سُرُ ليلا چنيسر
1
داغُ تُنهِنجو دائِما، ماري مَعذُورين؛
سائينءَ ڪارَڻِ سُپرين! وَڃِجِ مَ ڏُورين؛
آءٌ تو حُضُورين، مَڻِيو وِجھان مَچَ ۾.
تنهنجي ڏهاڳ جو داغ، هميشہ لاءِ ويچارين کي فنا ڪيو ڇڏي. اي جانب! ڌڻيءَ جي واسطي اسان کان پري نه ٿج. مان تنهنجي حاضريءَ ۾ مڻيو آگ ۾ اُڇلي ڇڏيان. (ليلا، نو لکي هار ڏانهن اشارو ٿي ڪري.)
2
مَڻِيو وِجھان مَچَ ۾، هائِيءَ هڻِي هارُ؛
سوڀِي! سُکُ سيَّدُ چئي، ڪَرِئين ڪوهُ قَرارُ؟
راجا رِيساڻو گھڻو، سَٽاڻو سردارُ؛
چؤڏِسِ چَنيسَرَ ڄامَ جو، ڏيهان ڏيہِ ڏَهڪارُ؛
ٺاڪُرُ اکِيين ٺارُ، مَڻِـئي تي ٿِي مَٽِئين!
مڻيو مچ ۾ وجهان ۽ باهه جي حوالي ڪريان. اي سندري! تون سک ۽ آرام ۾ ڪيئن ٿي گهارين؟ راجا غيرت وارو آهي ۽ جبرو حاڪم آهي، راجا چنيسر جو چئني طرف ملڪان ملڪ رعب آهي. اکين جي ٺار راجا کي تون مڻئي جي سودي ۾ ڏيئي ڇڏين! (اي طالب! دنيوي عيشن ۾ غرق ٿي، ڌڻيءَ جو وصل ٿو وڃائين!)
3
چَنيسَرُ چَؤرَنگُ، ٻِرَنگو لوڪُ ٻِيو؛
تنهن سين ڇِنِيو سَنگُ، وَڃِيو هارَ هَٿُ ڇُهِين!
جي جهان ٻرنگو (ٻن رنگن وارو يعني مڪار) ٿي ٿو هلي ته اڳيان چنيسر (ڌڻي) به چئن رنگن وارو (نهايت هوشيار ۽ حرفتي) اٿيئي. انهيءَ سان ناتو ڇني، وڃي هار کي ٿي هٿ سان ڇهين!.
4
مَڻِـئي تي موهِجِي، مُوڙِهِي ڪَيُءِ مَرَڪُ؛
چئِي چَنيسَرَ ڄامَ سين، وِڌو تو فَرَقُ؛
وَرِي ويو وَرَقُ، آيُءِ ڏَنءُ ڏُهاڳَ جو.
اي موڙهل! مڻيي تي موهت ٿي، تو ناز ڪيو، زبان سان ڪڇي، تو چنيسر راجا ۽ پنهنجي وچ ۾ وڇوڙو آندو. هاڻ تقدير جو پنو اُٿلي، مٽجي ويو ۽ توکي ڏهاڳ (ڀتار کان جدائيءَ) جو ڏنڀ سهڻو پيو.
5
مَڻِـئي مَٿي جي هُئا، تِن چِٽَنِ ڦيرِيُمِ چِتُ؛
هارُ کَٽَندِيَسِ هوڏَ ۾، نيبَہُ ٿيندُمِ نِتُ؛
ڪؤنرُوءَ جو ڪِرِتُ، مُونهان مَٿاهُون ٿِيو.
جي مڻيي جي مٿان جهلڪون هيون، تن منهنجو من ڏتاريو. مون ڀانيو ته شرط ۾ هار کٽينديس ۽ اهو مون کي هميشہ نيبهه ٿيندو. ڪؤنروءَ جي حرفت بازي مون کان اڳري ثابت ٿي. (اهي لفظ ليلا ٿي چوي.)
6
مَڻِيو ناهِ مَڻِـيُون، جو تُون پَسِي هارُ هِرکِـئين؛
اَصۡلِ آهي اَڳَهين، سَندِيُون ڪُوڙَ ڪَڻِيـُون؛
اِنَ گھوڙَنِ هَنئي گَھڻِـيُون، دوسَنِئان دُورِ ڪَيون.
