بئنڪاڪ جي سئنٽرل مسجد
رام خامهائنگ (Ram Khamhaeng) روڊ تان بس يا ٽئڪسيءَ ۾ لنگهڻ وارا سالن کان هڪ تمام وڏي مسجد ٺهندي ڏسندا هوندا ـــ اها سينٽرل مسجد هن سال ٺهي راس ٿي رهي آهي، جنهن تي گذريل ويهن سالن (1963ع) کان ڪم هلي رهيو هو. بئنڪاڪ جون باقي مسجدون هن جي مقابلي ۾ ننڍيون آهن ۽ انهن جي هڪ ڌارئين ۽ بي خياليءَ ۾ ويندڙ ماڻهوءَ کي خبر نه پوندي پر هيءَ سينـٽرل مسجد جي عمارت پري کان ئي لنگهندڙ ماڻهوءَ جو ڌيان ڇڪائي ٿي ۽ هن ملڪ ۾ موجود مسلمانن جي ياد ڏياري ٿي. هيءَ مسجد سورهن هزار چورس ميٽرن جي ميدانَ ۾ ٺاهي ويئي آهي جنهن جي ڀرسان باقي پٽ تي هڪ مدرسو، آڊيٽوريم، ڪلچرل سينٽرل، لائبرري ۽ کوجنا گهر ٺاهيو ويندو.
ڪيترن سالن کان ٿائي مسلمانن جي ٻين ڪمن جي لسٽ تي هن مسجد کي مڪمل ڪرڻ اول ڪم پئي رهيو. هن مسجد ڪري مسلمانن کي ڪيتريون تڪليفون ڏسڻيون پيون ۽ هيءَ مسجد ڪيترن بحث مباحثن جو پڻ سبب بڻي. ان جو اندازو ان ڳالهه مان ئي لڳائي سگهجي ٿو ته هن مسجد کي مڪمل ٿيڻ ۾ ويهه سالَ لڳي ويا. هڪ ته اڏاوت لاءِ پئسي جي به هميشه تنگي رهي ۽ ٻيو مختلف فرقن ۽ گروهن ۾ بحث لڳو رهندو هو ته آيا مسجد کي سادي نموني ٺاهيو وڃي جنهن جو مقصد اهو هئڻ کپي ته بندو پنهنجي رَبَ اڳيان سر جھڪائي عبادت ڪري يا خُدا جو گهر اهڙي شايان شان سان ٺاهيو وڃي جو ڏسندڙن کي مسلمانن جي مانُ ۽ رتبي جو احساس ٿئي ته ٻيلي مسلمان پنهنجي عبادت گهر کي ڪيڏو عمدو ٺاهين ٿا.
مسجد جي مڪمل ٿيڻ تي ڪل خرچ ٽيهه ملين باٿ ايندو يعني پندرهن ملين رپيا. پروگرام موجب لائبرري، اسلامڪ سينٽر وغيره وغيره ٺهرائڻ تي هن کان به ڏهوڻو خرچ يعني ڏيڍ سؤ ملين (پندرهن ڪروڙ) رپيا ايندو. هيسيتائين جيڪو خرچ آيو آهي ان جو ڳپل حصو ٿائي حڪومت ۽ مقامي ماڻهن حصا پتيون ڪري ڏنو آهي پر هاڻ وڌيڪَ رٿائن تي ايندڙ خرچَ لاءِ مسلمان حڪومتن کان پڻ چندو وٺڻ ضروري سمجھيو وڃي ٿو.
بئنڪاڪ شهر ٿائلينڊ جي اتر ۾ آهي. دراصل ٿائيلنڊ ملڪ به پاڪستان وانگر اتر کان ڏکڻ تائين ڊگهي پٽي ٺاهي ٿو، جنهن جي اتر ۾ لائوس، برما ۽ چين آهي ۽ ٿائلنڊ جو ڏکڻ ملائيشيا جي بارڊر سان وڃيو ملي. ٿائلينڊ جي ڏکڻ ۾ رهندڙ ماڻهو ملئي نسل جا آهن ۽ زبانَ به ملئي ڳالهائين. ڪنهن زماني ۾ ملئي سلطنت جي ان حصي تي حڪومت هئي ۽ پوءِ ٿائي حڪومت جو ان تي قبضو ٿيو. ڏٺو وڃي ته ٿائلنڊ جي ڏکڻ واري حصي جا ماڻهو اڃا تائين مذهبي طرح مسلمان آهن ۽ سندن رسمون رواج پڻ ملائيشيا جي ماڻهن سان ملن ٿا. باقي بئنڪاڪ شهر ۾ جيڪي مسلمان آهن يا ٿائلنـڊ جي وچ واري حصي ۾ رهندڙ مسلمان مليل جليل کچڻي آهن. انهن جون رسمون رواج ڏکڻ ۾ رهندڙ مسلمانن وانگر ملئي نه آهن. هو تهذيب ۽ رسم و رواج جي لحاظَ کان ٿائي سوسائٽي ۾ ملي جلي ويا آهن.
