سُرُ کاهوڙي
1
کاھوڙِيُنِ خَفِّيءَ سين، سوجھي لَڌو سُبُحانُ؛
عاشِقَ اَھڙي اَکَرين، لَنگِھيا لا مَڪانُ؛
ھُوءِ ۾ گَڏِجِي ھُوءِ ٿِيا، بابُو جي بِريانُ؛
سَڀوئِي سُبُحانُ، آيو نَظَرُ اُنَنِ جي.
کاهوڙين (سچن فقيرن) ڳجھو اِسم (منتر) اُچاري، ڌڻيءَ کي ڳولي لڌو. عاشق اهڙي اسم سان لامڪان جي منزل به اُڪري ويا. جي جوڳي پچي ڪباب ٿيا، سي حق سان گڏجي حق ٿي ويا. هنن کي نظر ۾ مڙيو ئي رب ڏسڻ ۾ آيو.
2
مُون سي ڏِٺا، ماءِ! جنِين ڏِٺو پِرينءَ کي؛
رَھِي اَچِجي راتڙِي، تن جُنگَنِ سَندِيءَ جاءِ؛
تنِين جِي ساڃاءِ، تُرھو ٿِئي تارِ ۾.
اي امڙ! مون اُهي فقير ڏٺا، جن سپرينءَ جو ديدار ڪيو آهي. اُنهن ڪاملن وٽ هڪ رات گھاري اچجي. انهن جي سڃاڻپ هن اونهي ساگر ۾ ترهي جو ڪم ٿي ڏئي.
3
ويئُون پَٻِ پَـئِي، کيرُون کاھوڙِيُن جُون؛
آئُون تن ڏوٿِيُنِ جو، پُڇان پيرُ، پَھِي!
رُڃُنِ راتِ رَھِي، ڏُونگَر جَنِين ڏورِيا.
کاهوڙين جون ٽوليون پٻ جبل ۾ پيهي ويئون. اي پانڌيئڙا مان انهن ڏوٿين جو پتو ۽ پيچ پيو پڇان، جن رات رڻ ۾ گھاري، جبلن ۾ تلاشون ڪيو.
4
تُون ھَڏِ ڪُڄاڙِيا، سَنجھي سَعيو نه ڪَرِين؟
سَوارا سَنڊَ کَـڻِي، کاھوڙِي وِيا؛
آڻِيندين ڪِيا، ڏُٿُ ڏوراڻي ڏيھَ جو؟
تون ماڳهين سوير ڇو نه ٿو سعيو ڪرين؟ کاهوڙي اسر جو سانداريون ساڻ ڪري، نڪري ويا. تون هاڻي ڏورانهين ديس (روحاني ولايت) جو ڏٿ ڪٿان هٿ ڪندين؟
5
ڏوٿِي سا ڏورِين، جا جُوءِ سُئِي، نه ٻُڌِي؛
پاسا مَٿي پاھَڻين، کاھوڙِي کوڙِينِ؛
وِڄا اُتِ ووڙِينِ، جِتِ نِھايَتَ ناھِ ڪا.
ڏوٿي اُها منزل ٿا ڏورين، جا ڪنهن نه سئي نه ٻڌي. کاهوڙي پهڻن جي مٿان پاسا کوڙي ٿا ليٽن. هو سچي معرفت (يا گيان) اُتي ٿا ڳولين، جتي ڪا حد ئي ناهي.
6
ڀَڪُلِيا ڀُوڻَنِ، ڌَڙَ کي گَڏِيو ڌُوڙِ ۾؛
ڳالِھيُون، ڳَھِلي لوڪَ سين، پَڌرِ پَـئِي نه ڪَنِ؛
ڪا مُلِ آھي تَن، مُون پِريان جي ڳالَھڙِي.
کاهوڙي، بت کي مٽيءَ سان ملي، ميرا ٿيو پيا گھمن. هو ڳهيلي خلق سان ڪي به ڳالهيون پڌريون نه ٿا ڪن. اُنهن وٽ منهنجي محبوب جي ڪا املهه وارتا آهي.
