ٿر ۾ آيل آفتن جي پٺيان سازشون
سنڌ ۾ به گذريل ڪجهه ڏهاڪن کان سنڌ جو عوام به هڪڙي خانه جنگي حالتن ۾ رهي رهيو آهي، جتي رڳو موت راڪاس وانگي عام ماڻهن تي ڦيرا ڏيندو رهي ٿو، جتي نه ڪا حڪومت نالي ڪا شيءِ آهي ۽ نه وري ڪو عام ماڻهن جو ڪو ڌڻي سائين.
سنڌ جي ٿر واري حصي ۾ گذريل ڏهاڪو کن سالن کان ڏڪار جون حالتون رهنديون پيون اچڻ، جتي وڏي پئماني تي نقل مڪاني ٿيندي پئي اچي، اسان سنڌي ماڻهون ايترا ته بي خبر آهيون جو پنهنجي حالتن کان جنهن جو اڳتي هلي ڪري ڪو ازالو ئي نٿا ڪري سگهون، جڏهن گذريل ڪجهه سال اڳ وڏي پئماني تي ٿر جي علائقي ۾ رهندڙ خوبصورت پکين، مورن ۽ ٻين قدرتي خوبصورت رهندڙ جانورن ۽ پکين ۾ موت پيو هئو، تڏهن ئي اسان کي اندارزو ڪري ڇڏڻ گهرجي هان ته اهو موت جو راڪاس مور پکين کانپوءِ انساني جانيون ڀي ڳڙڪائيندو، اها هڪ عام فهم جهڙي ڳالهه آهي ته تاريخ ۾ ته ڪا به انساني تباهي بربادي ۽ موت اچڻ کان پهرين اها توهان جي ارد گرد جي ماحول کان شروع ٿيندي، جانورن، پکين ۽ ماحوليات جي تباهي جيڪا پوءِ انساني سماج تي اثر پوڻ شروع ٿي ويندا آهن، اڄ جڏهن ٿر ۾ ننڍڙن معصوم ٻارن تي پئي آهي جيڪي تمام ڪمزور انساني حياتيون آهن، اها ڪهاڻي اتي رڪڻي نه آهي ته ٿر ۾ هزارين ٻار مري ويا اچانڪ، اهو سلسلو ٿر جي تباهيءَ جو تمام گهڻو اڳتي وڌندو ۽ هزارين قسم جي مصيبتن جي شڪلن ۾ رونما ٿيندو، گذريل سال به هزارن جي تعداد ۾ سنڌ جا معصوم ٻار ارڙيءَ جي ڦهليل وبا ۾ ننڍڙا ٻار ان جو شڪار ٿي مري ويا، اڄ اهو قصو سنڌ جي اندر اڳتي وڌيو آهي ۽ اهڙي قسم جون وبائي شڪليون سنڌي سماج ۾ توهان اسان کي ڏسڻ لاءِ ملنديون.
هيءُ جيڪو لقاءُ آهي، اهو صرف سنڌ جي صحت جو آهي، باقي ٻيا معاملا ته اڃا تمام گهڻا پوئتي رهيل آهن، جن جا به تمام جلدي اثرات سنڌ ۽ سنڌي کي ڀوڳڻا پوندا، هڪ ٻئي پٺيان! اسان سنڌي جيڪي مم جي موت جهڙي ماٺ ڪيون ويٺا آهيون، انهيءَ جهڙي ڪا ڀيانڪ ۽ خطرناڪ ٻي ڪا اهڙي شيءِ نه هوندي، جيڪا سنڌ جي مستقبل کي ڳڙڪائي ويندي، هن وقت ڀلي سنڌ جا سياسي ۽ سماجي شعور رکندڙ پنهنجو پنهنجو ڪمايون ڪري وٺن ۽ بنگلا ۽ امپورٽيڊ گاڏيون وٺي مزا ماڻين.
