سُرُ سريراڳ
1
مانَ پُڇَنِئي سُپرِين، چِتان لاهِ مَ چَرُ،
اُنِين جا اَمُرَ، کَڻُ ته خالي نه ٿئين.
تون پرينءَ جي پچار دل تان نه لاهه ته من پرين به تنهنجي سار لهن. سندن مڙيئي حڪم مڃ ته ڪڏهن به سندن فيض کان پالهو نه رهين.
2
مانَ پُڇنئي سُپرِين، چِتَ ۾ رکِج چيتُ،
سِڙهُ ڌُئاري صافُ ڪَرِ، صابُڻَ ساڻ سُپيتُ،
سامُونڊي! سُچيتُ، ٿِيُ ته پهچين پارَ کي.
من ۾ سپرينءَ جي سنڀار رک ته من هو تنهنجي سنڀار لهي. سڙهه، صابڻ سان ڌئاري اڇا ۽ اوجل ڪر. اي وڻجارا! اهي سرت رک ته پرينءَ ڀر سلامتي سان هلي پهچين. (آخرت ۾ رهجي اچيئي.)
3
مانَ پُڇنِئي سُپرين، چِتان لاه مَ چورُ،
ڪَڍي ڇَڏِ قَلبَ مان، ماري ڪُوڙو ڪورُ،
هُنَ ڀَرِ سَندو هورُ، مٿان تو معافُ ٿئي.
من مان پرينءَ جي پچار نه ڪڍ ته من هُو تنهنجي سار لهن. پنهنجي دل مان سمورو فريب ڪوري ڪڍ ته هن پار (آخرت) جي خوف کان ڇٽين. (هتي جي سزا کان معافي مليئي.)
4
مانَ پُڇنِئي سُپِرين، چيتاريجِ چِتُ،
دائما دُوربيءَ ۾، پَسين وِلاتُنِ وِتُ،
نيه نيکاري نِتُ، مَلاحَ! گڏ مُعلِمَ سين.
چت ۾ پرينءَ جي سرت رک ته اندر جي دوربينيءَ (وسيع نظر) ۾ هميشه ولايتن جون دولتون (روحاني خزانا) پسين. اي ناکئا! تون ڀي ٻيڙيءَ کي نت اجاري، ان کي معلم (سامونڊي سونهي) جي حوالي ڪر.
5
ڪايو ڪَمايومِ، موتي مون نه وَڻِجِيا!
سِيهي جو سيَدُ چئي، وَکَرُ وِهايومِ!
هَهڙو حالُ سندومِ، توهَ تُنهنجي اُبَهان!
مون شيشي جو (ڪوڙ جو) وڻج ڪيو ۽ موتين جو واپار نه ڪيو. شيهي (ڪوڙين ۽ خسيس شين) جي وکر جو سودو ڪيم. منهنجو حال اهڙو ئي آهي، پر مان تنهنجي ئي مهر تي پيو تڳان.
6
ڪَچُ ڪَمايومِ ڪوڙُ، ڀَڳَمِ عَهدَ اللهَ جا!،
پَڃِرو جو پاپَنِ جو، سو چوٽيءَ تائين چُورُ،
مَعلومُ اَٿيئي مُورُ، ڳُوڙها! اِنهيءَ ڳالهه جو.
ڪچ ۽ ڪوڙ جو واپار ڪيم ۽ صاحب سان ڪيل اقرار ڀڳم. هيءَ ديهي، جا پاپن جو پڃرو آهي، سا خطائن سان پُر ٿي پيئي آهي. اي بي انت مالڪ! توکي انهيءَ حقيقت جي سموري ڄاڻ آهي. (يا موڙهل! اها ڪل ڄاڻ اٿيئي؟)
7
ڪُوڙُ ڪَمايُءِ ڪَچُ، اُٿي اورِ اللهَ! سين،
ڪَڍُ تون دَغا دل مان، صاحِبُ وڻي سَچُ،
محَبت سندو مَنَ ۾، ماڻِڪَ! ٻارجِ مَچُ،
اِنَ پَرِ اُٿي اَچُ، ته سودو ٿِئيئي سَفَرو.
ڪوڙ جو واپار ڪيو اٿيئي، اُٿي ڌڻيءَ سان پنهنجو حال اور. تون دل مان ڪوڙ ڪپت ڪڍي ڇڏ، ڇو ته صاحب وٽ رڳو سچ ٿو اگهي. اي املهه موتي! (انسان) پنهنجي من ۾ سچيءَ محبت جو مچ ٻارج. اِنهيءَ ريت پيش اچج، ته تنهنجو وڻج سجايو ٿئي.
8
لُڙَ، لهريون، لَسَ، ليٽَ، جتِي اَنتُ نه آبَ جو،
الله! اُتِ مَ اولِئين، ٻيڙا مَٿي ٻيٽَ،
جوکو ٿِئي مَ جَهازَ کي، ڦَرَهي اَچي مَ ڦيٽَ،
لڳي ڪا مَ لَپيٽَ، هِنَ غاريبي غُرابَ کي!
جتي ڪنن جا ڪڙڪا پيا پون، لهرن جي لپيٽ، پاڻيءَ جي اڇ ۽ اٿل لڳي پيئي آهي، آب جو انت ئي نه ٿو پوي، تتي اي ڌڻي! هنن جي ٻيڙن کي ڌڪي، ڪنهن خوفائتي ٻيٽ سان نه وڃي هڻج. شل جهاز کي ڪو ڇيهو نه رسي ۽ ٻيڙيءَ کي ڪا ڇپيٽ نه اچي. شل هن غراب کي ڪا ضرب نه پهچي!
9
سِڙهَ سَنوان، لاڄُو نَوان، مُهاڻا سندن ميرَ،
ساٿي سَفَرِ هَليا، ٿِيا سَڻاوا سيِرَ،
جي اَچَنِ ساڻُ اُڪيِرَ، سي ٻيڙا رَکيِن ٻاجھَه سين.
سندن سڙهه سڌا، رسا نوان ۽ ملاح ملوڪ آهن. سوداگر، سڻائيءَ واءَ تي سمنڊ جي سفر تي اُسهيا آهن. اُهي جهاز، جي وڏي سڪ سان واپس ٿا ورن، تن کي شل پنهنجي مهر سان سلامت رکين!
10
منجهان پيئي مَڪُڙيءَ، ڪا جا پاڻيءَ بُوند،
سيئي ڏِٺم رُوند، وَکَرُ جِن وِڃائيو.
ٻيڙيءَ ۾ اندران ئي اندران پاڻي ائين ڪو ڦڙو ڦڙو ڪري آيو، جو جن جو وکر خراب ٿيو، تن کي اکين مان آب هاريندي ڏٺم.
وائي
سَهسين شُڪرانا،
ڪوڙِيين ڀال ڪريم جا،
حَمد چئج حڪيمَ کي، جورِ هڻي جانا،
تو ڏيکاري تو ڌڻي، باطِنَ جا بانا،
مَتان، مردَ! وسارئين، صاحَبَ جي ثَنا،
دوستُ رکي دل ۾، پَڙَه لالُن لِسانا،
جَفا ڏيئي جِيَ کي، ٿِيُ فِڪرَ منجھه فَنا،
تُسي توسين توهُ ڪري، مَنَ آگو اَحسانا،
ڪَڍُ تون دغا دل مان، ٻانَهپَ سين، ٻانا!
صاحبَ وڻي سَچَ سين، ٿِيُ دانھ، ديوانا!
جي تسليمَ سين تَحقيقُ هئا، سي ڪِيئن اَمانا؟
جاڳيا جي جَبارَ لَءِ، سيئي سَمانا،
فَاذکُرُونِي اَذکُرکُم، ڪَهِيو قُرآنا،
وَاشکُرُ والِي وَلاتَکفُرُونِ، ڪَڍُ تون ڪُفرانا،
سَڀِ سَنواريا سُپِريِنءَ، ڪُوَلَ تو ڪَنا،
چڱي چئج چاهَ سين، مَدحَ اِي منا،
تائب ٿيو تَڪڙا، جوشا، جُوانا!
