سُرُ سورٺ
1
اَللهَ جي آسَ ڪري، هَليو هِيائِين؛
چارَڻَ ٻَڌا چَنگَ کي، جُھوڙا ۽ جھائِين؛
ڏولِي راءِ ڏياچَ جي، ڏُوران ڏِٺائِين؛
وَينَتِي واحِدَ دَرِ، تَنهِن ويرَ ڪَيائِين؛
”سَٻاجها سائِين! راءُ رِيجھائِين راڳَ سين.“
الله ۾ ڀروسو رکي، ٻيجل هتان (انيراءِ جي ديس مان) هليو. مڱڻهار، سرندي کي ٽئونر ۽ گهنگهڻا ٻڌا. پريان راءِ ڏياچ جو محل ڏٺائين. اُنهيءَ مهل ڌڻيءَ در هيءَ وينتي ڪيائين:”سٻاجها سائين! شل راجا کي راڳ تي راضي ڪرين!“
2
”پَرِديسان پنڌُ ڪَري، هلِي آيو هُون؛
اُونچو تون عرشَ تي، آن ڀورو مٿي ڀُون؛
ڪِيئَن تُسَندين تُون؟ هِيُ سِرَ سوالِي مَڱَڻو.“
ٻيجل، راءِ ڏياچ کي ٿو چوي: ”پرديس کان پنڌ ڪري، مان هت ڪهي آيو آهيان. تون آڪاس تي (اوچي درجي جو) آهين. مان اڻڄاڻ ڌرتيءَ تي (خسيس درجي جو) آهيان. تون ڪئن راضي ٿيندين؟ هي مڱڻهار سر جو سوال ڪندڙ (گهرندڙ) آهي.“
3
”پَرِديسان پنڌُ ڪَري، سُڻَي آيُسِ شانُ؛
مَڱان ڪَهڙِي مَتِ سين؟ نِسورو نادانُ؛
سو ڪو ڏِيارئِين ڏانُ، جو طَمَعَ کي تَرَڪُ ڪَري.“
تنهنجو شان سڻي، مان پرديس کان پنڌ ڪري آيو آهيان. مان ڪهڙيءَ رمز سان دان گهران؟ مان بنهه اڻڄاڻ آهيان. اهڙو ڪو دان ڏيارج، جو منهنجي تمنا کي پورو ڪري.“
4
”سَردِيءَ سالِمُ نه رَهان، گَرمِيءَ ٿِيان گُدازُ؛
اَمَنُ ڏيجِ اَمانَ تون، سائِلُ هَڻي سازُ؛
رَبابِيءَ کي رازُ، خالِصُ ڏيجِ خَلِيلَ جو.“
”منهنجي طبيعت سرديءَ ۾ سالم نه ٿي رهي (ڊهيو پوي) ۽ گرميءَ ۾ ڳريو ٿي وڃان. تون مون کي (انيراءِ جي عذاب کان) تسلي ۽ آرام بخش. هي سوالي ساز ٿو وڄائي (اها تند ٿو تنواري). هن راڳائيءَ کي گهري دوست جهڙو ڪونج ڳجهه سُڻائج.“ (حضرت ابراهيم کي ”خليل الله“ يعني ”خدا جو دوست“ چوندا آهن.)
5
”تو دَرِ آيُسِ راڄِيا: جاجِڪُ وٺي جِيُّ؛
ڪَنان ’نارٌ حامِيَہ‘، هاڻِ بَچائِجِ هِيُّ؛
والي! ڏِياريئِي وِيُّ، جِتِ آهي ’جَنَّاتُ عَدۡنِ‘.“
”اي راجا! مان تنهنجي درتي آيو آهيان. هيءُ چارڻ جان وٺڻ آيو آهي. هاڻ هن کي جلائيندڙ باهه (اَنيراءِ جي عذابن) کان بچائج. ڌڻي شل تو کي اُهو گلشن بخشي، جتي جنت جو باغ عدن آهي (شل بهشت عطا ٿيئي.)“
6
”ٻِيا دَرَ ڏيئِي ٻَنَ کي، آيُسِ تُنهِنجي دَرِّ؛
سُونهارا سورَٺِ وَرَ! ڪا مُنهِنجِي ڪَرِّ؛
ڀلا! ڀيري ڀَرّ، پالهو پاندُ پينارَ جو.“
”ٻيا سڀ در ترڪ ڪري، مان تنهنجي در تي آيو آهيان. اي سورٺ جا موچارا ڀتار! ڪا منهنجي اون ڪر، اي نيڪ راجا! هن مڱڻهار جي ڪا خالي جهولي ڀر.“
داستان ٻيو
1
جاجِڪُ جُھوناڳَڙہَ ۾، ڪو عَطائِي آيو؛
تَنهِن ڪامِلَ ڪَڍِي ڪِينَرو، ويهِي وَڄايو؛
شَهِرُ سَڄو ئِي سُرَ سين، تَندُنِ تَپايو؛
دايُون دَرِماندِيُون ٿِيُون، ٻايُنِ ٻاڏايو؛
چارَڻَ ٿي چايو، ته مارِي آهي مَڱڻو.