هن وقت سنڌ ۾ هر طبقي جي ماڻهون جنهن تي هڪ اهم سماجي ذميواري بيهي ٿي سماجي سطح تي ڪم ڪرڻ جي، جڏهن ته انهيءَ جو هن وقت ڪردار خطرناڪ حد تائين ڀيانڪ ٿي بيٺو آهي، اهو هڪ سياستدان هجي، ڪو ڪامورو هجي، ڪو اديب دانشور هجي، ڪو ڊاڪٽر هجي، ڪو صحافي هجي، ڪو استاد هجي يا وري ڪو نام نهاد سول سوسائٽي جو چهيتو هجي، انهن سڀني پنهنجي دڪانداري کولي رکي آهي ۽ رات ڏينهن انهي پريشاني ۾ مبتلا آهن ته ڪو ڇڪو لڳي ته پنهنجي آسودگيءَ جو دور شروع ڪجي، باقي عام سنڌ جي ماڻهون کي ڀلي وڃين وڏيرا، وزير ۽ شاهه انهن کي چيري ڦاڙي کائين.
ٿر ۾ جيڪو هي معصوم ٻارڙن جي موت جو سلسلو سروع ٿيو آهي اهو ڪو قدرتي يا اچانڪ نه آهي اهو هڪ سنڌ جي پيپلزپارٽي جي نااهل وزيرن ۽ وزيراعليٰ جي غلفت سبب ٿيو آهي، انهي ڪري انهي ٿر جي مصبيبت ضده ماڻهن وام روايتي ڏڪار نه سڏيو وڃي، اهو هڪ هٿرادو آهي، جنهن جي ذميوار موجوده سنڌ حڪومت آهي، جنهن جو خود ٻيو نالو تباهي ۽ بربادي آهي، جيڪي هن ڪندا پيا اچن، گذريل دور حڪومت کان هنن کي ٿر خالي ڪرائڻو آهي، اتان جو رهاڪن کي ڀڄائي ڪڍڻو آهي. ته جيئن هي پوري علائقي يک اجارا دار ڪمپنيز کي وڪڻي ڏين، متان ڪٿي اهي اصلو رهاڪو ٿر جي مالڪي ڪن ۽ سڀاڻي مزاحمت شروع پنهنجي حقن لاءِ، ٿر جي وڪڻن جي شروعات ارباب رحيم جي حڪومت ڪئي ۽ هن وقت پيپلزپارٽي جا چهيتا ۽ قائم علي شاهه جي وڏ وزارت ڪري رهي.
هن وقت آمريڪا کان وٺي چين تائين جون سڀ اجارا دارا ڌريون ڳجهن وانگي سنڌ تي لهڻ شروع ٿي ويون آهن، هرڪو پنهنجي پنهنجي آماده ۽ شروعات اسان جي NGOs هلائڻ وارن مفڪرن ۽ دانشورن جي آجيان سان ٿي رهيون آهن، هن سرمائيدار دنيا جي اجاراداره قوتن جي هميشه دنيا جي پوئتي پيل ملڪن ۽ سماجن ۾ پهريان اتان جو سياسي حالتون خراب ڪرائيندو آهي پوءِ تحفظ جون حالتون پيدا ڪرائيندو ۽ پوءِ وري انساني ڀلائي جي ماڻهن کي اڳيان آڻيندا انهن کي چمڪندڙ ڊاڪر ڏئي ان سماج جي نام نهاد دانشور، صحافي ۽ سماج سڌار کي پنهنجو ايجنٽ بڻائي انهن کي پنهنجي ماڻهن خلاف استمعال ڪندا، هن پنهنجي سرمائيداراڻه مفاد لاءِ جي ڪهاڻي نئين ڪا ڪانهي انهي جو مڪمل جو هر 1970ع کان شروع ٿيو، پنهنجي پنهنجي طاق سان هن وقت دنيا ۾ سڀ کان وڌيڪ اجارا دارا قوتون آمريڪا جون آهن، جنهن سڀ کان تباهي پنهنجي ڀرواري ملڪن ۾ ڪئي، لٽين آمريڪا جي ملڪن جي، جيڪا انسان جي سنڌ جي ٿوري گهڻي پڙهيل ماڻهو کي خبر آهي، مثال ڏين جي ضرورت ناهي ته ليٽن آمريڪان، سماجين جي ڪهڙي حالت ٿي آهي.