اِهو مڻيو، حقيقت ۾ مڻين (جهلڪن) وارو ناهي. جو هار تون ڏسي، موهجي ويئينءَ، سو اصل کان ئي ڪچ جي ڪڻين جو جڙيل آهي. انهيءَ مصيبت پئي هار، گهڻين ئي ڪامڻِين کي، پنهنجن محبن (ڪانڌن) کان وڇوڙيو. (دنيا جي ٻاهرئين ڏيک گهڻن کي ڌتاري، ڌڻيءَ کان ڌار ڪيو.)
7
تو جو ڀانيو هارُ، سو سُورَنِ جو سَڱرو؛
چنيسَرُ چِتُ کـڻي، ٿِيو پورِهِيَتِ جو پارُ؛
اَوَڻت جو آچارُ، ڪانڌ ڪَنهِين سين مَ ڪَري.
جنهن کي تو هار سمجهيو، سو سورن جو ڳٽ هو. چنيسر توتان (ليلا تان) پيا کڻي، وڃي پورهيت (ڪؤنروءَ) جو پاسو ورتو. شل ڀتار، ڪنهن سان ڌڪار وارو ورتاءُ نه ڪري!
8
نه ڪِي هو ٻانهَڙِيُنِ ۾، نه ڪِي ڳَرِ هُئومِ؛
نه مُون، سِينڌِ نه سُرمو، نه سِينگارُ ڪَيومِ؛
تيلانہ ڪانڌُ سَندومِ، رُکو ئِي رَءِ ڳِڙي.
نه ڪي ٻانهن ۾، نه ڪي ڳچيءَ ۾ ڪو ڳهڻو هوم. نه مون سينڌ سرمو ڪيو، نه سينگار، تنهن ڪري ئي ڀتار مون اڻ سينگاريل کي ئي گهڻو ٿو گهري. (ڌڻيءَ وٽ اُهي ٿا قبول پون، جي سادگي ۽ اٻوجهائيءَ وارا آهن.)
9
سونا ڪُرَّ ڪَنَنِ ۾، ڳِچِيءَ ڳاڙها هارَ؛
ٻانهُوٽا ٻانهُنِ ۾، سِينڌِ سَڻِڀا وارَ؛
تيلانہَ پِيَّ پَچارَ، ڪانڌَ مُنهِنجي ڇَڏِئِي.
ڪنن ۾ سونا پنڙا هئم ۽ ڳچيءَ ۾ ٻهڪندڙ هار. ٻانهن ۾ زيور هئم ۽ سينڌ ۾ سڻڀار وار. انهيءَ ڪري ئي منهنجي پريتم ڀتار، منهنجي پچر ڇڏي ڏني. (مون کان پاسو ڪيو.) (رب اُنهن سان ٿو رسي، جي سهڻا لباس اوڍيو، خلق کي موهڻ جي ٿا ڪن.)
10
اُو ڏَمِرِيو ڏِسُ! حِيلو هُنهَنيِن هارَ جو؛
سُڻو سَڀ سَرَتِيُون! وَرُ نه ڪَنهِين وَسِ؛
دَعَوىٰ پَهرِئين دَسِ، ڀَڃِيو ٿو ڀورا ڪَري.
هو ڏس ته مون تي اڳيئي ڏمريل هو، هار ته سکڻو بهانو هو. سُڻو اي سهيليون! ڪانڌ (ڌڻي) ڪنهن جي به وس ناهي. هو پهرئين ئي گهمري، اهڙي حجت کي ڀڃيو پرزا ڪيو ڇڏي.
11
پُوچا ڏِٺَمِ پـيرَ، ڍَڪَڻَ مٿي ڍولَ جا؛
مون ڀانيو تَنهِن ويرَ، ڪوجِھي ڪَندو پَرِيئَڙِي.
شاديءَ رات پنهنجي جانب (گهوٽ) جا پير ڍڪڻ مٿان ڏنگا ڏٺم. (جو بدسوڻ آهي.) مون انهيءَ ويل ئي سمجهيو ته هو مون پريءَ جهڙي ٻانهن کي ڪنهن ڏينهن اڀاڳي سمجهي ڇڏي ڏيندو.
12
سَوَڙِيـين سُتَڙِياءِ، پَکو سَهُو وِلارِيو؛
چَنيسَرَ ڪانڌاءِ! تان مُون هِئَن نه ڀانئيو!
هوءَ (ڪؤنرو) سهڻو محل والاري، توسان (چنيسر سان) اچي سوڙين ۾ ستي. اي ڀتار چنيسر! مون ائين هرگز نه سمجهيو. (اهي سخن ليلا ٿي چوي.)
