لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

ڳوٺاڻو ڳُڙ

پهاڪا ۽ چوڻيون گهڻو ڪري هر ماڻهو ڳالهائيندو رهندو آهي، نه صرف اهو پر ڪيترا سنڌي ليکڪ پنهنجي لکڻين ۾ به پهاڪا استعمال ڪن ٿا۔ سنڌي پهاڪن بابت هڪ ڪتاب ڳوٺاڻو ڳُڙ : سنڌي پهاڪا ۽ چوڻيون دوستن اڳيان حاضر آهي۔ ڄاڃي لعل.ڊي . آهوجا ’طائر‘ جي هن ڪتاب کي محترم عبدالوهاب سهتو صاحب ڪمپوز ڪري ڊجيٽل ڪتاب جي صورت ڏني آهي
Title Cover of book ڳوٺاڻو ڳُڙ

ڏسڻي

نمبر داخلا
1. آلا نور، مٿي جا سور. (ورجيس(
2. آھي ٽپين، کاھي نه ٽپين. (ورجيس(
3. آئي کي آدر، وئي کي پادر. (ورجيس(
4. آيا يار، ملا روزگار. (اردو، چوڻي/ پھاڪو)
5. اٺ پوئتان گھنڊڻي. (ورجيس(
6. اڄوڪا ٻاوا، کٽ جا پاوا، کائي ماوا، ڪن جاوا. (چوڻي)
7. اڄوڪا ساڌو، ٻه آڱر واڌو. (چوڻي)
8. اڇي ڏاڙھي، اٽو خراب. )ورجيس(
9. ادا واندا مل! پالھو مل ڪٿي مليئه؟ (چوڻي)
10. اڌ کير، اڌ زنده پير. (ورجيس(
11. اڳيان ويا وسري، پويان لڳا مصري. (پھاڪو)
12. اگھ کٽيو کائجي، وٽ کٽيو نه کائجي. (پھاڪو)
13. الک! ڏي ڪي ٻه ٽي لک. (تڪ بند جملو)
14. اندر لنگھڻ، ٻاھر کنگھڻ. (ورجيس(
15. انڌي ۽ جنڊ، کٽولو ۽ هنڌ، واڻيو ۽ ھٽ، تارازي ۽ وٽ. (چوڻي/پھاڪو)
16. انسان کي کپي؛ اجھو، اٽو ۽ لٽو. (چوڻي)
17. اوٻاسي، ننڊ جي ماسي. (چوڻي)
18. اويلو مھمان، پٽائي پاڻ. (چوڻي/ پھاڪو)
19. اھڙو سياڻو، جھڙو جيئو ڪاڻو. (ورجيس(
20. اھڙو مٺو، جھڙو ڪنھن نه ڏٺو. (تڪ بند جملو(
21. ايڪ ديوي، دس پاوي. (چوڻي)
22. ايڪ ناري، سدا برھمچاري. (چوڻي)
23. بار گڏه تي، ھينگي کوتي. (پھاڪو)
24. بک! وڏا ملند سک. (تڪ بند جملو)
25. بن پئسي جو کيلي جوئا، آج نه موئا ته ڪل موئا. (چوڻي)
26. بڻي ته بڻي، نه ته دال روٽي گھڻي. (ورجيس(
27. بيبي ننڍي، برقعا باري. (ورجيس(
28. بيٺو کائي انُّ، پيو کائي ڌنُّ. (طبي، چوڻي)
29. ٻڏڻ ويو آھي وسري، لڏڻ آيو آھي ياد. (ورجيس(
30. ٻڪري جي ما، ٻچن جو گھڻا ڏينھن خير گھرندي. (پھاڪو)
31. ڀِتِ پيئي، وِٿِ پيئي. (پھاڪو)
32. ڀونڪ ڪتا ڀونڪ، ٽُڪر کائي پيو ڀونڪ. (طنزيه تڪ بند جملو)
33. ٿورو ڪر ڄٽ سان، ڄٽ ڦيري ھڻئي پٽ سان. (پھاڪو)
34. ٽٻڻي ٽاڻي، ھلي اباڻي. (ورجيس(
35. ٽپڙ ئي ٽيشڻ تي. (ورجيس(
36. ٽُڪر گھٽ، ته به جو وٽ. (چوڻي)
37. ٺلھو چڻو، وڄي گھڻو. (پھاڪو)