7
تان وَنئُن ويـھِي آءُ، اڱَڻ کاھوڙِيُنِ جي؛
جوشَ ڏِنائُون جِيءَ کي، لِڪائي لوڪاءُ؛
ڏوٿِيُنِ ڪنھن ڏُکاءُ، سُمھِي سُک نه ماڻِيو.
تون ڪي کاهوڙين جي اڱڻ ۾ پيهي وڃ. هنن لوڪ کان پاڻي لڪائي، پنهنجي جسم ۾ برهه جي باھ مچائي آهي. ڏوٿين ڪنهن جھوريءَ کان، ڪڏهن به سمهي آرام نه ڪيو.
8
ڏُٿُ نه کُٽو ڏوٿِيين، جيڪِي ڏُٿُ ڪَرِينِ؛
اُھۡڃاڻِـيُون عالَمَ جُون، اوريائِين آڻِينِ؛
تِھان پوءِ ڏسِينِ، پِرِيان سَندِي ڳالھڙِي.
جي ڏوٿي ڏٿ ٿا گڏ ڪن، تن جو ڏٿ کُٽڻ جو ئي ناهي. هو روحاني ولايت جا ڏس پار اچيو اوريان رسائين. اُنهيءَ کان پوءِ هو محبوب جي ڳالھ ٿا ڏسين.
9
جي ڪو ڏُٿُ ڪَري، ته ڏُونگَـرَ ڏورَڻُ ڏاکِڙو؛
ڇَپَرُ ڪِينَ ڏِئي، سُوکِـڙِيُون سُتَنِ کي!
جي ڪو ڏٿ گڏ ڪري ته پروڙ پويس ته جبل جھاڳڻ وڏو ڪشالو آهي. جبل، ستلن (غافلن) کي ڪي به سوکڙيون نه ٿو ڏئي.
10
مُون کاھوڙِي لَکِيا، گَھرين نه گھارِينِ؛
واحِدَ لَڳِ وِلۡـهُنِ ۾، رويو جَرُ ھارِينِ؛
گُوندَرِ گُذارِينِ، جهُ ڏوٿِي ڏُٿَ گَدُ ٿِيا.
مون اهڙا کاهوڙي ڏٺا، جي ڪڏهن به گھر ۾ نه ٿا گذارين. ڌڻيءَ ڪاڻ سرد ولهن ۾ رويو، اکين مان آب پيا وهائين. جڏهن کان ڏوٿي ڏٿ ڏورڻ کي لڳا، تڏهن کان غم ۾ ٿا گهارين.
11
کاهوڙِيُنِ کَــڻِي، ساجُھرُ ٻَڌا سَندِرا؛
ڏورِيندي ۾ ڏُونگرين، ڪَيائُون پاڻُ پَـڻِي؛
ڏَکَنِ ڏِيلُ هَڻِي، ڇيہُ لَڌائُون ڇَپَرين.
کاهوڙين سوير ئي سندرا ساڻ کڻي ٻڌا. جبلن ۾ ڏٿ ڏوريندي، پاڻ کي هڻي خاڪ ڪري ڇڏيائون. پنهنجي جيءَ کي ڏاکڙن (تڪليفن) ۾ وجھي، وڃي پهاڙن جو ڇيڙو (آخرين منزل) لڌائون.
12
کَڻَنِ نه ڪَيڪانَ، پَنڌَ پَراهين هَلِيا؛
ڏوٿَيِرا ڪَنهن ڏُٿَ کي، جُنبِيا ڏَنهُن جابانَ؛
کاهوڙِيُنِ اُهڃاڻَ، اَنگ نه سَڄِي اَڳِڙِي.
کاهوڙي پاڻ سان ڪي وهٽ نه ٿا کڻن، پر پنڌ ئي پنڌ ڏورانهين منزل ڏانهن ٿا وڃن. ڏوٿي ڪنهن خاص ڏٿ جي ڳولا ۾ رڻ ڏانهن رڙهيا. کاهوڙين جا نشان اهي آهن، جو بت ٿي ڪو سڄو ڪپڙي ڪونهين.