ته لَهِين تون لَطيفُ کان، امَنُ اِيمانا.
سهسين شڪرانا ۽ ڪروڙين ڀلايون ٻاجهاري سائينءَ جون، انهيءَ سياڻي صاحب جي ساراهه، زور سان جانا ڀري، (توبهه ۽ زاري ڪري)، ڪج، ته هُو توکي اندر جا رنگ ۽ لقاء ڏيکاري. اي مرد! متان تون رب جي واکاڻ کي وسارين. سپرينءَ کي چت ۾ رکي، زبان سان انهيءَ سهڻي جي ساراهه ڪر. تن کي تسيا ڏيئي. سندس خيال ۾ محو رهه. مَنَ ڌڻيءَ ريجهي، پنهنجي لطف سان، توتي ڪو فيض ڪري. اي ٻانها! ٻانهپ جي تاثير سان، دل مان دولاب ڪڍي ڇڏ. اي ديوانا! سياڻو ٿيءُ. صاحب کي رڳو ٿو سچ وڻي. جي رب جي رضا تي سچيءَ طرح راضي ٿيا، سي ڪئن بي مانا ٿيندا؟ جن سگهاري صاحب لاءِ راتين جو اوجاڳا ڪيا، سي ئي مان وارا ٿيا. ”ياد ڪريو مون کي، ته ياد ڪريان اوهان کي“: ائين قرآن شريف ۾ فرمايو آهي. ”شڪر ڪريو منهنجو ۽ ڪفر نه ڪريو“. (اهو ياد رکي) دل مان بي شڪرائيءَ کي ڪڍي ڇڏ. جيڪي برايون تنهنجي پاران هيون. سي سپرين سڌاري ڇڏيون. اها ساراهه، چاهه مان دل سان ڪج. اي جوانو! جوش سان (دل جي سچائي سان) ترت توبهه ڪريو ته ٻاجهاري رب کان امن ۽ ايمان (سلامتي ۽ سچو ويساهه) حاصل ڪريو. (هن وائيءَ ۾ شاهه صاحب، توبهه ڪرڻ، ڌڻيءَ کي واکائڻ. سندس شڪرانا مڃڻ ۽ سندس ياد ۾ راتيون جاڳڻ جي هدايت ڪئي آهي. ڌڻيءَ جو شڪر نه مڃڻ وڏو ڪفر آهي ۽ سندس رضا راضي رهڻ سچو فقر آهي.)
داستان ٻيو
1
جيڪي منجِھه جَهانَ، سو تاريءَ تڳي تنهنجي،
لُطف جي لَطيفُ چئي، تو وٽ ڪَمي ڪان،
عَدُلَ ڇُٽان آئون نَه، ڪو ڦيرو ڪَج فَضُلَ جو.
جيڪي به جهان ۾ آهي، سو تنهنجي ئي آڌارا تي پيو هلي، تو وٽ ٻاجهه جي ڪمي ڪانهي. نياءُ (انصاف) سان منهنجو سزا کان ڇٽڻ ڪونهي، تون پنهنجي مهر سان ڪو وڙ ڪر.
2
ساري راتِ سُبحانُ، جاڳِي جن ياد ڪيو،
اُنَ جي عبداللطيفُ چئي، مِٽيءَ لڌو مانُ،
ڪوڙين ڪَنِ سلامُ، آڳھِ اَچيو اُنِ جي.
جن ساري رات اوجاڳو ڪري سائينءَ کي سنڀاريو، تن جي مئي کان پوءِ سندن خاڪ کي به مان مليو. اُنهن جي آستانن تي ڪروڙين اچي سجدا ڪن ٿا. (ڌڻيءَ جي عاشقن جي خاڪ ڪيميا آهي ۽ سندن آستان زيارتگاهه آهن.)
3
سيوا ڪَرِ سمنڊَ جي، جِت جَرُ وهي ٿو جالَ،
سَئين وهَن سِيرَ ۾، ماڻڪ، موتي، لالَ،
جي ماسو جُڙيئي مالَ، ته پُوڄارا! پُرِ ٿئين.
تون سمنڊ جي سيوا ڪر، جنهن ۾ اٿاهه جل پيو وهي. اُن جي سير ۾ اڪيچار ماڻڪ، موتي ۽ لال وهندا ٿا وڃن. جي انهيءَ خزاني مان رتي ئي ملي وڃيئي ته به اي پوڄارا! جيڪر مالا مال ٿي پوين.
4
سي پُوڄارا پُرِ ٿِيا، سمنڊ سيويو جِنِ،
آندائُون عَمِيق مان، جُوتي جَواهرنِ،
لَڌائُون لطيفُ چئي، لالون مان لَهرنِ،
ڪانهي قيمتَ تِنِ، مُلھه مَهانگو اُنِ جو.
جن پوڄارن سمنڊ پوڄيو، سي مالامال ٿي پيا. انهن اونهي مان جواهرن جا ڍڳ لهي، ٻاهر آنديون. هنن لهرن مان اهڙا لال ڳولي لڌا، جن جي بها ڳري، بلڪه ڪٿ کان ٻاهر آهي. (هتي حقيقي بحر ۽ اُن جي بي بها موتين ڏانهن اشارو آهي.)
5
سيويو جن سُبحانَ، وِيرِ نه وِڙهي تن سين،
توبَهَ جي تاثيرَ سين، تَرِي ويا طوفان،
ڏيئي تَوَڪَلَ تَڪِيو، آرُ لَنگهِيا آسانُ،
ڪامِلُ ڪِشتيِبانُ، وِچَ ۾ گَڏِيُن واهَرُو.
جن سائينءَ کي پوڄيو، تن سان وير (دنيا جي خوفن ۽ خطرن جي خرابي) نه ٿي وڙهي. هُو توبهه ۽ زاريءَ (پڇتاءُ) جي اثر ڪري طوفانن مان به سلامتيءَ سان پار اُڪري ويا. هو توڪل (ڌڻيءَ جي ڀروسي) جو آڌار وٺي، سهنجائيءَ سان هن جهان مان اُڪري ويا. اُنهن کي وچ سير ۾ ڪنهن ماهر ٻيڙياتيءَ جي واهر جا هٿ اچي رسيا.
6
ساري رات سُبحانَ، سودو ڪَن صاحبَ سين،
ٻانهپَ ڀَري ٻيڙِيون، هليا جوپَ جوانَ،
پاڻي پَهلوانَ، لَحظي مَنجِھه لَنگهي ويا.
سڄاڻ ٻيڙياتا ساري رات صاحب سان سچ جو سودو ٿا ڪن (صاحب کي ٿا سنڀارين). اُهي جنگ جوان، پنهنجيون ٻيڙيون، ٻانهپ جي وکر (عجز ۽ نياز) سان ڀري ٿا نڪرن. اُهي سورهيه ساعت ۾ ساگر اُڪريو وڃن.
7
اِيَ گَتِ غواصَنِ، جئن سَمنڊُ سوجِهيائُون،
پيهي مَنجھه پاتارَ جي، ماڻِڪَ ميڙيائُون،
آڻي ڏِنائُون، هيرو لال هَٿنِ سين.
اِها ڄاڻ ٽوٻن کي ئي آهي ته ڪهڙيءَ پر سمنڊ ۾ پيهي تلاشون ڪجن. هو اونهي ٽٻي هڻي ماڻڪ ميڙي آيا ۽ پنهنجن هٿن سان هيرا ۽ لال (بي بها موتي) آڻي حاضر ڪيائون. (اها ڄاڻ عارفن کي آهي ته ڪيئن حقيقي عميق ۾ ٽٻيون هڻجن ۽ سچا موتي لهجن.)