38. ٺونٺ لڳي، ساھيڙي ڀڳي. (پھاڪو)
39. پاڻ پنان، گھوڙا ڳنھان. (ورجيس(
40. پر پيو، گھر ويو. (چوڻي)
41. پر-متڙيو: پڇ-ڪتريو. (چوڻي)
42. پلاه جھڙي پدمڻي، جب ھڪي حاضر ھو، ٻوھي وجھ پيٽ ۾، مر ته پيٽ ڦاٽي پوءِ. (چوڻي)
43. پنھنجو، سنھنجو. (چوڻي/ پھاڪو)
44. پنھنجو گھر، الک جو در. (چوڻي)
45. پئسا ئي پاڻي ۾. (ورجيس(
46. پئسي بنا پرشاد، ڏيئي ٻائو ھريرام ڪينڪي. (پھاڪو)
47. پيٽ ۾ بک، اره ۾ آڪڙ. (ورجيس(
48. پيٽ ۾ نانھ روٽيان، سڀئي ڳالھيان کوٽيان. (چوڻي)
49. جاڏي پير، تاڏي خير. (دعائيه جملو)
50. جڏا جيئاري، مرڪندا ماري. (چوڻي)
51. جڏھن آئي جو، تڏھن گيان گوش ات ٿيوءِ. (چوڻي)
52. جنڊ کڻ ته جنڊ ڳؤرو، پڙ کڻ ته پڙ ڳؤرو. (ورجيس(
53. جنھن جي ھٿ ۾ ڏوئي، بک مري سو ئي. (چوڻي)
54. جنھن ساھ ڏنو آھي، سو گراھ به ڏيندو. (چوڻي)
55. جھڙو گھر، تھڙو پر. (ورجيس(
56. جھڙي ڇالي، تھڙي پني، ھن لاھي ھن کي ڏني. (پھاڪو)
57. جيڏا شھر، تيڏا قھر. (چوڻي)
58. جيڪو پيئي ترو، تنھن کي تپ نه ٿئي ٻرو. (چوڻي)
59. جيڪو مڙيو، سو جڙيو. (چوڻي)
60. جيڪو ٻن زالن جو ور، تنھن جو مساڻن ۾ گھر. (چوڻي)
61. جيڪو رسي، تنھن جو ڀاڳ سسي. (چوڻي)
62. جيڪي وٽيو، سو کٽيو. (ورجيسي جملو)
63. جيئن ٿڌ، تيئن وڌ. (ورجيس(
64. ڄاٽا، ابتا ڏاٽا. (چوڻي)
65. ڄٽ ڇا ڄاڻي، ڪڻڪ جي مانيءَ مان. (پھاڪو)
66. ڄٽي نون رونا ياران نون، لي لي نانءَ ڀراوان نون. (پنجابي، پھاڪو)
67. ڄٽي پُسايو سٽ، واڻيي وڌس وٽي، ڄٽيءَ ليکي واڻيو ڦريو، واڻيي ليکي ڄٽي. (چوڻي/پھاڪو)
68. جھنگ جھر جي جھرڪي، جھٽي وئي جھار. (پھاڪو)
69. ”چريا! چيڙايانءِ!“ چي؛ ”چيڙاءِ!“
70. چري کي چوڙو، ڪڏھن ٻانھن ۾ ڪڏھن نڪ ۾. (پھاڪو)
71. چلھ ۾ اماڙي، رنڙ کي جو پياري. (تڪ بند چٿر، چوڻي)
72. چمڙي وڃي، دمڙي نه وڃي. (ورجيس(
73. چوٿڙو ئي چٽ. (ورجيس(
74. چور جي ما ڪنڊ ۾ روئي. (پھاڪو)
75. ڇڙو، ٿڌو گھڙو. (چوڻي)
76. ڌڪ لڳي ھڪڙن کي ته روئن ٻيا، اچن جي ٽيان، ڳوڙھا ڳاڙيندا وڃن. (ڳجھارت، پھاڪو)
77. ڌڻ ته ڌڻي، نه ته وڪڻ کڻي، وار ته ڦڻي، نه ته ڪوڙا کڻي. (پھاڪو)
78. ڌوٻي ڌوئي، مالڪ روئي. (پھاڪو)
79. ڌي وجھجي ڪکين، وڃي پوي لکين. (چوڻي)
80. ڏنو، ٻنو. (چوڻي/ پھاڪو)
81. ڏي ڏالي، ملئي مالي. (چوڻي)
82. ڏي ڪڻو، ملئي گھڻو. (چوڻي)
83. ڏينھن پگھارو، راتيان پارو. (ورجيس(
84. ڏينھن، شينھن. (چوڻي)