مڱڻهار، جو جهونا ڳڙهه ۾ آيو، سو ڪو ڏات مليل ميراثي هو. اُنهيءَ ماهر، ساز ڪڍي ويهي وڄايو. سرندي جي تندن، پنهنجي سُر سان، ساري شهر ۾ واويلا مچائي ڇڏي. ٻانهيون حيران ٿيون ۽ راڻين رودن ڪيو. چارڻ سرندي کان ائين ٿي چورايو ته ”هي مڱڻهار، قاتل شڪاري آهي.“ (هي چارڻ پنهنجي ساز سان دليون گهائي فنا ڪري ڇڏيندو).
2
نِرتِي تَندُ نِيازَ سين، ٻُرائِي ٻِيجَلَّ؛
راجا رَتولَنِ ۾، اونائِي اَمُلَّ؛
رازُ ڪَيائِين راءَ سين، ڪَنهِن موچارِيءَ مَهَلَّ؛
”اَنَا اَحۡمَدُ بِلا مِيمِ“، سَينَ هَنئِي سائِلَّ؛
ڪَنهِن ڪَنهِن پَيئِي ڪلَّ، ته هَرِدوئِي هيڪُ ٿِيا.
ٻيجل نئڙت سان تند چتائي وڄايو. املهه (بي بها شخصيت واري) راجا، رنگ محل ۾ سندس وينتي اونائي. ٻيجل، ڪنهن سڳوري ساعت، راجا سان هڪ اونهو اسرار سليو. ”آءُ احمد آهيان بنا ميم جي“: (يعني احد-ڌڻي): مڱڻهار اهائي سين هنئي. ورلي ڪنهن کي اها پروڙ پيئي ته ٻئي (راجا ۽ راڳائي) پاڻ ۾ هڪ ٿي ويا. (صوفين جي ويساهه موج حضرت ﷺ جن ائين فرمايو ته پاڻ حق سان هڪ هئا. مطلب ته ڪامل مرشد طالب کي اهو راز ٿو ٻڌائي ۽ کيس پاڻ سان هڪ ٿو ڪري.)
3
ڪِنِين ڪِنِين ماڙُهين، پيئِي ڪَلَ ڪائِي؛
رَسيا جي رَمۡزَ کي، تن پارسِي پائِي؛
”اَلۡاِنۡسَانُ سِرِّيۡ وَ اَنَا سِرُّهٗ“ ورتِي اِيَ وائِي؛
راجا راڳائِي، هَرِدوئِي هيڪُ ٿِيا.
ڪن جزوي ماڻهن کي انهيءَ ڳجهارت جي پروڙ پيئي. جن اُنهيءَ راز کي سڃاتو آهي، سي ئي اِها معما (پرولي) سمجهي سگهندا. ”انسان منهنجو ڳجهه آهي ۽ مان هن جو ڳجهه آهيان.“ (حديث) اهائي پچار پئي هلي. (ٻيجل، راجا کي اهائي وائي پئي سڻائي.) راجا ۽ راڳيندڙ ٻئي هڪ سان ملي هڪ ٿي ويا.