8
آڇاڙا عَمِيقَ جا، گَڏيا غَواصَنِ،
جهمريُون جهاڳي آئيا، ڪارُونڀارَ ڪُنَنِ،
سمنڊُ سوجهي جَنِ، آڻي اَمُلَ اولِيا.
ٽوٻن کي اونهي ساگر جون لهرون سامهون آيون. هو ڪارن ڪنن جا خوفائتا گهيڙ به پار اُڪري ويا. هنن سمنڊ ڦولهي، اَملهه ماڻڪ ڪڍي ٻاهر آندا.
9
ويا جي عَميقَ ڏي، مُنهن ڪائو ڏيئي،
تِنِ سِپُون سوجهي ڪَڍيُون، پاتاران پيهي،
پَسندا سيئي، اَمُلَ اَکَڙِيِنُ سين.
جي منهن تي شيشي جو نقاب پهري، اونهي ۾ گهڙيا، تن اوڙاهه ۾ پيهي، تري مان سپون ڳولي ڪڍيون. اهڙا ئي اکين سان املهه موتي پسندا. (جن دنيا جي ساگر ۾ اکيون، ڪن ۽ چپ ٻوٽيا، تن کي روحاني ماڻڪ مليا.)
10
آڏو چِڪَڻُ چاڙ، مُنهنجي موجَ نه سهي مَڪُڙِي،
مِيڙي مَٺايُن جو، بيحَد چاڙهيم بارُ،
چَوَڻَ چارو ناهِ ڪو، بَديُون بيشمارُ،
ڪَپَرُ ڪارُونڀارُ، اُڪارِئين اِحسانَ سين.
اڳيان چڪڻ ۽ سمنڊ جو چاڙهه آهي ۽ منهنجي ٻيڙيءَ ۾ لهرن جي سٽ سهڻ جو ست ناهي. مون براين جو بي انداز بار ميڙي ان ۾ سٿيو آهي. منهنجون مدايون چوڻ کان ٻاهر ۽ اڻ ڳڻيون آهن. اي سائين! تون ئي پنهنجي ٻاجهه سان شل مونکي هن اونداهيءَ ۽ ڀوائتي ڪپر کان اُڪارين!
11
وِيرَ مَ لاهي ويههُ، مٿي آرَ اوڙاهَ جي،
پَسي پاڙي واريُون، ڪج اَنديشو اَيھ،
ويندو نه پَسِين ڏيھ، پَتَڻِ هُن پارِ مَڻي؟
هن اوڙاهه پاڻيءَ (جهان) ۾ غفلت ڇڏي، هوشيار ٿي ويهه. پاڙي وارين کي ڏسي، اهو ئي ويچار اندر ۾ رکندو اچج. هر ڪنهن کي پتڻ تان هن پار ويندو (ٻئي جهان ڏانهن لڏيندو) نه ٿو ڏسين؟
12
هِڪي ٻانهي چِتَ ۾، ٻي سِٽي صاحِبُ،
ڪَڍي اُونهي ڪُنَ مان، اي آگي جو عَجَبُ،
اِيُ سائينءَ جو سَبَبُ، جِئن ٻُڏا اُڪاري ٻارِ مان.
ٻانهي (انسان) جي من ۾ هڪڙي ته رب وري ٻي ڪا ٻي رٿ پيو رٿي. اهو ڌڻيءَ جو ئي عجيب ڪرشمو آهي، جو اونهي ڪن مان به ڪڍيو ٻاهر ڪري. اهو ڌڻيءَ جو ئي امر آهي، جو ٻڏندڙن کي به اونهي پاڻيءَ مان اُڪاريو ڇڏي.
13
هِڪي ٻانهو چِتِ ۾، ٻي جا ڪري اَللهُ،
پاڻَهين وجهي ڪُنَ ۾، پاڻهِين اُڪاري اوڙاهُ،
تنهن واحد کي واهُ، جو سُتَڙِ سڀيئي ڪري.
بندي جي من ۾ هڪڙي ۽ ٻي جا الله پاڻ جوڙي. هو پاڻ ئي ڪنهن کي ڪن ۾ هڻي ۽ پاڻ ئي وري ان کي اوڙاهه مان ڪڍي. اها رٿ هڪ رب جي ئي آهي، جو مڙني کي سڻائي تڙ تي لڳائي.
وائي
ڪَنڌي ساريان ڪانَ، يا َاَمُن! اَمانَ!
يا اِلهي! ٻاجَھه ٻِلاٽي ڀانئيان،
ڳَڻَڻَ ڳاڻيٽو ناه ڪو، اَپَرِ ٿيا عِصيانَ،
خَبَر ناه قَبَر جي، نِسورا نِسيان،
والي! رَسج وَهِلو، اَرَکَ ٿيا اِنسانَ،
سُڻُ سَٻاجها سُپرِين، نَعرو نِگَهبانَ!
مَدِيُون پَسي مُنهنجون، شَرِمايا شَيطانَ!
هِنَ مُنهنجي حالَ تي، هئي هئي ڪن حَيوانَ!
سائين! سُکاڻي آهِئين، سامُونڊي، سُبحانَ!
تُرَهو ڇِنُم تار ِ۾، رَسِج تون رَحمان!
ٻيلي جو ٻُڏنِ جو، مون تي موٽي مانَ،
ويٺو پِني پِنَڻو، ڪَرِ ڀيرو مٿي ڀانَ،
خالِقَ تو خُوب ڪيا، گولَنِ جا گُذِرانَ،
آئُون پڻ اَنڌو اُن ۾، ويٺو پِنان پانَ،
سڀِ سُوالي سَمَگيا، داتا ڏيئي دانَ،
وِلها سڀِ وَنهِيا ڪيا، تنهنجي جُودَ، جُوانَ!
مَتان مُون کي ڇَڏِئين، ٻيلي سندا ٻانَ!
وِيرَ! وسِيلو آهِئين، داڙُو ۾ دِيوانَ،
لاءِ ڏُهارِين ڏِينهن کي، خيمو اَڏِيو خان،
اُتي عَبداللطيفُ چئي، سُڻِجِ ڪا سُلطانَ!
اي ڌڻي! ڪنڌي نه ٿي سجهيم، تون امن ۽ امان (سک ۽ سلامتي) ڏينم! اي سائين!تنهنجي ٻاجهه ئي ٻيٽاري (حفاظت جو هنڌ) ٿو سمجهان. منهنجا گناهه انيڪ آهن، انهن جو شمار ئي ڪونهي. قبر جي ڪنهن کي سرت نه آهي. رڳو ويسرون ئي ويسرون آهن. اي صاحب! تون اچي ڀيڙو ٿج، باقي انسان ته بي وفا آهن. اي ٻاجهارا سپرين ۽ مالڪ نگهبان! تون ئي منهنجي پڪار سڻج. منهنجون برايون ڏسي، شيطان به شرمائجي ويا آهن. منهنجي هن حال تي مرون به ”هئي! هئي“ (ماتم) پيا ڪن. اي رب! تون ئي منهنجو سکاڻي آهين. اي سبحان! تون ئي منهنجو سامونڊي (ملاح) آهين. اي ٻاجهارا! ترهو وچ سير ۾ ڇڄي پيو آهي، تون ئي اچي همراهه ٿج. جو ٻڏندڙن جو مددگار آهي، سو شل اچي مون کي رسي. هي مڱڻهار توکان ٿو پني. تو هن پينو وٽ ڪو ڀيرو ڪج. پروردگار، اسان ٻانهن جي گذارڻ لاءِ سهڻا وسيلا جوڙيا آهن. آئون پڻ انهن منجهه ويٺو دان مڱان. ڏاتار دان ڏيئي مڙني سوالين کي نوازيو، اي سخي! تنهنجي سخاوت سڃن کي سائو ڪري ڇڏيو. اي ٻانهن جا واهرو! تون متان مون کي ڇڏي ڏين! اي سورهيه! تون عدالت ۾ (حساب يا قيامت جي ڏينهن) منهنجي پناهه آهين. گنهگارن جي ڏينهن (قيامت) لاءِ نبي سردار، تنبو هنيو آهي (شفاعت جو ذمو کنيو آهي.). اي شاهه! تون اُتي ڪا منهنجي پڪار سڻج! (هن وائيءَ ۾ شاهه صاحب دنيا کي غفلت جو گهر ڪري ڄاڻايو آهي. اسان جي سموري حياتي ويسر ۾ ٿي گذري. ڪنهن کي به موت يا قبر جي ياد نه آهي. سڀ هڪ ٻئي سان بي وفا آهن. سچو هڪ ڌڻي آهي.)
