اڻ واقف کان واقفڪار شيطان ڀلو
هر جهاز تي، اهڙن حادثن کان جان بچائڻ لاءِ جهازين ۽ مسافرن جي تعداد مطابق Life-Boats ٻيڙيون ۽ Life Rafts ٿين ٿا جن کي حادثي وقت هڪ دم سمنڊ ۾ لاهي، جهاز کان پرڀرو ٿي سگهجي ٿو. انهي دوران اوسي پاسي جي جهازن کان اطلاع ملڻ تي هو حادثي هيٺ آيل جهاز ڏي رُخ رکن ٿا. جيئن سمنڊ ۾ ٽريل پکڙيل ٻيڙين ۾ سوار ماڻهن کي بچائي وٺن. ڪنارو جي سڏ پنڌَ تي آهي ته پوءِ ته تارو ماڻهو تري خشڪيءَ تان پهچي سگهي ٿو پر وچ سمنڊ کان ڪهڙو تارو سوين هزارين ميل تري سگهندو ۽ نه وري ڪا ٻيڙي ايڏو سمنڊ جھاڳي سگهندي جو ان ۾ سائيز مطابق تيل جي ايتري ننڍي ٽانڪي ٿئي ٿي، جنهن ۾ وڌ ۾ وڌ هڪ يا اڌ ڏينهن هلڻ جيترو تيل مس رکي سگهجي ٿو ۽ کاڌو پاڻي پڻ مقرر ماڻهن لاءِ محدود عرصي لاءِ بيحد معمولي رکيو وڃي ٿو.
هونءَ اهو آهي ته وچ سمنڊ تي جتي سٺي موسم ۾ به ويرون اڀامنديون رهن ٿيون، ٻيڙيءَ ۾ رهڻ ڪو سولو ڪم ناهي ۽ جي اهو سمنڊ خراب آهي يا موسم ڪني ته پوءِ وڏن جي به Sickness کان حالت خراب ٿيو وڃي. ان کان علاوه کاڌي، سيءَ، گرميءَ کان پاڻ بچائڻ جو مسئلو ڌارَ آهي.
انهن مڙني ڳالهين کي ڌيانَ ۾ رکي ڏاهن جهازين چيو آهي ته جيتري قدر ٿي سگهي پنهنجي جهازَ کي جھٽ پٽ نه ڇڏجي ۽ بقول انگلينڊ جي هڪ ناٽيڪل سوسائٽي وارن جي ته سندن وس پڄي ته هر جهاز تي قول گهڙائي ڇڏين ته:
Stick to your Ship, Sailor!
اهڙا ڪيترائي واقعا اسان ٻڌا هوندا ته معمولي حادثي ۾، جهاز جي مسافرن يا جهازين ڊپ ۾ جهازَ تان کڻي سمنڊ ۾ ٽپ ڏنو هوندو يا ٻيڙي لاهي جهاز کان ڀڳا هوندا ۽ پوءِ جهاز ته بچي ويو هوندو پر هنن جي بچاءَ لاءِ جھٽ مدد نه پهچڻ ڪري موت سندن آجيان ڪئي هوندي. اهـڙو هڪ مثال ته ويجھڙائيءَ ۾ ئي ٿي چڪو آهي، جيڪو victory نالي جهاز جي همراهن سان در پيش آيو. ايڪيههَ هزارَ ٽن وزني هي تيل جو جهاز (ٽئنڪر)، ڪناري کان هزار کن ميل پري سمنڊ جي وڏين ڇولين جو مقابلو نه ڪري ٻه اڌ ٿي پيو. ڊپ ۽ بدحواسيءَ جي عالم ۾ جهاز جا تيرهن ڄڻا کن اهو سوچي ته جهاز ختم ٿي ويو، وقت کان اڳ، هڪ دم ٻيڙي لاهي جهاز کي ڇڏي ڏنو. ٻيا اڃا جهاز تي ئي ترسيا جو هنن محسوس ڪيو ته جهاز ڀڄي، ٻه اڌ ضرور ٿيو آهي پر ايترو سگهو ٻڏي نه سگهندو سو اجايو وڏي جهازَ تان لهي ننڍي ٻيڙيءَ ۾ ههڙين ڇتين ڇولين جي حوالي پاڻ کي ڇو ڪجي.
سندن اهو ڌيرج وارو قدم صحيح ثابت ٿيو. جهاز جي حادثي جو اطلاع ملڻ شرط چوڌاري بيٺل جهازَ مدد لاءِ اچڻ شروع ٿيا، هڪ هيليڪاپٽر ته انهيءَ ڏينهن شامَ ڌاري حادثي واري هنڌ يعني ٻڏندڙ جهاز تي پهچي ويو. پر هوڏانهن جهاز کان پري نڪري ويل ٻيڙيءَ وارا همراهه اجل جو شڪار ٿي ويا ۽ ويٺل اڇلجي سمنڊ ۾ غوطا کائيندي مڇين جو کاڄ ٿي ويا ۽ هيليڪاپٽر فقط ڀڳل جهازَ تي موجود ماڻهن کي بچائي سگهيو.
