مدد
لسانيات جي ماهرن جي متفقه راءِ آهي ته ڪنهن به اسم خاص جو ترجمو ٻيءَ زبان ۾ نه ٿي سگهندو آهي، اُهو ٻيءَ زبان ۾ به ائين جو ائين لکبو آهي. مدد ته وري به اسم خاص الخاص آهي. پر منهنجي خيالَ ۾ٻئي ڪنهن جو نالو ترجمو ٿي سگهي يا نه، پر مدد کي جيڪڏهن انگريزي ۾ ترجمو ڪري Mr. Help Khan لکجي ته لساني نڪته نِگاهه کان اُهو غلط نه ٿيندو، ڇاڪاڻ ته مدد پنهنجي نالي جي ڀرپور نمائندگي ڪندو آهي.
نقاد دوست ته ڪاوڙبا ته اُهو آءٌ هر ماڻهوءَ جي خاڪي ۾ ڇو لکندو آهيان ته ڏُک سک ۾ ڪم اچي ٿو، مدد ڪندڙ آهي وغيره وغيره، پر ڇا ڪريان احسانن وڃائڻ جي عادت ڪانه اٿم، ٿورا لاهي نه سگهندو آهيان ته فقط ڳائڻ ته کپن. اهو صحيح آهي ته اهڙيءَ سوسائِٽيءَ ۾ رهان ٿو، جِتي ڪم ڪڍي اکيون ڦيرائڻ گهرجن ۽ محسن جي زباني گلا نه ڪري سگهجي ته گهٽ ۾ گهٽ لکت ۾ اصول، غير جانبداريءَ ۾ صحيح ۽ سچ لکڻ جي Justification ڏيئي محسن جو پَٽڪو ضرور لاهڻ کپي. نيٺ ائين به ڪبو پر يار Fit ٿيڻ جو موقعو ڏين.
بهرحال يارن جي ڊپ کان مدد جي مدد جو مٿال ڏيئي سمجھايان ٿو، ته ٻارو ٻُڌو:
منهنجي ڦِٽي يا ڇوريءَ جي ڦِٽي پر عشق ڪرڻو هو، سو ڪري ويٺس. عسَ جو سال اندر انجام پاڪستاني فلم يا سنڌيءَ جي هالو چالو ڪافين واري عاشق جو ٿيو ”سُهڻا، تنهنجو ملڪ ڇڏي پرديس وياسين“ انهيءَ پرديس ۾ عبدالڪريم پلي (سابق MPA) ۽ سندس ڀاءُ راڄ محمد جي پيار ڀرين ٺڳين ۾ اچي، معشوق کي وساري ويٺس ۽ ملڻ جو آسرو کڻي ڇڏيم. پر 9 سالن کان پوءِ ڇوريءَ جو خط اچي ڪڙڪو ڪيو ته ”اڄ حيدرآباد ۾ اچي مل.“ ائڊريس ته الائي ڪٿان هٿ ڪئي هئائين. هاڻ ته کانئس اهو سوال پڇندي بوريت ٿيندي آهي. سو اهو خط کڻي پنهنجي هڪ تجربيڪار دوست سان صلاح ڪيم. مڄاڻ دوست کي هجي ڊائجيسٽن پڙهڻ جي عادت تنهن وڏي غور ويچار کان پوءِ اهو فيصلو ڏنو ته، ”بابا اهو ناممڪن آهي ته نَوَ سالن کان پوءِ ڇوري توکي خَطُ لکي، سو به تو غريب جي ٻارَ کي.“ ائين چئي خط مون کان ورتائين ۽ ان جو چڱيءَ طرح جائزو وٺڻ کان پوءِ پوري يقين سان فيصلو ڏنائين ته ”دراصل ڇوريءَ جي شادي ٿي چڪي آهي، گذريل اَٺن نَون سالن ۾ ضرور ٿيڻ کپي ۽ سندس مڙس کي تنهنجي عشق جو پتو پيو آهي ۽ سندس مڙس خطرناڪ قسم جو آهي، تنهن هيءُ خط لکي، گهرائي قتل ڪرڻ جو ارادو ڪيو آهي. بابا وڏا وڏا قتل ته ائين ئي ٿيندا آهن.