13
سُڪا مُنهَن سَندِنِ، پيرين پُراڻا کيٿِڙا؛
سا جُوءِ ڏوري آئِيا، سُونهان جِتِ مُنجَھن؛
ڳُجھا ڳُجھيُون ڪَنِ، تِهان پَراهين پَنڌَ جُون.
کاهوڙين جا مهانڊا سڪل آهن ۽ پيرن ۾ پراڻا کلٿر پيا اٿن. هو اها منزل لهي آيا، جتي سونهان (رهبر) به منجھيو پون. هي ڳجھا فقير اِنهيءَ کان به ڏورانهين منزل جون ڳجھيون ڳالهيون پيا ڪن.
14
سُڪا سَنڊَ ڪَڇُنِ ۾، کَرِڪَڻا پيرين؛
ٽِمَندي نيڻين، آن ڪي کاهوڙِي گَڏِيا؟
سندن مهانڊا سڪل آهن ۽ پيرن ۾ نوڙين مڙهيا جوتا پيا اٿن. اوهان کي ڪي اهڙا ٽمندڙ نيڻن وارا (هنجون هاريندڙ) کاهوڙي گڏيا آهن؟
داستان ٻيو
1
پِيوجن پَرو، گَنجي ڏُونگَـرَ گامَ جو؛
ڇَڏي کيٽُ کَرو، لوچي لاهوتِي ٿِيا.
جن کي گنجي ٽڪر جي جوءِ جو سماءُ پيو، سي ڀلي ٻني (مال اسباب) ترڪ ڪري، رب کي ڏوري، وڃي لاهوتي فقير ٿيا.
2
پيئِي جن پَرکَ، گَنجي ڏُونگَـرَ گامَ جي؛
واري سَڀُ وَرقَ، لوچي لاهُوتِي ٿِيا.
جن کي گنجي ٽڪر جي آستان جي سچي پروڙ پيئي، سي سمورا ديني دفتر ويڙهي، رب کي ڏوري، وڃي لاهوتي فقير ٿيا.
3
پيئِي جنِين باسَ، گَنجي ڏُونگَـرَ گامَ جِي؛
ڇَڏي سَڀِ لِباسَ، لوچي لاهُوتِي ٿِيا.
جن کي گنجي ٽڪر جي آستان جو هڳاءُ آيو، سي مڙيئي ويس ۽ رنگ تياڳي رب کي ڏوري، وڃي لاهوتي ٿيا.
4
ڪَهڙو اَٿيئِي ڪامُ، گَنجي ڏُونگَرَ گامَ ۾؟
پَسِي تنهن پاهڻَ کي، اَچي نه آرامُ؛
مَتان ڏُونگـرَ ڏورِئين، اُجِھين ڪُہُ عَوامُ؟
هَرا ڪَري حَرام، کامُ ته کاهوڙِي ٿِـئين.
گنجي ٽڪر جي آستان ۾ ڪهڙو ڪم اٿيئي؟ انهيءَ پهاڙ کي ڏسي، آرام ئي نه ٿو اچي. متان جبل ۾ ڳولين، ڇو ٿو جهان ۾ گھوماٽيون کائين؟ هر شيءِ کي تياڳي، سوز ۾ سڙ ته کاهوڙي (لاهوتي) ٿئين.
5
ڏيهُه ڏيهائِي ناهِ، جِتي پـيرُ نه پَکِيان؛
تِتي کاهوڙِيان، وَرَ ڏيئِي وَڻَ چُونڊِيا.
هي ڏيهه (ديس) پنهنجي ڏيهه (جهان) جهڙو ناهي، جتي پکين جي پير جو نه نشان ناهي، اتي کاهوڙين ولوڙون ڏئي وڻن مان ڏٿ چونڊيو.
