جهاز مان ٽپ ڏيڻ مهل
ان سبجيڪٽ بابت ويجھڙائيءَ ۾ هڪ ڪتاب ”سمنڊ تي پنهنجو بچاءُ ڪيئن ڪجي“ کي پڙهڻ جو موقعو مليو جيڪو انگلينڊ جي حڪومت پنهنجي خرچ تي ڇپرائي پنهنجي ملڪ جي مڙني جهازين، ٻيڙين وارن مهاڻن ۽ خلاصين ۾ مفت ورهايو آهي ته جيئن هنن کي سمنـڊ تي ڏکين حالتن ۾ پنهنجي جان بچائڻ جي ڄاڻ رهي.
سمنـڊ تي انهن ويندڙ مڙني همرانن کي خبردار ڪيو ويو آهي ته جهاز تباهه ٿيڻ تي انسان لاءِ سڀ کان وڏي مصيبت ٿڌ آهي جيڪا اتراهن سمنڊن ۾ جهازين کي ماريو ٿي وجھي. اسان پاسي هندي وڏي سمنڊ، عربي سمنڊ، ڳاڙهي سمنڊ، ڏکڻ چيني سمنڊ وغيره ۾ موسم گرم هجڻ ڪري جهاز مان ڪرندڙ ايترو جلد نٿا مرن جيترو ٿڌن ملڪن جي سمنڊن ڏي ٿڌ کان صحيح بچاءَ نه ڪرڻ ڪري، ڪڏهن ڪڏهن ته ماڻهو بچاءَ واري ٻيڙيءَ يا رئفٽ ۾ مريو وڃي. مشهور مسافر جهاز ٽائٽينڪ (Titanic) لاءِ به هاڻ چيو وڃي ٿو ته ان جا مسافر جيڪي ٻڏي مئا يا مڇين جو کاڄ ٿيا ان کان گهڻا گهڻا ٿڌ جو شڪار ٿيا. ان قسم جا نياپا اڄ به مختلف جهازن جي ٽٽڻ يا ٻڏڻ بعد ان ۾ سوار مسافرن ۽ عملي بابت ملندا رهن ٿا.
اڃا تائين ڪيترا جهازي اهوئي سمجھن ٿا ته بچاءَ لاءِ جهاز ڇڏي سمنڊ ۾ ٽپ ڏيڻ مهل تمام گهٽ ۽ نه برابر ڪپڙا پائجن جو گهڻن ڪپڙن ۾ ترڻ ڏکيو ٿو ٿئي. جيتوڻيڪ حقيقت ۾ اها غلط ڳالهه آهي. جيئن ئي باهه لڳڻ، حادثو ٿيڻ يا ٻئي سبب ڪري جهاز کي ڇڏڻو پوي ته يڪدم جيتري قدر ٿي سگهي ته گهڻا ڪپڙا چاڙهي لائيف جئڪيٽ کڻي هيٺ بچاءَ واري ٻيڙيءَ يا سمنڊ ۾ ٽپ ڏجي. جيڪڏهن ڪا برساتي (Rain Coat) نئلان جو وڳو يا ڪو واٽر پروف ائپرن هجي ته اهو به چاڙهي ڇڏجي جيئن هڪ ته گهڻن ڪپڙن ڪري جسم جي گرمي ٻاهر نڪري نه سگهندي ۽ ٻيو ته ٻاهر جو ٿڌو پاڻي جسم تائين پهچي ان کي ٿڌو ڪري نه سگهندو. جيڪڏهن ڪوٽ يا سئيٽر جلديءَ ۾ هٿ نه اچي ته ٻه چار قميصون به چاڙهي ڇڏجن. ڇو جو ڪپڙن جا تهه به جسم تائين ٿڌ کي پهچڻ کان روڪين ٿا. گهڻا ڪپڙا ماڻهوءَ کي ڳرو نٿا ڪن ويترو ابتو اثر پيدا ڪن ٿا جو ڪپڙو به ڪاٺ وانگر گهڻي حَد تائين تري ٿو ۽ تنهن جي وچ ۾ ڦاٿل هوا جسم کي وَڌيڪـَ هلڪو به رڳي ٿي ۽ سندس دَٻاءُ ٻاهران ايندڙ پاڻيءَ کي روڪڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. ساڳي وقت جسم جي گرمائش پڻ برقرار رهي ٿي. ٻيڙيءَ ۾ ويهڻ جو بهترين طريقو اهو آهي ته ٿورو اڳيان جھڪي ويهجي. ائين ڪرڻ سان، ڊاڪٽر جو چوڻ آهي ته چيلهه واري حصي جي گرمائش ضايع نٿي ٿئي.