داستان ٻيو
1
ٿِڙِڪِي پَسِي ٿوڪُ، تِرِڪِي تَڪَبُّرَ ۾ پئي؛
اَچِيو اَچِيو، ”اَڳَـلِي!“، چَئي لِيلا کي لوڪُ؛
اندَرُ اوڀالَن سين، ساڙي ڪَيائُونس سوڪُ؛
ٻالاپَڻَ جو ٻوڪُ، وِيو ويچاريءَ وِسرِي.
ليلا، قيمتي شيءِ (هار) ڏسي، ڀلجي ويئي ۽ ٿڙڪي، وڃي خوديءَ ۾ پيئي. ماڻهو هر هر اچيو ليلا کي ”عيبدار“ سڏين. هُنن (ماڻهن)، طعنن سان هڻي، سندس اندر ئي جلائي ڪباب ڪري ڇڏيو. هن ويچاريءَ کان ٻالپڻ واري چلولائي ئي وسري ويئي.
2
هُئِينءَ ته گَھڻو هُوشِيارُ، ڪَلَ به هُيَئِ ڪانڌَ جِي؟
تو ڀانيو موچارِي ٿيان، ڳِچئَ پائي هارُ!
ڪانڌَ ڪُوڙيءَ جو نه وَڻي، سَئين ڀَتين سِينگارُ؛
وَهَمَ لَهي وِينجھارُ، دِليُون پَرکي داسَڙو.
اي ليلا! تون هئينءَ ته نهايت سياڻي ۽ ڀتار جي به سڌ هيئي. تو سمجهيو ته ڳچيءَ ۾ هار پائي، سهڻي ٿي ٿيان؟ گهوٽ کي بيوفا ڪنوار جو سوين نمونن جو سينگار به نه ٿو وڻي. هو پارکو اندر جا ويچار ٿو پروڙي ۽ دلين جي پرک ٿو لهي. (ڌڻي، دل کي ٿو ڏسي، نه ٻاهرئين لباس کي.)
3
وڏيرِي هُياسِ، ميڙو مُون گَھرِ سَرَتِيين؛
هَٿَ ڇُهَڻَ هارَ جي، ڪَڙِي ڪانڌَ ٿِياسِ؛
ڍولي ڍيلِياسِ، آيُمِ ڏَنءُ ڏُهاڳَ جو.
ليلا ٿي چوي، ”مان پٽ راڻي هيس ته منهنجي محل ۾ سهيلين جو ميڙاڪو متو پيو هوندو هو. هار کي هٿ لائڻ ڪري، ڀتار اڳيان ڪوڙي (اڻ وڻندڙ) ٿيس. جانب مون کي ڌڪي ڪڍيو ۽ ڏهاڳ جو ڏنڀ سهڻو پيم.“
4
وَڏيرِي هُياسِ، چَنيسَرَ جي راڄَ ۾؛
دُهِلين دَمامين، نَقرين، ٿي پَلِپَلِ پُڇِياسِ؛
ڍولي ڍيلِياسِ، ٿِـيَسِ ڏُهاڳِڻِ ڏيہَ ۾.
“مان چنيسر جي راڄ ۾ پٽ راڻي هيس. منهنجي آجيان دهلن دمانن ۽ شرناين سان پئي ٿي. محب مون کي ڌڪي ڪڍيو ۽ جهان ۾ ڏهاڳڻ ڳڻڻ ۾ آيس.
5
وَڏيرِي هُياسِ، چَنيسَرَ جي راڄَ ۾؛
دائِيين، ٻائِيين، دَرِبانَنِ، پَرِ ۾ ٿي پُڇِياسِ؛
دُهلين دَمامين، نَقرين، ٿي وِچَ ۾ وِهارِياسِ؛
هُيَسِ دادُلِي دوسَنِ جي، کَـڻي هَلڪِي هارَ ڪَياسِ؛
تِنهان پوءِ ٿِياسِ، ڪانيارِي ڪانڌَ جِي.
چنيسر جي راڄ ۾ پٽ راڻي هيس. محل اندر داين، ٻانهين ۽ دربانن منهنجي سلامي ٿي ڪئي. دهلن دمانن مڙني جي وچ ۾ ٿي وهاريائون. محبوب جي لاڏلي هيس، پر هار مون کي بي مانو ڪري ڇڏيو. اُنهيءَ کان پوءِ ڀتار اڳيان عيبدار ٿيس.