6
جِتِ نه پَکِيءَ پيرُ، تِتِ ٽِمڪي باهِڙِي؛
ٻِيو ٻارِيندو ڪيرُ، کاهوڙِڪِيءَ کيرَ ري؟
جت ڪنهن پکي جي پير جو نشانو ناهي، تتي آديسين جي آگ جهلڪا پئي ڏئي. کاهوڙين جي سٿ کان سواءِ اهڙي هنڌ ٻيو ڪير باهه ٻاريندو.
داستان ٽيون
1
اَچِي پِيا آٽ ۾، واٽَ وِڃائِي جَنِ؛
اُوءِ بصِيرَ بَرَّنِ ۾، اَنڌا ٿِيو اُڀَنِ؛
ڪَنَن آڏِيُون تاڙِيُون، گُنگَن جِئَن گُھمَنِ؛
فِراقِيءَ فرمان جو، آهي ٻَرُ ٻوڙَنِ؛
لَنگھا ٿِيا لاهُوتَ کي، سُتا پِيا سِڪَنِ؛
کَـپَتِ کاهوڙِيَنِ، آهَ اُٿِئي پئي نه لَهي.
جي جهاني واٽ ڇڏي ويا، سي اچي ڪنهن ڳاراڻي ۾ پيا. هو سچي نظر وارا برپٽن ۾ انڌا ٿيو بيٺا آهن. هو پنهنجن ڪنن کي تاڙيون ڏئي، گنگن وانگر سن ۾ پيا آهن. انهن ٻوڙن کي وڇوڙي جي امر جو ئي افسوس آهي. هو لاهوت ڪاڻ ئي آديسي ٿيا آهن ۽ ستي به انهي منزل لاءِ پيا وجهلن. کاهوڙين کي جاڳندي به اها ئي جهوري نٿي لهي. (جوڳين پنهنجي زبان، ڪن ۽ اکيون بند ڪري ڇڏيون آهن.)
2
ڏِسِي ڏوري ڏُونگَـرَين، واٽَ وِڃائِي جَنِ؛
ڪُرَندان ڪِي پَرُوڙِيو، رَندُ سي نه رِڙهَنِ؛
ٻيئِي دارَ دَيُون ڪَيو، پِيرَتِ تان نه پُڇَنِ؛
ڌُوڙِپِرِيان لَءِ ڌارِ ڪَيو، ويچارا وِجَھنِ؛
خَبَرَ کاهوڙِيَنِ، آهي لِکَ لاهُوت جي.
جن جبلن ۾ ڳوليندي پنهنجي راهه گم ڪئي، تن الٽي واٽ مان ئي پروڙيو ۽ هو سنئين واٽ تي نٿا هلن. هو ٻنهي جهانن مات (ترڪ) ڪري سڌي پيچري جي پڇا ئي نٿا ڪن. هو پرين ڪاڻ پنهنجي مٿان خاڪ جي وسڪار پيا لائين. کاهوڙين کي لاهوت جي مڙيئي ڪا ڄاڻ آهي.
3
ڪُپيرِيءَ ۾ پيرُ، ڪَنهِين پاتو پيرِيين؛
جِيان مُنجھڻَ ماڙُهِئين، سَڄَڻَ تِيان ئِي سيرُ؛
اُنَ ڀُون سَندو ڀـيرُ، ڪوڙِنِ مَنجھان ڪو لَهي.
هن ابتي راهه ۾ ڪنهن ورلي پانڌيئڙي پير پاتو. جتي ماڻهو منجهي پون، تتي ئي پرين جو پيچرو آهي. انهي ولايت جو پتو ڪروڙن مان ڪو مس لهي. (روحاني راهه مشڪل ۽ منجهائيندڙ آهي، ڪو ورلو طالب سچو آهي.)
4
سُونهَپَ ۾ سَپَ گھڻا، مُنجَھڻُ ماکِي هوءِ؛
پَرو تَنهِين پوءِ، جو اُجِھي پوءِ اُنِ تان.
