سُرُ رامڪلي
1
نُورِي ۽ نارِي، جوڳِــيَڙا جَهانَ ۾؛
ٻَري جن ٻارِي، آءٌ نه جِئندِي اُنِ ري.
جھان ۾ جمالي توڙي جلالي جوڳي آهن. جن جي ڪچهري نينهن جي نور سان پيئي ٻهڪي، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
2
جوڳِــيَڙا جَهانَ ۾، هُئا مَنجِھ حَمامَ؛
آرامان اَرَڳُ ٿِيا، اوڏا نه آرامَ؛
ڪَيائون قِيامَ، آءٌ نه جِئندِي اُنِ ري.
جهان ۾ جوڳي هميشہ تابش (نينهن جي مچ) ۾ ٿا گھارين. هو آرام کان پري آهن ۽ سک کي ويجھا نه آهن. مون سان نسورو حشر ڪري ويا. مان هنن کان سواءِ نه جيئنديس.
3
وارو! ويراڳِـيُنِ کي، ويلَ مَ وِساريجِ؛
قَدَمُ ڪاپَڙِيُنِ جا، لِيلائي لَهيجِ؛
پِـيرَتَ پَسِيو پَٿَ جي، وَڃَڻَ کي وڃيجِ؛
راتو ڏِينهَن رِڙهيجِ، آءٌ نه جِئندِي اُنِ ري.
ويراڳين کي هڪ ساعت به نه وسارج. نيزاريون ڪري سنياسين جا قدم (پير) ڏوري لهج. جوڳين جي پنٿ (ٽوليءَ) جو گس وٺي، سندن پٺيان هميشہ لاءِ وڃج توڙي رات ۽ ڏينهن سندن راھ ۾ پيو هلج. هنن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
4
واڄَٽَ ويراڳِـيُنِ جا، مُون وَٽِ وَڏِي وَٿُ؛
سونُ سَڀوئِي سِڱــيُون، پَسِي ڪِينَ مَ ڪَٿُ؛
ويساهي ويلَ ڪَنهِين، پُورَبِ ويندو پَٿُ؛
هَلُ! کَنيائُون هَٿُ، آءٌ نه جِئندِي اُنِ ري.
ويراڳين جي سڱين جا آلاپ، مون لاءِ ملهائتو خزانو آهن. سندن سڱيون مڙيوئي سون آهن. سندن اڻ هوند پسي، سندن خزانن جي ڪٿ نه ڪر. جوڳين جي ٽولي (جماعت) توکي ويساھ ۾ رکي، ڪنهن وقت به پورب (منزل مقصود) ڏانهن هلي ويندي. هل! هنن هٿ کڻي اشارو ڪيو آهي، هنن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
5
واڄَٽَ ويراڳِـيُنِ جا، مُون وَٽِ وَڏو مالُ؛
مَقالان مَهَندِ ٿِيا، ڪونهي وَٽِنِ قالُ؛
حاصُلُ جنِين حالُ، آءٌ نه جِئندِي اُنِ ري.
جوڳين جي مرلين جا آلاپ مون لاءِ وڏو خزانو آهن. هو گفتگو کان پري آهن، وٽن ڳالهائڻ بنھ ڪونهي. جن کي روحاني مستي حاصل آهي، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
6
جان ڪِي مُون کي ني، پَڳہ پائي پاڻَ ڏي؛
پَہَ پَرُوڙِيَمِ پَٿَ جا، مَنجھان ڪِينَرَ ڪي؛
هاڻي جي هِنئي، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
يا ته مون کي رسا وجھي، پاڻ سان وٺي وڃ. جوڳين جي ٽولي (جماعت) جا ڪيئي راز، مون سندن ساز مان پروڙيا. هينئر جي منهنجي دل ۾ وسي رهيا آهن، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
7
سَتُرُ سِڱِڙيُنِ سين، لَحظي لاٿائُون؛
ڪِينَرَ ڪُٺِي آهِيان، اُنِهِن جي آئُون؛
مُون کي مارِيائُون، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
هنن هڪ پل ۾ منهنجي اندر جو پٽ (پردو)، سڱين جي آلاپن سان هٽائي پري ڪيو. مان انهن جي واڄٽ جي وڍيل آهيان. مون کي هنن ڪهي فنا ڪري ڇڏيو آهي. هنن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
8
ميڙِيو ڀاڻُ ڀَرِيون ڪَيو، جوڳِي جَلائِينِ؛
سامِي سِڱِڙِيُنِ سين، خودِيءَ کي کائِينِ؛
هُو جي تارِ تَڳائِينِ، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
جوڳي سموري خوديءِ کي ڪٺو ڪري، ان کي ساڙيو ڀسم ڪيو ڇڏين. سامي سڱين سان پنهنجي هستيءَ کي نهوڙيو ڇڏين. هو جي وچ سير مان پار اُڪارين، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
9
پَسِيو آسَڻَ اُنِ جا، اُدُوها اَچَنِ؛
ڪِينَرَ ڪاپَڙِيُنِ جا، صُبُحَ تان نه سُڄَنِ؛
جي رائي منجِھ رَهَنِ، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
هنن جا آسڻ ڏسي، سوز جا اُڌما پيا اچن. ڪاپڙين جا تنبور، صبح جو سڻڻ ۾ نه ٿا اچن. جي رضا تي راضي رهن، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
10
آسَڻَ وَٽِ آهُون ڪَرِيان، وَسِ نه مُنهِنجي واتُ؛
لَڳُمِ لاهُوتِيُنِ جو، ڪِينَرَ مَنجھان ڪاتُ؛
هَلڻَ کي هَيهاتُ! آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
هنن جي آسڻ وٽ بيهي آهون ۽ دانهون پيئي ڪريان، ڇو ته منهنجو وات منهنجي وس ۾ نه آهي. لاهوتين جي رباب مان مون کي ڪات لڳو آهي. (سندن رباب مون کي ڪٺو آهي). افسوس! مان هلڻ کي حيران آهيان ۽ هنن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
11
وَٽِنِ ويٺِي آهِيان، ڏِسِيو ڪِينَ ڏِسان؛
جَنهِن جِهوئِي ناهِ ڪِي، سا ڪا سُونهَن سَندِيانِ؛
پَسِيو ڪِينَ پَسانِ، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
سندن سنگ ۾ ويٺي آهيان. کين ڏسڻ هوندي به کانئن سواءِ ٻيو ڪي ڪين ٿي ڏسان. سندن جا سونهن آهي، سا اهڙي آهي، جنهن جي مٽ ٻيو ڪي ڪين آهي. کين پسيو، ٻيو ڪي ڪين ٿي پسان. هنن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
12
بابُو بِيکارِي ٿِيا، اَڄُ نه آسَڻَ وَٽِ؛
خودِي کانـئِي هَلِيا، پيرُ نه لائي پَٽِ؛
”هَيءِ! هَيءِ!“ جنِين هَٽِ، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
بابو بيکاري (جوڳي) اڄ پنهنجي آسڻ تي نه ٿا ڏسجن. هو پنهنجي خوديءَ کي جلائي، پٽ تي پير نه رکي (ڇوھ مان) هليا ويا. جن جي آستان تي ”هاءِ! هاءِ!“ پيئي ڪريان، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
13
بابُو بِيکاري ٿِيا، ڀَڃِي ڇَڏِيائُون ڀاڻُ؛
نِسوروئِي نِينهَن جو، نانگَنِ وَٽِ نِڌاڻُ؛
سِرِکَنڊُ جَنين ساڻُ، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
جوڳي آڻ هوند وارا ٿيا ۽ خوديءَ کي ڀڃي پرزا پرزا ڪري ڇڏيائون. نانگن (جوڳين) وٽ سچي عشق جو نسورو خزانو آهي. جن کي پاڻ سان چندن (سراپا سڳنڌ) آهي، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
14
نانگا نانِيءَ هَلِيا، هِنگِلاجان هَلِي،
ديکِي تن دُوارِڪا، مَهيسِيُنِ مَلهِي؛
آڳَہُ جن عَلِي، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
جوڳي، جنگلاج ڏانهن هلي، ديويءَ (جنهن کي مسلمان ”ناني“ چون) جي درشن لاءِ ويا. هنن شو مهراج جي پوڄارين چوڄ پئي، دوارڪا جو تيرٿ ڀيٽيو. جن جو سونهو يا سردار حضرت علي آهي، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس. (جوڳي، شو مهراج کي مهايوگي ڪري ٿا مڃن ۽ صوفي، حضرت عليءَ کي سچي فقيريءَ جو سرچشمو تسليم ڪري، سندس اڳيان سر ٿا نوائين.)
15
پاڻَهِين ويٺا پاڻَ سين، پَرِ ۾ پَرِياڻِينِ؛
سامِي سَفَرِ هَلِيا، آسَڻُ اُجھائِينِ؛
رُخِصَتَ رُئارِينِ، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
هو پنهنجو پاڻ سان ئي ڳجھ ۾ رهاڻيون پيا ڪن. سامي، پنهنجو آسڻ سهيڙي ۽ سميٽي، سفر تي سنڀريا. اُهي جي موڪلاڻيءَ ويل اکين ۾ آب آڻايو ڇڏين، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس.
16
جُزو وِڃايو جوڳِـئين، ڪُلَّ سين آهينِ ڪَمُ؛
آسَڻُ جِنِ عَدَمُ، آءٌ نه جِئَندِي اُنِ ري.
جوڳين پنهنجي الڳ هستيءَ کي نابود ڪيو. سندن مقصد آهي ڌڻيءَ سان هڪ ٿيڻ (انسان ”جزو“ آهي ۽ ڌڻيءَ ”ڪل“. جزي جو ڪم آهي، ”ڪل“ سان هڪ ٿيڻ.) جن جو آستان، نيستي آهي، تن کان سواءِ مان نه جيئنديس،
وائي
سَندَڙِيانِ سِڱَڙِي، ڳالِھه ڳُجَھڙِي، مُون مارِيندي ڪَڏَهِين.
جا وَڄائِينِ جَتَڙا، نه تَنهِن نَڙَ جَهِڙِي؛
مُرلِيءَ کي جَنهِن ماتِ ڪَيو، نه تَنهِن تُلِ تُنبَڙِي؛
تارِيو جَنهِن توڏِيءَ کي، نه سو گِھنڊُ نه گِھنڊَڙِي؛
ڏارِيو جَنهِن ڏِياچَ کي، تَندُئان تَنهِن تِکَڙي؛
نه سِري، نه سِنڌُ ڪا، نڪا هِندُ هَهِڙِي؛
مِٺائِيان مِٺِي گَھڻو، چَوندا جن چَکَڙِي؛
وَنئُن اونائي اُنَ کي، ويہُ مَ، کَڻُ وِکِڙِي؛
بيخودِ بابُو سي ٿِيا، ٻُرَندِي جن ٻُڌَڙِي؛
جا ساراهيلَ سُبحانُ جِي، تَنهِن واکاڻُ ڪَهِڙِي؟
سَهَسين سُرودَنِ کي، پاڻان پوءِ وِجَھندَڙِي؛
گھانڊارَ مِرُون موهِيا، هِيءَ ماڙُهو مُهَندَڙِي؛
اَديون! عَبۡدُاللَّطِيفُ چئي، هِيءَ مُئا جِيارِيندَڙِي.