ڪيترائي جهازَ جن کي جهازين غلط ۽ اٻهرو فيصلو ڪري، اهو سوچي الوداع ڪيو هوندو ته اجھو ٿو اهو جهااز ٻڏي ۽ ٻڏي. پر پوءِ ڏٺو ويو آهي ته جهاز تکو تکو ٻڏڻ ۾ به اڪثر ڏينهنَ جا ڏينهن لڳايو ڇڏي ۽ جهازَ کي ڇڏي ڏيندڙ ويچارا جهازي مدد دير سان ملڻ ڪري يا خراب موسم ۽ خراب سمنڊ ڪري ٻيڙيءَ ۾ انتظار ڪندي ڪندي پنهنجي بک کان موتَ جو شڪار ٿيو وڃن يا ٻيڙي اٿلڻ ڪري شارڪ جهڙيون مڇيون بُکَ اُجھائڻ لاءِ کين پنهنجو کاڄ ڪيو ڇڏين ۽ هونءَ به مدد وارو جهاز يا هيليڪاپٽر ٻيڙين کي ڳولڻ بدران جهاز جي حادثي واري هنڌ تي بچاءِ لاءِ پهچي ٿو جو ٻڏندڙ جهازَ جو ٽرانسميٽر ان هنڌ جي ويڪرائي ۽ ڊگهائي ڦاڪ جو، سنگل ذريعو نياپو موڪليندو رهي ٿو ۽ اصولي طرح سمنڊ ۾ ڪرندڙ يا ٻيڙيءَ ۾ ويٺلن کي جهاز جي ويجھڙائيءَ ۾ پاڻ کي رکڻ کپي. پر خراب موسم ۾ ٻيڙيءَ کي ضابطي ۾ رکي ٻڏندڙ جهاز جي اوسي پاسي ۾ پاڻَ کي موجود رکڻ ڪڏهن ڪڏهن محال ٿيو پوي. ساڳي وقت جهاز جي گهڻو ويجھو اچڻ ۾ به خطرو آهي جو جهاز سان ٽڪرائڻ جو ڊپ رهي ٿو. ان ڪري بهتر آهي ته ڀڳل يا حادثي هيٺ آيل جهازَ کي بلڪل آخر ۾ مجبوريءَ جي حالت ۾ ڇڏجي جڏهن ڏسجي ته هاڻ جهازَ رهڻ جو ڪو آسرو ناهي ۽ سلامتيءَ لاءِ اهو ئي گس وڃي رهيو آهي ته جهاز ڇڏي ٻيڙيءَ ۾ چڙهجي. نه ته جهاز تي جيڪو پل گذري اهو سٺو، پوءِ اهو جهاز ڀڳل ۽ ٻڏندڙ ئي سهي، گهٽ ۾ گهـٽ ان تي اُس يا سيءَ کان بچاءُ ٿيندو رهندو. ماني ٽڪي نه سهي پر بسڪيٽ ، کير يا ڪافيءَ جو ته آسرو رهندو. سگريٽ ۽ پاڻي ته جام هوندو ۽ جي خدانخواسته جهاز چڙهيو ٿو پوي، يعني ٻڏڻ کان بچيو ٿو وڃي ته به سٺي ڳالهه ٿي. ڇو جو آخرڪار اڄڪلهه جا جهازَ ڪي سستا ته نه آهن جن کي ائين هڪدم Abandon ڪري ڇڏي ڏجي. اهو ان ڪري جو هڪ دفعو جهاز کي ڇڏڻ بعد بين الاقوامي قاعدي موجب، اهو پوءِ ان جي ملڪيت ٿيو وڃي جيڪو قبضو ڪري ٿو ۽ پوءِ بچي وڃڻ تي اصل مالڪ ان لاءِ ڪليم نٿو ڪري سگهي.
ها، جهاز کي هڪدم ضرور ڇڏجي، پر فقط ان حالت ۾ جڏهن مٿس چڙهيل سامان ۾ ڪو ڦاٽندڙ مادو هجي، جنهن جي ڦاٽڻ سان هڪدم تباهي اچي سگهي ٿي يا اهڙي وچڙندڙ باهه جو سڄو جهاز ان جي لپٽ ۾ پيو اچي ته ان صورت ۾ ٿوري دير ڪرڻ به نقصانڪار آهي. شڪ جي صورت ۾ جھونن جي تجربي ۽ چئي تي عمل ڪجي.
پر جيڪڏهن جهاز جو ڪجهه اهڙي قسم جو حادثو ٿيو آهي جنهن ۾ جهاز ٻڏڻ ۾ ڏينهن لڳائيندو ته پوءِ ننڍڙي ٻيڙيءَ ۾ لهڻ بدران جهاز تي ئي ترسي ڌارئين مدد جو انتظار ڪجي جو اها چوڻي مشهور آهي ته سڀ کان بهتر لائيف جئڪيـٽ جهاز آهي.
The Ship is your best life jacket.
هونءَ ته جهاز توڙي ٻيڙي، ٻئي شيطاني چرخا آهن پر جذبات ۾ اچي هڪدم جهاز کي ڇڏي ننڍڙي ٻيڙيءَ ۾ جھوٽا کائڻ کان بهتر آهي ته جيترو وقت گذري سگهي ته اهو وڏي جهاز تي گذارجي جنهن کان توهان چڱي ريت واقف آهيو ۽ وڏو هجڻ ڪري سي سڪنيس جو آزار به گهٽ رهي ٿو ۽ هونءَ به عقلمند چينين جو چوڻ آهي ته ”اڻ واقف شيطان کان ڄاتل سڃاتل شيطان ڀلو.“