سنڌڙي تنهنجوناءُ ورتم!
سنڌ جي پورهيت ۽ غيرتمند عوام هميشه پنهنجي وطن سنڌ سان محبت جو ڀرپور مظاهرو ڪندو رهيو آهي، هنن سنڌ وطن جي خودمختياري لاءِ پنهنجي زندگي جي قرباني ڏيندو رهيو آهي، تمام گهٽ سنڌ جي تاريخ ۾ سنڌ جي حڪمراني طبقي سنڌي عوام جي انهيءَ ڏنل قرباني جو احساس رکيو آهي ۽ سنڌ جي سرحدن جي حفاظت ڪري سگهيو آهي، يا هر حملي آور قوتن کان انهيءَ سنڌ جي حڪمرانن جي سياسي ڪمزورين ڪري سنڌ ۽ سنڌي عوام کي تمام گهڻين تاريخي تڪليفن مان گذرڻو پيوآهي، جيڪي ٻاهرين غاصبن قوتن سنڌ تي حملو ڪري سنڌي عوام کي تڪليفون پهچايون، بر صغير جي سياسي تاريخ ۾ سنڌ هميشه دشمنن ۽ حملي آور ڌارين جي زد ۾ رهي آهي، افسوس سان چوڻو ٿو پوي ته سنڌ جي خودمختياري پوري بر صغير جي حڪمرانن لاءِ ناگزير رهندي آئي آهي، اهو ڪنهن به حڪمران کي ڪنهن به دور ۾ سنڌ جي آزادي اڻ وڻندڙ رهي آهي ته سنڌ جو عوام سنڌ جي سياسي خودمختياري ڇو ٿو چاهي؟
اهو رويو سنڌ لاءِ هن بر صغير جي تاريخ ۾ اشوڪ اعظم کان وٺي اڪبر اعظم تائين ساڳيو رهيو آهي يا وري برطانيه دوَر کان وٺي ڪري ڪانگريس ۽ مسلم ليگ جي سياسي اڳواڻن تائين سنڌ کي هن برصغير جي تاريخ ۾ هميشه ميري اک سان ڏٺو ويو آهي، انهيءَ ۾ سنڌين جو صرف قصور اهو رهيو آهي ته هنن پنهنجي وطن سان بيحد محبت ڪئي آهي، انهيءَ وطن سان محبت ڪرڻ ڪري سنڌي ماڻهو کي ڪڏهن ڪنهن بر صغير يا ان کان ٻاهرين غاصب قوتن پسند نه ڪيو آهي، بر صغير جي تاريخ هڪڙي وڏي عرصي ۽ صدين کان انهن غاصب ۽ لٽيرن جي زد ۾ رهي آهي، ڪو به اهو خطو هن برصغير ۾ گهڻو عرصو انهن ڌارين حڪمرانن کان آزاد نه رهيو آهي، جڏهن ته سنڌ هميشه پنهنجي الڳ سياسي سڃاڻپ قائم ڪندي آئي آهي، جيڪڏهن سنڌ جي خطي ۽ وطن تي ڪنهن ڌاري قوت قبضو ڪيو ته انهن کي گهڻو وقت سنڌ جي وطن سان محبت ڪندڙ عوام پنهنجي وطن سنڌ کي آزاد ڪرايو، اهي ڀلي عرب حڪمران هجن يا وري اڳتي هلي ارغون، ترخان ۽ مغل حڪمران هجن، سنڌ مختلف دورن ۾ به خودمختياري واري شڪل ۾ رهي آهي، ها ڪجهه عرصي لاءِ انهن ٻاهرين قوتن ضرور سنڌ کي پنهنجي قبضي هيٺ رکڻ جون ڪوششون ڪنديون رهيون.