داستان ٽيون
1
کُوها ڪالھه کڻي، اُنِ وِڌا اُتر آسري،
اَلا جُهري مَ اُنِ جي، اولي جي اڻي،
وَڻجارَنِ وَڻِي، وَکَرُ وِڌو ٻيڙِيين.
ڪالهه هنن (وڻجارن) اتر جي سڻائي هير جي آسري سڙهه سنباهيا. اي ڌڻي! شل هنن جي ٻيڙيءَ جي ڳن جي نوڪ کي به ڪو جوکو نه رسي. وڻجارن، سودي ڪاڻ وڻج جو مال ٻيڙين ۾ چاڙهيو آهي.
2
وَکَرُ سو وهاءِ، جو پَئي پراڻو نه ٿئي،
ويچِيندي وِلات ۾، ذَرو ٿِئي نه ضاءِ،
ساڪا هَڙَ هَلاءِ، آڳَھِ جَنهن جي اُبَهِين.
اُنهيءَ وکر جو سودو ڪر، جو رکئي خراب نه ٿئي ۽ جو ولايت ۾ وڪڻندي، رتيءَ جيترو به زيان نه ٿئي. اهڙو ڪو ناڻو واپراءِ، جنهن جي آڌار تي ڇوٽڪارو پائين. (روحاني ڌن ميڙ ته نجات يا ڇوٽڪارو مليئي.)
3
اورِيائين آڻِين، ميڙيو مُعلم خبرون،
سا تان سُڌِ نه ڏِين، جتي وَهُ ويڌ ڪري.
سامونڊي سونهان ويجهي پاڻيءَ جو سمورو سماءُ هٿ ڪيو اچيو رسائين، پر جيڪو قهر وچ سير ۾ پيو وهي، تنهنجي سڌ هو نه ٿا ڏين. (مهراڻ جي مپ جي سڌ ملاحن کي به ناهي.)
4
ٻيڙي پُراڻِي، وَکُرَ پاءِ مَ وِتَرو،
تَري ۾ تن پيا، پاسَنِئُون پاڻي،
هيءَ هَڏِ وِهاڻي، ڪَڙهُه ڪالهوڻي ڏينهن کي.
ٻيڙي جهوني ٿي چڪي اٿيئي، اُن ۾ گهڻو اسباب نه وجهه. اُن جي تري ۾ سوراخ ٿي پيا آهن ۽ پاسن کان اندر پاڻي پيهي پيو اچيس. هيءَ ويل هميشه لاءِ ويئي، تون سڀان (حساب جي ڏينهن) جو اونو رک.
5
تري تَن پياسِ، پاسنئُون پاڻي وهي،
کُوهو جهر جهنو ٿيو، لاڄُو سڀ لَڙياس،
جيلان سَڌَرُ سکاڻياس، وَهي تي وَهَ سامهون.
تري ۾ سوراخ ٿي پيا اٿس ۽ پاسن کان پاڻي پيو وهيس. کوهو جهور ۽ جهونو ٿي ويو اَٿس ۽ نوڙيون سڀ ڍريون ٿي پيئيون اٿس. جنهن صورت ۾ سکاني جبرو اٿس، تنهن صورت ۾ تکي وهڪ جي سامهون به ترندي ٿي هلي.
6
ويٺو تُنِ تُنيِنسِ، مَکِ ڏيهاڻي مَڪُڙي،
سَنباهي سَيدُ چئي، مٿي نينڊوءَ نيِنسِ،
وَٽائي وَڏاندَرا، لاڄُو، لَڳائيِنس،
آخرِ اُهرائيِنس، ته جوکو ٿِئي نه جهازَ کي.
سوراخ پيو بند ڪرينس ۽ روز تيل جو مک پيو ڏينس. پوري سانباهي سان سمنڊ تي ڪاهي وڃينس. وڏا رسا وٽائي، لڳائينس. نيٺ هاڪارينس ته جهاز کي ڪو جوکو نه رسيئي. (جيئن ملاح هروقت پنهنجي ٻيڙيءَ کي درست رکندا آهن، تيئن انسان کي به هن مها ساگر ۾ پاڻ کي درست رکڻو آهي.)
7
اَچي سو ڏٺوءِ، جو ڪَپَرُ سوءِ ڪَنَنِ سين،
سُتي لوڪ لَطيفُ چئي، ياد نه ذرو ڪيوءِ،
غافِلُ ٿي غُراب کي، اوڙاهَ تي آندوءِ،
سو ڇَترُ ڇُوهي کان رَکيين! جو پِيو پُراڻو پوءِ،
جهاز ُضَعيفَنِ جو، پاڻيءَ ۾ پَرِتوءِ!
سَيدَ! ساٿُ سندوءِ، پُرِ بَندَرِ پَهچائيين!
اکين سان اچي اُهو ڀوائتو ڪنارو ڏٺو اٿيئي، جنهن جو احوال ڪنن سان ٻڌو هوءِ. وسرو رهي جهاز کي اوڙاهه ۾ آندو اٿيئي. اي ڌڻي! تون شل هن ڀتي ۽ ڀڳل جهاز کي تيز وهڪري کان پناهه ۾ رکين. جو وقت پئي، بنهه جڏو ٿيو پوي. هي هيڻن جو جهاز اونهي ۾ تنهنجي حوالي اٿيئي. اي سردار! تون شل پنهنجي سموري ساٿ کي پور بندر (آخرين منزل) تي پهچائين.
8
جُتو وانءُ جَهازَ! گَڏيو غُرابَنِ سين،
پُورِيندي هُنَ پارَ ڏي، سَڌَر کڻج ساز،
اَچنِ ٿا آوازَ، سَٽاڻي سمنڊ جا.
اي جهاز! تون غرابن (وڏن جهازن) سان گڏيو وڃ. هن پار ڏي هاڪاريندي، پاڻ سان سٻر (پختا) ساز کڻج. سست مهراڻ جا ڏاڍا شور پيا سڻجن. (جئن رواجي جهاز، غرابن جي سايي ۾، تئن رواجي انسان، ڪاملن جي ڇانو هيٺ سلامت آهن.)
9
دنگي وِچ درياهَ، ڪي ٻُڏي ڪي اُپِڙي،
هُو جي واڍي واڻيا، سي سُونهَن سڀ سڙيا،
مُعلم ماڳِ نه اڳِئين، فِرَنگي منجھ ڦِريا،
مَلاحَ! تنهنجي مَڪُڙيءَ، اچي چور چڙهيا،
جِتي ڍِينگَ ڍَرِيا، تِتي تاري تُنهنجي!
سمنڊ جي وچ ۾ ٻيڙي الائي ٻڏندي ڪي اڀري ٻاهر ايندي. هو جي چپڙيون ۽ ڪيل واڍي هنيا هئا، سي سڀ سڙي ويا آهن. ملاح پنهنجي اڳين جاءِ تي نه آهن. درياهي چور اُن ۾ ڪاهي پيا اهن. اي ناکئا! تنهنجي ٻيڙيءَ تي اچي چور چڙهيا آهن. اي ڌڻي! جتي جنگ جهاز ڊهي پيا، تتي تنهنجو ئي تڪيو آهي. (هتي اشارو ديهيءَ، نفس ۽ سنسار ڏانهن آهي.)
