و
ڪنھن جي به گهر ۾ وڃي ڪا شي کائڻ ته سولي آهي. جڏهن اهو اچي ۽ سندس خاطر مدارت ساڳي نه ٿئي ته شرمساري ٿيندي آهي، ڇو جو اُتي کائڻ لاءِ وات ته کائي ويو، هتي اک ملائڻ ملائي نه سگهبي آهي.
مطلب:
158.1 ڪير ٿورو ڪري ته جلد ان جو ٿورو لاهجي.
158.2 هڪڙن عضون/ڀاتين جي ڪيل ڪڌن ڪمن سبب، ٻيا عضوا/ڀاتي لوڙين ٿا.
159. وار نه ونگو، ڏينھن نه ڏنگو. (اصطلاحي ورجيس)
وار ونگو ٿيڻ؛ تڪليف ٿيڻ، بيماري ٿيڻ.
ڏينھن ڏنگو ٿيڻ؛ مصيبت اچڻ.
مائرون پنھنجي ٻچڙي تان ٻلھار وينديون آهن. کين ڪوسو واءُ لڳڻ نه ڏينديون آهن. ٻچڙي جي سر بخت جو خير گهرندي، باسون باسينديون آھن ۽ چونديون آهن؛ ”ٻچڙي جو وار ونگو، ڏينھن ڏنگو نه ٿئي“.
مطلب:
159.1 رنجهه ڪنجهه نه ٿئي.
160. واڻيو پنج نه سھي، پنجاهه سھي. (پھاڪو)
واڻيو؛ دڪاندار هر سودي ۾ پڪائي ڪندو آهي. گراهڪن سان پنجن روپين جي به پيو پڪائي ڪندو. پنجين روپئي جي پڪائي ڪري، سودو کاري ڇڏيندو. آخر ۾ اها شيءِ يا وٺڻ وارو ڪير نه هوندس يا رکئي رکئي ملهه وڃائي ويھندي آهي. پوءِ ته پنجاهه روپيا ٽوٽ کائي به نيڪال ڪرڻي پوندس. جيڪڏهن رقم هڪ شيءِ ۾ سيڙائي ڇڏيندو ۽ اها نه کپندس ته دڪان جو ڪاروبار ئي ٺَپ ٿي ويندس.
مطلب:
160.1 پڪو ماڻھو، ٿوري پڪائيءَ جي ڪري، وڏو نقصان ڪندو آهي.
160.2 سستا روئي بار بار، مھنگا روئي هڪ وار.
160.3 ڪنجوس، مکي چوس جي ڪاروبار ۾ برڪت نه پوندي آهي.
161. وڃڻ واري ڌيئڙي، کلڻ وارو لوڪ. (پھاڪو)
شاديءَ جي موقعي تي ڪنوار ويچاري، پيڪي گهر کان جدا ٿيڻ سبب پيئي روئندي آهي. جڏهن ته گهوٽيتن سان گڏ آيل پوري ڄڃ، پئي خوشيون ملھائيندي آهي.
مطلب:
161.1 ڌيءُ جي جدا ٿيڻ تي والدين ويچارن جا هيانءَ کاڌل هوندا آهن ۽ ٻيا ماڻھو پيا خوشي ڪندا آهن.
161.2 مروان موت، ملوڪان شڪار.
161.3 جا جاءِ جلي، هنڌ اوه ٻلي.
161.4 جتي باهه ٻري، سيڪ اتي اچي، ڪھڙو سيڪ اچي، پاڙيوارن کي!
161.5 دردِ دل، درد آشنا داندِ.
162. وڌيو وياءُ، ٿيو شاهه. (چوڻي)
وياءُ؛ ڌيءَ ڌڻ
شاهه؛ عقل ۾ پر، جنھن کان ٻيون عقل پرائين.
ڌيءُ جيئن وڌندي آهي، تيئن عقل ۾ پُر ٿيندي آهي. ڳالھائڻ ٻولھائڻ ۾ ڀڙ ۽ لفظن محاورن استعمال ڪرڻ ۾ ماهر هوندي آهي. آخر کيس پنھنجي ڄاون کي ٻولي ۽ ڳالھائڻ به سيکارڻو آهي. ٻار جو پھريون استاد هئڻ سبب، کيس شاهه به سڏبو آهي.
مطلب:
162.1 عورت جي سمجهه ٻوجهه ۾ عمر سارو واڌارو اچي ٿو.
163. وڏو؛ جڏو. (چوڻي)
جڏو؛ اکين کان معذور يا انڌو. ڄنگهن کان معذور يا منڊو. هٿن کان معذور يا ٽنڊو.
وڏي کي جڏي سان مشابھت ان ڪري آهي جو ٻئي هڪ هنڌ ويٺا هوندا آهن ۽ ننڍن/ ٻين تي حڪم هلائي، ڪم ڪڍندا آهن. پاڻ ڪم نه ڪندا آهن. وڏو ننڍن تي رعب ڪندو آهي ۽ جڏو پنھنجي ڪمزوريءَ سبب، ٻين جون همدرديون حاصل ڪندو آهي ۽ نتيجي ۾ پيو حڪم هلائيندو آهي.
مطلب:
163.1 نکمڻي ۽ ٽوٽيءَ کي، وڏو جڏو ڪري سڏيو ويندو آهي. چئبو آهي؛ ”وڏو جڏو ٿيو آهين پر ارڪان/ لڇڻ ڪونه سڌاريئه“.
163.2 وڏو ڀاءُ ٿيڻ کان گڏھ ٿيڻ چڱو، ننڍو ڀاءُ ٿيڻ کان ڪتو ٿيڻ چڱو.
164. وڻن ٻور، لڱن سور. (چوڻي)
بھار جي مند کان ٿورو اڳ، ٻير ۽ انب وغيره ۾ ٻور ٿيندو آهي. ٻور تي مختلف قسم جا جراثيم اچي مِڙندا آهن. هوائن لڳڻ سان اهي جراثيم اڏامي اکين ۽ نڪ ذريعي ماڻھوءَ تي حملو ڪندا آهن ۽ بيماريون آڻيندا آهن. تپاولي ۽ اکين اٿڻ جھڙيون بيماريون عام خاص ٿي پونديون آهن. لڱن ۾ ڪڻس تنھن کان سواءِ رهندي آهي.
مطلب:
164.1 وڻن ۾ ٻور لڳڻ سان، موسمي اثرات پڻ مرتب ٿيندا آهن.
165. ويجهو، ڪوجهو. (پھاڪو)
ويجهي رهڻ سان خوبيون ظاهر ٿين نه ٿين پر خاميون گهڻيون نروار ٿينديون آهن. ويجهي کان شيءِ جي سونھن، پري جي ڀيٽ ۾ گهٽ نظر ايندي آهي. دهل جو آواز به پري کان وڻندو آهي. سڪ به پري رهڻ سبب وڌندي آهي. عشق به پري رهڻ سبب قائم هوندو آهي.
مطلب:
165.1 ويجهي شيءِ جو قدر گهٽجي وڃي ٿو.
165.2 ڏوريان ڏوريان، شال مَ مِلان هوت،
من اندر جا لوچ، ملڻ سان ماٺي ٿئي.
165.3 ٻولت ٻولت، وڌي وقار.
165.4 جلدي جلدي اچڻ، قدر کي گهٽائي ڇڏي ٿو.