4
سِرَ جِي هُئائِين هَليو، چارَڻُ چِتائي؛
سو مُوڙا جَھلي نه مالَ جا، ٿو ماڻِڪَ موٽائي؛
”تو دَرِ آيُسِ تي، جِئَن تو ناهِ نه سِکيو.“
مڱڻهار هُتان ئي (پنهنجي گهران ئي) دل ۾ سِر جي تمنا رکي هليو. هو ڌن جون ڳوٿريون نه ٿو وٺي ۽ جواهر نه ٿو قبولي، چي: راجا! تنهنجي در تي اُنهيءَ ڪري آيو آهيان، جو تون ڪنهن کي نه چوڻ (ناڪار ڪرڻ نه سکيو آهين.“
5
”جي مِيراثِي مَڱـڻا، آءٌ پُڻِ مَنجھان تَنِ؛“
ڪِي ڪَہُ مُنهِنجي ڪَنِ، اِرۡثَ مَنجهاران اُنِ جي.“
ٻيجل ٿو چوي: ”جن مڱڻهارن کي راڳ ورثي ۾ مليل آهي، مان پڻ تن منجهان آهيان.“ راءِ ڏياچ ٿو چوي: ”اُنهن جي ورثي مان (ڏات منجهان) ڪي منهنجي ڪن کي سڻاءِ.“
6
ڪا جا ڳالِھ ڳَرِي، ٻِيجَليا! ٻُڌاءِ مُون؛
پيٺين جِئَن گِرنارَ ۾، تَندُنِ تانُ ڪَري؛
ڪِ تو پَنڌُ پري، ڪِ مَڱَ جَھـلِيندين؟ مَڱڻا!“
راءِ ڏياچ ٿو چوي: ” اي ٻيجل! اِهائي ڪا ڳالهه چئي، مون کي ٻڌاءِ: تو گرنار ۾ گهڙي، تندن تي جا تان هنئي، سا مون کي سڻاءِ. اي مڱڻا! توکي پرانهين پنڌ تي موٽي وڃڻو آهي. يا هتي ئي ڏاڻ وٺندين؟“
7
”مَڱَ نه جَھـلِيان مُورَهِين، نه مُون پَنڌُ پَري؛
ڳَـڻِي آيُسِ ڳالَھڙِي، ڳُجِھي تو ڳَري؛
سا سَمجِھج سورَٺِ وَرَ! وِيندُسِ ڪِينَ وَري؛
پَريان پيرَ ڀَري، تو لَءِ آيو آهِيان.“
ٻيجل ٿو چوي: مان ڏاڻ مُور نه وٺندس، نڪي پرانهين پنڌ تي موٽي وڃڻو اٿم. مان تو وٽ هڪ ڳجهي ڳالهه کڻي آيو آهيان. اي سورٺ جا ڀتار! اِهو سمجهي ڇڏج ته مان واپس موٽي نه ويندس. مان، تنهنجي لاءِ (تنهنجي سر وٺڻ لاءِ) ئي پريان ڪهي آيو آهيان.“
8
سِرُ مَڱي سِرُ گُھري، سِرَ رِءَ ٿِـئي نه صلاحَ؛
غَرِيبَنِئُون نه گُذِري، ٿو ماري مِيرَ مَلاحَ؛
نايو نَوابَنِ جا، سورِيو ڪَڍي ساهَ؛
خالقُ سَنجِھ صُباحَ، ڪونه ڇَڏيندو ڪِٿَـهِين.
هو دان ۾ سر ٿو گهري، سر جي ئي طلب ٿو ڪري. سر کان سواءِ رضامندي ٿيڻي ئي ناهي. هو غريبن مان نه ٿو گسي. اميرن توڙي سهڻن کي ماري ڇڏي. هو نوابن (حاڪمن) کي ليٽايو، سندن ساهه پيڙيو ڪڍي. ڌڻي، سنجهي توڙي صبوح (ڪنهن به ٽاڻي) ڪنهن کي ڪٿي به نه ڇڏيندو.