سامين سندي سڱڙيءَ ۾ جو ڳجھو راز آهي، سو مون کي ڪنهن ڏينهن ماري فنا ڪندو. جو نڙ جت وڄائيندا آهن، تنهن جھڙي اُها سڱڙي ناهي. اُنهي (سامين جي سڱڙيءَ) مرليءَ کي به شھ ڏني، سندس مٽ سرندو به ناهي. جنهن گھنڊ يا گھنڊڙيءَ جي آواز (ميهار جي مينهن کي پيل گھنڊن ڏانهن اشارو) سهڻيءَ کي تاري، درياهه پار ڪرايو. سو به ان جو ثاني ناهي. جنهن تند (ٻيجل جي رباب) ڏياچ جو سو وڍيو، تنهن کان به اها تکي آهي، ههڙو ساز نه سنڌ جي اُتر، نه پوري سنڌ ۾ آهي، نه وري ساري هند ۾ ئي
آهي. جن اُن جو لطف ورتو آهي، سي اُن کي مٺائيءَ کان به مٺو چوندا آهن. تو اُن جو سڏ اونائي هل، ويھ نه، پر وک کڻ، جن ان کي وڄندو ٻڌو آهي، سي سموري سرت وڃائي، سامي ٿيا. جا خود ڌڻيءَ جي ساراهيل آهي، تنهن جي واکاڻ ڪهڙي ڪري ڪهڙي ڪجي؟ اها سڱڙي انيڪ سازن کي پاڻ کان پوئتي وجھندڙ (شھ ڏيندڙ) آهي. وڏن گھنڊن مرن کي مست ڪيو، هيءَ ماڻهن موهيندڙ (مستان ڪندڙ) آهي. اي جيڏيون (شاھ لطيف ٿو چوي)، هيءَ مئلن کي جيئاريندڙ (نئين جان ڏيندڙ) آهي. (هتي شاھ ”انهد شبد“ ڏانهن اشارو ڪيو آهي، جنهن جو آلاپ مڙني سازن ۽ سرودن جي آلاپن کان وڌيڪ مٺو ۽ موهيندڙ آهي.)
داستان ٻيو
1
ڪَيَمِ ڪاپَڙِيُنِ جي، پَهرين ڏِينهن پَرُوڙَ؛
سَگھا ساعَتَ نه هڪڙي، چارئي پَهرَ چُورَ؛
سدائين سيَّدُ چئي، هونِ سناسي ۾ سُورَ؛
جوڳي ساڻَ ضَرُورَ، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
پهرئين ڏينهن، جوڳين جو سماءُ ويهي لڌم. هو هڪ پل به تندرست نه هئا. هو چارئي پهر (درد ۾) چڪنا چور ٿيا پيا هئا. شاھ صاحب ٿو چوي ته سنياسي هميشہ درد ۾ ٿا گھارين. جوڳين ڪنهن مصلحت سبب، جڳ ۾ لڪا وتن.
2
ويهي ويراڳِــيُنِ جو ٻِئي ڏِينهن ٻُڌُمِ حالَ؛
اُنِ جا ڌاڳا ڌُوڙِ ڀَڪُلِيا، جاڳوٽا زَوالَ؛
تن ڄاڻِي ڄَٽائُون ڇَڏِيُون، چوٽا چَڱِيءَ چالِ؛
ويچارا وُجودَ جِي، ڪَنهِن سان ڪَنِ نه ڳالِ؛
نانگا ٿِيا نِهالُ، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
ٻئي ڏينهن، ويراڳين جو حال ويهي ٻڌم. سندن ڪفنيون، مٽيءَ ۾ ميريون ۽ جٽائن ٻڌڻ جا رسا ڇنل هئا. هنن ڄاڻي ٻجھي جٽائون رکيون ۽ پنهنجا ڪيس (وار) سٺي ڍنگ سان ڇڏيا. هو ويچارا ڪنهن سان اندر جا حال نه ٿا سلين. نانگا (لنگوٽ پهريندڙ) درشن ڪري، سرها ٿيا ۽ جڳ ۾ لڪا وتن.
3
ٽِئين ڏينهن ٽِمڪائينِ، دُونهِيُون دائِرَنِ ۾؛
ميڙِيو ڪَڙِڄَ ڪاٺِـيُون، جوڳِي جَلائِينِ؛
سَندِيُون کامَڻَ خَبَرُون، آديسِيُنِ آهِينِ،
ڳُجُهه نه ڳالهائِينِ، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
ٽئين ڏينهن گول دائرن ۾ دونهيون ٿا ٻارين. جوڳي، ڪک ڪانا ۽ ڪاٺيون ميڙي، آگ ٿا ٻارين. جوڳين کي جلڻ (سچي عشق ۾ پچڻ) جون خبرون آهن. هو راز نه سلين ۽ جڳ ۾ لڪا وتن.
4
چوٿين ڏِينهن چَوگانَ ۾، ڪَنهن جَنهن پَہ پِيا؛
وَهَمَ پِرِيان جي وَڍِيا، تن ۾ ڪُوڙَ ڪِها؟
اندَرِ آديسِيُنِ کي، اَچَنِ جوشَ جِها؛
سامِي سونُ ٿِيا، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
چوٿين ڏينهن براڳڻ تي (ڪنڌ نوائي) ڪنهن ڳوڙهي ڌيان ۾ پيا. هو هي محبوب جي خيال ۾ ڪٺا پيا آهن، تن ۾ طلسم بازيون ڪهڙيون؟ آديسين جي اندر ۾ جبرا جوش ٿا اُٿن. سامي پاڻ پچائي سون ٿيا. (غير ڪڍي سچ ٿيا) ۽ جڳ ۾ لڪا وتن.
5
ڪَنهن جَنهن پُورَ پَچائِيا، پَنجين ڏِينهن پَئِي؛
اَندَرِ آديسِيُنِ کي، سُورَنِ شاخَ ڪَئِي؛
مُحَـبَتَ جي ميدان ۾، لاشَڪُ پِيا لَهِي؛
تن کي ساري راتِ، سيَّدُ چئي، گُوندَرَ ساڻُ گَــئِي؛
ڪَريو سيڻَ سهي، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
پنجين ڏينهن جوڳين کي اهڙي ڪنهن خيال پچائي ڪباب ڪيو، جو سندن اندر ۾ دردن اچي ديرو ڪيو. هو بيشڪ عشق جي پڙ ۾ لهي پيا. شاھ صاحب ٿو چوي ته: اُنهن جي سموري رات، غم ۾ گذري. هو پنهنجا پرين پرکي (پرينءَ جو درشن پائي) جڳ ۾ لڪا وتن.
6
پِيا ڪَنهِن پَرياڻَ ۾، ڇَهين ڏِينهن ڇَڻِي؛
اَندَرِ آديسِيُن کي، ڌُريان ئِي ڌڻِي؛
ٻَرِي ٻاجھارا ڪَيا، کانـئِي خاڪَ کڻِي؛
پِنِيو پَنجَ ڪَڻِي، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
ڇهين ڏينهن جوڳي پاڻ کوهي، ڪنهن ڌيان ۾ پيا. آديسين جي اندر ۾ اصل (آد يا ازل) کان ئي سائين پيو وسي. هو سڙيل رک (ڀڀوت) لائي، جلي ڪومل ٿيا. هو ان جي مٺ جي بيک مڱي، جڳ ۾ لڪا وتن.
7
سَتين ڏِينهن، سَيَّدُ چئي، ڌاڄا ڌوتائُون؛
اُڀِي اَلَکَ سامهُون، ٻانهُون ٻَڌائون؛
وَڏِيءَ ڪَنهن وِلاتِ جا، اُهُڃَ آندائُون؛
رُوحُ پَنهنجو رامَ سين، پَرِ ۾ پُوتائُون؛
کَـڻِيو کِدائُون، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
ستين ڏينهن شاھ صاحب ٿو فرمائي ته ”ڪفنيون ڌوتائون. اُٿي بيهي، مالڪ اڳيان ادب ۾ ٻانهون ٻڌائون.“ اُنهن ڪنهن وڏي ولايت (نوکند يا افضل ولايت) جا نشان پتا آندا. هنن پنهنجي آتما، ڳجھ ۾ رام (ايشور) سان سبي ڇڏي! هو گودڙيون کنيو، جڳ ۾ لڪا وتن.
8
اَٺين ڏِينهن، اُڀِي وِيا، جوڳِي جاءِ بَجاءِ؛
سا پَرِ سامِي سکيا، جا پَرِ جوڳَ جُڳاءِ؛
ويروتارَ وُجودَ ۾، اُنِ کي رامُ رَهيوئِي آهِ؛
ڪَنهن جَنهن ڪمائِي لاءِ، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
اٺين ڏينهن جوڳي اُٿي ويا ۽ جاءِ بجاءِ گھميا. سامي اُها ريت سکيا، جا جوڳ کي سونهي (جوڳ جي شان وٽان آهي.) انهن کي اندر ۾ هميشہ رام ئي پيو وسي. هو ڪنهن وڏيءَ ڪمائيءَ لاءِ، جڳ ۾ لڪا وتن.
9
نائين ڏِينهن نيڻانِ، اوجاڳي اُجارِيا؛
سَٻاجھي ٻاجَھ ڪَئي، سُڃاڻي سيڻانِ؛
جِتي نَظَرُ ناٿَ جو، اُتي اوتارانِ؛
اِهي اُهُڃاڻانِ، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
نائين ڏينهن، سندن نيڻ اوجاڳي ڪيا. ٻاجھاري سائينءَ کين سڃاڻي ( پرکي) مٿن مهر ڪئي. جتي ايشور جي نگاھ (مالڪ جي نظر) آهي، تتي سندن آستان آهن. اهي سندن نشان آهن، هو جڳ ۾ لڪا وتن.
10
ڏَهين ڏِينهن ڏِکَ ٿِيا، پِرِينءَ پاٻوهِيا، پَسُ؛
وَرقَ جي وِصالَ جا، سي واري ڪيائُون وَسُ؛
لَڌائُون، لَطِيفُ چئي، سَندو گُروءَ گَسُ؛
جوڳِـيُنِ کَٽِيو جَسُ، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
ڏهين ڏينهن ڏس! ته هُو ظاهر ٿيا، ڇو ته پرينءَ کين سرخرو يا مرڪندڙ ڪيو. ميلاپ جا ڪاغذ پٽ ورائي، هنن پنهنجي قبضي ۾ ڪيا. هنن گروءَ جي مارڳ ڳولي لڌو. جوڳين جس کٽيو (سرخرو ٿيا)، هو جڳ ۾ لڪا وتن.
11
وَريو ويراڳِـيُنِ جو، ڪارِهين ڏِينهن ڪَرَمُ؛
جوڳِـيُنِ جاٽائُون پُنِيُون، هَلِي وِيا حَرَمُ؛
دائِم جَھـلِيو دَمُ، لِڪا ڀُڻَنِ لوڪَ ۾.
يارهين ڏينهن، سنياسين جو ڀاڳ وريو. جوڳين جون ياترائون (زيارتون) سجايون ويون ۽ هو وڃي پوتر تيرٿ (آستان) ۾ وارد ٿيا. هو هميشہ ماٺ ۾ رهيو، جڳ ۾ لڪا وتن.
12
مَنَ مُرادون پُنِيُون، ٻارِهين ڏِينهن ٻَـئِي؛
جوڳِي اِنَ جاٽا کي، ٿي سِڪِيا سَڀيئِي؛
سَمانا سيئِي، جي گُـرَ گَڏِجِي آئِيا.
ٻارهي ڏينهن سندن دل جون ٻئي مرادون پوريون ٿيون. مڙيئي جوڳي، انهيءَ زيارت لاءِ سڪيا ٿي. مانائتا اُهي ٿيا، جي پنهنجي گروءَ سان سنمک ٿي آيا. (جوڳي، آتمڪ منزل تي به پهتا ۽ گروءَ جو درشن به ڪيائون.)