رهبريءَ هيٺ هلڻ ۾ گھڻا نانگ (ڏکن جا ڏنگ) آهن، منجھي پوڻ ۾ ماکيءَ جھڙو مزو آهي. پتو اُنهيءَ کي ٿو پوي، جو ٿاٻڙجي، اُنهن ٻنهي راهن کان اُڪريو وڃي.
5
ڏوري ڏوري ڏيہَ، ماءِ! کاهوڙِي آئِيا؛
مَيَنِ پيرين کيہَ، ڪُہُ ڄاڻان ڪَنهن پارَ جِي.
اي جيجل! کاهوڙي ڪيئن ولايتون ووڙري، واپس وريا آهن، نه ڄاڻان ته هنن جنگن جي پيرن تي ڪهڙي پاسي جي لٽ چڙهيل آهي.
6
جَھنگَلِ هَلِيا، سي نه ڀُــلِيا، راهَ هَلِيا ڦُرِجَنِ؛
اَوَجَھڙِ سي نه پَوَنِ، ٻيئِي جنِين ڇَڏِيُون.
جي جھنگل ڏانهن منهن ڪري هليا، سي گمراھ نه ٿيا، راھ تان هلندڙ ئي ڦرجن ٿا. جن ٻئي جھان ترڪ ڪيا، سي گمراهيءَ ۾ نه ٿا پون.
7
جَھنگَلُ آهيڙِيُنِ کي، ڀَـنَڻُ ڪَيو رُوندو؛
نه ڪُتا، نه ڪوڙِڪُون، چَڙهِيو اُڀو چُوندو؛
هَڏهِين نه هُوندو، اِنهان پوءِ عالَمَ ۾.
جھنگل شڪارين لاءِ پيو رڙندو ۽ اُڀو ٿي ائين پيو چوندو ته ”نه هتي ڪتا ٿا ڏسجن، نه ڪوڙڪا ٿا پسجن.“ هن کان پوءِ اجھو جھنگ، جھان ۾ ئي نه هوندو.
8
وَرُ سا سُڃِي ويڙه، جنهن ۾ سَڄَڻُ هيڪڙو؛
سو ماڳُ ئِي ڦيرِ، جِتي ڪوڙِ ڪُماڙُهئين.
اُها سڃي جاءِ ئي ڀلي، جتي هڪڙو سپرين وسندڙ هجي، اُهو هنڌ ئي مٽاءِ، جتي نا اهلن (بڇرن انسانن) جو انداز، ڪوڙو هجي.
9
ڪارِي راتِ، اَڇو ڏِينهُن، اِيُّ صِفَتان نُور؛
جِتي پِرِينءَ حضُورُ، تِتي رَنگُ نه رُوپُ ڪر.
رات ڪاري ۽ ڏينهن اڇو: اهو صفتي (جھاني) روشنيءَ جو گڻ آهي. جتي پرينءَ جي موجودگي آهي، تتي نه ڪو رنگ آهي نه ڪا صورت.
10
ڏُونگَرين ڏسِجَنِ، اَڄُ پِڻُ رُيُون اُنِ جُون؛
ڏوٿِـيَڙا ڏُٿَ کي، آراڙان اَچَنِ؛
خِيما کاهوڙِيَنِ، اَڄُ نه اُنهِين ڀيڻِيـين.
جبلن ۾ اڄ پڻ اُنهن جون اُٿاريل دزون پيئون پسجن. ڏٿ ڏوريندڙ ڏٿ ڪاڻ، آراڙ (جھنگلي اَن) تي ڇڪجيو ٿا اچن. اڄ انهن ماڳن تي کاهوڙين جا تنبو نه ٿا ڏسجن. (فقيرن جا اوتارا توڙي هو پاڻ عدم آهن.)
11
کاهوڙِي کَرا، سُوڌِي خَبَرَ پَکِيا؛
سوجھي جن ڪَيا مَٿي اَڱڻِ آهِرا.
سچا فقير اڃا به آهن، جن جي پوري پروڙ روحاني اُڏام وارن کي آهي. جن کين ڳولي، وڃي اُنهن جي اڱڻ ۾ پنهنجا آکيڙا جوڙيا.