“ ابا! اسان اڳي ئي شينهن مڙس سو ڳالهه ٻڌي هٿ پير ٺري ويا. پر دل نه رهي، هلي آيس حيدرآباد ۾ شوڪت، علي بابا، ماڻڪ ۽ مدد وٽ، ٻين کي منهنجيءَ ڳالهه تي اٺ آنا اعتبار آيو پر مدد سورنهن جا ويهه آنا اعتبار ڪيو ته اهو قصو ائين آهي. وڏي غور ويچار کان پوءِ فيصلو اهو ٿيو ته جيئن ته منهنجي قتل ٿيڻ جا امڪان گهڻا آهن، ان ڪري مدد پنهنجي فون ذريعي ڇوريءَ سان رابطو پيدا ڪندو ۽ ڇوڪريءَ کي آءٌ خط ذريعي اهڙو اطلاع ڏيندس ته هوءَ مدد سان رابطو پيدا ڪري. ٻئي پاسي ڇوڪريءَ اهو ڏٺو ته عبدالقادر نَون سالن کان پوءِ الائي ڪهڙي قسم جو ماڻهو ٿي چڪو هوندو، متان ڪنهن وڏيءَ بدمعاشيءَ جو شڪار ٿي وڃان، سو پنهنجو نمائندو (جيڪو پاڙي جو هڪ سنڌي ڇوڪرو هو) مقرر ڪيائين. ۽ صلاح اتي بيٺي ته پهرين ٻنهين ڌرين جا هيٺئين سطح تي مذاڪرات ٿيندا بعد ۾ ڌُر ڌڻي ظاهر ٿيندا. نمائندي مدد کي فون تي اهو اطلاع ڏنو ته، ”آءٌ ڪوهنور سئنيما وٽ اچي بيهي رهندس مون کي سُرمائي رنگ جا ڪپڙا پيل هوندا. اتي اچي مل.“ سو سائين مدد به تيار ٿي ڪوهنور جي آڏو چڪر ڪاٽڻ لڳو. ڪجه وقت کان پوءِ ڏسي ته اُتي هڪ ٿلهو متارو پهلوان قسم جو، گنجو همراهه اچي بيهي رهيو، سُرمائي ڪپڙا پيل هُجنس، مُڇون وٽ کائي وڃي ڪنن سان لڳيون اٿس. اتي مدد ڏٺو ته شيخن کي ڀت ڀڳو، اجھو ٿو موچڙا کاوان، پهرين ته خيال ڪيائين ته جِتي هٿن ۾ کڻي ٿيان الهه توهار پر، پوءِ پنهنجو پاڻ کي سنڌ يونيورسٽي جو شاگرد سمجھي پير جھليائين، ان وچ ۾ اصل نمائندو به اچي ويو ۽ مدد جي پيٽ ۾ ساهه پيو.
ان کان پوءِ مذاڪرات، شادي، اغوا جي ڪيسن، روپوشيءَ، مارڪيٽ ٿاڻي ۽ سيشن ڪورٽ ۾ حاضري تائين مدد جي مدد رهي. اڄڪلهه پرائي سر لاءِ ڪير به ٻوهي ۾ وڃڻ لاءِ تيار نه آهي. پر سچ ڪري پڇو ته مددَ جنهن نموني مون سان سنگت ۾ وهيو، مُنهن اُکريءَ ۾ ۽ هٿ نانگ جي ٻر ۾ جيئن وڌائين تيئن تمام گهٽ ماڻهو ڪندا آهن. اُها چور (نجمه) اڄڪلهه منهنجي زال آهي ۽ ٻه ڇوڪريون به پيدا ڪري چڪي آهي، پر مدد جيتري مدد ڪرڻ کانپوءِ ڪڏهن ائين ڪونه چيو ته ٻئي ڄڻا گڏجي چانهه جو ڪوپ پئي وڃو ۽ پاڻ گذيل ٽن سالن ۾ صرف هڪ ڀيرو منهنجي گهر آيو، سو به فراز راڄڙ ٻهاري آيو هوس. ڪي ڪي ماڻهو (حميد سنڌيءَ جهڙا) آهن جو ٻه ڏينهن اچ وَڃ ۾ رُخنو پوي ته هاڙيون وٺي ميارون ڏيندا، جو ڪاني تي ڪڙهي ۽ وڻ ٿا ٻَرن، پر ميان مدد مري ويندو ميار نه ڏيندو ۽ جي کيس ميار ملندي ته پوءِ نرڙ تي هڪڙا پگهر پيا ايندس ۽ ٻيا پيا ويندس. اصل پنهنجو پاڻ ته ڪک ڪونه سهي. سهي به ڇو؟ مدد ته اهو ماڻهو آهي جنهن کي سنگت ۾ چئبو ته هل ته آسمان تي هلئون ته تيار ٿي ويندو. جي چئبس ته هَلُ ته کوهه ۾ ڪرون ته چوندو ترس ته ڪپڙا بدلائي اچان ته هلون ٿا.مدد ويچارا ڌارا جي سطح تي پاڻ کي مختلف وقتن تي مختلف نالا ڏيندو رهندو آهي، پر سنگت ۾ ٻه مڍا اکر ڳالهائي ڪنڌ مان جھلبس ته پنهنجي ويچارن تي ڪيڻ هَلائڻ پنهنجو ڪنڌ ڀڃائڻ لاءِ تيار ٿي ويندو. آخر جو لغت ٺاهڻ وارن ”پسند“ سان گڏوگڏ ”ناپسند“ جو لفظ به درج ڪيو آهي هت ضرور ڪا ته ڳالهه آهي. ڪو ماڻهو وڻندو آهي. ڪونه به وڻندو آهي. ڪنهن سان هٿ جو سلام رکبو آهي، ڪنهن سان جوٽڻيون ڏبيون آهن،
ڪنهن کي پري کان ڏسي اُڀي واٽ ڏيئي ڀڄبو آهي، پر مدد لاءِ سڀ ماڻهو ”مدد“ آهن، پسنديده هوندو ته اکين جتي جي ناپسنديده هوندو ته به وڏيءَ دل گڙدي سان کيس نه رڳو قبول به ڪبو پر مٿي تي چاڙهي ويهاربو ۽ پاڻ وري ڪنهن جي به مٿي تي نه چڙهندو.
توهان مدد جي اوطاق (حيدرآباد شهر ۾ اوطاق ڪيئن ٿا ڀانيو.) تي وڃي ويهو. منٽ ٻن ۾ ٻاهران بيٺل همراهه در ان ڪنڌ اندر ڪندو. ”مدد ٿورو هيڏانهن ته اچجانءِ“ ۽ مدد يڪدم ٽُپ ڏيئي اُٿي وڃي همراهه سان ڳالهائي موٽي ايندو. ذري کان پوءِ ٻوي، ٽيو مطلب ته مدد جي اُٿ ويهه جو سلسلو جاري هوندو، اوهان کيس ڪَچهري ڪرڻ جي بدران رڳو ايندي ويندي پيا ڏسندا، نيٺ ڏهون يا ٻارهون ماڻهو اهڙو ايندو جيڪو هڪڙي منٽ لاءِ اچڻ جو چئي مدد کي وٺي ويندو ۽ پوءِ ڀلي توهان ويٺا انتظار ڪريو. همراهه وڃي هيرآباد يا لطيف آباد مان نڪرندو (مدد جو گهر گاڏيءَ کاتي ۾ آهي). ۽ جيڪڏهن يار گهڻو زور ڀريس ته ڪراچيءَ مان به وڃي نڪرندو. ان ڪري سنگت کي صلاح آهي ته مدد وٽ مدد لاءِ وڃو پر ڪچهري ڪرڻ لاءِ نه وڃو. مدد آخر مدد کان سواءِ ٻيو ڇا آهي؟
طارق اشرف جو چوڻ آهي ته اهو ”مائي مصيبتي“ آهي. شل نه ڪا ڳالهه هٿ اچيس. پوءِ، اڇو برقعو پائي، لامارا ڏيندي هن وٽ هُنَ وٽ مليل اطلاع پهچائيندي ويندي ڀنڀور کي باهه ڏيندي ويندي ۽ جيڪي پاڙي جا دَرَ کُليل هوندا، انهن ۾ مُنهن هڻي نئون اطلاع حاصل ڪرڻ جي ڪوسش ڪندي ويندي.
