سُرُ بلاول
1
وِسَھُ اِنَهِين ويڻَ کي، جِئَن دَعوَتَ ڪِي داتا؛
مَضۡمَضَہۡ واتا، وِجُھ ته ڏيئِي واتَ ۾.
اِنهيءَ سخن تي اعتبار ڪر ته ڏاتار توکي دائمي دعوت ڏيو ويٺو آهي. تون رڳو وات ۾ گرڙي وجھ ته هو توکي طعام ڏئي. (مالڪ وٽ سڀن لاءِ رزق تيار آهي. رڳو کائڻ جي ويرم آهي.)
2
پيُ مَ طَهُورا، وانءُ اورانگھي اورِيان؛
وِچان جي وِصالَ کي، سي سَڀِ اُجُورا؛
حاصُلُ حُضُورا، سَمي جي سَڀِ ٿِـئي.
تون جنت جو شراب نه پيءُ، پر اُن کان به اڳتي نڪري وڃ. وصل حاصل ڪرڻ کان اڳ، ٻيون جيڪي نعمتون آهن، سي صرف نيڪيءَ لاءِ انعام آهن. سمي سردار (ڌڻيءَ) جي حضور ۾ سڀ ڪجھ حاصل ٿيو وڃي.
3
سَما! تو سِرَ ڇَٽُ، ناتَ پاڳارا پُرۡسَ ٻِيا؛
ڳَـهَڻَ! تُنهِنجي ڳَڃَڙي، اچي جالَ جَڳٽُ؛
جِنِ جيها ئِي پَٽُ، تِنِ تيها ئِي بِکِيا.
اي سما سردار! ڇٽ تنهنجي سر تي سونهي، نه ته پڳ، پهريندڙ مرد ٻيا به آهن. اي ڳهڻا! تنهنجي درد تي ڳچ خلق اچي ٿي. جن کي جھڙو ڪشتو آهي، تن کي تهڙو ڏاڻ ٿو ملي. (جنهن جي جھڙي مراد، تنهنکي تهڙو ڏاڻ ٿو ملي.)
4
سمو تِنِ سَڏَ ڪري، جِنِ تي وڏو ويرُ؛
اُٿي ته آجِي ٿِيان، پائي پاکوڙي پيرُ؛
تو رِءَ ٻِيو ڪيرُ، سَرَڻِيُنِ جا سوٺا سَهي.
سمو اُنهن کي سڏي ٿو نوازي، جن تي ڪو ڳرو سمو آيل آهي. هو رڳو پاکڙي ۾ پير پائي اُٿي ته مان (آفت کان) ڇوٽڪارو حاصل ڪريان. تو کان سواءِ ٻيو ڪير، سرن (پناھ) وٺندڙ جا بار کڻي.
5
سَرَڻِيُنِ جا سوٺا سَهي، وَسِيلو وِلَهَنِ؛
لُڏي ڪِينَ لَطِيفُ چئي، اَڳِيان لالُ لَکَنِ؛
جِتِ ڪوڙين ڪِينَ ڪُڇَنِ، اُتِ پاٻوهي پَڌِرو.
هو سرن وٺندڙن جا بار ٿو کڻي ۽ مسڪينن جو آسرو آهي. هو سخي محبوب، لکين سوالين اڳيان به ڪين لوڏو کائي. جت ڪروڙين ماٺ ۾ هجن، تتي سندس مرڪ ئي پڌري آهي.
6
تَڙِ تَڙِ ڪِيمَ تَرَسُ، سَرُ نِهارِجِ سَڀَرو؛
ڏِيندُءِ لَکَ، لَطِيفُ چَئي، راڄَ راهُوءَ جي رَسُ؛
وِلَها جنهن وَنهِيا ڪَيا، پاڳَ تَنهِنجِي پَسُ؛
ڪوڙين لاهي ڪَسُ، جي ڳالهائي ڳاٽُ کڻي.
تڙ تڙ تي ترسي اُڃ نه اُجھاءِ، پر هڪ ئي جبرو چشمو وڃي چتاءِ. تون رڳو راهوءَ جي راڄ ۾ وڃي پهچ ته هو توکي لک ڏيئي ڇڏي. جنهن سڃا ساوا ڪيا. تنهن جي ڇٽ جو وڃي ديدار ڪر. جي هو رڳو ڪنڌ مٿي ڪري ڳالهائي ته ڪروڙن جي دلين تان ڪٽ ميساريو ڇڏي.