85. ذرڙي جون، سڀ جي نُھن. (پھاڪو)
86. رات رھو، صبح پنڌ پئو. (ورجيسي جملو)
87. راجا جي گھر، موتين جو ڪال؟ (پھاڪو)
88. رام رام جپ، پرايون ڳنڍيون ڪپ. (پھاڪو)
89. رام رام جپنا، پرايا مال اپنا. (پھاڪو)
90. رن! پٽيان ڪن. (تڪ بند جملو)
91. رن ڪراڙي، ملي مساڳ. (ورجيس(
92. رھي، نه سھي. (ورجيس(
93. زالاڻي موڙي، جتي رکي اتي پوري. (چوڻي)
94. زبان آھي ننڍڙي، پر وھ جي ڳنڍڙي. (چوڻي)
95. سانوڻ جو ستو؛ نه ڪان، نه ڪتو. (چوڻي)
96. سجُّ کٽي، يا ٻجُّ کٽي. (ورجيس(
97. سجُّ لٿو، ڇوڪر ڊٿو. (چوڻي)
98. سچي ڳالھ سونٽي جي، ٻيڙي ٻڏي کوٽي جي. (چوڻي)
99. سخي ۽ شوم جو ليکو، ٻارھين مھيني ساڳيو. (چوڻي/ پھاڪو)
100. سگھرا کائن ٻوڙ پلا، وانڍن جو واھي ھڪ اللھ. (چوڻي)
101. سڳو ٽٽو، ساھَ ڇُٽي. (چوڻي)
102. سنڀاريندي سار، وڏي ٿئيس ڄمار. (تڪ بند جملو)
103. سنجھا ٽري، جوت ٻري. (چوڻي/ پھاڪو)
104. سنڌ، سڌي آھي موچڙي سان. (پھاڪو)
105. سوڙ جو جھيڙو، سوڙ ۾. (پھاڪو)
106. سؤ ڏھون قلم لاڳو، چور ڇٽا ڀاڳيا قابو. (چوڻي)
107. سيري جي سڏ تي، ٻه ٻه کنيائون ٻار، ھڪڙي کي گپايائون گپ ۾، ٻئي کي ڪڍيائون مار، جڏھن پئي سيري جي سنڀار، تڏھن ٻه ٻه چپاٽون ٻار کي. (چٿر، چوڻي)
108. صلاحين، شينھن ٻجھن. (چوڻي)
109. عقل بنا عذاب، گھڻا پسندين جندڙي. (پھاڪو)
110. غريبن جي مڏي؛ ٻه ڏندڻ، ٽين تڏي. (پھاڪو)
111. ڪارو، رام کي پيارو. (چوڻي)
112. ڪارو ڪاري، ھڻ ڪھاڙي. (چوڻي)
113. ڪاڻو پٽ، کاٽائو ڀلو. (پھاڪو)
114. ڪاڻي جي وھان ۾، سنڪٽ ڀي گھڻا. (پھاڪو)
115. ڪڪڙ ڪورين جو، نان وڏيري جو. (ورجيس(
116. ڪم کپي، چم نه کپي. (چوڻي)
117. ڪنواري بادشاھي، مڱڻي پئي ڦاھي، پرڻي کان پو، ٿيو چلھ جو واھي. (چوڻي)
118. ڪنو سھندو، ڏنو نه سھندو. (ورجيس(
119. کا ساڳ، لڳئي ڀاڳ. (چوڻي)
120. کائڻ لا کرو، ڪمائڻ لا ٻرو. )ورجيس(
121. کڏ ٽپين، اڏ نه ٽپين. )ورجيس(
122. کلو لڳو، ھٺ ڀڳو. (چوڻي)
123. کڻ کلو، ٿيئي ڀلو. (پھاڪو)
124. گھر گھنگھر، ٻار ڊينگھر. (چوڻي)
125. گھر ۾ ڪين، ته به رکي گھوڙي تي زين. (ورجيس(
126. گھر ويائي، چڱي ويائي. (چوڻي)
127. گھوٽ ڪنوار راضي، ڇا ڪندو ملو قاضي. (پھاڪو)
128. گھوٽ چڙھيو گھوڙي، ناس پتو ٻوڙي، سوا گھڙي جي سک لا، عمر ڀر پيو لوڙي. (چوڻي)
129. گھوٽڻ مھل گم، ڇاڻڻ مھل ڇتا، پيئڻ مھل جيئن مير عليمراد جا ڪتا. (ورجيس(