برصغير جي تاريخ ۾ جهڙي طرح سنڌي پنهنجي وطن جا متوالا رهيا آهن، اهڙي طرح ڪا ٻي قوم شايد هن برصغير جي تاريخ رهي هجي، انهيءَ تاريخ جي عرصي ۾ٻيون قومون ۽ نسل ضرور وڙهيا آهن ۽ انهن پنهنجي جان جو نظرانو ڏنو هوندو، پر اهڙي طرح نه جهڙي طرح سنڌ جي ماڻهن، جيڪي ماڻهو جانسي جي راڻي سان گڏ وڙهيا اهي جانسيءَ جي راڻي جي حڪم يا ان جي تابيداري ڪري وڙهيا، پر سنڌ جا رهاڪو ڀلي حڪمرانن پنهنجي وطن سان غداري ڪئي هجي پر عام سنڌي ماڻهو پوءِ به سنڌ لاءِ جنگ جوٽي آهي، جڏهن مياڻي جي جنگ لڳي تڏهن به سنڌ جي ان وقت جي ٽالپر حڪمرانن هٿيار ڦٽو ڪيا، جنگ نه ڪرڻ جو اعلان ڪيو، تڏهن به سنڌ جا متوالا جنگ جي ميدان ۾ انگريزن سان وڙهيا ۽ پنهنجي وطن جي آزاديءَ خاطر پنهنجي جان جو نظرانو ڏنائون، سنڌ جي تاريخ ۾ سوين سنڌ جي ماڻهن جنگيون هارايون ۽ شڪست کاڌائون پر سنڌ جي غيرتمند عوام ۽ عام ماڻهو سنڌ جي آزادي لاءِ قربانيون ڏيڻ کان ڪڏهن به نه گهٻرايو، هڪڙي شڪست کانپوءِ هو وري وڙهيو آهي، پنهنجي وطن لاءِ دنيا جي تاريخ ۾ پنهنجي وطن جي آزادي لا ڪا قوم ڊگهي عرصي تائين وڙهي آهي ته اها سنڌي قوم آهي، جيڪڏهن ايترا حملا ڪنهن به ٻئي ڌرتي ۽ وطن تي ٿين ها ته اها قوم ختم ٿي وڃي ها پر سنڌي قوم هميشه زندهه رهي آهي، صرف انهيءَ سبب ڪري جو هو ايتري ڊگهي عرصي تائين پنهنجي وطن لاءِ وڙهندا رهيا آهن ۽ پنهنجي سنڌ ۽ سنڌي وجود کي جياريندا آيا آهن.
ڀلا ٻيو ڪهڙو سبب هئو تا ريخ ۾ جو سڀني سنڌي قوم سان نفرت پئي ڪئي آهي، انهيءَ جو سبب اهو رهيو آهي ته سنڌي قوم پنهنجي وطن سان محبت ڪرڻ وارا ھئا، اهو ئي سبب آهي جو اڃ به سنڌي قوم ان جو نتيجو ڏسي رهي آهي، جڏهن پوري بر صغير ۾ گورن حڪمرانن کي ٿڏي ڪڍڻ جي ڳالهه هلي رهي هئي ته هندستان جي آزاديءَ جي آندولن هلي رهي هئي ته تڏهن سنڌ جي محب وطن ماڻهن پنهنجي سنڌ جي آزاديءَ جي ڳالهه ڪئي هئي، جتي وطن ۽ ڪفن جو نارو لڳي رهيو هئو، تڏهن هندستان جي سڀني سياسي اڳواڻن مسلمانن ۽ هندن اها ڳالهه ڪنهن به سياسي اڳواڻ کي پسند نه آئي هئي ته سنڌي پنهنجي الڳ ۽ آزاد سنڌ جي ڳالهه ڇو ڪري رهيا آهن، اها نه گانڌي جي ٽولي وارن سياسي اڳواڻڻ کي پسند هئي نه وري جناح جي ٽولي وارن اڳواڻن کي، اهڙي طرح سازشون ٿيون، سنڌ جي سياست ۾ ٽوڙ ڦوڙ ٿي سنڌ اسيمبلي جي چونڊيل ميمبر کي خريديو ويو جاگيرادارن کي همراهي بڻايو ويو، هندو مسلم ڏڦيڙ ڪرايا ويا، سنڌ جي سياسي اڳواڻڻ کي جاني نقصان جو ڌمڪيون ڏنيون ويون، ڪن سياسي اڳواڻڻ کي سازشن قتل ڪرايو ويو، اهڙي غير مقبول سياسي اڳواڻن کي پيدا ڪيو ويو، انهن کي سنڌ جو اقتداري واڳون ڏنيون ويون، جنهن سنڌ جي تاريخ سياسي حق کي نست نابود ڪرائي هن سنڌ کي هڪڙي اهڙي بر صغير جي سياسي ورهاڱي جي ڌارا ۾ آڻي، ڪري سنڌ جي تاريخ جو نقصان ڪيو، سنڌي قوم جي صدين جي سياسي صفر کي الائجي ڪٿي پهچائي ڇڏيو، جنهن جو سنڌي ماڻهو شايد ئي ان جو مستقبل ۾ ازالو ڪري سگهي.