داستان ٽيون
1
ڪِي جو ٻِيجَلَ ٻولِيو، ڀِنِيءَ ويهِي ڀانَ؛
راجا رَتولَنِ ۾، سيباڻو سُلطانَ؛
”آءُ مٿاهُون مَڱـڻا! مُقابِلِ مَيدانَ؛
گھورِيان لَکَ، لَطِيفُ چئي، تُنهنجي قَدمَنِ تان قُرِبانَ؛
مَٿو هِيءُ مِزمانَ! هَلِي آءُ ته هِتِ ڏِيَنءِ.“
مڱڻي ٻيجل، اسر جي وقت اهڙو ڪو سر آلاپيو، جو راجا کي رنگ محلن ۾ اُهو وڻيو. ٻيجل کي چوائي موڪليائين: ”اي مڱڻهار! تون مٿي (محل ۾) ساکيات منهنجي سامهون اچ. تنهنجن قدمن مٿان لک گهوري ڇڏيان. اي مهمان! هتي هليو اچ ته سر لاهي ڏيان.“
2
”آءُ مٿاهُون مَڱڻا! چڙهي ۾ چَؤڏولَ؛
توکي گھوٽَ گُھرائِيو، راڄا مَنجِھ رَتولَ؛
ٻيجَلَ! توسين ٻولَ، وِهاڻِيءَ وَڍَڻَ جِي.“
(ٻيجل کي هي پيغام مليو): ”اي جاجڪ! تون مٿي ڏوليءَ ۾ چڙهي اچ، سهڻي ڇٽ ڌڻيءَ توکي رنگ محل ۾ سڏايو آهي. اي ٻيجل! پرهه ڦٽيءَ جو توسان سر لاهي ڏيڻ جو قول آهي.“
3
مَحَلين آيو مَڱـڻو، کَـڻِي سازُ سِرِي؛
لَڳِي تَندُ تُنبيرَ جِي، پِيا ڪوٽَ ڪِرِي؛
هَنڌين ماڳين هُوءِ ٿِي، تُنهنجِي ٻِيجَلَ! دانهَن ٻُرِي؛
سِسِي تَنهِن سُلطانَ کان، اچِي گھوٽَ گُھرِي؛
جُهونا ڳَڙهُ جُھرِي، پُوندي جھانءِ جَھروڪَ ۾.
مڱڻهار عجيب ساز کڻي، محل ۾ آيو. سرندي وڃائيندڙ جي تان اهڙي ڇڙي، جو قلعا به ڊهي اچي پٽ پيا. اي ٻيجل! تنهنجي ڪري جتي ڪٿي هاءِ هوءِ مچي ويئي، ۽ تنهنجي دانهن وڄي ويئي. اِنهيءَ سرموڙ اچي راجا کان سر جي گهر ڪئي. جهونا ڳڙهه ڏک ۾ جهري پوندو ۽ محل ۾ واويلا مچي ويندي.
4
ڏاتارَ ۽ مَڱـڻي، ڪونه وسِيلو وِچِ؛
سائِي تالَ تَندُنِ جِي، سائِي چارَڻَ چِتِ؛
جي هِتي جي هُتِ، ته ڳالھِ مِڙِيائِي هيڪِڙِي.
سخي (راءِ ڏياچ) ۽ مڱڻهار (ٻيجل) جي وچ ۾ ڪوبه حجاب نه رهيو. سوئي تندن ۾ آلاپ هو، جيڪي چارڻ جي من ۾ هو. (جيڪي ٻيجل کي اندر ۾ هو، سو سرندي کان پئي چواريائين.) جي هتي (زمين تي) هو يا هتي (محل ۾) ته ڪهڙي ئي وائي پئي آلاپيائين. (اُهائي سرجي گهر پئي ڪيائين.)
5
”جاجِڪَ! تو جُهارُ، ڏَھَ ڀيرا ڏِياچُ چئي؛
جَنهِن ۾ مالُ نه مِرِيءَ جيترو، تَنهِن تون طَمَعَدارُ؛
جي اچيئِي ڪَمِ ڪَپارُ، ته وِيہَ ڀيرا وڍَي ڏِيَنءِ.“
راجا ٿو ٻيجل کي چوي: ”اي چارڻ! ڏياچ ٿو چوي ته توکي ڏهه دفعا نمسڪار آهي. جنهن سر ۾ ڪاري مرچ جي داڻي جو به مال ناهي (جو سکڻو آهي)، تنهن جو تون طلبگار ٿيو آهين! جي توکي منهنجو سر ڪم اچي، ته ويهه دفعا ڪپي ڏيانءِ.“
6
”ٻيلي! ٻَئِي پارَ، جان مُون نيڻَ هَڻِي نِهارِيا؛
چوري رَکِـيَم چِتَ ۾، ڏِسِيُنِ جا ڏاتارَ؛
هِيُ سِرُ توهان ڌارَ، ٻِيجي ڪَنهِن نه ٻولِيو.“
ٻيجل ٿو چوي: ”مون ٻنهي طرفن ڏانهن اکيون کڻي چتائي ڏٺو. مڙني ڏيهن جا سخي، دل ۾ ساري رکيم. توکان سواءِ ٻئي ڪنهن به هن سر ڏيڻ جي ٻول نه ڪئي.“
7