130. لعل جي ڏات، ٻچن جي وات. (ٻول)
131. لعلو واري کوھ تي، جتي لک وھي ٿي لوٽي، يار منھنجو آھي اچڻو، دير ڪرڻ سان وڃي نه موٽي. (ٻول)
132. لکي لعلو، واچي واڌو. (ورجيس(
133. لڳو نه لڳو، تنھنجو ھَڏُ گُڏُ ته ڀڳو. (ورجيسي جملو(
134. لڳي دم، مٽي غم. (تڪ بند ٻول، موالين جو نعرو)
135. لنڊيون لوٺيون لک، ھڪ اللھ جي رک. (چوڻي)
136. لھي لٽاڪو، ڇٽي ڦٽاڪو. (تڪ بند ٻول)
137. ماتا؛ ماري يا کاري. (چوڻي)
138. ماٽيلي ما، پچائي ساھ. (پھاڪو)
139. ماٽيلي ما جي مڪ، اونھاري جي لڪ، پوڙھي جي ٿڪ، جاتي لڳي تاتي سڪ. (چوڻي)
140. ماٺو ماري، تکو تاري، سنھون وري ڪوٺا ڳاري. (چوڻي/ پھاڪو)
141. مانِ نه مانِ مين تيرا مھمان. (ورجيسي جملو)
142. مڙس ته ڦڏو، نه ته جڏو. (پھاڪو)
143. مڙس مڱيو ته سنگت کان ويو، جوان پرڻيو ته مٽن مائٽن کان ويو، ٻڍي ڄايس ٻار ته پاڻ کان ويو. (چوڻي)
144. مڙس ھيڻو ھيڻو، ته به زال کان ٻيڻو. (چوڻي)
145. مسلماني، بصر ماني. (چوڻي)
146. مک ۾ رام، بغل ۾ ڇري. (ورجيس(
147. منھن-ڪنئري، ڳٽا پٽائي. (پھاڪو)
148. منھن ملان جو، اکيون چور جون. (ورجيس(
149. موت نه پڇي مائٽي، نه پڇي تٿ نه وار. (چوڻي)
150. نانا نورا، ليکا پورا. (تڪبند ورجيس(
151. نڪا گھٽ گھوٽ ۾، نڪا ڪمي منجھ ڪنوار. (ورجيس(
152. نڪ نه ناسان، سنگھان ڇا سان؟ (ورجيس(
153. ننڍڙا ٻار، گلي جا ھار. (چوڻي)
154. ننڍي مري نه ما، وڏي مري نه جوءِ (چوڻي)
155. نئين ڪنوار نو ڏينھن، ڇنڊي ڦوڪي ڏھ ڏينھن، يارھون ڏينھن پيس، عزت مانُ ويس. (چوڻي/ پھاڪو)
156. نياڻي نماڻي، گھر جي راڻي. (چوڻي)
157. نيت بد، روٽي رد. (چوڻي)
158. وات کائي، اک لڄائي. (چوڻي)
159. وار نه ونگو، ڏينھن نه ڏنگو. (اصطلاحي ورجيس(
160. واڻيو پنج سھي، پنجاھ نه سھي. (پھاڪو)
161. وڃڻ واري ڌيئڙي، کلڻ وارو لوڪ. (پھاڪو)
162. وڌيو ويا، ٿيو شاھ. (چوڻي)
163. وڏو، جڏو. (چوڻي)
164. وڻن ٻور، لڱن سور. (چوڻي)
165. ويجھو، ڪوجھو. (پھاڪو)
166. ھڏ به ڏجي، ھڙ به ڏجي. (ورجيس(
167. ھڙ ئي ھلاڪ. (ورجيس(
168. ھڪ اڌ ۾، ٻيو پنڌ ۾. (ورجيس(
169. ھڪ ھٿ چوٽيءَ ۾، ٻيو ھٿ سوٽيءَ ۾. (ورجيس(
170. ھنر واري جي گھڙي، بي ھنر جي ڄمار. (پھاڪو)
171. ھڻي مڪ، ڪري سڪ. (ورجيس(
172. يار نه ياري، رشته داري. (ورجيس(
173. يار ياراڻي، معاملو صفا. (چوڻي)