7
علاؤالدِّينُ آئِيو، کَـڻِي ڇَلِ ڇُڳيرُ؛
ڪَنهِين ڪِينَ هِمَٿِيو، ڪانَ جَھـلِيندو ڪيرُ؟
سُومِرينِ سامَ کَنئِي، اَبڙي ڪَيو اُٺَ پيرُ؛
هو مُهانئِين مِيرُ، پر مَسِتُوراتِنِ مارِيو.
سلطان علاءُالدين لشڪر ساڻ ڪري آيو. سندس مقابلي جي ڪنهن کي همٿ ٿي. ڀلا سندس تير (هتي ترار جا ڌڪ) ڪير جھليندو.؟ ابڙي سردار سومرين جي لڄ کنئي ۽ ويڙھ لاءِ اُٺ تي پير رکيو. هو جنگ سردار هو، پر لڄن جي بچاءُ ئي کيس ماريو.
8
سَرَڻِـيُنِ جي سُکَ لَءِ، سامَ کَنئِي سَردارَ؛
جي آيوُن اَبڙي جي آڌارَ، سي سُونگ نه ڏِيندِيُون سُومِرِيُون.
سرن ۾ آيل عاجزائن جي سلامتيءَ لاءِ ابڙي سردار سندن لڄ کنئي. جي سومريون ابڙي جي پناھ ۾ آيون، سي ڏن نه ڀرينديون. (جن الله جي واٽ ورتي، تن تان حساب معاف ٿيو.)
9
ٻِـيَنِ مِڙَنِي ڏِنيُون، ڏِئي نه ڏُونگَـرَ راءُ؛
اَڻَ ڏِٺِيُنِ آڏو ڦِري، ڏِٺِيُون ڏِئي ڪِئاءُ؛
لورِيُون لَکَ مَٿاءُ، اُنَ مَٿيري موٽائِيُون.
ٻين مڙني (ڊپ کان) لڄون ڪڍي ڏنيون، پر ڏونگر ڌڻيءَ (سمي سردار) نه ڏنيون. هو اڻ ڏٺل عورتن جو ئي بچاءُ ڪندو هو، سو ڏٺل (سومريون) ڪٿان ٿو ڪڍي ڏئي.؟ هن ڇٽ ڌڻيءَ وڙهندي، لکين تير پنهنجي مٿان هٽائي ڇڏيا.
10
اَبڙو اَڳاهَنِ ۾، ڀَرَ جَھلو ڀارِي؛
سَمي سُوالِيُنِ کي، ويلہَ وسارِي؛
مَنَهَن مُنِي جَکرو، طامائُنِ تارِي؛
پُڇي سي پارِي، جي عاجِزَ اَجورَنِ ۾.
ابڙو سڀني سردارن ۾ وڏي ۾ وڏو آڌار آهي. هن سمي سردار سوالين جي ڪري، فرصت ئي وساري ڇڏي. (هڪ ساعت به سخاوت کان واندو نه هو) جکرو سردار آسائتن جو تڪيو هو. هو انهن پناھ ۾ آيلن جي سار ٿو لهي، جي نٻل ۽ بيوس انسانن مان آهن.
11
ابڙو اَڳاهَنِ ۾، سَڀَرُ جِئَن ٻيلي؛
سي پَٽَ ڪَنهِن نه پُورِيا، جي ٿو ڀَڙُ ڀيلي؛
سَڄَڻَ سانوَڻَ مِينهَنءَ جِئَن، رُڄُون ٿو ريلي؛
اَچَنِ جي ويلي، تِنِ بورَ بَخِشي ڀِٽَ ڌَڻِي.
ابڙو سڀني سردارن ۾ ايئن آهي، جيئن ٻيلي ۾ ڪو شاهي درخت. جي پنڌ، هي جھنگ ٿو لتاڙي، سي ٻئي ڪنهن نه ڪيا. هي دلبر سانوڻ جي مينهن وانگر، برپٽن ۾ پاڻيءَ جي پالوٽ ڪيو ڇڏي. جي وٽس هڪ ويکي لاءِ (يا ڏکئي وقت ۾) اچن، تن کي هو عربي گھوڙا عطا ڪيو ڇڏي.
12
اَبڙو وَڏ َوَڙو، سُوَڙو، سَمو، سُونهن سَڀَنِ؛
تَنهِن دَرِ سَڀ اَچَنِ، ڪَنڌُ نه ڪَڍي ڪَڇَ ڌَڻِي.