”سو جِيُ، مَڱَـڻهارَ! مَ هوءِ، جَنهِن تو مَٿي سِرَ سَٽو ڪَيو؛
جو مُون مُل مُورِ نه سَپَڄي، تان جي سو گُهرِيوءِ؛
تان جُڳان جُڳِ ڏِنوءِ، ڏُنگو ڏاتارَنِ کي.“
راءِ ڏياچ ٿو چوي: ”اي مڱڻهار! اُهو جيوُ (انسان) شل نه هجي (تو مٿان گهوريو)، جنهن جي سر مٿان تو انيراءِ سان سودو ڪيو آهي. يا جنهنجو سر، سر جي سؤدي ۾ ٿو گهرين. جي تون اُهو ڪي گهرين ها، جو مون وٽ هجي ئي نه ها ته جڳن جا جڳ سخين کي داغ ڏيئي ڇڏين ها.“
8
”مَٿو مَٿائِين گھورِيان، مَٿو تو مَٿاءِ؛
هَڏو هِيُ هَٿِ ڪَري، جاجِڪَ! وَهِلو جاءِ؛
تُون سين اَنِيراءِ، جِمَ واچا ۾ وِلَهو وَهِين.“
راجا ٿو چوي: ”هي سر تنهنجي مٿان اُڪوئي گهوري ڇڏيان. اي چارڻ! هي سکڻو ڪپار هٿ ڪري، جلد رواني ٿيءُ. اي چارڻ! هي سکڻو ڪپار هٿ ڪري، جلد روانو ٿيءُ، متان تون اَنيراءِ سان ڪيل وچن ۾ پالهو پوين.“ (وچن نه پاڙڻ ڪري ڪانيارو ٿئين.)
9
”مَٿو مُورِ نه پاڙِيان، تُنهنجي تَندُ تَنوارَ؛
سِرَ ۾ سَڃَڻَ ناهِ ڪِي، موٽُ مَ، مَڱـڻهارَ!
ڪِينهي منجِھ ڪَپارَ، لَڄيندو ٿو لاهِيان.“
راجا ٿو چوي: ”هي سِر، تنهنجي تندن جي تنوار مٽ هرگز نه ٿو سمجهان. سر ڏيڻ ڪا ڀيٽا (نذرانو) ئي ناهي، ته به اي مڱڻهار! تون سکڻو موٽي نه وڃ، منهنجي ڪاپار (مٿي) ۾ ڪي ڪينهي (ان جو ملهه بنهه ڪينهي)، مان اُن کي وڍيندي لڄ ۾ ٿو مران.“
10
”سؤ سِرَنِ پائي، جي تَندُ بَرابَر تورِيان؛
اُٽَلَ اوڏانهِين ٿِـئي، جيڏانهن ٻِيجَلَ ٻُرائي؛
سَکِـڻو هَڏُ آهي، سِرَ ۾ سَڃَڻُ ناهِ ڪِي.“
”جي ساهميءَ جي پڙ ۾ هڪ سؤ سر ۽ ٻئي ٻيجل جي چنگ جي تند توريان، ته هيٺ لاڙو اُن پڙ جو ٿيندو، جيڏانهن ٻيجل تان وڄائي. (ٻيجل جي تند برابر سؤ سِر به ناهن يعني مرشد ڪامل جي هڪ روحاني راز جي عيوض ۾ طالب جا سوين سر به تڇ آهن.) منهنجو سي خالي هڏو آهي، سو ڏيڻ ڪو نذرانو ئي ناهي.“
11
”مَٿي اُتي مُنهنجي، جي ڪوڙين هُوَنِ ڪَپارَ؛
ته وارِيو وارِيو وَڍِيان، سِسِيءَ کي سَوَ وارَ؛
ته پِڻُ تَندُ تَنوارَ، مُوهان مٿائُون، مَڱـڻا!“
”منهنجي مٿان جي ڪروڙين سر هجن ته پنهنجي سسئيءَ کي ور ور ڏيئي، سوين ڀيرا وڍيان. انهيءَ هوندي به تنهنجي تند جي تنوار، اي مڱڻهار! مون کان وڌيڪ ملهائتي آهي.“
12
”جو تو ڏِيَڻُ، ڏِياچَ! لاهِيو اِي سِرُ سَڀِڪو ڏي؛
ڪِي نانہِ جَهِڙو ڏي، جو سَنَدَ ٿِـئي سُواليِـين.“
ٻيجل ٿو چوي: ” اي راءِ ڏياچ! تون جيڪي ڏيڻ جي ٿو ڪرين، سو سر هرڪو لاهي ٿو (عزت ۽ مال تي سر قربان ڪرڻ لاءِ هرڪو تيار آهي.“) تون اهڙو ڪو دان ڏي، جو ٻيا ڏيڻ ۾ نانہ ڪن ۽ هميشہ لاءِ سوالين لاءِ سند (اختيار نامو يا دستاويز) ٿي رهي.“
13
پَسِي پاٽُ پُرِ ٿِيو، سندو جادِمَ جُودُ؛
مَڱَ وِهاڻِيءَ مڱڻا! مَٿو هيرَ مَوجُودُ؛
بَلَڪِ آهي بُودُ، ناڪَسِيءَ، نابُودُ ۾.