داستان ٽيون
1
سَدائِين سَفَرَ ۾، رَمَنِ مٿي راهَ؛
پُرَنِ پُورَبَ پَنڌَ ڏي، مَنجِهه موالِي ماهَ؛
جنِ اَلَکَ سين آگاهَ، هَلو! تَڪِيا پَسُون تِنِ جا.
سامي هميشہ سفر ۾ ٿا رهن ۽ پنهنجي مارڳ تان هلندا ٿا هلن. اُهي بيخود بيراڳي ديسان ديس گھمندا، روحاني ولايت ڏانهن هلندا ٿا رهن. جن جي سائينءَ سان سڃاڻپ آهي، هلو ته تن جا آستان ڏسون!
2
نِڪرُ ناهِ ڪُلهي ڪَري، هو مَ هُوندَنِ جِيئَن؛
لاهُوتِي، لَطِيفُ چئي، هُونِ نه آديسِي اِيئَن؛
سي ڪاپَڙِي ڪِيئَن، جي ڌارِين تَعَلُقُ تِرَ جيتِرو؟
تون ”ناھ“ (نيستي) ڪلهي ڪري (ساڻ کڻي) نڪر، ۽ هستيءَ يا سمر وارن وانگر نه ٿيءُ. لاهوتي ۽ آديسي فقير، اهڙي نموني نه هوندا آهن. (هستي يا خودي ساڻ نه کڻندا آهن.) اُهي ڪاپڙي ڪيئن چئبا، جن جو رتيءَ جيترو به جھان سان لاڳاپو آهي؟
3
ڪَنَ ڪَٽَ، ڪاپَٽَ، ڪاپَڙِي، ڪَنوٽِيا ڪَنَ چِيرَ؛
سَدا وِهَنِ سامُهان، عاشِقَ اُتَرَ هِيرَ؛
تَسا ڏيئِي تَنَ کي، ساڙِيائُون سَرِيرَ؛
جي فَنا ٿِيا فقِيرَ، هَلو! تَڪِيا پَسُون تِنِ جا.
ڪاپڙي، ڪن چيرائيندڙ، ڪن وڍيل ۽ ڪن چيريل (ڪنن ۾ ڪنڍل پائيندڙ) آهن. اُهي ڌڻيءَ جا عاشق، ھميشہ اُتر جي ٿڌي ولھ سامهون ٿا وهن. هنن پاڻ کي تيسيا ڏيئي، پنهنجن جسمن کي سڪائي ڇڏيو آهي. جي فقير ڌڻيءَ ۾ لئي ٿيا پيا آهن (يا جي نابوديءَ کي رسيا آهن)، تن جا هلو ته آستان ڏسون!
4
سامِي کامِي پرِينءَ لَءِ، ڪُسِي ٿِيا ڪَبابُ؛
جَهِڙو ڏِسَن ڏوهَ کي، تَهِڙو تِنِ ثَوابُ؛
اوتِين اَرِتي گاڏُئون، مَنجھان اکِيُنِ آبُ؛
سَندو ذاتِ جَوابُ، تُون ڪِئَن پُڇِين تِن کي؟
جوڳي پنهنجي جانب لاءِ جلي ڪباب ٿا ٿين. هو جھڙو پاپ کي ٿا ڏسن، تهڙو پڃ کي، (هنن جي نظر ۾ ڏوھ ۽ ثواب ساڳيا آهن.) هُو پنهنجن نيڻن مان رت گاڏئون پاڻي (رت جا ڳوڙها) ٿا ڳاڙين. تون انهن کان ذات پات جو ڪهڙو ٿو حساب ڪتاب پڇين.؟
5
سامِيُنِ سِڱُ ڪُلَهَنِ تي، سَنگُ مِڙوئِي سُورُ؛
ڪَهَندا وِيا ڪابُلَ ڏي، ڪو جو پِيَڙُنِ پُورُ؛
مَڙهِيءَ جو مَذِڪُورُ، ڪالَھه ڪَندا وِيا ڪاپَـڙِي.
سامين کي ڪلهن تي سڱڙيون (وڄائڻ جون) آهن ۽ هنن لاءِ ڪابه صحبت هڪ آزار آهي. هنن کي اهڙو ڪو جولان آيو، جو هو ڪابل (روحاني منزل) ڏانهن ڪاهيندا هليا. ڪاپڙي ڪالھ مڙهيءَ (جوڳين جي آستان) جو ذڪر ڪندا ويا.
6
سامِي! مَڙهِي سَندِياءِ، سامُهِين مون سيلَهه ٿِي؛
سا تان ڪُہُ اَڏياءِ، جان نانگا وَڃِين نِڪِرِي؟
اي سامي! تنهنجي هوءَ سامهون بيٺل مڙهي، مون کي ڪنڊا ٿي پئي لڳي. (ڇو ته جوڳي پنهنجي مڙهي خالي ڪري ويو هو.) اي نانگا! اُها مڙهي تو اڏي ڇو، جو پوءِ اُن مان نڪري هليو وئين؟ (شاھ کي شايد ڪنهن جوڳيءَ جي جدائي سهڻي پيئي يا سندس اشارو شاھ عنايت ڏانهن هجي.)
داستان چوٿون
1
جي ڀانـئِين جوڳِي ٿِيان، ته سَڱَ سَڀيئي ڇِنُ؛
وڃِي دَرِ دوسَتَنِ جي، نانگا! ڪِيمَ نِنُ؛
پَٽِ تِنِين جي پِنُ، جِنِ ٻُجِھي نه ٻُجھيو.
جي چاهين ته جوڳي ٿيان ته مڙيئي ناتا ٽوڙ. اي نانگا! دوستن جي در تي وڃي، رودن نه ڪر. تون سنياسين جي اُنهيءَ ٽوليءَ کان وڃي روحاني دولت پن جن راز پروڙي به ڄڻ نه پروڙيو. (جن روحاني راز پروڙي به ائين ڏيکاريو ڄڻ ته نه پروڙيائون.)
2
جي ڀانـئِين جوڳِي ٿِيان، ته سَڱَ سَڀيئِي ٽوڙِ؛
جي ڄاوا نه ڄاپَندا، جِيُّ تنِين سي جوڙِ؛
ته تُون پَهُچِين توڙِ، مُحَـبَّتَ جي مَيدانَ ۾.
جي چاهين ته جوڳي ٿيان ته مڙئي ناتا ڇن. جي نه ڄاوا ۽ نه ڄمندا (اُهي جوڳي، جي جنم ۽ مرڻ کان اڳتي يا آزاد آهن) تن سان لنؤ لڳاءِ يا اُنهن سان صحبت جو پيچ اڙاءِ ته تون محبت جي ميدان ۾ وڃي آخرين منزل کي رسين.
3
جي ڀانـئِين جوڳِي ٿِيان، ته مَنُ پُوري، منجِھ مارِ؛
دائِمُ دُونهِين دِلِ ۾، مَنَ سين مالِها وارِ؛
سَہُ سَڀَڪا آرِ، آگي جي اَدَبَ سين.
جي چاهين ته جوڳي ٿيان ته من کي وس ڪري، اُن کي اندرئي ماري مات ڪر. پنهنجي دل ۾ هميشہ دونهين دکاءِ ۽ من سان مالها ڦيراءِ (دل ۾ ئي جاپ جپ). خدا جي هر هڪ مرضي ادب سان سر تي سھ.
4
جي ڀانـئِين جوڳِي ٿِيان، ته ڪِين پيالو پِيُّ؛
ناهِ نِهاري هَٿِ ڪَري، ”آءٌ“ سين اُتِ نه ڀِيُّ؛
ته سَندو وَحۡدَتَ وِيُّ، طالِبَ! توڙان ماڻـئِين.
جي چاهين ته جوڳي ٿيان ته نيستيءَ (پاڻ وڃائڻ) جو پيالو پيءُ. تون نيستيءَ کي چتائي هٿ ڪري، خوديءَ سان اُتي نه بيھ ته، اي طالب! (جڳياسو!) تون هيڪڙائيءَ جو سمورو وڻج يا چمن ماڻين.
5
جي ڀانـئِين جوڳِي ٿِيان، ته مُنهَن ۾ مُنڊا پاءِ؛
ڪَنين ڪِينَ وِڃائِيو، جِنِ ۾ ڪوڙين ڪَڪَرَ وِڌاءِ؛
ڇَڏِ چادَرَ، ٻَڌُ چَمِڙا، جُتِي تو نه جُڳاءِ؛
ته سامِيَڙا! سَندِياءِ، گُـرَ وَٽِ گِلا نه ٿِئي.
جي چاهين ته جوڳي ٿيان ته (ڪنن جي بدران) مُک (منهن) ۾ ڇلا پاءِ (سُن اختيار ڪر). ڪنن تنهنجو ڪي ڪين وڃايو آهي، جن ۾ سهسين چير وڌا اٿيئي. چادر کي ترڪ ڪر ۽ سرير (ساھ) تي چم جا ٽڪر ٻڌ. جُتي پائڻ به توکي نه جڳائي. اي سامي! ائين ڪر ته گروءَ وٽ تنهنجي گھٽتائي نه ٿئي.
6
جوڳِـيُنِ جوڳُ جُڳاءِ، جوڳُ پِڻُ سُونهي جوڳِيين؛
جوڳِـيُنِ سَندِي جانِ ۾، ڳُجُھ ڳُجھاندَرُ آهِ؛
هاءِ! مُونهِين کي واءِ! جا آءٌ جوڳُ نه سِکي.
جوڳين کي جوڳ ڪمائڻ جڳائي ۽ جوڳين کي ئي جوڳ سونهي. جوڳين جي جيءَ ۾ اونهو راز سمايل آهي. هاءِ! افسوس منهنجي حال تان، جو مان جوڳ ڪمائڻ نه سکيس (هتي شاھ ڏيکاري ٿو ته جوڳ ڪمائڻ هڪ ڪٺن ڪم آهي، جو جوڳيسرن کان ئي ٿيندو، نه ٻئي ڪنهن کان.).
7
جوڳَ نه جوڳو تُون، ڪَرِين پَچارُون جوڳَ جُون؛
هِڪِڙو پَنڌُ پِرِيُنِ جو، ٻِي تُنهنجِي ڀُون؛
سامِي سيڻَنِ ڏُون، رُئَندا ئِي رَتُ وِيا.
تون جوڳ ڪمائڻ جي لائق ئي ناهين ۽ ڳالهيون پيو جوڳ جون ڪرين! سپرينءَ ڏانهن راھ هڪڙي ته تنهنجو پنڌ وري ٻئي پار آهي. (تون پوري روحاني واٽ تان نه ٿو وڃين، پر اُن تان ٿڙي، ٻئي پاسي وڃي پيو آهين.) سامي، سپرين ڏانهن، رت جا ڳوڙها ڳاڙيندا ويا.
8
جوڳِي هُونِ نه جِئَرا، پائي جوڳُ مَ جِيُّ؛
هارِيا! هِنِ ڪَنَنِ سين، سُڻُ سَنِيهو اِيُّ:
”وِڃائي وُجُودَ کي، پاڻان پاسي ٿِيُّ“؛
هَڏَهِين ڪونهي هِيُّ، اَسارا! ”آءٌ“ چَوِين!