ابڙو وڏا وڙ ڪندڙ ۽ لائق ڀريو سردار هو ۽ سڀني سمن جي سونهن هو. سڀيئي سوالي سندس ئي در تي ٿا اچن ۽ هي ڪڇ جو راءِ ڪنهن کان منهن نه ٿو موڙي.
داستان ٻيو
1
جَکِرو جوڙي، پاڻَ ڌَڻِيءَ پيدا ڪَيو؛
ڪيهَرَ جِئَن ڪَرُ کڻي، مُڇُون مَلُھ موڙي؛
سَمُونڊَ جِئن سِيرَ ڪَيو، ٿو ٻارِ جِئَن ٻوڙي؛
گھوٽُ چَڙهِيو گهوڙي، پيچِيُنِ لائي پيچِرا.
جکري (سخي سردار) کي ڌڻيءَ، پنهنجي هٿن سان جوڙي راس ڪيو. هي سورهيه سردار ڪيهر شينهن جئن ڳاٽ اوچو ڪري، مڇون پيو مروٽي. هو سمنڊ وانگر چڙھ ڪيو، اونهي پاڻيءَ جئن ٻوڙ ٻوڙان ڪيو وجھي. (هو سخا جوسمنڊ آهي ۽ سوالين کي ڍايو وجھي). هي گھوٽ گھوڙي تي سوار ٿيو، منجھيلن کي دڳ وڃيو لائي.
2
جَکِرو جَسَ کَرو، ٻِيا سَڀِ اَنِيرا؛
جِيائِين جُڙيو جَکِرو، تِيائِين نه ٻِيا؛
مِٽِي تَنهِن ماڳا، اَصُلُ هُئِي ايتِرِي.
جکرو ئي جس جو لائق آهي ۽ ٻيا مڙيئي راجائون (سندس ڀيٽ ۾) ”انيراءِ“ (جنهن ٻيجل معرفت راءِ ڏياچ جو سر ورتو هو) آهن. جتي جکرو جڙيو آهي، تتي ٻيا نه جڙيا هئا. اُنهيءَ هنڌ مٽي اصل هئي اوتري (جنهن مان جکري جو جسم جڙيو).
3
ڏِٺي جادَمَ جَکِري، چِتِ نه ٻِيا چَڙهَنِ؛
ته ڪي کُوھَ کَڄَنِ، جهُ سَرُ لَڀي سَڀَرو؟
جادم جکري کي ڏسڻ سان ٻيا ڪي به راجائون دل تي تري نه ٿا اچن. ڀلا جڏهن ڪو شاهي چشمو لڀندو آهي، تڏهن به ڪي کوھ کڄندا آهن؟.
4
هَٿان جادَمَ جَکِري، وِٿِي وِچِ مَ پوءِ؛
پِي پِي سو پُرِ ٿِيو، جو حاتِمَ پاسي هوءِ؛
ڪَيف ڌاران ڪوءِ، جِئي ڪو مَ جَهانَ ۾.
جادم جکري (مرشد ڪامل) جي هٿان ڪابه ويرم پوڻي نه آهي. جو هن حاتم (سخيءَ) جي ڀر ۾ آهي، سو پي پي ڍئجي پيو. شل شراب (روحاني خمار) بنا، جڳ ۾ ڪونه جيئي.
5
هَٿان جادَمَ جَکِري، وِٿِي پوءِ مَ وِچُ؛
”اچو! آيا نِچُ!“ سَمي وائِي واتَ ۾.
جادم جکري جي هٿان ڪابه ويرم پوڻي نه آهي، سمي سردار جي وات ۾ هميشہ اهائي وائي آهي: ”اچو! جاءُ آيا! نچ آيا!.“
6
جَکِري جِهو جُوانُ، ڏِسان ڪونَ ڏيھَ ۾؛
مُهَڙُ مِڙَني مُرۡسَلِين، سَرسُ سَندسِ شانُ؛
”فَڪَانَ قَابَ قَوۡسَيۡنِ اَوۡ اَدۡنَىٰ“، اِيُ مُيسَرُ ٿِـيُسِ مَڪانُ؛
اِيُ آگي جو اِحۡسانُ، جَنهِن هادِي ميڙِيُمِ هَهِڙو.