راڳيندڙ (ٻيجل)، يادو ڪل جي راجا جي سخاوت ڏسي، ترپت طرح راضي ٿيو. ”اي مڱڻهار! تو کي دان اسر جو ملندو، سِرُ هينئر حاضر آهي. مگر سچي هستي پاڻ وڃائڻ ۽ نيستيءَ ۾ آهي.“
14
چارَڻَ چَنگُ ڪُلهي ڪَري، پيرَ پُرِي پاتا؛
صَدا جي سَيَّدُ چئي، وائِي ڪَيائِين واتا؛
تَنهِن تي راءُ راضِي ٿِيو، دِلِ وڏِيءَ داتا؛
مَرڪي مَرُ ماتا، رُوڙِي راءِ ڏياچَ جي.
چارڻ چنگ ڪلهي تي رکي، پنڌ ڪري، پير اچي جهوناڳڙهه ۾ گهمايا. وار مان پنهنجي طلب جي (سر گهرڻ جي) وائي ڪڍيائين. انهيءَ تي وڏي دل وارو سخي راجا ريجهي پيو. ڀل ته راءِ ڏياچ جي نيڪ ماءُ فخر ڪري (جو ههڙو سخي پٽ ڄڻيائين.)
داستان چوٿون
1
رِءَ مَصلِحَتَ مَڱـڻا، قَصَرِ ڪِينَ اَچَنِّ؛
نُورُ تَجَلَّو نُورَ سين، نِميو نيڻَ پَسَنِّ؛
خِيمي ۾ کَنگھارَ جي، چانڊُوڻا چِمِڪَنِّ؛
لَڌائِين لَطِيفُ چئي، سَندا ڏاڻَ ڏِسِيَنِّ؛
تيلان مُلڪَ ڌَڻِينِّ، مَڃِيو مَڱـڻهارَ کي.
مڱڻهار، بنا ڪنهن فيض جي، محل ۾ ڪين ٿا اچن (الله لوڪ هميشہ ڪنهن درويش دل بادشاهه وٽ محل ۾ ڪهي ٿا اچن.) طالب جا نيڻ، مرشد جي روشنيءَ سان، الاهي نور ٿا ڏسن. راءِ ڏياچ جي وجود ۾ چنڊ جهڙا تجلا ٿا چمڪن. (راءِ ڏياچ جو جسم الاهي نور سان پر ٿيو.) هن مڙني ڏيهن جا ڏاڻ (ساري ڪائنات جا فيض) حاصل ڪيا. تنهن ڪري راجائن، مڱڻهار اڳيان سر نوايو. (درويش اڳيان دنوي شهنشاهه به سر ٿا نمائن.)