جوڳي جيئرا نه هوندا آهن (مرڻ کان اڳ مئل هوندا آهن)، تون جوڳ ڪمائي، جيئرو نه رھ، (جيئڻ وارين سڌن ۾ نه پؤ.). اي مورک! تون هنن ڪنن سان هي نياپو ٻڌ: ”تون پنهنجي هستيءَ کي وڃائي، ”پاڻ“ يعني خوديءَ کان پاسو يا ڪنارو ڪر.“ هن وجود کي هرگز هستي ناهي. (ڪنهن کي به سواءِ رب جي، هستي ناهي.) اي غافل! تون ”آءُ“ پيو چوين! (تون خودي ٿو ڏيکارين!)
9
جان ڪي جوڳِي ٿِيُّ، نا ته نِرڄا! وَنئُن نِڪِري؛
ڪوهُ ٿو ڪَنَ ڪَپائِين، جان نه سَهِين سِيُّ؟
ڀَڄُ! پَراهُون ٿِيُّ، مَتان ٻِيا لَڄائِيين.
يا ته صحيح معنيٰ ۾ جوڳي ٿيءُ، نه ته اي نرلڄا! هتان (جوڳين جي پنٿ مان) نڪري وڃ. تون ڪن ڇو ٿو چيرائين، جيسين ٿڌ (جوڳ جي جفا) نه سهي سگھين.؟ تون ڀڄي پري ٿيءُ. متان ٻين جوڳين کي لڄائين. (متان سچن سنياسين جو نالو ٻوڙين.)
10
جوڳِي ٿِيَنِ نه يارَ، ڪَنهِين سين قَرِيبُ ٿِي؛
مان مُلاقِي اُنِ سين، جَنِ پُورَبَ جي پَچارَ؛
اَٺَـئِي پَهَرَ اُنِ جِي، آهِ نانِيءَ ڏانهَن نِهارَ؛
لائي وِيا لَطِيفُ چئي، اَندَرَ مَنجَھ اَپارَ؛
سامِيُنِ ساڻُ، سَتارَ! لاهُوتِي لالُ ٿِيان.
جوڳي ڪنهن سان به پيوند يا ناتو رکي، ان جا يار نه ٿا ٿين. مان اُنهن جو سڃاڻو آهيان، جن کي روحاني پنڌ جي لنؤ لڳل آهي. اُنهن جي نظر اٺئي پهر هنگلاج جي ديويءَ ڏانهن آهي. منهنجي دل ۾ اُهي بيحد اُڪير جاڳائي ويا. اي پرور! شل سامين جي صحبت ۾ رچي لال ٿيان ۽ لاهوت جي منزل ماڻيان.
11
گولا جي گِراهَ جا، جُوٺا سي جوڳِي؛
ڦِٽَلَ سي ڦوڳِي، جِنِ شِڪَمَ سانڍِيا.
اُهي جوڳي، جي ڀوڄن (طعام) جا ٻانها (پوڄاري) آهن، سي ڪوڙا چئبا. جن پيٽ جي پرورش ڪئي، سي بگڙيل ۽ ڦوڳ جهڙا خسيس چئبا.
12
ڪَنَ ڪورائي، ڪاپڙِي، جِندا! ٿِيُّ مَ جوءِ؛
سِرَ سِپاهِيُنِ وِڪيا، سو ڪِ نه، سامِي! سوءِ؛
جيڪِي پُڇِين، پُڇُ سو، گُنگا نِيَنِ نه گوءِ؛
وَڃُ لاهُوتِي لوءِ، عِجِزَ کي آجو ڪَري.
اي ڪاپڙي! تون ڪن ڪپائي، جيئري جاڳندي زال نه ٿيءُ. پنهنجا سر ته سپاهين به وڪڻي ڇڏيا آهن. (سهسائي ڇڏيا آهن). اي سامي! ڇا تو اِهو نه ٻڌو آهي، جيڪي پڇين، سو پڇ، ڇو جو نه پڇندڙ، ڪڏهن به روحاني بازيءَ ۾ اڳتي نه ٿا وڃن. اي لاهوتي! تون نهٺائيءَ کي اڳيان ڪري، روحاني ديس (افضل ولايت) ۾ وڃ.“
13
نِسوروئِي نِينهَن جو دِلِ ۾ دُودُ دُکاءِ؛
آڻي آڳِ عِشقَ جِي، ٻاري جانِ جَلاءِ؛
جِندا! اِيئَن جُڳاءِ، جِئَن آتَشان آبُ ٿِئي.
دل ۾ نسورو نينهن جو دونهون دکاءِ، عشق جي باھ ٻاري، اُن ۾ پنهنجي جان آڻي جلاءِ. اي جيئرا جيو! توکي ائين ڪرڻ جڳائي، جئن باھ مان ڦري پاڻي ٿئي.
14
هُو جي ڪَنَ ڪَپارَ جا، سُوڌو سو نه سُڻِينِ؛
اَندَرِ جي آهِينِ، سُڻُ سَنِيهو اُنِ سين.
جو هي مٿي وارا ڪن اٿيئي، سي صحيح طرح ٻڌن نه ٿا. اندر ۾ جي ڪن آهن، تون انهن سان پيغام ٻڌ. (باطني ڪنن سان روحاني نياپو سڻ.)
داستان پنجون
1
مُونا طُور سِينا، سَندا سَنياسِيُنِ؛
پُورَبِ کَنيو نه پاڻَ سين، بُودُ بيراڳِـيُنِ؛
رِدا آهي رازَ جِي، اَوڇَڻُ آديسِيُنِ؛
قُربُ ڪاپَڙِيُنِ، نَهَن چوٽِيءَ سِيئَن ڍَڪِيو.
جوڳين جا گوڏا، طور سينا جبل (جتي حضرت موسيٰ، خدائي روشني ڏٺي ۽ خدا سان ڳالهايو) مثل آهن. (هو مونن ۾ منهن وجھي، خدائي جلوو پيا پسن.) هن ويراڳين، پورب يعني روحاني منزل ڏانهن ويندي، پاڻ سان خودي يا هستي نه کنئي. آديسين کي روحاني ڳجھارت جي چادر ويڙهيل آهي. ڪاپڙين، پاڻ کي سچي لنو سان، ننهن چوٽيءَ تائين ڍڪيو.
2
مُونا جن مِحِرابُ، جُسو جامِعَ تِنِ جو؛
قِبِلي نُماءُ قَلۡبُ ڪري، تَنَ کي ڪَيائُون طَوافُ؛
تَحۡقِيقَ جِي تَڪِبِيرَ چئِي، جِسمان ڪَيائون جوابُ؛
تِنِ ڪَهِڙو ڏوهُ حِسابُ، جن هِنئَڙي هادِي حَلُ ٿِيو.
جن جا گوڏا ئي محراب (مسجد ۾ قبلي طرف ڪمان، جتي امام بيهندو آهي) آهن، تن جو بدن ئي وڏي مسجد (عبادتگاھ) آهي. هنن پنهنجي دل کي قبلو (سجدي جي جاءِ خاص ڪري ئي مڪو شريف) ڏيکاريندڙ ڪري، پنهنجي جسم جي چوگرد ڦريو آهي ۽ جئن حاجي ڪعبي شريف جي چوگرد طواف ڪندا آهن.) هنن حقيقت جو نعرو هڻي، پنهنجي تن کي جواب ڏنو. (هنن سچ پٺيان لڳي، تن کي تسيا ڏنا.) اُنهن کان ڏوهن جو ڪهڙو پڇاڻو ٿيندو، جن جي من ۾خدا سمايو پيو آهي.؟
3
مُنهُن مِحِرابُ پِرِينءَ جو، جامِعَ سَڀَ جَهانُ؛
فَرَهِيءَ تان فُرقان جِي، ڪاٽِيائون قُرآنُ؛
اُڏامِي اُتِ وِيو، عَقُلُ ۽ عِرفانُ؛
سَڀوئِي سُبحانُ، ڪاڏي وڃِي نِيَتِيان.
محبوب جو منهن ئي محراب (مسجد جي سڳوري ڪمان) آهي ۽ سارو جھان هڪ عظيم مسجد (سجده گاھ) آهي. ( جتي سجدو ڪر، تتي صاحب جو حضور آهي.) هنن (ڪاملن) پنهنجي سچ ۽ ڪوڙ جي وچ ۾ فرق ڏيکاريندڙ تختيءَ (قلب يا لوح محفوظ) تان پاڪ ڪتاب جو دؤر ميساري ڇڏيو (ڇو ته هو شريعت جي منزل کان مٿي چڙهي ويا.) اُتي (انهيءَ منزل تي) عقل ۽ علم پر ڪري اُڏامي ويا. جيڏانهن تيڏانهن رب جي ساراھ آهي، ڪٿي وڃي نماز ۾ سر جھڪايان!.
4
مَنجِهه مُحَـبَتَ مَچُ، ٻَهَر ڌُوڌا ڌُوڙِ سين؛
ڇَڏِيائُون چُرَ لَهِي، ڪُوڙُ، ڪُلکَڻُ، ڪَچُ؛
اَوَڳُڻَ اوڏا نه ٿِيا، ڳُڻُ ڪَيائُون ڳَچُ؛
جِئَن سَڙَنِ، تِئَن سَچُ، جِئَن سَڙَنِ، تِئَن سَنَرا.
سندن اندر ۾ محبت جو مچ پيو ٻري ۽ ٻاهران ڀڀوت سان ڀريل باھ ڌنويندڙ پيا لڳن. هنن عفا (ايڪانت جو آستان) هت ڪري، ڪوڙ، ڪلڇڻ ۽ دغا کي ترڪ ڪيو. هُو اوگڻ جي ويجھائي نه ويا ۽ اڪيچار گڻ پرايائون. جئن جلن (نينهن جي آتش ۾ پچن). تئن سچ (سون جيان خالص) ٿين. جئن سڙن (ڪشالن سان پاڻ کي پچائين)، تئن سرها لڳن.
5
ڪيهي ڪامَ ڪاپَڙِي، ٿا اَهڙِي رَوَشِ رَوَنِ؟
نڪا دِلِ دوزَخَ ڏي، نڪِي بِهِشتُ گُهرَنِ؛
نَڪو ڪَمُ ڪُفارَ سين، نَڪا مُسلمانِي مَنِ؛
اُڀا اِيئَن چَوَنِ، ته پِرين ڪَجو پانهِنجو.
سنياسي، ڪهڙي ڪارج يا مقصد لاءِ اهڙي هلت ٿا هلن؟ سندن دل ۾ نه ڪڏهن دوزخ (نرڳ) جو خيال اچي، نه هو ڪڏهن بهشت (سرڳ) ئي گھرن، نه سندن واسطو ڪفر سان آهي، ۽ نه سندن من ۾ مسلماني يا اسلام ڏانهن رغبت آهي. هُو ائين بيٺا چون ته ”پنهنجي محبوب (رب) کي ريجھائي، پنهنجو ڪجو.“ (جوڳي ڪنهن به ڌرم يا مذهب جا ناهن ۽ رڳو الله جا پوڄاري آهن.)
6
نا اُميدي آجِڪو، اَوڇَڻُ آديسِيَنِ؛
سَدا سُکِ وَسَنِ، طالبَ اوءِ تَقدِير جا.
جوڳين جو اوڇڻ (چادر) نااُميدي آهي (جوڳي هو ڪنهن اميد يا تمنا کي ترڪ ٿا ڪن). اُهي جڳياسو (طالب) هميشہ قسمت جي ڪئي تي راضي ٿي، سک آنند ۾ ٿا گھارين.