جکري جھڙو جوان ساري جھان ۾ ڪونه ٿو پسان. هو سڀني روحاني رهبرن (پيغمبرن) جو مهندار آهي ۽ سندس شان مڙين کان مٿي آهي. ”حضرت جن (نبي سڳورو) ٻن ڪمانن جيترو (خدائي تخت جي) ويجھو آيا، بلڪ اُنهيءَ کان به ويجھو“ اهو رتبو حاصل ٿيس (قرآن شريف)“. اها ڌڻيءَ جي مهر آهي، جنهن مون کي ههڙو روحاني رهبر ملايو. (هتي اشارو پيغمبر صاحب ۽ معراج ڏانهن آهي.)
داستان ٽيون
1
ڪوهُ نه جُهارِئين جَکِرو، جنهن ڏيھَ ڍيا ڏيئي؟
جي لُڏِيا ٿِي لِينگُهن ۾، شالُن ۾ سيئِي؛
سَمي سَڀيئِي، طاماعُو تارِ ڪيا.
تون ڇو ته ٿو جکري کي نمسڪار ڪرين، جنهن مڙيئي ملڪ پنهنجي سخا سان ڍئي ڇڏيا آهن؟ (ڌڻيءَ ڏانهن اشارو). جن ٿڳڙيون پئي لوڏيون سي هينئر شالن ۾ آهن. سمي سڀني سوالين کي ڍئي پر ڪري ڇڏيو.
2
اَلا! جُنگَ جِيَنِ، جنِين اَجھي گھارِيان؛
شالَ مَ سُڪي ويئَرِي، جِئان پِيَّ پِيَنِ؛
مَرَڪَڻَ! اَکَڙِيَنِ، تو ڏِٺي مُون سُکُ ٿِئي.
الله! شال سخي مرد حيات هجن، جن جي سايي ۾ گھاريان. شال اُها کوهي سڪي نه وڃي، جنهن مان واٽهڙو پاڻي پي اُڃ مٽائين. اي مرڪڻا مرد! تنهنجي ڏٺي، منهنجن نيڻن کي ٺار ٿو ملي.
3
اِيندي لَٿِي اُڃَ، پيرَ پـَيرِيندي ٺَرِيا؛
مَنجِھ ويئَرِيءَ سُڃَ، ڪَرَ لڌِي رِڻُ اُڪارِيـين.
تو وٽ ايندي ئي پياس ٻجھيو وڃي ۽ ڀريندي ئي پير ٺريو پون. رڻ جي کوهيءَ، برپٽ جھاڳيندڙ جي سار لڌي. (يا رڻ اُڪرندڙن، رڻ جي کوهيءَ جي ڄاڻ لڌي.)
4
تُون اوڍَرُ، تُون اوڍَڪو، تُون اجھو، تُون اَڳُ؛
هِتِ پِڻُ تُنهِنجو تَڪِيو، مَهَندِ پِڻُ تُونهِين ماڳُ؛
سي لورِيُون ڏِيَنِ نه لاڳُ، جي اَجھي آيُون اَبِڙي.
تون ئي اسان جو اوڍڻ، ڍڪ، اجھو ۽ پردو آهين. هت (هن جھان ۾) تنهنجو آسرو اٿئون ۽ اڳيان (ٻئي جھان ۾) به تون ئي اسان جي واھ آهين. اُهي مسڪين عاجزائون ڏن نه ڀرينديون، جي ابڙي سردار جي پناھ ۾ آيون. (ڌڻيءَ ڏانهن اشارو).
5
پَسَنديئِي پُرِ ٿِيا، جَکِرو ئي جاجِڪَ؛
تِئان ڏِنِي مَڱَـڻي، طَهُورا جِي تِڪَ؛
سَمي ڀَڳِـيَنِ سِڪَ، واصِلُ ٿِيا وِصالَ ۾.
مڱڻهار، جکري کي ڏسڻ سان ئي مالا مال ٿيا. اتان پينار جنت جي شراب جي سرڪي پيتي. سمي هنن جي پياس ٻجھائي ۽ هو وڃي حق سان هڪ ٿيا. (ڌڻيءَ يا ڪامل مرشد ۽ طالبن ڏانهن اشارو).
6
جي اُڌَمِيو اَڄُ، ته وَسندو سونَ سَنگُ؛
جالَ ڍَئِيندو جُنگُ، جَڳُ ڍَئِيندو جَکِرو.
جي اڄ موج ۾ آيو ته سون جا سنگ وسائيندو. هي سردار گھڻن کي مالا مال ڪندو. جکرو ساري جھان کي ڍئيندو.
داستان چوٿون
1
وَڳَندُ وَرِي آئِيو، وَسَنِ ڪينَ وِڌوسِ؛
گَندِي، مانِي، ماڳُ موچارو، پاسي پِـيرَ ٿِيوسِ.