10
ٻيڙِياتا! ٻيئي، تو نه ڦَٻَنديُون ڳالَهڙيُون،
سَڄيُون راتِيُون سُمهيِن، ڀَرُ سُکاڻ ڏيئي،
صُباح سَڀيئي، پارِ پُڇَندءِ خبرُون.
اي ملاح! توکي ٻئي ڳالهيون (سمهڻ ۽ ٻيڙي هلائڻ) هٿ نه اينديون. تون سکان کي پاسو ڏيئي، ساري رات سمهيو ٿو رهي. سڀان هن پار تو کان سموريون خبرون (حساب) وٺندا. (ٻئي جهان ۾ پڇاڻو ٿيندءِ.)
11
وَه تِکَ وَهَڪَرا، جت لنگَر نه ٺَهرَنِ،
وڏاندَريُون وَهَ سامُهيُون، جهجهي زورِ جُنبنِ،
نيڍوءَ ۾ ناتارِيُون, وڻِجارا وِجهنِ،
مُلان مُعلمَنِ، مُون ڳري سُئي ڳالهڙي.
وهڪرن جي تکي ڇوهه ۾ باري جهاز به بيهڪ نه ٿا کائين (لنگر نه ٿا ڪن). جبريون ٻيڙيون به ڏاڍي جفاڪشيءَ سان وهڪري جي سامهون ٿيون چرن. وڻجارا، سمنڊ ۾ لوهه جا ڳرا وزن ٿا وجهن. (ٻيڙيءَ کي ميزان ۾ رکڻ لاءِ) مون سامونڊي سونهن کان ڏاڍي خوفائتي خبر ٻڌي آهي.
12
وَڻِجارا! ويٺي، تو نه سَرندي شاهَ ري،
مَکِ پَنهنجي مَڪُڙي، چَڱِي ڪَر چيٺي،
پاسا پاکَڙِينِ جا، سَمُنڊُ ٿو سيڪي،
جو لُنڊا ۾ ليکي، وِيرِ وڙهنِدي تِنِ سين.
اي وڻجارا! توکي شاهه سمنڊ کان سواءِ ويٺي نه سرندي. ٻيڙيءَ کي تيل مک ۽ اُن کي سنواري سٺي ڪر. سمنڊ ٻيڙين جا پاسا لهرن سان سٽيو رکي. جي حساب ۾ پوئتي آهن، تن سان وير جٺيون ڪندي. (جن جا اعمال خراب آهن، تن کي جوڳي سزا ملندي.)
13
ناکُئو نِگَهبَانُ، مُعلِمَ مُنجي خَبرُون،
جِن ساري کَنيو سَمنڊُ تي، سَفَرَ جو سامانُ،
لُطَفَ ساڻُ لَطِيفُ چئي، تِنِ لَنگهيو طُوفانُ،
سَنڀاري سُبحانُ، وڃي عادَنِئوُن اُکَتَا.
نظر رکندڙ ناکئو، ٻيڙيءَ جي معلم (ڪپتان) کي خبر سڻائيندو ٿو اچي. جن سفر لاءِ سنڀالي پورو سامان کنيو، سي ڌڻيءَ جي ٻاجهه سان، طوفان به اُڪري ويا. هو سائينءَ کي سنڀالي وڃي عدن کان نڪتا. (جن ڪامل رهبر جي هدايت موجب عمل ڪيو ۽ ڌڻيءَ کي ياد ڪيو، سي منزل تي پهتا.)
14
بَندَرِ جان ڀَئي، ته سُکاڻِيا مَ سُمهو،
ڪَپَرُ ٿو ڪُنَ ڪري، جِئن ماٽيَ منجھه مَهي،
ايڏو سُورُ سَهِي، ننڊ نه ڪجي، ناکُئا!
جيسين بندر تي خطرو آهي، تيسين سک سان ننڊ نه ڪريو. ڪناري وٽ پاڻي ايئين پيو ڦري، جئن مٽ ۾ ولوڙيل ڌنئورو. اي ملاح! ايڏو عذاب سهجي، تنهن کان ننڊ نه ڪجي.
15
سُتا سَڀ پئي، سَندي مُعلِمَ آسري،
اِئيِن پڻ سُمهو، ناکُئا! بَندَرِ ناه ڀَئي،
جن جِي سَيدَ لَڄَ کَنئي، سي سڀ لَنگهيندا لڪيُون.
معلم (ڪامل رهبر) جي آڌار تي سڀيئي سمهي پيا. اي ناکئا! اوهين پڻ سمهي پئو. ڇو ته بندر تي هينئر ڪو به ڀئو ڪونهي. جن جي لڄ سردار پاڻ کنئي، سسي سڀيئي مشڪل راهون پار ڪندا.
وائي
ساٿِينِ نَنڌا بارَ، وو! تن پانڌِينِ ننڌا بارَ،
توکي آرِسُ اَکَڙِيُنِ ۾!
پاتا پاڙيواريين، پَڳھَ منجھ پاتارَ،
پَتڻ ٿو پُورَ ڪري، آئي تُنهنجڙي وارَ،
سَڄِيُون راتيُون سُمهِين، کِيو منجھه خُمارَ،
ڪِ تو ڪَنين نه سُئي، هَلَڻ جي هاڪارَ؟
تائبَ ٿِيو تڪِڙا، سَچي اِيَ سَنڀارَ،
نَنڊَ نه ڪجي ايتري، سُڻجِ اَدا يارَ!
سائينءَ مُڪين سَچَ کي، تون ڪُوڙو منجھه قَطارَ،
ڪِ تو ڪَنين نه سُئي، ڪَپَرَ جي ڪُوڪارَ؟
گهِڙان ٿِي، ريءَ گهَري، اِلاهي تُهارَ!
هو جو شَڪُ شارِڪَ جو، تيئان رَکُ سَتارَ!
ڪُل نفسِ ذائقَتُه المَوتِ پڙهو اِي پَچارَ،
شِڪارُ تون شَهبازَ جو، تون تان مَنجھه شِڪارَ!
يَومَ يَفِرُاَلمَرَءُ مِن اَخِيُه، جِت ڀَڄَندَا ڀارَ،
تُرَهو ڇِنو تارِ ۾، اَچج، تُون اوسارَ،
لَک مِڙيئي لُٽِيا، هُنئهِين ويا هَزارَ،
ڏِٺئه جي اَللهَ کي، هُوند ٿِئين پَرِيين پارَ،
جوٽَنِ مَٿان جُٽِڪي، دُنِي تُنهنجي دارَ،
جِيفو آهِ حَديث ۾، اَنديءَ اِي آچارَ،
وَٽِيءِ ڪين ولَهنِ سين، ڪَنبِي ڀَرِ قَهارَ،
سا ڪِئن هَلي توسين، جا ڀَڳي، کان ڀَتارَ؟
جِيَڻُ جالُ نه نِبَهي، سُڻج اِي سَنڀارَ،
جِمَ وِسارِئين ويسِرا! ڀتيِن جي ڀُلڪارَ.
ساٿين سامان سهيڙيا آهن، (سفر لاءِ) او! انهن پانڌين (سفر تي اُسهندڙ) سامان سهيڙيا آهن. توکي اکين ۾ ننڊ جو خمار آهي. پاڙي وارين اونهي سمنڊ ۾ پڳهه ڇوڙيا آهن. پتڻ پيو گهمرا ڪري، تنهنجي مهل آئي، ڪي آئي. (موت وارا پيو ڪري، ڄاڻ تنهنجو وارو آيو). تون کايو، ساريون راتيون نشي ۾ پيو ننڊون ڪرين، ڇا تو هتان هلڻ جي هڪل ڪنن سان نه ٻڌي آهي؟ ترت توبهه تائب ٿيو. اهائي سچي سرت آهي. اي ادا يار! اِهو سڻ ته ايتري ننڊ نه ڪجي.