اها هڪ ٻي رام ڪهاڻي آهي ته سنڌ ۾ هن وقت ڪجهه قوتون سياسي ۽ سماجي ڪجهه آمريڪا جون پٺ ڀرايون پيون ڪن ته وري ڪي چائنا جون سنڌ ۾ هن وقت سياسي ۽ سماجي سڀ قوتون انهن ٻن ڪئمپن ۾ ورهايل آهن، هڪڙا چائني ٻيا آمريڪي، ڀلي اهي پوءِ آمريڪا تي سامراج هجڻ جون تنقيدون ڪري پنهنجو پاڻ کي سچو ڪامريڊ سڏائن اهو انهن جي نيت تي آهي پر اهي سڀ ڊگهيو ۽ عام ماڻهن کي متاثر ڪرڻ واريون تقريرون ڪندا هجن ۽ نه سمجهه ۾ اچڻ وارا تنقيدي اخبارن ۾ ڪالم لکن!
وڏي افسوس جي ڳالهه اها آهي ته سنڌ ۾ هڪ اهڙي قوت ۽ ڌر وجود ئي نٿي رکي، جيڪا سنڌ کي انهن پوري سامراجي وحشي ڦيري کي منهن ڏئي ۽ سنڌ جي آئينده کي بهتر بڻائي، ها البته ڪجهه Individuals فرد موجود ضرور آهن جيڪي به خاموش ويٺا آهن، مصلتحانه جيڪو تمام هاڃيڪار آهي. انهن جي خاموشي انهن کي سامهون اچڻ کپي ۽ ڳالهائڻ کپي ته ڪير سنڌ دوست ۽ ڪير دشمن آهي پنهنجي سماج جو ٻي صورت ۾ هي موتمار تباهي سنڌ ۾ ڊگهي وقت ڏانهن وٺي ويندي، آفريڪا ۽ ليٽن آمريڪا سماجن وانگي جنهن اسان پنهنجوپاڻ کي مارڻ شروع ڪنداسين، ننڍڙن مفادن تي جيئن هن وقت اها پوري سماجي حالت شروع به ٿي وئي آهي، پنهنجي اثر سنڌ ۾ قبائلي جهيڙن جي شڪل ۾ پوءِ اسان جي ترقي پسند سياسي جماعتون به انهن ننڍڙن مفادن ۽ سياسي نظرين ۾ ورهائجي وينديون، جيئن ورهاڱي کان اڳ هندستان جي ڪميونسٽ پارٽي به ورهاڱي جي حمايت ڪرڻ به ڪا نه بچي سگهي هئي.
هن وقت جيڪي سنڌ جي اندر سياسي ۽ سماجي ۽ معاشي مسئلا شروع ٿيا آهن، اهي سمورا جو سمورا سنڌ جي مستقبل جي بربادي ڏانهن وٺي وڃي رهيا آهن، اسان کي به ايڏي وڏي سطح جي تياري ڪرڻ پوندي، پهريان اسان کي هن وقت سنڌ جي حڪمراني ڪندڙ ٽولن کي وائکو ڪرڻو پوندو، جنهن جي مک جماعت هن وقت پيپلزپارٽي ڪري رهي آهي ۽ ٻيون وري اهي قوتون ۽ ڌريون جيڪي ظاهر ۾ پيپلزپارٽي جون مخالف آهن پر اهي به وڏيون خطرناڪ آهن، صرف انهن کي حڪمراني ملي وڃي ان کان وڌيڪ انهن سياسي جماعتن جو ٻيو ڪو به سنڌ لاءِ ان جي عوام جي بهتري لاءِ درد ڪونهي.
