شام سلطنت جو ڪهڙو بادشاهه......
ٻئي نمبرَ تي چيني نالا آهن جيڪي اُچارڻ ۽ ياد ڪرڻ ۾ بلڪل سولا آهن ڇاڪاڻ جو هر ماڻهوءَ جو نالو ننڍن ٽن حصن ۾ آهي ۽ هر حصي ۾ ٽي يا چار اکر مس اچن ٿا. جيئن ته: چن، هان، چان، چون، چنگ، چانگ، تان، چيان، چيانگ، لم، نون، سيو، پانگ، لائو، پيائو، تنگ ڪانگ، چواءِ، لي، هئا، ان، ڪم وغيره وغيره. پر هڪ ڳالهه آهي ته اهي نالا مختصر ۽ هڪ ٻئي سان ملندڙ هجڻ ڪري پهرين دفعي ٻڌڻ سان هڪدم سمجهه ۾ نٿا اچن. پر ڪو نالو ڪٿي لکيل آهي ته پڙهڻ ۾ سولو ٿو لڳي. پر نالو پڙهي جنسَ جو اندازو نٿو لڳائي سگهجي ته آيا اهو عورت جو نالو آهي يا مردَ جو. هن وقت مونکي ملائيشيا ۾ جيتوڻيڪ ڪجهه سالَ گذري ويا آهن پر چيني نالا ان معاملي ۾ ايترو ئي منجھائيندڙ آهن جيترو پاڻَ وٽ ممتاز، روشن، خورشيد، نسيم، طلعت، نور، ناز، شمس، قمر جهڙا نالا آهن جيڪي مردن جا به ٿي سگهن ٿا ته عورتن جا به.
ڪوالالمپور جي هِڪَ جنرل اسٽور ۾ ڪم ڪندر هڪ اڪائونٽنٽ عورت ”لم سيو فانگ“ منهنجي لکڻَ تي هميشه ڪِتاب وي. پي ذريعي موڪلنيدي رهي ٿي پر فون تي يا آمهون سامهون ساڻس ڳالهه ٻولهه نه ٿي هئي. نالي مان مون اهوئي سمجھيو ته هو ڪو مرد آهي جو لم نالي ٻه چيني انجنيئر مون وٽا پڙهي ويا هئا. سو خط ۾ به سندس نالي مطابق کيس Dear Sir سان مخاطب ٿيندو هوس. گذريل هفتي ساڻس فون تي ڳالهائڻ لاءِ آپريٽر کي همراهه جو نمبر ملائڻ لاءِ چيم ته آپريٽر ٻڌايو ته اهو ته عورت جو نالو لڳي ٿو ۽ پوءِ آواز ٻڌي پڪ ٿي ته اهو نالو واقعي مرد جو نه پر عورت جو آهي ۽ مونکي کيس ڊيئر سر بدران ڊيئر مئڊم لکڻ کپي. سو چيني نالن ۾ اهو وڏو مونجھارو آهي.
ٽئين نمبر تي هتي انڊين رهن ٿا. جن ۾ ڪجهه مسلمان به آهن ته هندو به. مسلمانن جا نالا ته پاڻ جهڙا ئي آهن. هندن جا نالا به هونءَ اسان لاءِ نوان نه هجڻ گهرجن جو لڇمڻ، گوپال، ڪرشن، ويرو مل ۽ هرداس کان منگھڻ مل، مولراج، جيرام، موهن ۽ ديوداس تائين ٻڌل، پڙهيل ۽ پڪاريل آهن. پر ملائيشيا ۾ جيڪي انڊين هندو رهن ٿا اهي ڏکڻ هندستان جي رياست تامل ناڊو سان تعلق رکن ٿا ۽ سندن زبان تامل آهي. سندن نالا مٿين نالن کان مختلف آهن. بقول سنگاپور جي هڪ هندو سنڌي دڪاندار جي ”ڀائي هنن جا نالا پاڻَ وانگر ننڍڙا ۽ سولا نه آهن.“ سندن دڪان ۾ ڪم ڪندڙ تامل نوڪر جو نالو پڇيومانس ته وراڻيائين ”نالو ته ڪو ٻيو اٿس پر آئون سڏيانس ڪلو. هنن ڏکڻ هندستانين جا نالا اُچارڻ پنهنجي وس جي ڳالهه ناهي. ڪيترن کي ته سڏين ئي مرداڻي عضوي سان. نه فقط ايترو پر ڪن ڪن جي نالن مان مرداڻي عضوي جي ماپَ جي به خبر پوي ٿي.“
ان وقت ته ڳالهه کي چرچي تائين محدود سمجھيم. پر پوءِ خبر پيئي ته واقعي ڏکڻ هندستانين ۾ ”لنگم“ تمام عام نالو آهي ۽ ڪيترن جو نالو مهالنگم پڻ آهي ۽ اهو سائيز ٻڌائڻ نه ٿيو ته ٻيو ڇا ٿيو.ڌارين کي ته کڻي. ڪهڙي خبر ته لنگم ڪهڙي بلا جو نالو آهي. پر جن کي تامل زبان اچي ٿي اهي ۽ خاص ڪري عورتون، سمجهه ۾ نٿو اچي ته ڪهڙي منهنَ سان اهڙي همراهه جو نالو وٺي سڏينديون هونديون.