سرفراز راڄڙ جو چوڻ آهي ته اها هڪ اهڙي مائي آهي جيڪا صبح جو اٿُڻ سان نه چانهه نه پاڻي ڪندي، نه الله جو نالو وٺندي پر پوتيءَ جو پلاند ڪڇ ۾ وجھي ڳوٺ جي هڪڙي ڇيڙي کان نڪرندي، ٻئي ڇيڙي تي وڃي دنگ ڪندي. سڀ ڳالهيون گڏ ڪري پوءِ اخبار بڻجي ويندي.
طارق اشرف سان هيءَ مصيبت آهي ته هو پنهنجي ڇپجندڙ ڪِتاب شايع ٿيڻ کان اڳ ۾ ڪنهن کي مُئي مارائي به ڏسڻ نه ڏيندو آهي ۽ ڇپجندڙ ڪِتاب تي آري جي ڪُڪڙ وانگر ئي ويهندو جيڪو ڀر مان مٽي ته ٽپ ڏيئي انهيءَ کي ٺونگ هڻي ڪڍندي، ان هوندي به مدد پنهنجا وسيع ذريعا ۽ سڀ حواس استعمال ڪري، ٻه اکر هِتان ٻه اکر هُتان پڙهي ويندو آهي ۽ ڪِتاب جي ليکڪ کان به آڏي پڇا ڪري ٻه ڳالهيون ڪڍي وٺندو آهي ۽ پوءِ ته جيترا يار هوندا اوترن کي اطلاع ملندو ۽ تبصرا هلندا ۽ اُهي پهچندا طارق اشرف وٽ ۽ طارق ڪاوڙ مان غريب کي سڏي ”مائي مصيبتي“، جيتوڻيڪ اها مائي ڀنڀور کي باهه ڏيندي آهي، جڏهن ته مدد ويچارو ڀڙڪندڙ باهيون ٺاريندو آهي.
سرفراز سان مصيبت ئي اها آهي ته هو هر بي ضرر واري، بي ضرر ڳالهه لڪائڻ جي ڪوشش ڪندو آهي ۽ لڪائڻ جي ان ڪوشش ئي ڪوشش ۾ ڳالهه پڌري ٿي پوندي آهي. ”هٿ جي“ وڍيءَ جو نڪو مدد ويڄ نڪو آءٌ طبيب.
نڪو طارق آمريڪن C.I.A جي Planning Papers جو پرنٽر آهي ۽ نه وري سرفراز رحيم هنڱري وارا پروگرام ٺاهيا آهن ۽ مدد نه New York Times جو ايڊيٽر آهي ۽ نه وري ليمبرڪ آهي.
پر ايترا ٻئي ڄڻا سچا آهن ته اجيڪا ڳالهه مدد وٽ پهتي، سا ڪوٺي تي چڙهي.
اسان مان گهڻا ماڻهو ڪپڙي تي مري ساهه ڏيندا آهن. خير، اسان اڃان انگلينڊ جي اوڻهين صديءَ ۾ نه پهتا آهيون جڏهن اُتي جا لارڊ ناسٽي تي هڪڙا ڪپڙا، آفيس ۾ وڃڻ تي ٻيا ڪپڙا، لنچ تي ٽيان ڪپڙا، پولو کيڏڻ جي وقت چوٿان وڳا ۽ ڊنر ۽ سمهڻ تي ڌار ڌار ڊريسون پائيندا هئا. ڏسڻ ۾ ائين ايندو هو ته هو ماڻهو ڪپڙا ڪونه پائيندا هُئا، ڪپڙا ماڻهن کي پائيندا هُئا، پر اسان وٽ به وڏي ڇنڊ ڦوڪ ٿي ٿئي، ۽ جيڪو پنهنجيءَ مستيءَ ۾ مست هجي جنهن جي شخصيت ڪپڙن جي ٽوڻيءَ تي بيٺل نه هُجن. ته انهيءَ کي ڪهڙو ضرور ته پنهنجو اڌ وقت ڪپڙن جي پويان وڃائي. مدد اهڙن ماڻهن مان آهي. جهڙو ڪپڙو آيس اهڙو پائيندو، جهڙي ماني آيس اهڙي کائيندو.
