سُرُ ڪاموڏ
1
تُون سَمو، آءٌ گَندِرِي، مُون ۾ عَيبَنِ جُوءِ؛
پَسِي راڻِـيُنِ رُوءِ، مَتان ماڱَرِ مَٽِئِين!
نوري ٿي چوي ته ”تون سمو سردار آهين ۽ مان گندري ذات جي مهاڻي آهيان ۽ مون ۾ اوڻاين جو ماڳ آهي. تون راڻين جو منهن ڏسي، متان مون ماڱر ذات جي مهاڻيءَ کان منهنڙو مٽين!.“
2
تُون سَمو آءٌ گَندِرِي، مُون ۾ عَيبَ اَپارَ؛
پَسِي لِيَّ لَغارَ، متان مَاڱَرِ مَٽِئِين!
”تون سمو سردار آهين ۽ مان گندري ذات جي مهاڻي آهيان ۽ مون ۾ بيحد اوڻايون آهن. تون متان مڇيءَ جي گگ ڏسي، مون ماڱر ذات جي مهاڻيءَ کان منهنڙو مٽائين.“
3
تون تَماچِي تَڙَ ڌَڻِي ، آءٌ مُهاڻِي مَي؛
مُون کي ڏُهاڳُ مَ ڏي، آءٌ جا نالي سُيَسِ تُنهنجي.
”تون تماچي حاڪم ۽ بند جو خاوند آهين ۽ مان نسوري مهاڻي آهيان. آئون، جا تنهنجي نالي سان سڏجڻ ۾ ٿي اچان (ڇو ته تنهنجي حق ٻڌي زال آهيان)، تنهن کي ڏهاڳ نه ڏج.“
4
تُون تَماچِي تَڙَ ڌَڻِي، آءٌ گَندِري غَرِيبِ؛
تو سين ڄامَ! قرِيبِ، ڪِي ڏَنُ ڇَڏائي ڏيجِ مُون.
”تون تماچي حاڪم آهين ۽ بند جو والي آهين ۽ مان گندري ذات جي مسڪين مهاڻي آهيان. اي ڄام! مان تنهنجي سڱائتي آهيان، جنهن ڪري تون منهنجن مائٽن کي سموري محصول کان معافي ڏيئي ڇڏ.“
5
کِکيءَ هاڻِيُون کارِيُون، ڇِڇِيءَ هاڻا ڇَڄَ؛
پاندُ جنِين جي پاندَ سِين، لَڳو ٿِئي لَڄَ؛
سَمو ڄامُ سُهَڄَ، اُڀو ڪَري اُنِ سين.
مهاڻن جون کاريون ککيءَ سان واسيل آهن ۽ ڇڄ ڇڇيءَ سان، جن جي پلاند سان پلاند لڳي ته لڄ اچي وڃي. سمو سردار انهن سان بيٺو سهج ڪري (اُنهن تي نوازشن جي پلٽ).
6
ڪارِيُون، ڪوجِھيون، ڪُوڙِيُون، مُورِ نه موچارِيُون؛
وَٺِـي ويٺِيُون واٽَ تي، کِکيءَ جُون کارِيُون؛
اُنِين جُون آرِيُون، سمي ري ڪيرُ سهي!
مهاڻيون رنگ جون ڪاريون، شڪل ۾ بدزيبيون ۽ هرگز ڀوريون ناهن. هو واٽ تي مڇيءَ سان ڀريل ٽوڪريون رکيون، وڪري لاءِ ويٺيون آهن. اُنهن جا ماڻا، سمي سردار (ڄام تماچيءَ) کان سواءِ ٻيو ڪيو برداشت ڪندو؟.
7
گَندُ جِن جِيءَ گوڏِ ۾، پاٻوڙا پوشاڪَ؛
اُنِين جِيءَ اوطاقَ، راڄا رِيجِھي آئِيو.
جن جي گوڏ ۾ پٻڻ جون پاڙون آهن ۽ جن کي لباس، پٻڻ جي پنن جو پهريل آهي، تن جي نجهري ۾ بادشاهه ريجهي آيو.
8
ٿِيا تَماچِيءَ ڄامَ سين، مُهاڻا مَحرُومَ؛
نَنڍِيءَ وَڏِيءَ گَندِريءَ، مَٿي ماڙِيءَ ڌُومَ؛
جي ڪِنجُھرَ، جي رُومَ، سي سَڀِ اِنعامِي ٿِيا.
