسرجي، چڙجي نه.
69.4 چريءَ کي چيڙائجي، چئن ڀترن خاطر.
70. چريءَ کي چوڙو، ڪڏهن ٻانھن ۾ ڪڏهن نڪ ۾. (پھاڪو)
چوڙو؛ ٻانھن ۾ پائڻ جو زيور آهي. بولي ۽ منڊيءَ جي ساخت، سائيز کان هٽي ڪري، لڳ ڀڳ چوڙي جھڙي هوندي آهي. ڪي چريون يا مت جون موڙهيل، چوڙي کي به پازيب، منڊي ۽ وينڊي طور پيون استعمال ڪنديون آهن.
اهڙيءَ طرح دنيا جا معاملا به آهن. سياڻا ماڻھو، ٺھيل اصولن ۽ قانونن تي پيا عمل ڪندا آهن، جڏهن ته عقل جا سادا انسان پاڻ کي قانون ۽ اصول جو پابند ئي نه ڄاڻندا آهن. جيئن جيءَ ۾ ايندو اٿن، تيئن پيا ڪندا آهن ۽ ان کي ئي اصول/ قانون پيا سمجهندا آهن.
مطلب:
70.1 سادي عقل وارن لاءِ مثال جي طور تي ائين چئبو آهي.
70.2 چريءَ کي چوڙو، ڪڏهن ٻانھن ۾ ڪڏهن ٽنگ ۾.
71. چُلهه ۾ اُماڙي، رنڙ کي جوءِ پياري. (تڪبند چٿر، چوڻي)
رنـڙ؛ جنھن جي زال مري وئي هجي. جنھن کي زال ناهي سو، ساڻس پيار ڪيئن ڪندو، سواءِ کيس ياد ڪرڻ جي. جڏهن ماڻھوءَ کان قدرتي نعمت کسجي ويندي آهي، پوءِ ئي تڏهن کيس احساس ٿيندو آهي ۽ جهوريءَ ۾ پيو جهڄندو آهي. سندس انھيءَ ڪمزور رڳ کي ٻار به تاڙي ويندا آهن ۽ ائين چئي پيا پوسرائيندا اٿس.
مطلب:
ڪي تڪبند چٿرون به آهن، جن منجهان رنڙن لاءِ اها هڪ آهي.
71.1 عيد عيد مشالو، دشمن جو منھن ڪارو.
71.2 عيد عيد ڄاٽي، دشمن جي چوت ڦاٽي.
71.3 سيءُ پوي ٿو هاروهار، سمھو ڌاروڌار.
سيءُ پوي ٿو هڏوهڏ، سمھو گڏوگڏ. وغيره.
72. چمڙي وڃي، دمڙي نه وڃي. (ورجيس)
دمڙي؛ ڪسيرو، ڌيلو، ڪوڏي، رائج الوقت سڪي جو انتھائي ننڍو جز.
چمڙي؛ کل، جسم جو عضوو.
ڪي ڪم، جان کي جوکم ۾ وجهڻ کان بچڻ لاءِ، ناڻو ڏئي ڪرائبا آهن، ڇو جو دنيا جا سمورا ڪم، اڪيلي سر ڪرڻ کان زور آهن. ونڊي ورهائي مـُلھه تي ڪم ڪرائجن ته بھتر آهي. تنھن هوندي به ڪي ڪنجوس، مکي چوس يا چم چوس ماڻھو، پاڻ کي وڏي هلاڪت ۾ وجهندا آهن پر پئسو خرچ نه ڪندا آهن.
مطلب:
72.1 مھا ڪنجوس کي، انھن لفظن سان مثال ڏيئي، ٽوڪبو آهي.
72.2 مٿو ڀاڳو ساڄو ٿئي، روپيو ڀاڳيو ساڄو نه ٿئي. (ٿري، چوڻي)
72.3 اهڙو ڪنجوس جو چي؛ ”چمڙي وڃي، دمڙي نه وڃي.“
73. چوٿـڙو ئي چٽ. (ورجيس)
هڪڙي ماڻھوءَ کي گهڻو مال هجي ۽ ٿورو نقصان ٿئيس ته برداشت ڪري ويندو. ان جي برعڪس، جنھن کي چوٿائي کن ان يا چانورن جي ھجي، سا به ڪنھن آپدا سبب تباهه ٿي وڃيس ته اهڙي ماڻھوءَ جو ڳاڻيٽي جي حساب سان وڏو نقصان ليکبو.
مطلب:
73.1 الھه تلھه ٻھارجي وڃڻ.
73.2 ڀيٽيو: پئسا ئي پاڻيءَ ۾ وڃڻ.
73.3 کودو ئي کوه ۾ هئڻ.
73.4 پويان پير کاٽ ۾ هڻڻ.
74. چور جي ماءُ، ڪنڊ ۾ روئي. (پھاڪو)
چور، بنيادي طرح بزدل ٿيندو آهي. پڪڙجڻ کان پوءِ به ڪوڪٽ نه ڪندو آھي. جڏهن ڦاسندو آهي ته مالڪ به بدناميءَ کان پوئواري نه ڪندا اٿس. جڏهن مٿس ڏنڊا وسندا آهن، تڏهن سندس ماءُ به ڪنڊ ۾ روئيندي آهي. ظاهري طرح نه روئندي آهي ته متان ڪير کيس چور جي ماءُ ڪوٺي.
مطلب:
74.1 چور جي من ۾ چڙي.
74.2 چور کي پنھنجو پاپ، اندر ئي اندر ۾، پيو کائيندو آهي.
74.3 چور وڻ جي پاڇي کي، ٿاڻي جو چارو سمجهي، پيو کانئس ڇرڪندو آهي.