6
هُيَسِ هِندورَنِ ۾، پِييَمِ ڪانَه پَرُوڙَ؛
مَڻِئي سنَدي مامِري، ڪوجھي وِڌَيَسِ ڪُوڙَ؛
سامُهان ٿِـيَمِ سُورَ، وِيو وِلُٽي وَلَهو!
جڏهن پينگهن ۾ پئي لڏيس، تڏهن ڪل ئي ڪانه پيم. مڻيي جي بري وهنوار مون کي ڪوڙ ۾ وڌو. ڏُکن سامهون اچي منهن ڏيکاريم ۽ ڀتار مون کان رسي ويو.
7
لِيلا! جِمَ لَکائِيين، چَئِي چَنيسَرَ ساڻُ؛
وَرَ سين وِڙِهيو اُٿِـئين، مُوڙهِي! مُٺُءِ پاڻُ؛
ڀوري! ڪَيُءِ ڀاڻُ، تي آيُءِ ڏَنءُ ڏُهاڳَ جو.
اي ليلا! متان چنيسر سان ڪو وات هلائي، پاڻ کي ڏٺو ڪرين. اي موڙهل! شل تنهنجي خودي چٽ ٿئي (يا پاڻ کي جٺ ۾ وڌءِ)، جو ڀتار سان ويڇو وجهي اُٿينءَ. اي نادان! تو وڏائي ڪئي، تنهن ڪري ئي ڏهاڳ جو ڏنڀ سهڻو پيئي.
8
لِيلا! پُورِي نه پَـئِين، چَئِي چَنيسَرَ ساڻُ؛
تو جو ڀانيو پانهِنجو، سو رِيساڻو راڄاڻُ؛
پاڻان ڌارَ پِرياڻُ، ڪانڌَ ڪَنهنجو نه وَڻي.
اي ليلا! چنيسر سان وات هلائي، تون پڄي نه سگهندينءَ. جنهن راجا کي تو پنهنجو سمجهيو، سو غيرت وارو اٿيئي. ڀتار کي پاڻ کان سواءِ ٻئي ڪنهن سان به نينهن نه ٿو وڻي.
9
چَئِي چَنيسَرَ ڄامَ سين، لِيلا! تُون مَ لکاءِ؛
دوسُ تُنهِنجو داسڙو، کاندِ وَڏيائِي کاءِ؛
ته ڍولو ڍَڪَ سَندِياءِ، عَيبَنِ کي آڏو پَئي.
اي ليلا! تون چنيسر سان وات هلائي. پاڻ ڏٺو نه ڪر. تنهنجو دلبر داسڙو (چنيسر) وڏي صبر ۽ ٿانءَ وارو آهي. (تون به صبر ڪندين ته) محبوب، جو تنهنجو پردو ۽ پناهه آهي، سو تنهنجا عيب ڍڪيندو.
10
چَئِي چَنيسَرَ ڄامَ سين، لِيلا! تُون مَ لکاءِ؛
اِيُ ڪانڌُ ڪَنهِجو نه ٿِئي، نه ڪا مُون نه تُون؛
رُئندِيُون ڏِٺيون مُون، اِنَ دَرَ مَٿي دادليُون.
اي ليلا! چنيسر سان وات هلائي، تون پاڻ ڏٺو نه ڪر. هي ڀتار ڪنهنجو ٿيڻو ناهي، نه منهنجو نه تنهنجو. مون هن در تي (بي پرواه ڌڻيءَ جي در تي) لاڏليون به رئنديون ڏٺيون. (سندس لاڏلا به هنجون هاريندا ڏٺم.)
11
لِيلا! حِيلا ڇَڏِ، جي تُون سوڀِي! سِکِـئين؛
پائي پاندُ ڳِچيءَ ۾، پاڻُ غَرِيـبيءَ گَڏِ؛
هَڏِ نه چَوَندُءِ لَڏِ، جي ڪارُون آڻِـئَين ڪانڌَ کي.
اي سهڻي ليلا! جي تون سچي واٽ سکين ته وسيلا ۽ حجتون ڇڏي ڏي. ڳچيءَ ۾ پلاند وجهي، پاڻ کي نهٺائيءَ سان شامل ڪر (نهٺي ٿيءُ). جي تون ڀتار کي نيزاريون ڪندينءَ ته توکي هرگز نه چوندو ته ”هتان هلي وڃ.“ (توکي هوگز نه پاڻ کان ڌار نه ڪندو.)