سائينءَ توکي سچي ڪار لاءِ موڪليو، تون صف ۾ ڪورو ٿيو بيٺو آهين. ڇا تو ڪنن سان ڪپر جي دانهن نه ٻڌي آهي؟ الله جي آسري، دلي کان کان سواءِ ئي ٿي پاڻيءَ ۾ گهڙان. اي پردو رکندڙ! هو جو شرڪ ڪندڙن (ڌڻيءَ کي نه مڃيندڙن) جو شڪ آهي، تنهن کان مون کي رکي وٺج. ”هر ڪو موت جو ذائقو چکندو:“ اها هدايت پڙهيو پيا پڙهجو. تون شهباز (موت) جو شڪار ٿيڻو آهين ۽ تون پاڻ وتين شڪار پٺيان پوندو! ”قيامت ڏينهن ڀاءُ ڀاءُ کان ڀڄندو“ (قرآن شريف) اُتي (قيامت جي ڏينهن) ڀائر هڪ ٻئي کان ڀڄندا. منهنجو ترهو تار پاڻي ۾ آهي. اي منهنجا اجها ۽ آسرا! تون اچي مونکي رسج. لک مڙيئي لٽجي ويا ۽ هزار اجايا برباد ٿي ويا. (حياتيءَ جا قيمتي پل ضايع ٿي ويا.) جي اُهي الله کي سپرد ڪرين ها ته هوند پرئين پار وڃين پهچين ها. تنهنجي گهر ۾ دولت تنهنجي گوڏن تائين گڏ ٿي آهي. حديث ۾ دنيا کي مردار سڏيو ويو آهي. هن انڌي دنيا لاءِ ئي اهو مثال ڏنل آهي. رب جي ڏاڍي سرڪار کان نه ڊڄي، تو اُها مسڪينن سان نه ونڊي. جا پنهنجي ڀتار کان ڀڳي آهي، سا تو سان ڪيئن نباهيندي؟ (بي وفا دنيا ڏانهن اشارو). جيئڻ گهڻو وقت نه ٿو جٽي. اها هدايت سڻج. اي ويسرا! متان قبر جي ڀتين جو ڏهڪار وسارين.
داستان چوٿون
1
سَڀيئي سُبحانَ جي، ڪَرِ حوالي ڪَمَ،
ٿِيُ تَحقِيق تَسلِيم ۾، لاهي غم وَهَمَ،
قَادِرُ ساڻُ ڪَرَمَ، حاصل ڪري حاجَ تو.
پنهنجا سڀ ڪارج ڌڻيءَ کي سپرد ڪر. پنهنجو غم ۽ گمان مٽائي، سندس ڀاڻي ۾ سچو رهه ته سائين سگهارو پنهنجي مهر سان تنهنجو ڪم راس ڪري. (شاهه صاحب هتي پوري توڪل جي هدايت ڪئي آهي.
2
چڱا ڪَنِ چَڱايُون، مَٺايُون مَٺَنِ،
جو وَڙُ جُڙي جِن سين، سو وَڙُ سيئي ڪَنِ.
چڱا انسان چڱايون ٿا ڪن ۽ برا انسان برايون. جن کي جهڙو سلوڪ (ورتاءُ) سونهي، سي تهڙوئي ٿا ڪن.
3
مَيَنِ مٿي سَمَرا، کُهِيَنِ سَڏَ ڪَرِينِ،
ساٿُ نِباهيو نِينِ، اِي پَرِ سَندي سَڄَڻين.
هو (ڪامل انسان) اُٺن تي بار نيئي، ٿڪلن کي سڏين ٿا. هو ساري ساٿ کي منزل تي پهچايون ڏين: اهو ئي محبوبن جو مرڪ آهي.
4
وِتُ وِيمي جو جي لَهِين، ته ٻِي ڪارِ نه ڪَرئين ڪا،
سا پَروڙِج ڳالهڙي، وَڻِجارنِ وٽان،
موتي جِن هٿان، آندَءِ گهڻي اَدَبَ سين.
جي تون سچي وڻج جو ملهه سڃاڻين ته جيڪر ٻيو ڪو به ڪم نه ڪرين. اها ڳالهه تون وڃي سچ جي سوداگرن کان سمجهج، جن جي معرفت تون نياز سان موتي لهي ٿو سگهين. (سچ جا سوداگر ڪامل شخص آهن.)
5
اَمُلَ آڇ مَ اُنِ کي، جي نه پَروڙِين مَٽِ،
جت گڏِجيئي جوهَري، ماڻِڪُ تِتَهِين مَٽِ،
جنيين سونَ سين سَٽِ، تِن هَڻِي رِيُ ردِ ڪيو.
اُملهه موتي انهن کي نه آڇ، جي اهو وهنوار نه سڃاڻن. جتي ڪو جوهري مليئي، تتي ماڻڪن جو سودو ڪر. جن جو وهنوار سون سان آهي، تن ڪوڙ ڪچ کي رد ڪري ڇڏيو. (روحاني شخص دنيا جي شين کي ترڪ ٿا ڪن.)
6
سونا! وانءُ صَرافَ سِيئن، لَڏو لاهِ مَ لَڏِ،
سودو سوئي ڇَڏِ، جَنهن ۾ جَواهِرُ ناهِ ڪِي.
اي سون! (سچا انسان) تون ڪنهن صراف (ڪامل) وٽ ڪهي وڃ، ويهي نه رهه. اُهو سودو ئي ترڪ ڪر، جنهن ۾ جواهرن (روحاني ڳالهين) جو وهنوار ناهي.
7
جُه صَرافَنِ لَڏِيو، ته تُون پڻ لَڏجِ سونَ!
قَدُرُ لَهَندُءِ ڪونَه، نيئي گَڏِيندَءِ گَڏُونءَ سين.
اي سون! جڏهن صراف لڏين، تڏهن تون پڻ لڏي وڃج. تنهنجو ملهه ٻيو ڪوبه نه سڃاڻيندو. توکي وڃي ڪچ سان گڏيندا.
8
اَگِهيو ڪائو ڪَچُ، ماڻِڪَنِ موٽَ ٿي!
پَلَءِ پايو سَچُ، آڇِيندي لَڄَ مَران!
هينئر ڪوڙ ۽ ڪچ اگهي ٿو ۽ ماڻڪن کي موٽايو ٿو وڃي. مان پنهنجي پلاند ۾ سچ جهليو بيٺو آهيان، پر ڪنهن کي اُن جي اڇ ڪرڻ کان لڄ پيئي اچيم.
9
وَيا سي وِينجهارَ، هِيرو لال وِنِڌينِ جي،
تِنين سَندا پويان، سِيهي لَهَنِ نه سارَ،
ڪُٽِينِ ڪُٽِ لُهارَ، هاڻي اُنِين ڀيڻِيين.
اُهي وينجهار ئي لڏي ويا، جي هيرو ۽ لال ونڌيندا هئا. اُنهن جا پويان شيهي جي پرک به نه ٿا ڪري سگهن. اُنهن جي جاين تي هينئر لهار خسيس ڌاتو پيا ڪٽين.
10
وڃن مَ وِينجهارَ، پاڻِيٺَ جي پَرَکَڻا،
ڪَينَرُ پايو اَکئين، لَهَنِ سَڀَڪَنهِن سارَ،
موتيءَ جي مِزاجَ جو، قَدرُ مَنجھِه ڪِنارَ،
صَرافِنِئون ڌارَ، ماڻِڪَ مُلاحِظو ٿِئي!