وڳند فقير وري آيو آهي، حيلن وسيلن کيس ڪي ڪين پلئه وڌو. پيرن اڳيان (هڪيو تڪيو) بسترو ماني ۽ رهڻ لاءِ سهڻو هنڌ مليس، (جي رهبر وٺبو ته اهي نعمتون مرشد وٽ نصيب ٿيندس.)
2
وَڳَندُ وري آئِيو، پينارَنِئُون پوءِ؛
مُحڪَمَ لَڳَسِ موچِڙا، ذَرو نه ڏِنُسِ جوءِ؛
ويٺو اِئين چوءِ، ته پِيران پاسي نه ٿِيان.
وڳند وري پينارن جي پٺ وٺي آيو. کيس پختا پادر لڳا ۽ جوڻس ذرو به ڏنس. ائين ويٺو چوي ته ”پيرن کان (شاھ صاحب جي) پري نه ٿيان.“
3
اَسُورَ سَندي آسِري، ويٺو آهِ وڳَندُ؛
هَڏِ نه ڇَڏِيندو هَنڌُ، آيَسِ بُوءِ بَهارَ جِي.
وڳند صبح جي مانيءَ جي آسري ويٺو آهي. هي ماڳ هو هرگز نه ڇڏيندو، ڇو ته هتان بهار جي سڳنڌ آئي اٿس.
4
اَسُورَ سَندو آسِرو، وَڳَندَ کي وَڏو؛
جُسي ۾ جَڏو، پر کِـيَڻَ تي کُڙا کڻي.
وڳند کي صبح جي مانيءَ جو وڏو آسرو آهي. جسم ۾ جڏو آهي، پر کائڻ تي کڙيون کنيو اُڀو ٿيو بيهي. (يا تيار ٿيو ويهي).
5
وَڳَندُ ورِي آئِيو، بَدُو سين بَدِبُوءِ؛
خاوَندَ! ڏي خُوشبُوءِ، ته سُرهو ٿِيان سُپِرِين!
گدلو وڳند وري بدبوءِ سوڌو اچي وارد ٿيو آهي. اي مٺا رب! تون ڪا سڳنڌ بخش ته خوشبودار ٿيان.
6
وَڳَندُ ورِي آئِيو، ڪِنو ٿِي ڪوجھو؛
ڇَڏي نه موزو، لَڳُسِ آرُ عَطارَ سين.
وڳند وري اهو ئي ڪنو ۽ ڪوجھو ٿي آيو آهي. هو چم جي جوراب جي پچر ئي نٿو ڇڏي. سندس نينهن عطار سان اڙيو آهي.!
7
داتا سَندي دَرَ تي، وَڳَندُ ويٺو پَسُ!
تَنهِن روڳِيءَ کي رَسُ، جو آلوُدو آزارَ سين.
وڳند کي ڏاتار جي در ٿي ويٺو ڏس. انهيءَ روڳيءَ کي جو روڳ ۾ ورتل آهي، تنهن کي مرض مان ئي مزو پيو آهي.
8
وَڳَندُ ورِي آئِيو، نِسورو ئِي نَرَڳُ؛
گَندا گُلابِي ڪَري، سَيَّدَ جو سَرَڳُ؛
عَطُرَ سين اورَڳُ، ته هُئين سَدائِين سُرَهو.
وڳند وري آيو آهي، هو نسورو نرڳي پيو لڳي. سيد (شاھ صاحب) جي صحبت جو سرڳ، بدبوهاڻن کي خوشبودار ڪيو ڇڏي. عطر سان وهنوار رک ته هميشہ سرهو هجين.
9
وَڳَندُ ورِي آئِيو، بَدُو بي نِـمازُ؛
جِئَن تِتِرَ مٿي بازُ، وَڳَندُ تِئَن سُرهاڻِ تي.
وڳند وري آيو آهي، هو غليظ ۽ بي نمازي آهي. جئن تتر جي مٿان باز ڪڙڪي، تئن وڳند خوشبوءِ تي اچي ٿو پوي.
10
وَڳَندُ ورِي آئِيو، ڪوٽِڙِيان ڪُلاٽُ؛
سَندو ڪِرِڙَ ڪاٺُ، هَڻُ نَرڳِيءَ کي نِڪَڻين.
ڪلڇڻو وڳند وري ڪوٽڙيءَ جي ڳوٺ کان آيو آهي. هن نرڳيءَ کي نسوري ڪرڙ جي ڪاٺي وهائي ڪڍ.