مهاڻا تماچي ڄام جا راز محرم ٿيا. ننڍي وڏي مهاڻيءَ جي محل جي ماڙيءَ ڏانهن ڪاهه پئي پيئي. ڪينجهر ڍنڍ هجي توڙي روم ولايت يعني ڏورانهان ڏيهه ته اُتي جا مڙيئي مهاڻا، ڄام تماچيءَ جي انعامن سان نوازجي ويا.
9
نه وَڍي، نه وِڪِڻي، نه ماري نه ڌاري؛
کارو وِڌائِين کُوهَ ۾، نِرِتُون نِهاري؛
سائِي پَرِ پاري، جا گَهرِ سَمي جي سَپَڄي.
نوري هاڻ نه مڇي ٿي وڍي، نه وڪڻي ٿي، نه پاڻ وٽ رکي ٿي. هن مڇيءَ جو ٽڪرو، ڄاڻي ٻجهي ۽ ڏسي وائسي، کوهه ۾ کڻي اڇلايو. (مڇيءَ سان وهنوار نه ٿي رکي.) هوءَ اُهائي هلت چلت ٿي هلي. جا سمي حاڪم جي محل ۾ ٿي ورتجي.)
10
نه وَڍي نه وِڪِڻي، نه کَڻي ۾ کاري؛
اُهِجَ، سُهِجَ ساهِمِيُون، ڌُرِيان نه ڌاري؛
سائي پَرِ پاري، جا گَهرِ سَمي جي سَپَڄي.
نوري هاڻ نه مڇي ٿي وڍي، نه وڪڻي ٿي. هوءَ تورڻ تڪڻ لاءِ تارازيون اصل کان نه ٿي رکي. هوءَ اُهائي روش ٿي وٺي، جا سمي سردار جي محلات ۾ جاري آهي.
11
پاٻوڙو پيشِ ڪَيو، نَئون نُورِيءَ نيئِي؛
حاضُرُ هُيُون هَڪِيُون، سَمِيُون سڀيئِي؛
نَوازي نيئِي، گاڏِيءَ چاڙهِي گَندِرِي.
نوريءَ ڄام اڳيان پاٻوڙي جي نئين وٽ سوغات طور پيش ڪئي (يا پاٻوڙن جي پوشاڪ پهري پيش ٿي). اُتي سڀيئي سميون (ڄام تماچيءَ جي حويلي جون) هڪيون حاضر هيون. ڄام تماچيءَ (ٻين سمين کي ڇڏي) نوريءَ کي نوازيو ۽ پاڻ سان گڏ گاڏيءَ ۾ چاڙهي وٺي ويو.
12
مُهاڻِيءَ جي مَنَ ۾، نه گِيرَبُ نه گاءُ؛
نيڻَنِ سِين نازُ ڪَري، رِيجھايائِين راءُ؛
سَمو سَڀِنِ مُلاءُ، هيرِيائِين حِرفَتَ سين.
مهاڻيءَ (نوريءَ) جي اندر ۾ نه هٺ هو، نه وڏائي. هن اکڙين سان ماڻو ڪري، راجا کي ريجهايو. مڙني راڻين وچان، هن ئي سمي سردار کي چترائيءَ سان موهي وڌو.
13
نورِيءَ جي نِيازَ جو، عَجَبُ اَجَھلُ هوءِ؛
سَمو سِرُ سَڀِنِ ۾، مي مُورِڇِيو سوءِ؛
اَچيو اُڀِـيَن پوءِ، حُجَتَ ڀَڳِي راڻِيين.
نوريءَ جي نهٺائي بيحد حيرت جو ڪارڻ آهي. سمو (تماچي)، جو سڀني جو سردار هو، تنهن کي مهاڻيءَ موهي ڇڏيو. راڻيون اچيو سندس پوئتان بيهن، سندن دعويٰ ڀڄي ڀورا ٿي پيئي.
14
هَٿين پيرين آرِکَڻين، مُنهِن نه مُهاڻِي؛
جِئَن سَڳو وِچِ سُرِندَڙي، تِئن راڻِيُنِ ۾ راڻِي؛
اَصُلُ هُئي اُنَ کي، اَهۡلَ ڄاماڻِي؛
سَمي سُڃاڻِي، ٻِيڙو ٻَڌُسِ ٻانهَن ۾.
نوري هٿين پيرين، لڇڻ ۽ روپ ۾ هرگز مهاڻي نه ٿي لڳي. جئن سرندي جي تندن وچ ۾ مول ڌاڳو ٿئي، تئن هوءَ راڻين ۾ راڻي پيئي لڳي. هن جي اصل کان ئي راجائي هلت هئي. سمي (تماچيءَ) کيس پرکي، سندس ٻانهن نڪاح جو ڳاڙهو سڳڙو ٻڌو.