اُهي وينجهار شل نه لڏين، جي موتي پرکيندڙ آهن. اُهي اکين تي خوردبيني چاڙهي هر ڪنهن پاڻيٺ جي پرک ٿا لهن. موتيءَ جي نفاست جو ملهه ان جي نفيس ڪنارن تي آهي. صرافن کانسواءِ ماڻڪ کي جوکو (بي قدرائيءَ جو) آهي. (سچي انسان جو ملهه روحاني شخص سڃاڻن.)
11
ماڻِڪُ مُنڌُ هَٿان، پيتيءَ ۾ پُرزا ٿيو،
سَڄو تان سَيدُ چئي، لَهي لَکُ سوا،
ڀَڳي پُڄاڻان، پَدَمان پَري ٿيو.
ماڻڪ (روحاني جوهر)، عورت (انسان) هٿان پيتيءَ (ديهيءَ) ۾ ڀڄي رتيون رتيون ٿيو. ثابت هو ته اُن جو ملهه سوا لک هو، پر ڀڄڻ کان پوءِ ساڳيو ماڻڪ پنهنجي قدر (ملهه) کان ڪري پيو. (ڪي صاحب چون ٿا ته اُن جو ملهه پدم کان مٿي ٿيو، ڇو ته هتي اشارو ؟وحدت مان ڪثرت“ ڏانهن آهي. ”منڌ“ آهي برهم شڪتي، ”پيتي“ آهي سرشٽي ۽ ماڻڪ جو پرزا ٿيڻ آهي هيڪڙائيءَ مان گهڻائي.)
12
جِتي ماڻِڪَ ماڳُ، تِتي چوران تَڪِيو،
سَنئُون تِن سُڀاڳُ، اَمُلُ جن اوباهِيو.
جنهن هنڌ ماڻڪ آهي، تنهن هنڌ چورن جو به ديرو آهي. اُنهن جو ڀاڳ سڻائو آهي، جن پنهنجو املهه ماڻڪ اُنهن کان بچايو.
13
چورُ اُڀو اِئن چوءِ، ته آئُون اُهوئي آهيان،
جي اَسي اَکِيُنِ هوءِ، ته لِڪي کي ڪونه لَهي.
چور ايئن بيٺو چوي ته ”مان ساڳيو ئي آهيان، جي اسي اکيون تلاشون ڪندڙ هجن ته به مون لڪي ويٺل کي نه ڳولي سگهن.“
وائي
جاڳو يارا! جيڏِيُون! پاڻُ پَرَنِجي،
جاڳو جوسان، جيڏيون! پاڻُ پَرَنِجي،
هَلَندي حَبيبن ڏي، ويلو وِچِ نه ڪجي،
مَٿان اُهِس اُسِري، پَتنگَ جِئن پَئجي،
عرضُ اَحوالُ اُنِ کي، چَڱِيءَ ڀَتِ چَئجي،
ڪري نِيازُ نِڪَڻو، واحِدَ ڏي وَرجي،
آهي مَوتُ مِڙنِ تي، گوڙِيُون ڪيو گَجي،
اَجَلُ ايندُءِ اوچتو، جو سَدا ٿو سُڄي،
اَڳيان اُنداهيءَ جو، سَمَرُ ساڻُ ڪجي،
کَڻُ تون قُوتُ قَبَرَ جو، گهڻو ٿو گهُرجي،
آگو عيبَ اوهان جا، ڍَڪيا ڳُجھَه ٻُجهي،
جيڪي وَهي وُجوُدَ ۾، صاحبُ سو سَمجهي،
ڊڄي ڊاءِ ڌڻِيءَ جي، جيڪو ڀَيءِ ڀَڄي،
اَمَنُ آهي اُن کي، جو مَنجھه اَلله اَجهي.
اي يار جيڏيون! پاڻ ارپڻ ڪجي. اي سرتيون! شوق مان جاڳو! پرينءَ ڏانهن پنڌ ڪندي، وچ ۾ ويرم (گهڙي) نه وجهجي. مچ مٿان اُڏامي اُتس (مٿس) پتنگ جئن ڪرجي. هنن (محبوبن) اڳيان چڱيءَ ريت عرض احوال پيش ڪجي. نسوري نئڙت ڌاري سائينءَ ڏانهن رجوع ٿجي. موت مڙني مٿان آهي ۽ گجگوڙون ڪيو پيو گجي. موت اوچتو اچي نازل ٿيندءِ، جنهن جو هل هميشه پيو ٻڌجي. اڳيان قبر جي اونداهي لاءِ سمر ڪٺو ڪرڻ گهرجي. پاڻ سان قبر جو توشو کڻ، جو اتي ڳچ ٿو گهرجي. ڌڻي اوهان جا عيب ۽ لڪل راز ٿو ڄاڻي، جيڪي جيءَ ۾ وهي واپري ٿو، سو سڀ صاحب ٿو ڄاڻي. جو ڌڻيءَ جي ڏر کان ڏري، ڀو کان ڀڄي ٿو ۽ الله جو اجهو ٿو وٺي، تنهن لاءِ سلامتي آهي. (راتيون جاڳي رب سنڀارڻ، موت کي هر وقت ياد رکڻ ۽ ڌڻيءَ کان ڊڄڻ اِهي واٽون آهن سچي ترقي جون.)
داستان پنجون
1
لَهِريُن ليکو ناهِ ڪو، جِتِ ڪَپَرَ ڪُنَ ڪارا،
آڇاڙا عَمِيقَ جا، اَچَنِ اوڀارا،
اُٿي اَسارا! وِيرِ وِڙَهنديءِ ويسِرا!
جتي لهرن جو حساب ئي ڪونهي ۽ اُتاهان ڪنارا ۽ اونداها ڪن آهن ۽ اونهي سمنڊ جون اڇون لهرون اڀاريون پيئون اچن، تتي اي غافل! سجاڳ رهه نه ته وير جٺيون ڪندءِ. (هتي اشارو دنيا جي ڀو ساگر ڏانهن آهي.)
2
ڪالھه وِڌائِين ڪُنَ ۾، جاڏا جُنگَ جَهازَ،
تُنهنجي اَڄُ تَرارَ، آهي آرَ اَکِيُنِ ۾.
اونهي ساگر، ڪالهه پربت جيڏا جهاز ڪن ۾ ليٽائي وڌا. اڄ پاڻيءَ جي اکين ۾ تنهنجي ٻيڙي آهي. (اڄ سمنڊ تنهنجي ٻيڙيءَ کي تاڻيو ويٺو آهي يعني موت توکي تاڻيو ويٺو آهي.)
3
ملاحِظو مَهراڻَ جو، مُورِ مَ لاه مَناءُ،
سامُونڊي! سنڀالَ ڪِي، سُمهَڻَ آيءِ ساءُ،
جاڳِي جَرَ مَٿاءُ، تاري وانءُ تَرازَ کي.
سمنڊ جو انديشو هرگز دل تان نه لاهج. اي سامونڊي! تون ڪي پاڻ سنڀال! توکي ننڊ مان سواد اچي ويو آهي. پاڻيءَ مٿان جاڳي، پنهنجي ٻيڙيءَ کي تاري وڃ. (رب جي ياد ۾ راتيون جاڳڻ، ڇوٽڪاري جي واٽ آهي.)
4
تاري وانءُ تَرازَ کي، مَنجهان مَوجَ مَلاحَ!
دانهُون ڪَنِ درياهَ جون، اُونهي جا آگاهَ،
سُونهنِ جي صَلاحَ، وَٺُ ته وِيرِ لَنگهي وَڃيِن.
اي ناکئا! لهرن منجهان ٻيڙيءَ کي تاري وڃ. اونهي سمنڊ جا ڄاڻو ان جي خطرن جون دانهون پيا ڪن. رهبرن جي صلاح وٺ ته وير مان پار وڃين.