سنڌي قوم جي پنهنجي تاريخ جي ايڏي وڏي قرباني ڏيڻ کانپوءِ به سنڌ جو لفظ برصغير ۾ سياسي اڳواڻن لاءِ هڪڙو اهنجو رهيو آهي، سنڌي ٻولي، ثقافت جي ڳالهه ڪرڻ ۽ ان کي جيارڻ وارا ملڪ دشمن نظر اچن ٿا، هيءَ سنڌ جي تاريخ جي ستم ظريفي آهي، جنهن سنڌ هن خطي کي جنم ڏنو، هن خطي جي تهذيب جي ارتقا ڪئي، جنهن برصغير جي سڀني سماجن کي شاندار ماضي ٺاهي ڏنو اڄ اها سنڌ جنهن جا رهاڪو سنڌ سان محبت ڪرڻ جي ڏوهه ۾ ڪي ڦاسي تي لٽڪايا ويا ته ڪئي سالن تائين جيلن ۾ سڙي مري ويا، اڄ به اهي سنڌي پنهنجي وطن سنڌ ۾ هڪڙي گمنام زندگي گذاري رهيا آهن، جنهن قوم جي فردن جو پوري طرح سان جسم به ڍڪيل ناهي، جنهن جي غريب عوام جا پير اگهاڙا آهن، هو پنهنجي وطن جي جلاوطن واري زندگي گذاريندا هجن ڄڻ سنڌ جي انهن نوجوان طبقو جنهن جا خواب اجڙي ويا هجن ۽ خودڪشي ڪندا وتن، هن وقت سنڌ جي نوجوانن جو اهو حال وڃي بچيو آهي جو پنهنجي صوبي جي ادارن ڪراچي ۾ جيڪڏهن نوڪري لاءِ وڃن ته انهن کي سواءِ نفرت ۽ ڌتڪار جي ڪجهه به نصيب نه ٿيندو هجي اهڙو حال سنڌ جي نوجوانن جو سنڌي ٻار جيڪي خوبصورت اکيون رکندا هجن، انهن جي روئڻ ڪڏهن نه ختم ٿيڻ وارو ڏسڻ ۾ ڪمزور ڄڻ ڪي اهي اٿوپيا جي ڪئمپن ۾ رهندڙن ٻارن واري زندگي گذاريندا هجن، انهن ٻارن جون مائرون جيڪي سنهيون سيپڪڙيون جنهن ٿڃ ۾ کير به ڪٺو نه ٿيندو هجي جو پنهنجي ٻار جو پيٽ ڀري سگهن، سنڌي ٻهراڙي جو ٻار جيڪو تمام گهڻو حيسايل 10 سالن جي عمر تائين به هو پنهنجوعتماد سان نالو نه ٻڌائي سگهندو هجي، ايترو سماجي حوالي سان حيسايل رهي ٿو، سوين ٻار سنڌ جا پنهنجي ڪمزور صحت سبب ڪري پنهنجي ماءُ جي گود ۾ ئي اهڙي سنڌ ۽ پنهنجي ڏوکويل ماءُ ڏسي پنهنجون اکيون هميشه لاءِ بند ڪري ڇڏين ٿا.
سنڌ جي ڌرتي جيڪا ڪڏهن خوبصورت چمڪندڙ اکين وارين عورتن جي ڌرتي طور مشهور رهي آهي،سنڌ تي جڏهن ته محمد بن قاسم حملو ڪيو ته هزارين سنڌ جون خوبصورت عورتون باندي بڻائي عربستان موڪليون ويون هيون، جنهن ۾ راجا ڏاهر جون ڀينرون به موڪليون ويون هيون، اهڙيون ته سنڌ جو خوبصورتي ۾ مشهور هئي اڄ جي سنڌ ۾ جڏهن ته ورلي ڪا خوبصورت نظر ايندي، سنڌي عورت سڄو ڏينهن پورهيو ڪري ان جي جواني ۽ خوبصورتي ڄڻ ڪڏهن هن جي زندگي ۾ آئي ڪو نه ، جي سنڌي گهرن جي معاشي حالت بگڙڻ ڪري سنڌي عورتن پوري زندگي پورهيو ڪري ٿي، جنهن ڪري هوءَ پنهنجي خوبصورتي ۽ جوڀن کي ڪڏهن ڪنهن عمر جي حصي ۾ ڏسي ئي ڪو نه ٿي.
اها آهي سنڌ ۽ سنڌي سماج جي حالت جنهن کي شايد تاريخ جي سڀ کان وڏي سزا ملي هجي، اڄ به سنڌي سڏرائڻ سڀ کان وڏي سزا آهي، اها سنڌ جنهن پاڪستان کي ٺاهيو هئو اڄ سنڌ سنڌ جو هر سنڌي گهڻو ڪري اهو سوچيندو آهي ته اها سنڌين جي وڏي غلطي هئي جو هنن جي وڏن پاڪستان جي چونڊ ڪئي، هن ملڪ ۾ سنڌ جي گالهه ڪرڻ ۽ سنڌ جي حقن جي، ڄڻ ڪو ڪنهن پاڪستان جي دشمني گالهه ڪئي.سنڌ جي هڪڙي شاعر چيو آهي ته
سنڌڙي تنهنجو ناءَ ورتم، ڄڻ ڪاريهر تي پير پيم!