ڀلا سٺن ڪپڙن پائڻ جو زور به رکجيس ته عطائي پليءَ جي پوين مان ته ڪونهي. غريبُ، غريبَ جو ٻارُ، حال سارو جيڪو ڪپڙو مليس ٿو سو پائي ٿو، اهي ٻيا جن جي گهر ۾ ڪڪڙ ڏس ته سنئين. ڪاٺ پيو هلي ، (پٽ تي پوڻ لاءِ هڪ داڻو به نه هجي) پر همراهه ڏس ته ڪپڙن ۾ پيو جھڄي. دوستن کي اهو اعتراض آهي ته ڪچهريءَ وارو ڪمرو ايئرڪنڊيشنڊ اٿس ۽ پوءِ غريب ڇا جو ٿيو. ڀلا جي مدد ويچارو ڪپڙا پائي خلق تي لئه نٿو رکي سگهي ته گهٽ ۾ گهٽ ڪجهه گهڙيون ڪنهن يار کي پرائي ايئر ڪنڊيشنڊ ۾ ويهاري ٿورڙي لئه ٿو ڪري ته ڪنهن جو ڏوهه ته ڪونه ڪيو اٿس. مدد جون جيڪي پنهنجيون فيڪٽريون پيون هلن، انهن جي پهرين جانچ ته وٺجي.
هيءُ ماڻهو نه رڳو گنديءَ ڪپڙا ۾ سادو آهي، پر دل جو به صفا سادو آهي. توهان کي جيڪڏهن ان ڳالهه تي اعتبار نه اچي، ته هڪڙي ڏينهن ڪُلهي تي هٿ رکي ڪن ۾ ڳالهه چئوس (ڪن ۾ چَيو ته پوءِ بي اعتباريءَ جا اهڃاڻ ظاهر ٿي سگهن ٿا). ته ، ”مدد يار ڪنهن سان ڳالهه نه ڪجانءِ پر سجُ سڀاڻي اولهه کان اُڀرندو.“ ان کان پوءِ مدد اوهان کان ڪا آڏي پُڇا ڪونه ڪندو ۽ اها ڳالهه سڄي شهر کي ٻُڌائي، وڏي فجر جو اُٿي پنهنجي ڪمري جي اُلهندين دري کولي ڇڏيندو ۽ جڏهن روشني پکڙبي پر اُلهندان سج ڏسڻ ۾ نه ايندو ته رڙ ڪري چوندو، ”ماڻهو ته ڪي ڏاڍا حرامي پيا آهن. ههڙو به ڪوڙ. اچي ته موچڙا هڻانس.“ مدد جي انهن جملن کان توهان کي ڊڄڻ نه گهرجي بلڪه ڪانه ڪا Justification ٺاهي ڏيئي ڇڏجوس، يقيناً توهان تي اعتبار ڪندو. سنڌي ادب جي دُنيا ۾ اهو به تيرهون نسخو نڪتو آهي ته جيڪڏهن ڪو يارُ سٺو پڙهي، سٺو لکي پاڻ کي اديب سڏائي نٿو سگهي ۽ قلم ساٿُ نٿو ڏئيس ۽ ”چمڪڻ“ جو شوق به ڏاڍو اٿس ته پوءِ هو فنڪشن ڪرائي، ورسيون ۽ جنم ڏينهن ملهارائي، قبرن تي حاضريون ڏيئي، مڪليءَ ۾ بيهي فوٽو ڪڍائي ۽ جي ٻه پئسا هڙ ۾ هجنس ٻه ٽي پرچا رسالا جا به ڪڍي سگهي ٿو ۽ جي سُڃو آهي ته ادبي ۽ ثقافتي تنظيمون ٺاهي، اخبار ۾ اعلان ڪرائي وڏو اديب ٿي سگهي ٿو. ڀلا جي سڀ ڳالهيون هٿ مان وڃنس، اڳ ۾ ئي لکندڙ اديبن جو وچ بازار ۾ پَٽڪو لاهي ۽ گنجيءَ تي Modernity جو اکر لکائي، آسمان ڏانهن مُنهن ڪري سگريٽ جو دونهون مٿي اُڇلائي به اديب ٿي سگهي ٿو. اها ٻي ڳالههج آهي ته سا رتر ۽ ڪامو جي ڪِتابن ۾ ڀلي فل اسٽاپ ۽ ڪاما جا نشان به گُٿل نه هجن پر اسان سڄي جملي کي ڳٿر مان جھلي اهڙو وٽ ڏيونس ته ڪاموءَ ويچاري جي روح کان رڙيون نڪريو وڃن ۽ سارتر نه رڳو پاڻ پر سندس ايندڙ ستر پيڙهيون به ياد ڪنديون. ۽ پوري چپن تي سگريٽ سان گڏ سارتر ڪاموءَ جو به نالو هُجي، ڇو ته ٻئي دلڪش فرينچ نالا آهن ۽ زبان مان ادائگي ڪندي ٺهن ٿا ۽ ساهي نالا وٺڻ سان اسان اديبن جي قطار ۾ شامل ٿي سگهون ٿا.
جيتر سو ڳالهه پئي هلي فنڪشن جي دوست دل ۾ نه ڪن، آءٌ به ڪڏهن ڪڏهن فنڪشن ۾ ويندو آهيان پر اُتي ايتري ته نمائش بازي هلندي آهي، جو ڪڏهن ڪڏهن ته دل اُلٽي ڪرڻ تي چوندي آهي. ان ڪري ڪوشش اها هوندي اٿم ته پاسو ڪريان سنگت (لاچاريءَ جي ڳالهه ٻي آهي). چاهيندو آهيان ته مدد به پاسو ڪري، پر سائين منهنجا اوهان جيئري گڏهه جو جشن ڪرايو، مدد اُتي ضرور هلي ويندو نه رڳو هلي ويندو، پر ڪرسيون کڻڻ ۽ پاڻي پيارڻ جو به ڌنڌو ڪندو ۽ وڏو ”ورڪر“ ٿيو بيٺو هوندو. اڙي خُدا جا بندا، جڏهن تون ٻه چار تمام سٺيون ڪهاڻيون لکيون آهن، پوءِ توکي ڪهڙي اچي لاچاري پيئي آهي، جو جِتي ڪٿي ڀڳو بيٺو آهين. بقول شوڪت جي کدڙو رهي پر.....
توهان جيڪڏهن مدد کي فنڪشن ۾ وڃڻ کان سنجيدگيءَ سان منع ڪندؤ ته في الحال ته سنگت ۾ نه رڳو ها ڪري ويندو، پر وڃڻ کان ست ڊهيون وجھي ويهي رهندو، پر ٻئي ڏينهن ڪيڏانهن ڊوڙندو ڏسڻ ۾ اچي ۽ ڊوڙندو به اهڙو جو هڪڙو چمپل ڪري پيو هجيس ۽ ٻيو پير ۾ هجيس ته پڪ ڄاڻو ته ڪو فنڪشن آهي ۽ اهو فنڪشن ڪٿي ٿي رهيو آهي؟ اها ڳالهه سندس رُخ ڏسي سمجھي سگهو ٿا. خبر ناهي ته ڇو ڪي ماڻهو (مدد جهڙا)پنهنجي پيرن تي بيهي سگهندا اهن ۽ پوءِ به سهاري لاءِ ٿوڻيون ڳوليندا آهن.