5
سُونهان سَڌِيُون ڏِينِ، هِنَ ديواني درياهَ جون،
ڪُوڙَ اوڏائي ڪِين ڪِي، رُڳو سَچُ سودِينِ،
عِجِزَ جو اَڌَ راتِ کي، وَکَرُ وِهائِينِ،
ساٿُ نِباهِيونِينِ، ثابِتُ اِنهيءَ سِيرَ مان.
سامونڊي سونهان هن مست مهراڻ جون ڏاڍيون ڳريون خبرون ٿا سڻائين. هو ڪڏهن به ڪوڙ کي ويجها نه آهن ۽ رڳو سچ ٿا سودين. هو سموري ساٿ کي صحيح ۽ سلامت سير مان اُڪاريو وڃن. (هتي اشارو ڪامل شخصن ڏانهن آهي.)
6
قَر ڦلَ، ڦوٽا، پارچا، پاڻيٺ پاتائُون،
ڪوٺيُون قيِمَتَ سنديُون، تَرَ ۾ تاڪِيائُون،
لاڄُنِ مَنجھه لطيفُ چئي، ٻِيڙا ٻَڌائُون،
نَذرُ نَبيءَ ڄامَ جو، چَڙهندي چيائُون،
جي ڇُوهي ڇوڙيائُون، سي ٻيڙِيُون رَکِين ٻاجھَه سين!
ٻيڙن ۾ لئونگ، ڦوٽا، قيمتي ڪپڙا ۽ موتي وڌائون. اُن جي تري ۾ ملهائتيون شيون ڪوٺين ۾ قابو ڪيائون. رسن ۾ گل ڦل ٻڌائون ۽ ٻيڙيءَ ۾ چڙهندي نبي سردار جو نذرانو باسيائون. جي ٻيڙيون تکي وهه ۾ ڇوڙي ڇڏيائون، تن کي شل پنهنجي مهر سان رکي وٺين. (ملاح ٻيڙيون سينگاري، قيمتي مال هيٺ ڪوٺين ۾ حفاظت سان رکي، نبي ڄام جو نذرانو باسي اسهندا هئا.)
7
وِچينءَ جان ويهي، جَرَ پَلئو پائيان،
”تَڙِ ٻيڙا گَهرِ سُپِرين“ اُوسَھ اِي پيئي،
جِئن وَڻِجارو سين وَکَرين، سَرَهَا سَڀيئي،
حُرمَتَ ساڻُ حَبِيبَ جي، سُونگِيا نه سيئي،
پاڻِهِين اُوءِ پيهِي، کَنڊَ کيڙائو آئيا.
سنجها جو جل کي پلئو پائي اها ئي دعا پيئي ڪريان ته ”شل ٻيڙا سلامتيءَ سان تڙ تي رسن ۽ سپرين گهر پهچن.“ اها ئي مونکي اون لڳي پيئي آهي. جئن وڻجارو پنهنجي وکر سان سرهو آهي، تيئن شل سڀ سرها هجن. نبي سردار جي محابي، هو محصول سبب ڪٿي روڪجي نه پيا. اُهي ولايتون گهمندڙ نيٺ پاڻيهي گهر ۾ پيهي آيا.
داستان ڇهون
1
تانگهي ۾ تاڻي، ٻَڌُ پنهنجو تُرَهو،
اونهي ۾ آڻي، ڪونَه ڏيندُءِ ڪو ٻيو!
تون تانگهي پاڻيءَ ۾ ئي پنهنجو ترهو ڇڪي ٻڌ. ٻيو ڪوبه توکي اونهي پاڻيءَ ۾ ترهو آڻي ڪونه ڏيندو.
2
ڏوري لَھُه ڏاتارُ، جِمَ وِهِين ويسِرو،
هَڪِيو هوئج هوشيارُ، کِنوڻِ کِنونديءَ اوچتي.
ڌڻيءَ کي ڳولي لهه متان غافل ٿي ويهين. تون هر ساعت سجاڳ رهج، ڇو ته توتي اوچتو وڄ (اجل جي آفت) اچي ڪڙڪندي.
3
کِنوڻِ کِنوايو، آيَءِ نِنڊَ اَڀاڳَ کي،
جِنِين نه ڀَئو ڀانيو، ڪَري تَوائي تِنِ کي.
وڄ پيئي کِنوي، توکي ڪنهن نڀاڳ جي ڪري ننڊ کڄيو وڃي. جن پنهنجي لاءِ ڪو به خطرو نه ڄاتو، تن جون اچيو متيون منجهائي.
4
سامونڊي! ٿو سَنبَهيِن، ساڄو جَهل سُکاڻُ،
لَڳي واءُ وَڏاندرو، مُنجهائي مَهراڻُ،
جِنِين ڀانيو پاڻُ، ڪَري توائي تِنِ کي.
اي سامونڊي! اڃا پيو سنبرين، ڪي سکان کي پختو جهل. وڏو طوفان ٿو لڳي ته مهراڻ ۾ مونجهارو مچيو وڃي. جن خودي ڏيکاري، تن کي تالان ڪيو ڇڏي.
5
نَڪو سُک نَکَٽين، نه ويساند نَئين،
جيڪا اَچيئي سامُهِين، ڀانئِين سَنئين!
مُوڙي ڪوه مَئين؟ جِئن سَڄيُون راتِيُون سمهين!
نه تارن کي سک آهي نه لهرن کي ڪو آرام آهي. جيڪي منهن سامهون بنا ڪشالي ملئي، تنهن کي سنهنجي (نعمت) ڪيو سمجهين. تون ناڻو (روحاني ڌان) ڪئن ٿو ڳڻين جڏهن ساريون راتيون سمهيو ٿو رهين.
6
اَهُکِي راهَ اَللهَ جي، اَهُکِي اَهُکِيءَ ڀَتِ،
هُوءِ جي ڏيهائي ڏيھَ جا، تِنِ پڻ مُوڙهي مَتِ،
آڇاڙانِ اُبَتِ، گِهڙجِ گهاٽي نينهن سين.
الله جي واٽ (روحاني راهه) ڏکي به ڏکيءَ طرح آهي. هو جي اُنهيءَ ديس (روحاني ولايت) جا رهاڪو آهن، تن جو پڻ اُتي عقل منجهيل آهي. تون لهرن جي سامهون ڳوڙهي عشق سان گهڙي پئو.
7
تَنَ ۾ ترازَ توهَ جِي، گَهڻو لَھُ گهوري،
اَدَبَ ۽ اِخِلاص جا، سِڙهَ ٻَڌجِ سوري،
وَکَرَ وينَتيُن جو، تنهن ۾ پاءِ توري،
ته عادنِئُون اوري تُنهنجو تَوائي نه ٿِئي.
پنهنجي ڪايا ۾ ئي ڌڻيءَ جي ٻاجهه جي ٻيڙي گهڻيءَ جفا سان ڏوري لهه. اُن ۾ نياز ۽ سچائيءَ جا سڙهه ڇڪي ٻڌج. منجهس نيزارين جو وکر توري تڪي وجهج ته عدن بندر (روحاني منزل) کان اڳ تنهنجو ٻيڙو بتال نه ٿئي. (هتي شاهه صاحب عبادت، ادب، سچائي ۽ توبهه زاريءَ تي زور ڏنو آهي.)
8
سمنڊُ جي سيويِن، تِنيِن ماڻِڪَ ميڙِيا،
ڇِلرَ جي چوئِين، تِنِ سانکوٽا ۽ سُتيون.
جن سمنڊ پوڄيو تن ئي موتي ميڙي هٿ ڪيا، جي رڳو ڄاريون ۽ هلڪڙيون ٻيڙيون پيا ڦولين، تن لاءِ ستيون ۽ سنک آهن.