2
”مَرُ ته آئين، مَڱـڻا! مامَ پَرُوڙِي مُون؛
جيڪا ڳاهَ ڳالهائِيين، سا سَڀِ سَمجهِي سُون؛
تَنهِن ۾ تُسِجِ تُون، جيڪِي پَوَيئِي پَٽَ ۾.“
راءِ ڏياچ ٿو چوي: ”اي مڱڻهار! تون ڀل آئين، مون ڳجهارت سمجهي، جيڪا تو پرولي ڳالهائي، سا اسان سموري پروڙي. جيڪي ڪشتي ۾ پويئي، تنهن تي راضي ٿج.“
3
”چارَڻَ! تُنهنجي چَنگَ جو، عَجَبُ آهِمِ اِيُّ؛
هَڻِي آيو هَٿَن سين، جِئَرو رکِيو جِيُّ؛
راتِ مُنهنجو رِيُّ، ڪاٽِيو تو ڪُماچَ سين.“
”اي چارڻ! تنهنجي چنگ تان مون کي هي عجب آهي: تون پنهنجن هٿن سان تند بيٺو تنوارين، ته به پنهنجي جان کي سلامت رکيو اٿيئي! (ٻين کي فنا ڪيو اَٿيئي، پر پاڻ زندهه آهين!) تون رات منهنجو هنئون پنهنجي چنگ سان چيري وڌو.“
4
”تانُ نه آهي تَندُ جو، رُون رُون ڪري رازُ؛
هَڻَندَڙَ سَندا هَٿَڙا، سَڀِڪو چئي سازُ؛
سَٽَ ڏيئِي شَهِبازُ، ٿِيُ، ته ٿوڪُ پِرائِيين.“
ٻيجل ٿو چوي: ”هي تند جو آلاپ ناهي، پر خود الاهي راز ”رُون رُون“ جو آواز پيو ڪري. هر ڪو انهيءَ کي ساز جو آواز پيو سڏي، پر حقيقت ۾ اھِو وڄائيندڙ جي هٿن جو ڪرشمو آهي. تون تيز رفتار رکي، شهباز (اعليٰ پرواز وارو) ٿيءُ ته بي بها وٿ (ابدي حياتي) هٿ ڪرين.“
5
”تَندُ تُمارِيءَ تانُ، ڪَهِيو سو قَبُولُ پِيو؛
سِرُ ته آهي سَٽَ ۾، پَرَ ٻِيو ڪِي مَڱِجِ دانُ؛
خاڪِ، مِٽِي ڪا بانُ، ڪاٽِيا پوءِ ڪُجُھ نَهِين.“
راءِ ڏياچ ٻيجل کي ٿو چوي: ”جيڪو آلاپ تنهنجي تند آلاپيو، سو قبول پيو. هي سر ته اُن جي عيوض ۾ حاضر آهي، پر ٻيو به ڪو دان گهرج. هي بدن مٽيءَ جي بناوت آهي، جي وڍجي ويو ته پوءِ ڪجهه به ناهي.“
6
”چارَڻَ! ٻولِجِ ڪِي ٻِيو، گُهرِيُءِ سو گھورِيان؛
گَهرُ، سورَٺِ نه پَڙي، جان تَندُنِ بَرابَرِ تورِيان؛
ڳُجِھي آهِمِ ڳالِهڙِي، آءُ اوري، تان اورِيان؛
ڪِ ڪُلَهنِئُون ڪورِيان؟ ڪِ، جاجِڪَ! جُسي سين ڏِيَنءِ؟“
”اي جاجڪ! ٻيو ڪي چئج. جيڪي تو گهريو، سو تو مٿان ٿو گهوريان. جي گهر ۽ سورٺ، تنهنجي تند سامهون توريان، ته اهي ٻئي اُن جي مٽ نه پون. توسان هڪ ڳجهي ڳالهه ڪرڻي اَٿم. ويجهو اچ ته توسان سليان. اي چارڻ! هي سر ڪلهن کان ڪپيان يا ڌڙ سوڌو ڏيانءِ.؟“
7
ٽيئِي پَرِچيا پاڻَ ۾، تَندُ، ڪَٽارو، ڪنڌُ؛
”تَنهِن جِهوئِي ناهِ ڪِي، جو تو، چارَڻَ! ڪَيو پَنڌُ؛
اِيُ شُڪُرُ اَلۡحَمۡدُ، جِئَن مَٿو گُهرِيوءِ مَڱڻا!“
ٻيجل جي سرندي جي تند، سندس ڪاتي ۽ راءِ ڏياچ جي سسي، ٽيئي پاڻ ۾ ٺاهه ڪري، هڪ ڳالهه (راجا جي شهادت) بيٺا. راءِ ڏياچ ٿو چوي: ”اي چارڻ! تو جو پنڌ ڪيو آهي، تنهن جهڙو اَملهه فيض جهان ۾ ٻيو ڪونهي. (مرشد ڪامل پاڻ وٽ ڪهي اچي، سو هڪ بي بها فيض آهي.) اي مڱڻهار! ڌڻيءَ جو شڪر ۽ واکاڻ ڪرڻ جڳائي، جو تو رڳو مون کان سر گهريو (۽ نه ٻيو ڪجهه، جو ڏيئي نه سگهان ها).“
8
ڪَنجهي ڪيرَتِ ڪِينَرو، واڄو وِلاتي؛
هَنئِي تَندُ حُضُورَ ۾، تَنهِن پارِسَ پيراتِي؛
ڏِسَنديئِي ڏِياچَ کي، ظاهِرُ ٿِيو ذاتِي؛
ڪَڍِي تَنهِن ڪاتِي، وِڌو ڪَرَٽُ ڪَپارَ ۾.