ان تعجب جو اظهار اسان جو هڪ سک ڪليگ پڻ ڪندو آهي. هڪ دفعي اسان جي آفيس ۾ هڪ ڏکڻ هندستاني سرجن آيو، پنهنجي دوست سک ڪئپٽن کان سرجن جي نالي جو پڇيم ته هن ٺهه پهه وراڻيو: ”نالي پڇڻ جي ڪهڙي ضرورت آهي. هوندو ڪو لنگم شنگم.“
پوءِ ملاقات وقت ان سرجن جي ڏنل ڪارڊَ تي نالو ”ويلو لنگم“ ڏٺوسين.
اهي ته وري به سولا نالا آهن نه ته ڏکڻ هندستانين جا نالا تمام وڏا ۽ اُچارڻ ۾ ڏکيا ٿين ٿا. منهنجا سائوٿ انڊين شاگردَ پاڻَ ته انجنيئرنگ جو سڄو ڪورس پورو ڪري ويندا آهن پر افسوس جو آخر تائين آئون ڪيترن جا نالا ياد ڪري نه سگهندو آهيان. هر وقت پني تان پڙهي پوءِ ساڻن مخاطب ٿيندو آهيان. ڪجهه شاگردَ ۽ ڄاڻ سُڃاڻَ وارن ڏکڻ هندستانين جا نالا، جيڪي ڊائريءَ تي هن وقت به نوٽ ٿيل آهن سي هن ريت آهن:
سنٿا ٿامبي، سانٿيمو ٿو، ٿروناو ڪاراسو، گانا گانيسان، منيام، ويراسنگام، ڪانگا گانسدرم، ٿانا، بالا سنگام وغيره وغيره.
تامل نالن ۾ ”ٿام ڌم ڌرم ڌارام“ جهڙا آواز ڏاڍا آهن. هت رهندر هڪ پاڪستانيءَ چرچي ۾ پڇيو: ”چيني ۽ تامل پنهنجن ٻارن تي نالا خبر اٿئي ڪيئن رکندا اهن؟“
”نه ڪيئن؟“ اسان پڇيس.
”چينين کي ٻار ڄمندو آهي ته هڪدم ڪا ساسريا ٽام چينيءَ جي پليٽ ڪيرائيندا آهن، جنهن جي ڀڄڻ تي جيڪو آواز ”چن چا ٽا ٽن“ نڪرندو آهي، اهو پنهنجي ٻارَ تي رکندا آهن.“
”۽ سائوٿ انڊين؟“
”اهي وري ٻار ڄمڻ تي ڀت ڪيرائيندا آهن، ۽ پوءِ جيڪو ”ٿام ڌوم ڌڙام“ جهڙو آواز نڪرندو آهي، اهو پنهنجي ٻارَ تي نالو رکن.“
هونءَ تامل ڳالهائيندڙن جو انگريزي اُچار به پنهنجي نموني جو ٿئي ٿو. چانهه تي هلندڙ ڪچهريءَ ۾ هڪ دفعي اسان جي هڪ ڪليگ: ڪئپٽن ريگو، جنهن جو جهاز ڪافي عرصو ڏکڻ هندستاني بندرگاهن ۾ رهيو آهي تنهن ٻڌايو ته هنن لاءِ ايم ۽ اين اُچارڻ ايترو ئي ڏکيو ڪم آهي جيترو جپانين لاءِ ”ٿ“ اُچارڻ ٿئنڪ يو کي شئنڪ يو چوندا. يا بنگالين لاءِ ”و“ اکر اُچارڻ. ومان کي بمان چوندا. تنهن تي ڪئپٽن تيجپال سنگهه چيو: ”واقعي، ڪنهن تامل کان جيڪڏهن پڇبو ته (Minimum) منمم لفظ جي اسپيلنگ ٻڌاءِ ته چوندو ”يم، آئي، يين آئي، يم يو يم.“ يا Moon لفظ کي اُچاريندا ”يم يو يو يين.“
”بنگالين جو اُچارڻ ته وري سڀ ۾ عجيب آهي. اسان جي جهاز تي هڪ بنگالي تيل واري گلف جي ڪنهن بندرگاهه ۾ صبح ساڻ اچي خبر ٻڌائي ته: ”سريا (Syria) ڪا باڇا مرگيا.“
گهڙيءَ کن لاءِ اسان سڀ وائڙا ٿي وياسين ته سريا (يعني شام ملڪ) جو اهو ڪهڙو بادشاهه مري ويو! پر پوءِ هڪ جونيئر انجنيئر کي سندس ڳالهه سمجھه ۾ اچي ويئي ۽ کلندي ٻڌايائين ته سائين هي جيڪو جھرڪيءَ جو ٻچو پالي رهيو هو اهو مري ويو، يعني: ”چڙيا ڪا بچا مرگيا“