15
تَهِڙو ڪِنجُهرَ ڪِينَ ٻِيو، جَهڙي سُونهَن سَندِياسِ؛
مَڏَ، مِياڻِـيُون، مَڪُڙا، مِڙَئِي مَعافُ ٿِياسِ؛
مورِڇَلَ مَٿانسِ، اُڀو تَماچِيءَ تي هَڻي.
جهڙو حسن نوريءَ کي هو، تهڙو ڪينجهر ۾ ٻيو ڪنهن کي نه هو. مڇيءَ مارڻ جا مڙيئي ساز سامان ۽ ماڳ مٿس معاف ٿيا. (هوءَ اُنهن کان آجي ٿي.) تنهن ڪري ئي تماچي سندس مٿان مورن جي کنڀن جو چوئنر بيٺو هڻي.
16
کوءِ سَمِيُون! ٻَنِ سُومِريُون! جي اَچَنِ اُوچي ڳاٽِ؛
وَرُ سي ڪِنجُھرَ ڄائِيُون، جِن تَماچِيءَ جِي تاتِ؛
راڻِيُن مُلان راتِ، ماڻِڪُ مي پِرائِيو.
اُهي سميون ۽ سومريون ٻن پون، جي مغروريءَ سان پيش اچن. اُهي ڪينجهر ڄائيون (ڪينجهر جي مهاڻن جون نياڻيون) مبارڪ آهن، جن کي ڄام تماچيءَ جي تات هجي. سڀني راڻين وچان، مهاڻيءَ ئي رات بي بها موتي (يعني تماچي) هٿ ڪيو.
وائي
هِيري هَٿُ وِڌائِين، ويهِي ساٽِينِ وِچَ ۾.
نَوازَشِ نُوريءَ جي، آهي تَماچِيءَ تائِين.
گَندَگِيءَ گوشو ڪَيو، عَطُرَ اوتَ اوتِيائِين.
اَنڌا مَنڊا آئِيا، سَخا سَڏُ وِڌائين.
پَسو جُودُ جُوانَ جو، ڪو هَنڌُ ڪونه مَٽِيائِين.
قِيمَت ڪَمِيڻَن سين، جَهِڙِيءَ وَٽَ وَٽِيائِين.
موتِي مڇِيءَ هَٽَ تي، ڪوڏِنِ جِئن ڪَڍِيائِين.
ماڻِڪَ مِياڻِنِ ۾، ڇِلُرَنِ جِئن ڇَٽِيائِين.
ڏيئِي سونُ سُوال ۾، رُپي راندِ ڪَيائِين.
پاڻِـيَٺَ آڻي پاڻَ سين، لَعلُون سَڀِ لُٽِيائِين.
فيروزا فَقِيرَنِ تان، گھوري سَڀِ گھورِيائِين.
اُتي عَبۡدُاللَّطِيفُ چئِي، اُڇِلي اَمُلَ ڏِنائِين.
مهاڻن جي وچ ۾ ويهي، هيرن ۾ هٿ وڌائين (هيرن سان مٺيون ڀريائين). نوريءَ تي نوازش تيسين آهي، جيسين تماچي آهي. گندگيءَ پاسو ڪيو، عطر ۽ عنبير جي پالوٽ ڪيائين. انڌا، منڊا وٽس آيا. سخاوت جو هوڪو ڏياريائين. ڏسو هن سخيءَ جي سخاوت، جو ماڳ نه وساريائين. خسيس ماڻهن ۾ قيمتي سوکڙيون نئين وٿ مثل ورڇيائين. مڇيءَ جي دڪان تي ڪوڏين جيان موتي ڪڍي پکيڙيائين. مياڻين ۾ ڇلرن وانگر ماڻڪ ڇٽيائين. خيرات ۾ سون ڏيئي، چانديءَ جي راند ڪيائين. پاڻ سان آبدار موتي آڻي، مڙيئي لعلون دف ڪيائين. فقيرن جي مٿان سمورا فيروز (نيري رنگ جا هيرا) گهوري ڇڏيائين. اُتي (شاه صاحب ٿو فرمائي) بي بها ماڻڪن جي وسڪار لاتائين (ڌڻي به جي چاهي ته مسڪين کي دنيا جي مڙني نعمتن سان نوازي ڇڏي.).
داستان ٻيو
1
سِرُ سَلابَتَ سُپِرِين، مَرَڪَڻَ! تُون مَ مَريجِ؛
آهِيين ٺارُ اَکِـيُنِ جو، وَٽان مُون مَ وَڃيجِ؛
تَماچِي تڳيجِ، ڪو ڏِينهُن ڪِنجُهرَ ڪَنڌِيـين.