سڄي دنيا ٿي چوي ته شيڪسپيئر، ٽالسٽاءِ ۽ ٽئگور تمام زبردست ليکڪ آهن. ڇو ته سڄي دنيا ٿي چوي، ان ڪري اهي ليکڪ آءٌ پڙهندو نه آهيان، جي پڙهڻ ويهندو آهيان ته ڏهن سٽن پڙهڻ کان پوءِ اوٻاسيون اينديون، سڄي دنيا ٿي چوي ان ڪري مدد شيڪسپيئر کي ڇڏي ٻين ٻن ليکڪن کي ۽ بورس پاسترناڪ کي پڙهندو هوندو ته پڙهندو هوندو پر پوڄيندو ضرور آهي. سندس نظر ۾ اهي ديوتا وڌيڪَ ۽ ماڻهو گهٽ آهن. مدد رڳو دنيا جي چوڻ تي ڪونه لڳو آهي، پر ٽالسٽاءِ ۽ ٽئگور کي تمام خوبصورت ڏاڙهيون هُين (انهن جي ريس ۾ ٻه ڏينهن ساڳي قسم جي ڏاڙهي رکائي هُئائين جيڪا ٻن سنڌين ٻن ڏاڙهين کي وئي هُئي) ٻيو بقول مدد جي ته سندن کاين ۾ سُڪون به ڏاڍو آهي. سندن سنبل جو ٿيو، سب اهو آهي ته انهن همراهن جا فوٽو ڀتين تي جهڙو تهڙو ماڻهو نه ٽنگيندو آهي. هي عام ماڻهو نه ٽنگيندو آهي، پر جيڪڏهن ڪنهن ڀت تي اهي تصويرون ٽنگيل ڏسو، (گڏوگڏ ٽيبل تي ڪي ٻه ٽي هيبتناڪ قسم جا ڊيڄاريندڙ بُت به رکيل هُجن.) ته پوءِ توهان اُنَ ڀت جي جي مالڪ تي بنا ڪنهن پڇا ڳاڇا ۽ جانچ جونچ کانسواءِ انٽليڪچوئل هئڻ تي ايمان آڻيو، ان ڪري مدد به پنهنجي گهر ۾ اهي تصويرون هڻي پاڻ کي ”شيءِ“ سڏائڻ جو جتن ڪيو آهي، اهو جتن مدد نه رڳو تصويرون ٽنگي ڪندو آهي پر پنهنجي چڱي خاصي ڪهاڻيءَ ۾ ويدن جا ٽڪرا ڏيئي به ڪندو آهي.
انسان جي وڏي ۾ وڏي بُک عشق ڪرڻ جي هوند ياهي. هو ڪو پنج نه، ته ٻه ٽي محبوبائون رکڻ جا چاهنا ڪندو آهي ۽ اهو به چاهيندو آهي ته مٿس اهو الزام نه اچي ته هُنَ عشق ڪيو آهي، پر اهو الزام اچڻ گهرجي ته هُنَ شريف ماڻهوءَ سان زوري عشق ڪيو ويو آهي ۽ سندس شخصيت کان متاثر ٿي فلاڻي، فلاڻي ۽ فلاڻي اڪن ڇڪن ٿيون پيون آهن ۽ هاڻ جند نٿي ڇٽي وغيره وغيره. ڪنهن سان به واقفيت ٿئي ڳالهه اقتصاديات تي هوندي ته به ان کي ٽوڙي مروڙي عشقيات تي ضرور آڻبو. پوءِ اهو عشقيات جو عملي شعبو هجي يا خيالي شعبو. جيئري جاڳندي نه ملندي ته تصوراتي محبوبه کي حقيقت بنائي دوست اڳيان پيش ڪبو. مدد سان پنهنجي عشق جو ذڪر ڪري مون اها توقع رکي هُئي ته هُو به اوير يا سوير پنهنجو عشق ٻڌائيندو، پر اڄ انهيءَ ڳالهه کي نَوَ سال گذريا آهن ۽ اڃا تائين مون سندس زبان مان هڪڙو ذڪر نه ٻُڌو آهي، باقي پاڻ ته هر عشق جو ذڪر ٻڌڻ پسند ڪندو آهي.
هڪ ڀيري ته لقمو به ڏنومانس ته ”فلاڻيءَ! تنهنجي پڇا پيئي ڪري“ مون سوچيو ته پير تي ايندو، پر ڳالهه هڪڙي ڪن مان ٻُڌي ٻئي ڪن مان ڪڍي ڇڏيائين، پڇو ته ڳالهه ۾ سندس ذات شري جو ذڪر هو.
مدد هٿن پيرن سان وڙهي نه ڄاڻندو آهي، ان ڪري زبان سان وڙهڻ جي عادت اٿس. ڳالهائيندي ڳالهائيندي ايترو ته وٺي گوڙ ڪندو آهي جو ڇت ڪرڻ جو انديشو پيدا ٿيندو آهي. ڳالهائيندي ٻانهون به ڏاڍيون هلائيندو آهي، ڇو ته ٻانهون کنجي پوءِ اچي ڳالهه کي وٺندو آهي ۽ وڙهندي وڙهندي جيڪو لفظ بار بار استعمال ڪندو آهي. اُهو آهي، ”حرامي ڀيڻسان!“
پرسڪون لکڻين کي پسند ڪرڻ وارو هيءُ اديب خود هر وقت ڪنهن نه ڪنهن هنگامي ۽ وٺ وٺان ۾ ورتل هوندو آهي.