داستان ٽيون
1
چَنيسَرَ سين چاڳُ، مَتان ڪا مُنڌَ ڪَري؛
جان مُون پوءِ پَرُوڙِيو، ته هِيُ نه ماڻي ماڳُ
ڏَمِرِيو ڏُهاڳُ، سِگھو ڏِئي سُهاڳِـڻِيين.
متان ڪا عورت، چنيسر سان ناز نخرو ڪري. جڏهن مون پوءِ پروڙيو، تڏهن ڄاتم ته هي ماڻي ڪرڻ جو هنڌ ناهي. هو ڏمرجي، ترت ئي سهاڳڻين کي ڏهاڳ ڏيو ڇڏي. (ڌڻي اُنهن کان منهن موڙيو ڇڏي، جي خودي ٿا ڪن.)
2
چَنيسَرَ سين چاءُ، مَتان ڪا مُنڌَ ڪَري؛
ڪانڌَ ڪَنهِين جو نه وَڻي، گِيرَبُ ۽ گاءُ؛
جي ٿِڙي ٿورَڙِياءُ، ته دوسَ دَسائي داسَڙو.
متان ڪا عورت، چنيسر سان ماڻو ڪري. ڀتار کي ڪنهن جي به وڏائي نه ٿي وڻي. جي داسڙو ٿوريءَ ڳالهه تان رسي ته پنهنجن دوستن کي ماري مات ڏيو ڇڏي.
3
سَڀيئِي سُهاڳِـڻيُون، سَڀـنِي مُنهَن جَڙاءُ؛
سَڀَ ڪَنهِين ڀانيو پاڻَ کي، ته اِيندو مُون ڳَرِ راءُ؛
پيٺو تَنِ دَراءُ، جي پَسي پاڻُ لَڄائِيُون.
سڀيئي سهاڳڻيون هيون ۽ سڀني جي منهن تي مڻين جي جڙت هئي. سڀ ڪنهن پنهنجي ليکي سمجهيو ته راجا منهنجي گهر ۾ پيهي ايندو. هو اُنهن جي در پيهي آيو، جي پاڻ کي ڏسي، (پنهنجا عيب پسي) شرمسار ٿي ٿيون.
4
اَوَڳُڻ ڪَري اَپارَ، تو دَرِ آيَسِ داسَڙا!
جِئَن تو رُسَڻَ سنديون رُوحَ ۾، تِئَن مون ڀيڻِي ناهِ ڀَتار!
سائِينءَ لڳِ، سَتارَ! ميٽِ مَدايُون مُنهِنجيُون.
اي داسڙا! تنهنجي در تي انيڪ عيبن سان آيس، جي تنهنجي دل ۾ رسڻ جون ڳالهيون آهن، ته اي ڪانڌ! پوءِ منهنجي پڄڻ جي جاءِ ناهي. اي پردو رکندڙ! ڌڻيءَ جي واسطي، منهنجون اوڻايون دل تان ميساري ڇڏ. (يا منهنجون اوڻايون درو ڪر).
5
جي مُون مُوڙهِي مَتِّ، ته تُون پاڻُ سُڃاڻِجِ سُپِرِين!
اصۡلِ اَوايِنِ جا، عَيبَ ڍَڪِئين تُون اَتِّ؛
اِيَ، پِرَ! تُنهنجي پَتِّ، جِئَن وِلِهيُون ڍَڪِئين وَلَھا!
اي محب! جي منهنجو هوش خطا ٿيو، ته تون پنهنجي شان کي سڃاڻج. تون گمراه ٿيلين جا توڙ کان ئي اپر عيب ٿو ڍڪين. اي پريتم! تنهنجو شان اهو آهي، جو تون ڀتار! عيبن وارين کي پردو ڏيئي ٿو ڍڪين.
6
ڪوڙين تُنهنجُون ڪامِڻِيُون، تون ڪوڙِيَنِ سَندو ڪانڌُ؛
مُون کي ڇَڏِ مَ داسَڙا! ته وَڃان نه وِڻِواندُ؛
مون ڳِچيءَ ۾ پاندُ؛ تو، چنيسَرَ! هَٿَ ۾.
سهسين من موهڻيون تنهنجون آهن ۽ تون ڪروڙين سندرين جو ڀتار آهين. اي داسڙا! مون کي ڏهاڳ نه ڏي، متان مان مهڻي وهيڻي ٿيان. اي چنيسر! منهنجي ڳچيءَ جو پاند تنهنجي هٿ ۾ آهي.