اي مرڪندڙ محب! تنهنجو سر شل سلامت هجي. تون جهان مان لاڏاڻو نه ڪج. تون منهنجن نيڻن جو ٺار آهين. مون وٽان نه وڃج. اي ڄام تماچي! تون ڪو عرصو ڪينجهر جي ڪپن تي حياتي ماڻج.
2
هيٺِ جَرُ مَٿي مَڃَرُ، پاسي ۾ وَڻَراهَ؛
اَچي وَڃي وِچَ ۾، تَماچِيءَ جي ساءَ؛
لَڳي اُتَرَ واءَ، ڪِنجُهرُ هِندورو ٿِئي.
هيٺ اوجل جل، مٿان جهڳٽا (وڻن جا نميل جهڳٽا) ۽ پاسن کان وڻڪار. نوري، ڄام تماچيءَ جي صحبت جو رس وٺڻ لاءِ، هيڏانهن هوڏانهن انهيءَ فضا ۾ ٻيڙيءَ ۾ چڙهي، سير پئي ڪري. اُتر جي هير لڳڻ سان، ڪينجهر (ڪيجهر جو پاڻي) هندوري (پينگهي) جيان پيو لڏي (يا ڪينجهر تي هلندڙ ٻيڙي هندوري وانگر پيئي لڏي).
3
هيٺِ جَرُ، مَٿي مَڃَرُ، پاسي پِرِين سَندامِ؛
ڪوڙِيـين ڪاڄَ سِڌامِ، اَڻَ سِڌو ڪونَ رهِيو.
هيٺ اوجل پاڻي، مٿان جهڳٽا ۽ پاسن کان وڻڪار ۽ ڀر ۾ منهنجو جانب آهي. منهنجا سهسين ڪارج راس ٿيا. ڪو به ڪم اڻپورو نه رهيو.
4
هيٺِ جَرُ، مَٿي مَڃَرُ، ڪنڌِيءَ ڪَوۡنرَ تَرَنِّ؛
وَرِئي واهُوندَنِّ، ڪِنجُهرُ کَـٿُورِي ٿِئي.
هيٺ اوجل پاڻي، مٿي جهڳٽا ۽ ڪنارن ڀرسان ڪنول گل پيا ٽلن. بسنت (بهار) جي رت اچڻ سان، ڪينجهر ڍنڍ عطر ۽ مشڪ سان واسجي ٿي پوي.
5
سَمِيُون ڪَري سِينگارُ، راءُ رِيجهائِڻَ آئِيُون؛
ڄامَ هَٿَ ۾ ڄارُ، ڄُلي ڄُٻيرِنِ وِچَ ۾.
سميون هار سينگار ڪري راجا کي ريجهائڻ لاءِ آيون. ڄام تماچيءَ جي هٿ ۾ مڇي ڦاسائڻ جو ڄار آهي ۽ هو جهٻير ذات جي مهاڻن جي وچ ۾ پيو ٽلي ۽ ٽهلي.
6
نُورِيءَ جي نَوازِيو، ٿِيو تَماچِي تي؛
گاڏِيءَ چاڙهيءَ گَندِرِي، ماڙِهُو ڪَيو مي؛
ڪِنجُهرِ چُوندا ڪي، ته سَچُ سَڀائِي ڳالَھڙِي.
ڄام تماچي انهي ڪري ئي امر ٿيو آهي، جو هن نوريءَ کي نوازيو. هن مهاڻيءَ کي پاڻ سان گاڏيءَ ۾ چاڙهي، کيس ماڻهپي ۾ آندو. ڪينجهر جي آسپاس ڪي ماڻهو اڄ به چوندا ته اِها ڳالهه سموري سچي آهي.
7
ڄامان اَڳي جي ڄائِيُون، تِن جِي نِرِتِ نُورِيءَ کي ناهِ؛
نه مَنَهِن نه مارِڪي، نه وَڃَنِ ڪنهن وِهانءِ؛
سي ڪِنجُهرَ ڪَندِيُون ڪانہِ، جِن تَماچِي تَڪِيو.
ڄام تماچيءَ کان اڳ سميون ڄايون (يعني محل جون وڏڙيون)، تن جي ڄاڻ نوريءَ کي ناهي. اُهي نه ڪنهن شاديءَ جي شامياني ۾ يا ڪنهن وهانو ۾ شريڪ ٿين نه ڪنهن جي مرڻي جي ميڙ ۾. جن جو آڌار ڄام تماچي آهي، سي ