گل ڪونڌر: ادب، عشق ۽ نيڪ نمازي ماڻھو
هڪ شخص جي حيثيت سان هو انتھائي سڌو سادو، سچ ڳالھائيندڙ، ﷲ جي ذات کان ڊڄندڙ، نيڪ نمازي ۽ شريف ماڻھو آهي. اها ٻي ڳالھہ آهي تہ سندس نراڙ تي محراب جو ڪوبہ نشان ڪونھي. نالو نشان تہ سندس زندگيءَ ۾ مايوسي جو بہ ڪونھي. جيتوڻيڪ فقط ڏهن ٻارهن سالن جي دوستيءَ ۾، مون سندس زندگيءَ ۾ تمام وڏا لاها چاڙها، بلڪہ انقلاب ايندي ڏٺا آهن. هڪڙو وقت هو جڏهن هن جي آفيسر گريڊ واري پگهار سندس کيسي خرچ لاءِ هوندي هئي گهر جا بار وڏن تي ۽ سواريءَ لاءِ سندس در تي ٽي ٽي گاڏيون بيٺل هونديون هيون. وري جو اوچتو جهٽڪو لڳو تہ همراھہ پنڌ ۽ مٿي تي قرض جا ڪُنا! پر مجال جو سندس مُکَ تي مايوسيءَ جو ڪو پاڇو نظر اچي. سدائين ايئرڪنڊيشنڊ ڪارن ۾ گهمندڙ، بس جي پيھہ مان ڪپڙا ڪارا ڪري لھي تہ بہ سندس منھن تي مرڪ. اهڙي حالت ۾ جڏهن ڪيترائي دوست ۽ مٽ مائٽ بہ ڪنارا ڪري ويندا آهن، تہ ماڻھوءَ جي پنھنجي دل بہ سڃائيءَ جو ساٿ ڏيڻ بجاءِ بي وفا ٿي پوندي آهي ۽ ماڻھو بي وفا دل کي بچائڻ لاءِ وڃي دل جي وارڊن ۾ وارد ٿيندا آهن، پر اسان جو هي يار اسان کي حيران ڪندو، لڳي ويو جدوجھد کي. سُڪي پگهار مان سالن تائين قرضن جي ڪُنن سان بہ منھن ڏيندو رهيو تہ گهر جو گاڏو بہ گهليندو رهيو. حالانڪہ ان کان اڳ گهر جو گاڏو گهلڻ جو وٽس تجربو ئي نہ هو ۽ هو گاڏين ۾ گهمندو هو!
هن کي گاڏين مان لاهي ”سڙڪ ڇاپ“ بڻائڻ ۾ ماهوار ادب جو بہ ٺاهوڪو هٿ هيو. جڏهن هن ادب شروع ڪيو هو تہ کيس چيو هوم، ”گل، تون وڃي گاڏين ۾ گهم، حيدرآباد جي گاڏي کاتي ۾ گاڏن تي وڪامندڙ رسالن جي ڍير ۾ واڌارو نہ ڪر.“ پر هن منھنجي هڪ نہ ٻڌي. ادب جي هر پرچي تي بنا حساب جي نقصان برداشت ڪندو رهيو ۽ ادب سان پنھنجي عشق جي تجديد ڪندي، مستقبل ۾ پنھنجي قرضي ٿيڻ جو ڪاروبار ڪندو رهيو. پنجاھہ سٺ پرچن جي مسلسل نقصان کان پوءِ، ادب تہ نفعي نقصان کان سواءِ وڃي پنھنجي پيرن تي بيٺو، پر اسان جي يار جا پير نڪري ويا. هاڻي سوچيان ٿو تہ هن بنا اشتھارن ۽ ڪنھن مالي مدد کان سواءِ، هڪ سنڌي رسالي جا سؤ شمارا شايع ڪري ۽ هزارين نون ليکڪن جي همت افزائي ڪري يقينن هڪ تاريخي ساز ڪم ڪيو آهي. جڏهن تہ اڄڪلھہ اسان جا اديب ۽ ايڊيٽر تاريخ ساز ڪم بجاءِ ”خود ساز“ ڪم ڪري، رهيا آهن، پر هن شريف ماڻھوءَ ادبي حلقن توڙي ميڊيا ۾ چڱي خاصي ڄاڻ سڃاڻ ۽ هڪ رسالي جي ايڊيٽر هئڻ باوجود، ڪڏهن بہ پاڻ کي وڏو ليکڪ مڃرائڻ/ چورائڻ جي جستجو ناهي ڪئي. ڪير کيس وڏو ليکڪ مڃي يا نہ، هن انھيءَ ڳالھہ جي ڪاڻ بہ ناهي ڪئي، پر منھنجي ذاتي راءِ ۾ هو هڪ سادو سٻاجهو ۽ سچو ليکڪ ضرور آهي.
هڪ ليکڪ ۽ شاعر جي حيثيت سان، هن ادب جي ڪيترين ئي صنفن سان نينھن نڀايو آهي. شعر جي ڪيترين نازڪ نفيس صنفن کان ويندي ڪھاڻي ۽ ناول جي پيچرن جا پنڌ ڪري هن ٽي.وي ڊرامي جو ليکڪ ٿيڻ ٿي چاهيو. مان سدائين کيس اها آفر ڏيندو آهيان تہ تون پنھنجو ڪھاڻيون کڻي مون سان ويھہ تہ انھن کي ٽي وي لاءِ ڊراماٽائيز ڪرڻ جي پلاننگ ڪيون، پر ”ادب“ جي وقت سر اشاعت جو عشق کيس وقت ئي نٿو ڏئي… تہ پوءِ هن عشق لاءِ ڪيئن وقت ڪڍي ورتو!!
جي ها، هن هڪڙو عشق بہ ڪيو آهي! ڪيترا سال اڳ جي ڳالھہ آهي، مان پروگرام ڪري، ريڊيو پاڪستان حيدرآباد جي ڪوريڊور مان تڪڙو تڪڙو وڃي رهيو هوس، تہ هڪ ڏاڍي سيبتي سٻاجهي ڇوڪري اچي منھنجي اڳيان بيٺي هئي. پڇيو هئائين، ”توهان گل ڪونڌر کي سڃاڻو ٿا؟“
وراڻيو هوم، ”ها، منھنجو دوست آهي.“
”توهان کي اڄ هتي نظر آيو آهي؟“
“ها، پروڊيوسر انور هَڪڙو جي ڪمري ۾ ويٺو اٿوَ.“
”ڇا اتي ڪي ٻيا ماڻھو بہ ويٺا آهن؟“ ڇوڪري پڇيو.
”ها“.
”تہ پوءِ توهان گل کي ڪمري مان ٻاهر سڏي ڏيو.“
”ڇو، توهان پاڻ ڇو نٿا وڃي سڏيوس؟“ پڇيم.
ڇوڪريءَ ڏاڍي معصوميت سان چيو. ”مان کيس سڃاڻان نٿي!“
هڪ ليکڪ جي سڃاڻپ سندس نالو ئي هوندو آهي. ان ڪري مون ڇوڪريءَ کان ڪجهہ بہ نہ پڇيو ۽ گل ڪونڌر کي پروڊيوسر جي ڪمري مان ٻاهر سڏي، ڪوريڊر ۾ بيٺل ڇوڪريءَ سان سندس تعارف ڪرايم تہ هو ٻئي مرڪي پيا ۽ مان ٻنھي جي وچ مان گذري ٻاهر هليو ويس. اهو تہ هيو پيار جو پھريون منظر ۽ پوءِ ڪيترن سالن تائين، عشق جي انھي ڪٿا ۾ ڪيترا ئي رومينٽڪ ۽ ٽريجڪ موڙ آيا. اسان جي هن دؤر ۾، جتي عشق کي عبادت جو نالو ڏيندڙ ۽ شرافت جو ليبل چنبڙائي هلندڙ ڀؤنر بڻجي ٿا پون، اتي عشق اڳيان هن شريف ماڻھوءَ گل ڪونڌر جو ڪنڌ مون سدائين ڪومايل گل جيان جهڪيل ڏٺو.
تازو جڏهن گل مون کي سندس بابت ڪجهہ لکڻ لاءِ چيو، تہ کيس چيم، ”گل ڪونڌر فلاڻي سن ۾ ڄائو. فلاڻي سن ۾ ميٽرڪ پاس ڪيائين ۽ فلاڻي سن ۾ لکڻ جي ابتدا ڪيائين تہ گهڻا لکندا. مان تنھنجي عشق جي ڪٿا لکندس.“ تڏهن گل ٿڌو ساھہ کڻي پنھنجو ئي شعر ٻڌايو:
شھر جي گاڏين منجهہ نھاري ڪنھن کي ڳولين ٿو
عڪس اکين ۾ يار وهاري ڪنھن کي ڳولين ٿو
اها ڇوڪري اڄ بہ هن ئي شھر ۾ آهي. اهو ئي حيدرآباد شھر آهي، اهي ئي هن شھر جا رستا آهن ۽ ڪٿي نہ ڪٿي اها ڇوڪري هن کي نظر بہ اچي ٿي. اهڙي ڪنھن موڙ تي گل جا احساس منھنجي شعر کان مختلف نہ هوندا:
راھہ مَٽي جا گذري وئي آ،
منھنجي پريـــــمَ ڪھاڻي هئي.
۽ هي شريف ماڻھو پاڻ بہ راھہ مٽائي، ڪنڌ جهڪائي، ادب جي اشاعت خاطر ڪنھن پريس ڏانھن، يا نماز پڙهڻ لاءِ ڪنھن مسجد طرف هليو ويندو آهي.
(2003ع)