لائيف جئڪيٽ گڏ آهي ته پوءِ ترڻ جي ضرورت نٿي پوي. جهاز تان سمنڊ ۾ ٽپ ڏيڻ جو سولو طريقو اهو آهي ته پير ملائي، نڪ ۽ وات تي هٿ رکي پوءِ سڌو هيٺ ٽپ ڏجي. ٽپ ڏيڻ مهل ڪنڌ کي هيٺ نه جھڪائجي، ڇو جو ڪڏهن ڪڏهن، گهڻي اوچائي ڪري، هوا ۾ سادو کائي ابتو به ڪري سگهجي ٿو ۽ ويهن فوٽن کان گهڻي مٿاهينءَ تان ٽپ مور نه ڏجي ڇو جو گهڻو مٿان کان سمنڊ ۾ ٽپ ڏيڻ سان مڻڪو ڀڄي سگهي ٿو. پاڻيءَ ۾ پهچڻ شرط ان کان ٻاهر نڪرڻ جي ڪوشش ڪجي ڇو جو هڪ ته ٿڌو پاڻي ماري سگهي ٿو ۽ ٻيو ته ٿي سگهي ٿو توهان جي سڙندڙ يا ٽڪرايل جهاز جو ڪو ڀڳل ٽڪرو ڇولين جي اڇل تي توهان کي لڳي زخمي ڪري وجھي. پاڻيءَ ۾ پهچڻ سان لائيف جئڪيٽ ۾ لڳل سيٽي ڪڍي وڄائڻ کپي جيئن بچائيندڙ ٻيڙي وارا يڪدم توهان کي ڏسي وٺن ۽ توهان تائين پهچي توهان کي پاڻيءَ مان ڪڍي وٺن. جيسين ڪا ٻيڙي يا رئفٽ بچاءَ لاءِ نه اچي تيسين ٻين ٻڏندڙن کان اڪيلو اڪيلو پري رهڻ بدران ڪوشش ڪري ٽولي ۾ ٿي رهجي. جيئن ڪا پنهنجي يا پرائي جهاز جي ٻيڙي مٿي کڻي ته حادثي هيٺ آيل جهاز کان پري ٿي وڃجي. ڪڏهن ڪڏهن باهه جي ڪري جهاز جا وڏا وڏا ٽڪر سمنڊ ۾ ڪرندا رهن ٿا جيڪي جهاز جي ويجھو هجڻ جي صورت ۾ زخمي ڪري سگهن ٿا.
حادثي هيٺ آيل جهاز ڇڏي هيٺ سمنڊ يا ٻيڙيءَ ۾ لهڻ مهل سي سڪنيس کي روڪڻ جي گوري اڳواٽ کائي پوءِ هيٺ ٽپ ڏجي، ڇو جو ڪير ڪيترو به پڪو هجي هن کي خراب موسم ۾ ٻيڙي يا رئفٽ ۾ Sea-Sickness ضرور ٿئي ٿي ۽ پوءِ سي سڪنيس ۾ ٿيندڙ الٽين ڪري جسم مان خارج ٿيل پاڻي ماڻهوءَ کي وڌيڪَ ڪمزور ڪريو ڇڏي.