7
نا اُميدي آجِڪو، اَوڇَڻُ آديسِيُنِ؛
ڪَڏَهِين تازِيءَ پُٺِ تي، ڪَڏَهِين هيٺ هَلَنِ؛
سامِيَڙا سَمُونڊَ ۾، تنبي جِئن تَرَنِ؛
جي واڳوءَ واتِ وڃَنِ، ته ڪُسَنِ، ڪُڇَنِ ڪِينَ ڪِي.
جوڳين جو اوڇڻ (چادر) نا اُميدي (مڙني ترشنائن جو تياڳ) آهي. هو ڪڏهن تازي گھوڙي تي سوار آهن. ڪڏهن پٽ تي پنڌ ٿا ڪن (هنن لاءِ اوج توڙي زوال ٻئي هڪ آهن.) سامي هن سنسار جي ساگر ۾، تنبي وانگر ٿا ترن (هنن کي دنيا جي ساگر ۾ نه لهر نه لوڏو). جي واگھوءَ جي وات ۾ وڃن ته به زبان مان حرف نه ڪڇن (هو ڪهڙي به آفت هيٺ اچن ته به نه ڪرڪن نه ڪنجھن.).
8
لالَ ڪي لالُ ٿِيا، لالُ لَنگِھيو جَنِ؛
عَدَمَ جي اوڙاهَ تي، ڪَيا آسَڻَ آڌوتِيَنِ؛
گَردانِيو گُنگَنِ، گِردابَ کي گِيانَ سين.
اُهي ڪي ٿورا هيري جهڙا سچا فقير، روحاني رنگ ۾ رچي لال ٿيا، جن وٽان بي بها پرين اچي لنگھيو (جن الک جو درشن ڪيو.) هنن ويراڳين، نيستيءَ جي اوڙاھ ۾ پنهنجا آستان اڏيا آهن (خوديءَ کي ٻوڙي فنا ڪيو اٿن.). هنن سن لڳلن (ماٺ ۾ گھاريندڙن). ڪن (نفس) کي، معرفت سان ولوڙيو (هنن نفس کي گيان سان نهوڙي مات ڪيو).
9
وِلهُون، ويلا، واوَ، جوڳِـيُنِ جَھـلِيا جانِ ۾؛
اَجھو رِءَ اَللهُ، ڪونهي ڪاپَڙِيُنِ جو.
جوڳين پنهنجي جيءَ مٿان سرد هوائون، ڏکيا وقت ۽ ٿڌيون ڪوسيون سٺيون. ڪاپڙين جو سواءِ الله جي ٻيو ڪو اجھو ڪونهي.
10
نا مُرادِي نِجُھرو، عَدَمُ اوتارونِ؛
رَضا راڄُ سَندونِ، مُورُ نه مَڱَنِ ڪِي ٻِيو.
سندن جھوپڙي آهي نامرادي (خوهشن جي نابودي) ۽ سندن اوتارو آهي نيستي (پاڻ وڃائڻ). رضا تي راضي رهڻ (ڌڻي جي ڪئي تي راضي رهڻ)، سندن راجائي آهي. (هو نيستي ۽ تسليم اختيار ٿا ڪن.)
داستان ڇهون
1
ڪَنهِن جنهِن ڪُٺا ڪات، جِئَن سامِي مُورُ نه سَنرا؛
ڏِينهان ڏکِي ڏِيلَ ۾، سُورُ سَڄائِي راتِ؛
سَندي جوڳِيان ذاتِ، جِيجان! هوءِ جَڏائڙِي.
سامي اهڙي ڪنهن ڪات سان ڪٺل آهن، جو هو هرگز سرها نه ٿا ڏسجن. ڏينهن جو هو جسم ۾ جھريل آهن ۽ سموري رات درد ۾ ٿا گهارين. اي جيجل! جوڳين جي ذات اگھي آهي. (جوڳي، عشق جي پيڙا ۾ ورتل آهن).
2
رُوح ۾ رَهِيُنِ رامُ، ٻَهرِ ٻولِينِ ڪِي ٻيو؛
پِيالو پُرُ ڪري، جوپَ پِيتائُون جامُ؛
تِهان پوءِ تَمامُ، تنِ تَڪيا تاڪي ڇَڏيا.
سندن روح ۾ رام جو ئي واسو آهي ۽ ٻاهران ڪجھ ٻيو پيا ڳالهائين. هنن پريم جو پيالو ڪناتار ڀري، ان مان جھجھو ئي پيتو. تنهن کان پوءِ هنن پنهنجا سمورا آسرا يا اوتارا پوري ڇڏيا (دنيا جي مڙني وسيلن تان هٿ کڻي ڇڏيائون).
3
مَٿا مُوءِ ٿِيانِ، سَدا سُوئِيتا ڪاپَڙِي؛
ڪوٺي ڪَنهِن نه پُڇِيا، ڪي اَندَرِ اَندوهِيانِ؛
جيڪا ڄَمارانِ، سا مَنجِھ گُوندَرَ گُذرِي.
جوڳين جا مٿا، جٽائن سان ويڙهيل آهن ۽ هو هميشہ ماتم ۾ ٿا گھارين. ڪنهن به کين سڏي کانئن نه پڇيو ته کين اندر ۾ ڪهڙي جھوري آهي. جيڪا به سندن حياتي آهي،
سا سموري ڏک ۾ ٿي گذرين.
4
ويٺي جَنهِين وَرِهَ ٿِيا، مَٿي سين ميري؛
اَکِيون جَنهِن جُون اَلَکَ ڏي، ڀُون ڏي نه ڀيري؛
ڪاراڻِيان ڪَڪا ٿِيا، ڄَراٽِيا ڄيري؛
لُڙِڪَ لال لَطِيفُ چئي، ڪنبي ۽ ڪيري؛
نِينهُن نه نِبيري، سُورَ چَرندي سَنَرو.
جنهن کي ڌوڙ ڀريل مٿي سان ويٺي، ورھ گذري ويا. جنهن جا نيڻ سائينءَ ڏي وريل آهن ۽ دنيا ڏانهن نه ٿو ڦيري. هن جا وار، ڪارن مان ڦري ڪڪا ٿيا، ڇو جو باھ کان لهسيا. هي سچو عاشق (لال) الک کان ڊڄي پيو ۽ ڳوڙها پيو وهائي. هو پنهنجو نينهن نه ٿو ڇني ۽ غم ۾ گھاريندي به سرهو آهي.
5
نانگَنِ ڪِينَ نَمايو، ناٿُ نَمايو نِينهَن؛
مَڙِهِنِ اُٺا مِينهَن، جوڳِيان سَندِيءَ ذاتِ کي.
نانگن (جوڳين)، مهيشور کي ڪين نمايو (جوڳين ڇڪيو)، پر هنن جي پريم کيس نمايو. (سندس پريم، ناٿ کي ڏانهن ڇڪيو.)
6
نَڪِي نَمَنِ ناٿَ کي، ناٿُ نه نَمائِينِ؛
جاٽا ڪَنِ نه جوڳَ کي، جوڳُ نه جُهارِينِ؛
آديسِي آڻِينِ، اُهڃاڻِـيُون اَلماسَ جُون.
نڪي هُو مهيشور اڳيان نمن، نڪي مهيشور کي نمائين. هو جوڳ ڪاڻ نڪي ياترائون ڪن (تيرٿ ڀيٽين)، نڪي جوڳ کي پرڻام ڪن. (نڪي جوڳ کي پنهنجو گرو ڪري سمجھن.) جوڳي سچن هيرن (روحاني جواهرن) جا نشان ٿا آڻين. (هو جوڳ کي آخرين مقصد نه ٿا سمجھن، پر روحاني جوت کي ئي ٿا جاڳائين ۽ نمن.)
7
هَرَ هَرَ ڪَنِ اُميسَ، ڌُوَنِ ڏِهاڻِي ڌوتِيا؛
جن نه مارِي ميسَ، ناٿُ نه نَمي تن کي.
هو هر گھڙيءَ شيو ڀڳوان کي نمسڪار ٿا ڪن ۽ پنهنجون لانگوٽيون ڏهاڙي ٿا ڌوئن. (هو پاڻ کي نفسيات کان پاڪ ٿا رکن.) جن پنهنجي ترشنا مات نه ڪئي، تن کي مهشور نه ٿو نمي. (سو انهن سان نه ٿو ريجھي.)
8
گُهنڊِنِ پاسي گِهنڊَ، گَڏُ گُذارِينِ گودَڙِيا؛
پَليـتِيءَ کان پانهِنجا، پاڪُ رَکِيائون پِنڊَ؛
نانگا ڪَنِ نه نِنڊَ، وَڃَنِ رُوندا رامَ ڏي.
هو پاسن کان گھنڊ ٿا ٻڌن ۽ گودڙي پهريندڙ هڪ ٻئي جي صحبت ۾ گڏ ٿا گھارين. هنن پنهنجا تن، ناپاڪيءَ کان آجا رکيا. نانگا سمهن نه ٿا، پر رام ڏانهن هنجون هاريندا ٿا هلن.
9
تَهِڙا ڪَڙڄَ ڪَڪِرا، جَهِڙا جائُنِ ڦُلَ؛
تِنِ سامِيُنِ جي سڌ مَران، جِن جي گودَڙِيُنِ ۾ گُلَ؛
اندَرِ مُلان مُلَ، ٻَهَرِ ڪوجھا ڪاپَڙِي.
جوڳين جون ٻاريل ڪاٺيون ۽ ڪانا ائين پيا ٻهڪن، جئن جائو ٻوٽن جا گل. اُنهن جوڳين جي سڪ ۾ ٿو مران، جن جي گودڙين ۾ گل آهن (جن جون گودڙيون روحاني گلشن آهن.) ڪاپڙي اندر ۾ بي بها آهن، پر ٻاهران بد زيبا پيا ڏسڻ ۾ اچن. (اندر ۾ روحاني خزانا اٿن، پر ٻاهران اڻ وڻندڙ آهن).
10
يادِ گُـرُو ڪَنِ گودَڙِيا، ڀَرِ بازارِ بِيٺا؛
پَڙهَنِ سُورَ سُبحانَ جِي، پِيَنِ تَنهِن پِيٺا؛
جيلان مُنهَن مِيٺا، تيلان نَشا چاڙِهيائُون نِينهَن جا.
گودڙي پهريندڙ، بازار جي ڀر ۾ بيهي ( دنيا کان پاسو ڪري) گروءَ کي پيا سنڀارين. هو الک جو منتر پيا پڙهن ۽ پورو ملھ ادا ڪري، محبت جو جام ٿا پيئن. جنهن صورت ۾ منهن جا مٺا آهن (حليم ۽ نهٺا آهن)، تنهن صورت ۾ الاهي عشق جي خمار ۾ غرق ٿيا.
داستان ستون
1
قُوتَ ڪَڙايا ڪاپَـڙِي، طعامَ نه طاماعُو؛
سَيِنَ هَنيائُون سُڃَ ۾، پَهرَ نه پينائُو؛
اَوَسَرَ آسائُو، اُٿِي گُوندَرَ گَڏِيا.
جوڳي، کاڌي کان بيزار (ٿورو کائيندڙ) آهن ۽ طعام جا شائق ناهن. هنن ويرانيءَ ۾ وڃي ڌرڻو ماريو ۽ ساعت به پنندڙ ٿي نه رهيا. هو اڻ هوند جا آسائتا آهن ۽ غم سان وڃي شريڪ ٿيا.
