تصور، زندگي ۽ موت
مدد علي سنڌي:
مدد علي سنڌي به سنڌ جي وجودي ڪهاڻيڪارن مان هڪ آهي. هن جا وجودي ڪِتابَ ” دل اندر دريا“ ۽ نثري نظمن جو مجموعو ”پنر ملن“ سنڌ جي وجودي ادب تي گهڻي وقت تائين ڇانيل رهندا. مدد علي سنڌي تي به البير ڪاميو ۽ سارتر جو گهرو اثر رهيو. هن پنهنجي لکڻي جي شروعات ماهوار ”سهڻي“ کان ڪئي ۽ اها تڏهن ممڪن رهي، جڏهن 1980ع ۾ سنڌي سياست کي خيرآباد چيائين. مدد علي سنڌي جي مجموعي ڪهاڻين ۾ تجرباتي انا (Practical Egoism) آهي.
هن جي ڪهاڻي ”ائبسٽريڪٽ جيون جا ڪجهه ائبسٽريڪٽ“ انهيءَ عنصر ۾ لکيل آهن، جيڪو هن جي ذاتي زندگيءَ، جيڪا هن جي نظر ۾ هڪ سراب آهي، جي تجرباتي عنصرن کي ظاهر ڪري ٿو.
تصور، زندگي ۽ موت:
هن جي خيال ۾ موت، انسان جو پاڇو آهي، جيڪو هن کي ڪڏهن به ڪونه ڇڏيندو. توڻي جو ماڻهو پنهنجو موت، چنڊي يا نه چونڊي، تڏهن به ڪو نه ڇڏيندس. جهڙيءَ طرح هڪ دکي انسان هِتي ٿو گذاي، تهڙيءَ طرح موت کان پوءِ به، مدد علي سنڌيءَ وٽ هي عنصر شآيد شيڪسپيئر وارو هو. جنهن هيمليٽ (Hamlet) ۾ چيو ته: ”جيڪڏهن اها پڪ هجي ها ته موت کانپوءِ سڪون آهي ته دنيا جا ڏکيا انسان آپگهات ڪري، هن ڏکي دنيا مان، جان نه ڇڏائي وڃن ها!“ اهڙي طرح هو ”ائبسٽريڪٽ جيون جا ڪجهه ائبسٽريڪٽ“ ۾ پنهنجي غمگين ۽ لاچار ڪردارن کي به خودڪشيءَ کان بچائي وڃي ٿو، پر ان کي مسلسل ڀوڳنائن ۾ رهائي ٿو، اهو ان ڪري جو، هو منافقت اختيار نٿو ڪري. هو زندگيءَ کي درياءَ جو وهڪرو سمجھي ٿو. ان وهڪري ۾ انسان لڙهندو رهي ٿو ۽ ان لوڙهه ۾، وقت جو وڏو هٿ رهي ٿو ۽ هن جي خيال ۾ وقت هر دم تبديل ۽ تغير پذير رهي ٿو ۽ ان مسلسل Change سان انسان سندرو ٻڌي وڙهي ٿو، ۽ آخر ۾ ان عصري قوت جو شڪار ٿي وڃي ٿو ۽ وقت وري ٻڙيءَ کان شروع ٿي، پنهنجي نئين سر تعمير ڪري ٿو.