باقي رهندو مسئلو ته سنڌ ۾متبادل قوت ۽ جماعت جو نه ملڻ ته في الحال اهو مسئلو پوري دنيا جي پوئتي پيل قومن سان آهي، جنهن جا عوام تي انقلابي تحريڪون هلائن ٿا ۽ جابر قوتن سان مقابلو ڪن پيا، پر انهن جي عدم قيادت جي ڪري انهن جون قربانيون ۽ مزاحمتون في الحال رائيگان وڃي رهيون آهن، اهڙو لڪاءُ هن وقت خليج جي ملڪن جي عوام سان هلي رهيو آهي، مان ته سوچيندو آهيان ته محترم بينظير ڀٽو کي به انهي تحت قتل ڪيو ويو ته هن سنڌ جي هڪڙي ليڊر شپ کي به زندهه نه ڇڏجي جو هو اڳتي هلي ڪري سنڌ جي بهتر مستقبل لاءِ اٿي کڙي ٿئي ۽ هن بدنصيب قوم جي قسمت سنواري وجهي ۽ بشير قريشي کي به قتل ڪرڻ به هڪ انهي سازش جي ڪڙي هئي.
مان وري پنهنجي بحث کي ٿر جي ڏڪار ۽ معصوم جانين جي نقصان ڏانهن وٺي هلان ٿو ته هن اسان سڀني کي هن موجوده حڪومت کي ذميوار قرار ڏجي، هيءُ حڪومت ئي هن بربادي جي ذميواري آهي، ٿر ۾ ڏڪار جهڙين حالتن جو اڳ ۾ ئي احاطو هو ته ٿر ۾ ڏڪار ايندو ۽ هڪ وڏي بربادي واري شڪل اختيار ڪندو پر ان کي هن موجوده حڪومت ڪو به خاطر خواهه قدم ۽ اپاءِ نه کنيا، جنهن جي ڪري هي قيمتي ٻارن جو جانيون ضايع ٿيڻ شروع ٿي ويون آهن ائين چوڻ ۾ ڪو به وڌاءُ ڪونهي ته ٿر ۾ ڏڪار هٿ سان آندو ويو آهي، هن وقت جيڪي اخبارن ۾ خبرون شايع ٿيون آهن ته فوڊ (خوراڪ) واري کاتي ٿر جي گودامن ۾ لکين ٻوريون اناجن جون پيل هيون ته به هو ان اناج کي بيڪار بڻايو ويٺا رهيا ۽ جڏهن ڏڪار موت مار شڪل اختيار ڪئي تڏهن اهي سڀ انهن وزيرن جون حرڪتون ۽ عوام دشمن شڪل سامهون آئيون، هن وقت ان پوري افسوسناڪ ڏڪار ۽ آفت جو مقابلو وڏي سنجيدگي سان ڪجي، انهن ماڻهن کي پنهنجي گهرن ۾ رليف وٺرائي ڏجي ۽ انهن کي نقل مڪاني ڪرڻ کان بچائجي نه ته ٻي صورت ۾ انهن جي پنهنجي گهرن ڏانهن واپسي ڏاڍي مشڪل ٿي ويندي، اڳتي هلي ڪري.
ٻي اهم ڳالهه انهي پوري صورتحال ۾ اها ٿيندي ته ٿر ۾ اهي سڀ ڊونرس اچي لهندا ۽ اهي اڳتي هلي ڪري ٿر جي شڪل ئي بدلائي ڇڏيندا، انهن جي ڪم ڪار تي مڪمل نظر ۽ توجهه هجڻ کپي، ٻيو اهم ڪم ته سنڌ جي هن نااهل سرڪار کي ڪڏهن به معاف نه ڪرڻ کپي، جيڪو ڪجهه ٿي رهيو اهي سنڌ سان انهن جي نا اهلي جي ڪري سنڌ جو عوام هڪ ٻئي پٺيان عذاڀ ڀوڳي رهيو آهي.