2
پِنَنِ ڪِينَ پَٽُ کَڻِي، گُهرَنِ ڪِينَ گَهران؛
مَهيسِي مخۡلوقَ جي، اُڀِيَنِ دُورِ دَران؛
پُڇَنِ ڪوهُ شَرعان، جُه اَندَرِ عَدالَتَ اُنِ جي؟
هو ڪشڪول کڻي، ماڻهن جي گھرن مان ڪي پنن نه ٿا. هي مهيشور (شو جا پوڄاري يا الله جا عاشق)، خلق جي در کان پري ٿا بيهن. هو شرعي (مذهبي يا ڌرمي) قانون ڇو پڇن، جڏهن سندن اندر ۾ ئي عدالت آهي (سندن ضمير ئي منصف آهي.).
3
پِنَنِ جِو پَٽُ کَڻِي، سو جي سُڃاڻنِ؛
ته بَرَ ۾ بِيکَ لَهَنِ، پَهرَ نه پِنَنِ ڪاپَـڙِي.
جوڳي (ڪوڙا ڪاپڙي) جو ڪشڪول کڻي پنن ٿا، تنهن جو جي ملھ سڃاڻن (اُن جو جي قدر هجين) ته برپٽ ۾ به بيک حاصل نه ڪن. (ڌڻي کين بر ۾ به رزق رسائي. جي هُو ڪشڪول کي لاطمعيءَ ۽ توڪل جي نشاني سمجھن.)
4
اَسُکُ جِن اَويرَ، سي سانجِھيءَ رَهَنِ سُمهِي؛
لاهُوتِي لَطِيفُ چئي، آڌِي ِڏيَنِ اُليرَ؛
سُتو لوڪُ پَسي پِيا، سامي مٿي سَيرَ؛
ڪيڏانهُن ڪندا پيرَ؟ مِڙوئي مٿو ٿيو.
جن کي رات جو دير سان (آڌيءَ رات) جو سک ناهي (سجاڳي آهي)، سي سانجھيءَ جو سمهيو رهن. جوڳي اڌ رات جو اڇانگ ماريو اٿن. سامي ساري خلق کي سمهيل ڏسي، پنهنجي روحاني سفر تي نڪتا. (سندن عبادت يا تپسيا لوڪ کان لڪل آهي.) هو ڪاڏي پير ڊگھا ڪري سمهن، ڇو جو هو سراپا مٿو آهن. (هنن لاءِ هر طرف صاحب سامهون آهي.)
5
وِچِينءَ ويٺا رَهَنِ، سانجِھيءَ رَهَنِ سُمهِي؛
بُکَ مَرندي بِکِيا، ڪَنهِن کان ڪينَ گُھرَنِ؛
پيٽَ نه هيرِيائُون پانهِنجا، چوري ساڻُ چَسَنِ؛
ڦَڪِي فَقِيرَنِ، ماڳيان پِـنِي ماٺِ جِي.
وچينءَ جي وقت (سج لهڻ کان ٿورو اڳ) ويٺا هجن ۽ سانجھيءَ جو (رات شروع ٿيڻ سان) سمهيو پون. بک مرندي به ڪنهن کان بيک نه ٿا گھرن. هنن، پنهنجي پيٽ کي پوڄي، چسن تي نه هيريو آهي. فقيرن ماڳهين ماٺ جي ستي پني آهي (هو رڳو سن ۾ ٿا گھارين ۽ ٻيو ڪي ڪين ٿا طلبين.)
6
ڪَشي ساڻُ ڪَشَنِ، ڏِيلَ ڪَيائون ڏُٻِرا؛
پيٽَ نه هيرِيائُون پانهِنجا، چوري ساڻُ چَسَنِ؛
اهِڙِيءَ راهَ رَسَنِ، ڪاپِـڙِي ڪابُولَ کي.
پنهنجي جسم کي، چم جي پٽن سان سوگھو ٻڌي، نٻل ڪيائون. هنن پنهنجا پيٽ چشن تي نه هيريا. اهڙي طريقي سان ئي جوڳي پنهنجي آتمڪ (روحاني) منزل تي پهچن ٿا.
7
آديسِي آديسُ، هِتان ڪَري هَلِيا؛
ڪاپَڙِيُنِ قَلۡبَ ۾، ڪَيو ڏُوراڻو ڏيسُ؛
ويراڳِي نئون ويسُ، راوَلَ ڍڪي رَميا.
جوڳي نمسڪار ڪري، هتان (هن ديس يعني جھان مان) روانا ٿيا. سامين پنهنجي چت ۾ ڪو پرانهون ڏيہ چتايو. (روحاني ولايت خيال ۾ رکيائون.) هي روحاني راجائون نئون لباس پهري (نوراني ويس ڍڪي) روانا ٿيا.
8
آديسِيُنِ اَدَبُ، آهي اَکَڙِيُنِ ۾؛
تن جو حَسَبُ نَسَبُ ناهِ ڪي، نه اَما نه اَبُ؛
سامِيُنِ کي سَڀين پرين، رُوحَ ۾ رَهيو ربُ؛
رِءَ لانگوٽِيءَ لَبُ، پاڇِي ڪَنِ نه پاڻَ سين.
آديسين کي اکين ۾ ادب آهي (سندن نيڻن ۾ دنيا جي شين کان مڪمل پرهيز ۽ الک جي سڃاڻپ جا اُهڃاڻ آهن.) هنن جو نه اصل نسل آهي، نه امڙ نه ابو. جوڳين جي روح ۾ مڙني حالتن ۾ رب پيو وسي. هو سواءِ لانگوٽيءَ جي، ٻيو ڪي به پاڻ وٽ نه ٿا سانڍين.
9
لُنگُ ڪَڍيائون لانگَ، موٽِي ڪَنِ نه مَسَحُو؛
جا اِسلامان اَڳي هُئِي، سا سُئائُون ٻانگَ؛
سامِي ڇَڏي سانگَ، گَڏِيا گورَکناٿَ کي.
هن ٽنگن ۾ لانگوٽي پهري ۽ وري وضو نه ٿا ڪن. (لانگوٽي پاڪائيءَ جي نشاني آهي، پوءِ ڇا جي ڪري هٿ پير ۽ منهن ڌوئن؟) جا ٻانگ، اسلام کان اڳ يعني ازل کان جاري هئي سا ٻڌائون. سامي، سمورا سانگا يا آسرا ترڪ ڪري، وڃي پنهنجي گروءَ گورکناٿ سان مليا.
10
پُوڄا ڪارِ مَ پاڻَ کي، کوءِ راوَلَ! ٻَنِ رُجاتُ؛
لِباسان لَطِيفُ چئي، پَلِ ويراڳي! واتُ؛
مَنُ ماري ڪرِ ماتُ، ته تِيرٿَ پَسِين تَڪِيو.
پنهنجي پوڄا نه ڪراءِ. اي راول! ٻن پوي ماڻهن جي رجوعات (اچڻ وڃڻ) اي ويراڳي! (تياڳ ڪندڙ فقير!) پنهنجي مک کي مڪر ۽ فريب کان روڪ (ڳالهائڻ جون حرفتون ترڪ ڪر.) پنهنجي من کي ماري فنا ڪر ته تيرٿ آستان جو درشن ماڻين. (اندر ۾ ئي اکنڊ جوت پسين.)
11
پُوڄا ڪارِ مَ پاڻَ کي، جوڳِي! رَکِج جوڳُ؛
خَلِقَ خادِمُ جِئَن ڪَرِين، اِيُ راوَلَ! وڏو روڳُ؛
ڀَڳَنِ ڪونهي ڀوڳُ، نانگا وَڃَنِ نِڱِيا.
اي جوڳي! پنهنجي پوڄا نه ڪراءِ، تون جوڳ کي قابو رک. اي راول! تون جو خلق کي پنهنجو ٻانهون ٿو ڪرين، سو وڏو روڳ (مرض) اٿيئي. دنيا کان ڀڳلن (تارڪن يا تياڳين) لاءِ ڪو عيش ناهي. نانگا (سچا ويراڳي) نڪريو وڃن. (دنيوي مزن جي دام مان پاڻ ڇڏايو وڃن.)
داستان اٺون
1
رَهِيا اَٿَيئِي راتِ، صُبُحَ وِيندَءِ صابرِي؛
لُنءَ لُنءَ منجِھ، لَطِيفُ چئي، ڪَرِ تنِين جِي تاتِ؛
سَندِي جوڳِيانِ ذاتِ، ٻِئي ڀيري مَسَ مِڙي.
تو وٽ رات رهيا آهن، هي صبر وارا صبح جو تو وٽان روانا ٿي ويندا. تون پنهنجي رڳ رڳ منجھ اُنهن جي پچار ڪر. جوڳين جي ذات ٻئي دفعي مس (مشڪل يا ڪنهن نصيب سان) ملي. (هنن جي صحبت اوچتو ڪنهن پڃ سان ٿي ملي.)
2
تان ڪِي ساڻَنِ اورِ، جان آهِينِ اوطاقُنِ ۾؛
ڏَه ڏَه ڀيرا ڏِينهَن ۾، پاڻُ مَٿانئُن گھورِ؛
وِيا جي هِنگلورِ، ته ڪَرَمِ مِلَندَءِ ڪاپَڙِي.
تيسين ساڻن روح رهاڻ ڪر، جيسين روطاقن (پنهنجن آستانن) تي آهن. تون پاڻ کي ڏهاڙي ڏھ ڀيرا مٿانئن گھور (تون مٿانئن ور ور ڏيئي قربان پيو وڃ.) جوڳي، جي هنگلاج ڏانهن هليا ويا ته پوءِ وري ڪنهن پڃ يا نصيب سان ملندءِ (سندن ملڻ پوءِ محال آهي.)
3
تان ڪِي وَٽِنِ ويہُ، جان آهِينِ اوطاقُنِ ۾؛
سامِي سَفَرِ هَلِيا، ڏُورِ چِتائي ڏيہُ؛
ڇَڏي سُکُ ساڙيہُ، مٿي گَنگا گَجيا.
تيسين وٽن ويھ (سندن خذمت ۾ پاڻ لڳاءِ.) جيسين اوطاقن ۾ آهن. سامي ڪو ڏورانهون ڏيھ چت ۾ رکي، سفر تي اُسهيا. هو ديس (پنهنجي ماڳ) جو سک تياڳي، گنگا ڏانهن ڪاهون ڪري هليا.
4
اَڄُ نه اوطاقُنِ ۾، جاڳَـرُ جوڳِـيَڙَنِ جو؛
ساري سَناسِيُنِ کي، رُئَندين تان رو؛
پَسُ! پارِيان تو، لاهُوتِي لڏي وِيا.
اڄ اوطاق (مڙهين) ۾ جوڳين جي جماعت نه ٿي ڏسجي. سنياسين کي ياد ڪري، جيسين روئڻ چاهين، تيسين روءُ. ڏس! لاهوتي، تنهنجي پار کان (تو وٽان) ڪوچ ڪري هليا ويا. (شاھ جو اشارو شايد ڪن اهڙن جوڳين يا درويشن ڏانهن آهي، جي کيس جدائي ڏيئي ويا هئا. قديم صوفي شاعرن ”جوڳي“ لفظ ڪامل درويشن جي باري ۾ ڪم آندو آهي.)
5
اَڄُ نه اوطاقُنِ ۾، طالِبَ تَنوارِينِ؛
آديسِي اُٿِي وِيا، مَڙهِيُون مُون مارِينِ؛
جي جِيَّ کي جِيارِينِ، سي لاهُوتِي لَڏي وِيا.