اِهو راڳ الاپيندڙ سرندو، اهو ولايتي (افضل ولايت جو) ساز وڄي پيو. اُنهيءَ پارس جهڙي پرش (ٻيجل مرشد ڪامل)، راجا (يعني طالب) جي حضور ۾ سربستي تند وڄائي. (سموري روحاني راز جي پلٽ ڪئي.) اهو ڏسندئي ئي، راءِ ڏياچ جي اندر ۾ ذاتي نور يا جوهر پيدا ٿيو. (سندس باطن جا پردا کلي پيا ۽ سندس سارو وجود الاهي نور سان پر نور ٿي ويو.) پوءِ ڪاتي ڪڍي، هن پنهنجي ڪنڌ ۾ سير وڌي. (طالب، سر لاهي، مرشد اڳيان نذرانو رکيو.)
9
گُلُ ڇِنو گِرنارَ جو، پَٽَڻِ ٿِـيُون پِٽِينِ؛
سَهسين سورَٺِ جَهِڙِيُون، اُڀِيُون اوسارِينِ؛
چوٽا چارَڻَ هَٿَ ۾، سِرُ سِينگاريو ڏِينِ؛
ناريُون ناڏَ ڪَرِينِ: ”راڄا راتِ رَمَگيو!“
گرنار جي گلشن جو گل (راءِ ڏياچ) ڇڄي ويو آهي (آخرت ڏانهن روانو ٿيو) ۽ ساري پٽڻ (سؤ راشٽر جي گاديءَ جي هنڌ) ۾ زالون روڄ پيئون ڪن. سورٺ راڻيءَ جهڙيون ٻيون، انيڪ ناريون اُڀيون ٿي، پار ڪڍيو پيئون روئن. راءِ ڏياچ جي هٿ ۾ ٿيون ڏين. زالون ورلاپ ڪري پيئون چون ته ”راجا رات هلي رهيو آهي.“
10
سورَٺِ مُئِي، سُکُ ٿِيو، خِيما هَنيا کَنگھارَ؛
ٿِيو راڳُ، رُوپُ سو، لَڳي تَندُ تَنوارَ؛
سو ڍَٽين پَٽين پارَ، پسو! راڄا راضِي ٿِيو.
سورٺ مئي (راءِ ڏياچ جي گذارڻ کان پوءِ چکيا تي چڙهي) ته صلح ۽ آرام لڳي ويو (ڇو جو سورٺ جي ڪري ئي هيءَ ساري روئداد ٿي هلي. سورٺ مان معنيٰ آهي نفس. نفس مري ويو ته قلب لاءِ آرام ٿيو.) راءِ ڏياچ پنهنجا تنبو کنيا. (لاڏاڻو ڪري، وڃي عرش ۾ اڏيا.) روحاني دنيا ۾ راڳ روپ ٿيو ۽ سازن جي تنوار ٿي (هتي ”سو“ لفظ پر معنيٰ آهي. يعني اُهو راڳ روپ، جو غيبي دنيا ۾ ملائڪ ٿا ڳالهائين.) اُهو راڳ هنڌين ماڳين ۽ چئني ڏسين ۾ پيو ٻري. (جن کي ڪن آهن. سي سڻن.) ڏسو! ته راجا ڏاچ هينئر فرحت ۾ عرش تي ويٺو آهي. (جو طالب، مرشد کي سر ڏيئي راضي ٿو ڪري، سو پاڻ عرش تي هميشہ لاءِ راضي ٿو رهي.)