بئنڪاڪ ۾ جيڪي مسلمان رهن ٿا انهن مان ڪي ته ڏکڻ کان آيل ملئي نسل جا به آهن ٻيا مختلف دؤرن ۾ عربستان، ايران، انڊو پاڪستان کان ايندا رهيا. انهن مان ڪي واپار جي خيالَ کان آيا ۽ ٿائي عورتن سان شادي ڪري ترسي پيا. ڪي ته اصل کان ٿائي آهن جيڪي عرب واپارين کان اسلام جون ڳالهيون ٻڌي مسلمان ٿيا. ڪجهه بوهرا فرقي جا ۽ اسماعيلي (آغا خاني) پڻ آهن. ڪيترا پٺاڻ پڻ آهن ـــ جيڪي ڪشمير ۽ سرحد کان وٺي افغانستان جي شهرن: ڪابل، قنڌار کان هتي ايندا رهيا. اهي سڀ پوءِ ٿائي زبانَ ڳالهائڻ لڳا. هي سڀ مسلمان ڏکڻ ٿائلنڊ جي مسلمانن وانگر گهڻو جوشيلا ۽ جھڳڙالو نه آهن جيڪي هر وقت حڪومت سان اٽڪيا ويٺا آهن.
ٿائلنڊ جي حڪومت پاڻ به چاهي ٿي ته ڏکڻ ٿائلنـڊ ۽ اتر ٿائلنـڊ جا مسلمان هڪ ٻئي جي ويجھو ٿين، جيئن بئنڪاڪ (اتر ٿائلنڊ) پاسي جا مسلمان ڏکڻ ۾ رهندڙ تکي طبيعت جي مسلمانن کي حڪومت خلاف ويڙهائڻ بدران ٿڌو رکي سگهن.
اڄڪلهه پاڪستان، ملائيشيا ۽ ٻين مسلمان ملڪن وانگر ٿائلينڊ ۾ پاڻ اسلام جو جوش ۽ جذبو وڌيڪَ تازگي اختيار ڪري رهيو آهي. ٿائي پنهنجو پاڻ کي مسلمان سڏائڻ ۾ وڌيڪَ بهتري سمجھن ٿا. هو اڄڪلهه تعليم تي تمام گهڻو زور ڏيئي رهيا آهن ته جيئن سندن اولاد صحيح اسلامي تعليم ۽ معاشرو ڏسي سگهن. ڪيترائي ٿائي مسلمان ڇوڪرا ۽ ڇوڪريون ڪراچي يونيورسٽي جي ڀرسان گلشن اقبال وارن فليٽن ۾ نظر ايندا جيڪي ڪراچي يونيورسٽيءَ ۾ پڙهي رهيا آهن. ڪي ته اسلامڪ آئڊولاجي ۽ اسلامي تاريخ جهڙا سبجيڪٽ پڙهي رهيا آهن. پاڪستان کان علاوه هو مصر، هندستان ۽ عرب ملڪن جي اسڪولن ۽ مدرسن ۾ پڻ ديني تعليمَ حاصل ڪري رهيا آهن. هڪ ٿائي مذهبي رهنما جي چواڻي اڄڪلهه ڌارين ملڪن ۾ گهٽ ۾ گهٽ هزار کن ٿائي نوجوان ته رڳو اسلامي تعليم وٺي رهيا آهن. ڪيتريون شادي شده عورتون پڻ بئنڪاڪ جي مدرسن ۾ ديني تعليم وٺي رهيون آهن.
هڪ اهڙي ماحولَ ۾ جيڪو غير اسلامي آهي ان ۾ اسلام جا قدر برقرار رکڻ تمام وڏي ڳالهه آهي. ٿائلينڊ جي ينگ مسلمان ايسوسيئيشن جي هڪ ميمبر چيو ته ”اسان تڏهن ئي سٺا مسلمان ٿي سگهون ٿا جڏهن الله تي ڀروسو رکنداسين ۽ هڪ ٻئي جي مدد ڪنداسين.“
بئنڪاڪ ۾ هيءَ نئين مسجد جيڪا ٺهي راس ٿيڻ واري آهي اها يونيورسٽيءَ جي بلڪل ويجھو آهي جنهن جي ڀر ۾ مسلمانن جا علائقا: ڪلانگٽن ۽ پراڪنگانگ آهن. هڪ ئي وقت هن مسجد ۾ پنجَ هزار ماڻهو نماز پڙهي سگهن ٿا. عيد جهڙن ڏينهن تي اڃا به وڏي گڏجاڻيءَ لاءِ مسجد جو کليل اڱڻ استعمال ڪري سگهجي ٿو.