اڄ حقيقي عاشق پنهنجي آستانن تي، مٺي گفتار نه ٿا ڪن. جوڳي لڏي هليا ويا ۽ سندن خالي مڙهيون (اوتارا) مون کي ماري (جھوري) ٿيون ڇڏين. اُهي جوڳي، جي جان بخشيندڙ هئا سي لاڏاڻو ڪري ويا. (هي ۽ پٺيان ايندڙ بيت شاه عنايت شهيد جي فراق م چيل ٿا ڏسجن.)
6
اَڄُ نه اوطاقُنِ ۾، سندي جوڳِـيُنِ جوڙَ؛
ساري سَناسِيُنِ کي، کامِي ٿِـيَسِ کوڙَ؛
مَنَ جنِين سين موڙَ، سي لاهُوتِي لڏي وِيا.
اڄ اوطاقن (مڙهين) ۾ جوڳين جي ڪچهري نه ٿي ٻڌجي. سنياسين کي ياد ڪري، مان کامي (پچي ۽ سڙي)، کٽين جي کوڙ مثل ٿيس. (جھڙي ڪار کنڀ تي رکيل ڪپڙن سان ٿيندي آهي، تهڙي مون سان ٿي.)
7
اَڄُ نه اوطاقُنِ ۾، ڪَرڳَل ڪِينَ رُوئَنِ؛
نه اُهي آديسِي اَسُکا، جن سين مَڙهِيُون سُونهَنِ؛
مَڙُھُ پُورِيائُون ماٺِ تي، واڄَٽَ ڪِينَ وَڄَنِ؛
وِيا نانگا سي نِڪِرِي، پَهرَ نه پُورِبِيَنِ؛
سارِيو سَناسِيُنِ کي، اولاڪا اَچنِ؛
لاڄَئُون لاهُوتِيَنِ، جوڙي ڏِنيُون جِيَّ کي.
اڄ اوطاقن ۾ اُهي ناهن، جي وڏي آواز اوڇنگارون ڏيئي روئن. اُهي سک يا آرام نه ماڻيندڙ آديسي به ناهن. جن سان مڙهيون سهڻيون لڳن. اُهي مڙهين سن سناٽو لڳائي، اُنهن کي بند ڪري هليا ويا ۽ هاڻ اُنهن ۾ سندن مريلو ۽ سڱيون نه ٿيون وڄن. نانگا اتان لڏي هليا ويا ۽ هينئر آديسين جي ڪا پهر به نه ٿي ڏسجي. لاهوتين، پنهنجي جيءَ کي رسا ٺاهي ٻڌا. (قلب کي قابو رکيو.)
8
اَڄُ نه اوطاقُنِ ۾، دُونهِين، ڌُنڌُ، نه لاٽَ؛
وِيا ويراڳِي، نِڪِرِي، چِتَ چَکائي چاٽَ؛
آءٌ مارِيَسِ تَنهِين ماٽَ، جِيجان! جوڳِـيَڙَنِ جي.
اڄ مڙهين ۾ نه جوڳين جي دونهين ٿي ڏسجي، نه ان جو دونهون، نه شعاع، نه سنياسي. منهنجي دل کي پنهنجي صحبت جو ساءُ چکائي لڏي هليا ويا. اي جيجلٰ مون کي جوڳين جي اُن ڀلائي يا جدائي جي ڳوڙهن ماريو آهي.
9
جِياسُون جوڙَ ٿِي، جوڳِيءَ لاٿو جارُ؛
سندو پُورَبَ پارُ، آڇِيائِين اَنڌَن کي.
نئين جان ۽ آنند مليو، جو جوڳيءَ سان گڏجاڻي ٿي، جنهن سموري پيڙا لاهي ڇڏي. هن بي سمجھن کي روحاني ولايت جي راھ ٻڌائي.
10
هيءِ! جي هُئا هِتِ، ته مَٿِن هُوندَ حَقُّ ٿِيو؛
مَڻِيُون، مُورَتَ، مَتِ، مانَ وِسرِيُون ڪِي لَهان.
هاءِ! جي هتي هجن ها ته هيڪر مٿن منهنجو حق لڳي ها. من مان وسري ويل (يا وڃايل) مالها جا داڻا، مورتي (جوڳيءَ جو سروپ) ۽ گيان وري هٿ ڪريان.
داستان نائون
1
بُکَ وِڌائُون بُگِرِيـين، جوڳِي ڪندا جُڃَ؛
طَلَبَ نَه رَکَنِ طَعامَ جِي، اوتِيو پِيَنِ اُڃَ؛
لاهُوتِيُنِ، لَطِيفُ چئي، مَنُ ماري ڪيو مُڃَ؛
سامِي جھاڳي سُڃَ، وَسَنئُن کي ويجھا ٿِيا.
جوڳين پنهنجين گودڙين ۾ بک وڌي. (سندن گودڙيون، سيڌي پاڌي کان خالي آهن ۽ کين دائمي ورت (روزو) آهي.) جوڳي ائين ئي جشن ڪندا وتن. هو طعام جي تمنا نه ٿا رکن ۽ اڃ پيئو پيا پيئن. (نه کين کاڌي جي گھرج آهي، نه پيتي جي.) جوڳين پنهنجو من ماري مات ڪري ڇڏيو. سامي، سڃ جو سفر لتاڙي وڃي وسنديءَ کي ويجھا ٿيا. (هنن پاڻ کي تسيا ڏيئي، وڃي جانب جي جوءِ لڌي.)
2
نه گِندا نه گَـبَرِي، نه لانگوٽِي لِکَ؛
جيڏَنهِن ڀَرينِ وِکَ، تيڏَنهِن صاحِبُ سامهُون.
نه کين ساڻ رلي آهي، نه گودڙي، نه لانگوٽيءَ جي ڪا لينگھ. جيڏانهن هو وک ورائين تيڏانهن سندن سنمک سائين آهي. (جنهن پاسي هلن، تنهن پاسي پرميشور پسن.)
3
ڪڇي ڪاڇوٽِي، نانگَنِ ٻَڌِي نِينهَن جِي؛
جَهِڙا آيا جَڳَ ۾، تَهِڙا وِيا موٽِي؛
اُنيِن جِي چوٽِي، پُورَبِ ٿِيندِي پَڌِرِي.
نانگن نينهن (سچي عشق) جي لانگوٽي ڪڇي ٻڌي. هو جھڙا جڳ ۾ اٻوجھ ۽ پوتر آيا، تهڙا ئي جڳ مان روانا ٿيا. اُنهن جي ڏيا يا ڪماليت، آتمڪ ديس (روحاني ولايت) ۾ نروار ٿيندي.
4
جِئَن ٿا پُڇَنِ اَنَّ کي، تِئَن جي پُڇَنِ پَنڌُ؛
ته رِڙهِي لَڌائُون رَندُ، لَٿِيَنِ لُکَ لَطِيفُ چَئي.
جئن ماڻهو ان جي پڇا ٿا ڪن (جئن هو ويلي تي اَن ٿا طلبين)، تئن جي روحاني پنڌ جي پڇا ڪن، ته وڃي مارڳ (راھ) ڳولي لهن ۽ مٿانئن سمورو ڪشالو لهي وڃي (شاھ ٿو فرمائي ته رزق مثل رزاق طلبيو.)
5
جا بَرادَ بُتَنِ جِي، سا اُڃَ بُکَ آديسيَنِ؛
روزا رِندَ رَکنِ، عيدَ نه اوڏا ڪاپَـڙِي.
جا عام ماڻهن لاءِ عيد آهي، سا جوڳين لاءِ اُڃ ۽ بک آهي. (اڃ ۽ بک ۾ گھارڻ، هنن لاءِ عيد جيان آهي.) هي الاهي محبت ۾ مست ٿيل سامي، روزا (ورت) ٿا رکن ۽ عيد کي ويجھو نه ٿا وڃن.
6
جَنهِن سَناسِيءَ سانڍِيو، گَندي ۽ گِراهُ؛
اُنهِيءَ کان اللهُ، اَڃا اَڳاهُون ٿِيو.
جنهن جوڳيءَ رلي ۽ لقمو سانڍيو (اوڇڻ ۽ ان جي اون ڪئي) تنهن کان الله اڃان پري آهي.
7
ويٺو پُڇِين پَرُ، ڪَر ڪا هِنئارَ هَلَڻَ جي؛
اَڄُ، آديسِي! مَرُ، صُباحَ مَرَندو سَڀُڪو.
تون اڳئين سال (گذري ويل وقت) جي پچار پيو ڪرين، هينئر ڪا پنڌ ڪرڻ جي وائي وار. اي آديسي! اڄ ئي مر (اڄ ئي پاڻ کي نيست ۾ نابود ڪر) سڀان (ڪنهن نه ڪنهن ڏينهن) هر ڪو مرندو. (تون مرڻ کان اڳي مر، باقي ڪنهن ڏينهن ٻين وانگر ته هونئن به مرڻو اٿيئي.)
8
پرِينديئِي پيرِ ٿِيا، ڇڏي گَنجو گامُ؛
گُروءَ سندي گَسَ ۾، جِن ڪَيا تَنَ تَمامُ؛
ويـهِي ڪَيو نه وِچَ ۾، تِنِ آديسِيُنِ آرامُ؛
رَهَ ۾ گَڏِيُنِ رامُ، پَنڌان ڇُٽا ڪاپَـڙِي.
هو گنجي ٽڪر واري وسنو ڇڏي، اڳئين سفر تي اُسهيا. اُنهن گروءَ جي ٻڌايل راھ پنهنجا جسم سڪائي پورا ڪري ڇڏيا. انهن آديسين، وچ ۾ ويهي، ڪڏهن به آرام نه ڪيو. اُنهن جوڳين کي واٽ ۾ ئي رام (ايشور) گڏيو ۽ هو پنڌ (ڀٽڪڻ) کان ڇٽي پيا.
9
اَکِـيُون، آلو ماهُ، سدا سَناسِيُنِ جُون؛
واري نيڻَ نِنڊاهُ، جاڳي جَھـلِيا جوڳِـئين.
سنياسين جون اکيون سدائين پاڻيءَ سان تر ٿيل چندرما مثل آهن. (سندن اکيون ڳوڙهن سان آليون ۽ چنڊ جيان ٻهڪندڙ آهن.) جوڳين، سجاڳ رهي، پنهنجن نيڻن کي ننڊ کان روڪيو.
10
اڃا سي آهِينِ، جي سَزاوارَ سِڱِيُنِ جا؛
ويٺا وَڄائِينِ، جي سَنِاسِي! سُڻِئين.
اڃا به اُهي آهن (اهڙا جوڳي آهن) جي سڱين وڄائڻ جا لائق آهن. اي سنياسي! (اي سنياس جا ڪوڏيا!) اُهي سڱيون وڄائين ويٺا. جي تون اهي ٻڌين! (جي تو ۾ انهن کي سڻڻ جي پياس يا سوجھي هجي.)
11
مَرَڻُ مُسَلَّمُ جِنِ، واحِدُ تِنِ نه وسري؛
مٿي سَڳَـرُ ڪاپَڙِي، ڪا نانگا نِنڊَ نه ڪَنِ؛
نيڻَ سدائِين تِنِ، اوجاڳَنِ اُجارِيا.
جن کي مرڻ قبول آهي (جي مرڻ کان اڳ مئا پيا آهن) تن کي رب نه ٿو وسري (سي هميشہ الله ۽ ايشور جو سرمڻ ۽ ذڪر پيا ڪن). اُهي نانگا، روحاني راھ يا سفر ۾ ننڊ نه ٿا ڪن. اُنهن جون اکيون، سدائين اوجاڳن اوجل ڪيون.
12
ڏورَڻُ گَھڻو ڏاکِڙو، ڏورِجِ مَ رِءَ ڏِئي؛
تان تان هوئِـجِ حُجِري، جان سين يارُ جِئي؛
جڏَهِن پاسي پاڻَ ٿِئي، تَڏهِن ڇَڏِجِ تَڪِيو.
ڌڻيءَ کي ڳولڻ، وڏي جفا آهي، سواءِ ڏيئي (روحاني جوت يعني گروءَ جي رهبريءَ کان سواءِ) نه ڳولج. تون تيسين سندس ڪوٺيءَ ۾ گھارج (ساڻس ايڪانت ۾ رهج) جيسين دلبر (روحاني رهبر) جيئرو هجي. جڏهن پاڻ جدا ٿئي (لاڏاڻو ڪري) تڏهن سندس آستان ڇڏج. (جيسين گرو حيات آهي تيسين سندس پاسو يا دامن نه ڇڏج.)
13
ڏورِ مَ ڏِئان ڌارَ، ڏورَڻُ گَھڻو ڏاکِڙو؛
ڪوڙين لَکَ هَزارَ، اِنَ اُونداهِيءَ اَنڌا ڪَيا.
ڏيئي کان سواءِ (ڪامل گروءَ يا مرشد جي روشنيءَ کان سواءِ) تلاش ڪرڻ نهايت ڪٺن ڪم آهي. هن اونداهيءَ (دنيا جي ڌنڌ) لکين ڪروڙني انسانن کي انڌو ڪري ڇڏيو.
14
تو جو ڏِئو ڀانـئِيو، سا سُورَجَ سُهائي؛
اَنڌَنِ اُونداهِي، جي راتِ وِهامِي ڏينهُن ٿِيو.
جنهن کي تو ڏيئو سمجھيو، سا سج جي روشني اٿيئي. (يعني ڏيئي مان مراد گروءَ يا مرشد جو نور اٿيئي. جو سج جيان تجليدار آهي.) انڌن لاءِ اهائي اونداهي آهي، جي رات گذري وڃي ۽ روشن ڏينهن اُڀري.
15
ناٿُ جَنهِين نِنڌِ، تِتِ نه نهارِيو جوڳِـئين؛
ڪي ڪُوِيساهِيا ڪاپَڙِي، پُرِيا پَراهين پَنڌِ؛
هُو هِنَهِين هَنڌِ، ٿي هُنهَئِين وِيا هِنگِلاجَ ڏي.
جنهن آستان تي سائين آهي، تتي جوڳين نظر ڪئي. ڪي ڪوڙي ويساھ وارا سنياسي، ڏورانهين سفر تي ويا. هو (ڌڻي) هن هنڌ ئي هو، هي (ڪاپڙي) اجايو هنگلاج ڏانهن ويا. (صاحب هر هنڌ آهي، جوڳين لاءِ تيرٿ پيٽڻ هڪ فضول ڳالھ هئي. اهو اعتراض شايد شاھ صاحب اڳيان ڪنهن اٿاريو هو، جنهن جي جواب ۾ هيٺيون بيت فرمايو اٿس.)
16
ناٿُ جَنهِين نِنڌِ، تِتِ پِڻُ نِهاريو جوڳِـئين؛
سي سُوِيساهِيا ڪاپَڙِي، پُرِيا پَراهين پَنڌِ،
هُو هُئو هِنَ هَنڌِ، هُنِ هِنگِلاجان هَٿِ ڪيو.
جنهن آستان تي سائين آهي، تتي پڻ جوڳين نظر ڪئي. اُهي سچي ويساھ وارا جوڳي هئا. جي ڏورانهين سفر تي ويا. هو (ڌڻي) هن هنڌ هو، پر هنن (جوڳين) هن کي (ايشور کي) پهرين هنگلاج ۾ پاتو. (انهيءَ ڪري هو) شڪر گذاريءَ وچان هنگلاج ويا.
17
گُذَرَ گَـئِي گُذِرانُ، ڪِينَ قَـبُولِجِ ڪاپَـڙِي؛
عَلِيءَ جو مَيدانُ، سَکَـرُ سَناسِيُنِ کي.
اي ڪاپڙي! جيڪي گذري چڪو ۽ جيڪي گذرندڙ آهي، سو نه قبولج (تنهن کي اهميت نه ڏج). جوڳين (تارڪن يا ويراڳين) لاءِ حضرت عليءَ جو پڙ (مسڪينيءَ، رياضت ۽ عبادت وارو پنڌ) سٺو آهي. (حضرت علي فرمائيندو هو ته ”فقيري منهنجو فخر آهي،“ هو توڪل ۽ تسليم جو صاحب هو.)
18
هُو جي ٿِيا هَرِڪيسَ، تِنِ لڳِي ڪينَ لِباسَ سين؛
وَتَنِ وِلَهي ويسَ، لاهُوتِي لَطِيفُ چئي.
اُهي، جن هريءَ (ڌڻيءَ) جي نينهن ۾ ڪيس (جٽائون) رکايا (جي ڌڻيءَ جي رنگ ۾ رتل آهن)، تن جي محبت، وس سان نه لڳي (اهي سهڻن لباسن جا شايق ناهن). ويراڳي، غريباڻي لباس ۾ گھمندا وتن. (هو گودڙي پهريندڙ آهن ۽ ڪڏهن به ڏيکاءُ واري پوشاڪ نه ٿا پهرين.)
19
بُکَ اُنيِن جِي بِکِيا، ڌُوڙِ اُنيِن جو ڌُوپُ؛
ڪَيائُون سو ئِي رُوپُ، جِئان لوڪَ لَڄَ ٿِئي.
هنن جي بکيا (مڱ) آهن: بُک (هُو بُک ڪڍن، پر بکيا نه گھرن) ۽ هنن جو واس ڌوپ، ڌوڙ يا ڀڀوت آهن. هنن اهو روپ اختيار ڪيو، جنهن کان ماڻهن کي جيڪر لڄ اچي.
20
سِڱِـيُون، سيلِيُون، گَـبَرِيُون! ٽيئِي ٽولَ ٽَڳو؛
پَٽُ هَڻِي پَٽَ سين، ڀـيري تِنِ ڀَڳو؛
لاهُوتُ جِنِ لَڳو، سي مَڙِهيان مُورُ نه نِڱِيا.
سڱيون (وڄائڻ جون)، رسيون ۽ گودڙيون اهي ٽيئي شيون ۽ جڻيو هنن ترڪ ڪيو. هنن ڪشتو يا ڪشڪول ڦيرائي، فرش تي هڻي، پرزا پرزا ڪيو. جن کي لاهوت جي لنئو لڳي، سي مڙهين کان ٻاهر بنھ نه نڪتا. (اُنهن سڀ ڪجھ ترڪ ڪري، ايڪانت ۾ گھاريو.)
21
کوءِ گودَڙَ! ٻَنِ گَـبَرِيُون! نيئِي کِدائُون کانءِ؛
جيڏانهِين جوڳُ وِيو، نيڻَ تيڏانهِين نانءِ؛
ڀُڻو اِيئَن ڀانءِ، ته سِڱِـيون شُومَتَ هَٿَ جُون.
ٻن پون گودڙيون! کھ پون رليون! تون گودڙيون کڻي وڃي جلاءِ. جنهن پاسي جوڳ جو مارڳ آهي، تنهن طرف پنهنجون اکيون نماءِ. تون ائين سمجھندو وت ته سڱيون، هٿن جي برائي آهن. (هٿن ۾ سڱيون يا مرليون جھلي وڃائڻ سچن جوڳين جي شان وٽان ناهي.)
22
جا گُـرَ ڏِنِي گودِڙِي، سا مُون کي ٿِي مَرَڪُ؛
چيلا! ماري چَرَخُ، اوڍي ويہُ اَدَبَ سين.
جا گودڙي مون کي گروءَ (مرشد) ڏني، سا مون لاءِ فخر جو باعث آهي. اي چيلا! (مريد!) تون پڌر ۾ پلٿي ماري، اُن کي (گروءَ کان ڏنل گودڙيءَ کي) ادب سان پهري ويھ.
23
جا گُـرَ ڏِنِي گودِڙِي، سا ٿِئي لاهِيندي لَڄَ؛
سندا تنهن سُهَڄَ، چيلو چوندو ڪيتِرا؟
جا گودڙي، گروءَ جي عطا ڪيل آهي، سا تن تان لاهڻ، لڄ جي ڳالھ آهي. اُن جا گُڻ، چيلو ڪيترا ڳائي ڪيترا ڳائيندو؟
24
جا گُـرَ ڏني گودِڙِي، سا مُون گَهڻِي سُهاءِ؛
نيئِي رَساڻي ماءِ، اوڍِئين جي اَدَبَ سين.
جا گودڙي گروءَ ڏني، سا مون کي نهايت سونهي ٿي (سا منهنجو عظيم سينگار آهي). اُها وڃيو ماڳ تي (روحاني درجي کي) رسائي، جي اُن کي ادب سان پهرين.
5
اَندَرِ رِلا رِليُون، ٻَهَرِ پَٽولا؛
اِنَ پَرِ ڪاپَڙِي، گَڏَهَ جا گولا.
اندران ٿڳڙين جا پوش ۽ ٻاهران پٽ پٽيهر (اندر ميرو ۽ هچارو، ٻاهران گيان جي گفتار ۽ درويشيءَ جو ڏيکاءُ)، اهڙي روش وارا جوڳي، گڏھ جا غلام چئبا.
26
ٻَهَرِ رِلا رِليُون، اندَرِ پَٽولا؛
اِنَ پَرِ ڪاپَڙِي، خدا جا گولا.
ٻاهران ٿڳڙين جا پوش ۽ اندران پٽ پٽيهر (ٻاهران ڪجسو ويس ۽ اندر گيان ۽ اُلوهيت سان مالا مال)، اهڙيءَ ريت، جوڳي خدا جا غلام آهن.
27
گُلَ گُلَ پَسِي گودِڙيا، گھڻا مَ ڀانئيجِ؛
سوئِي سُڃاڻيجِ، هِيُّ هُو آهي هيڪِڙو.
قسمين قسمين جا گل (روپ ۽ رنگ) پسي، اي جوڳي! اُهي انيڪ نه سمجھج. اُهوئي (پرميشور) پروڙج، هي سروپ توڙي هو سروپ (هوڪو سروپ) هڪ ئي آهي.
28
پَٽَ ڇَڏِيائون پَٽَ ۾، ڏَنڊَ ڇَڏِيائُون ڏِسُ!
آلائِشان اَڳي ٿِيا، موٽِي ٿِيَنِ نه مِسُ؛
هِيُّ ڇَڏِيائُون حِسُ، وَڃِي ڪالَھه ڪُلُ ٿِيا.
هنن پنهنجا ڪشتا پٽ ۾ اڇلي ڇڏيا ۽ پنهنجون سڱيون ۽ بيراڳڻيون ڏس ته ترڪ ڪري ڇڏيائون! هو ڪيس يا ناپاڪيءَ کان پري ٿيا، وري ٽامو (ڪچ) نه ٿا ٿين. (ٽامي تي ڪس چڙهندي آهي. ٽامي مان مراد آهي اندر نه اجاريل انسان.) هنن هن جهان جا حواس ترڪ ڪيا (دنيا جا مزا ۽ لذتون ڇڏيون) ۽ وڃي ڪالھ ڌڻيءَ سان هڪ ٿيا. (ڌڻي ”ڪل“ آهي ۽ اسين ”جزا“. جن پاڻ سڃاتو، سي خود خدا ٿيا.)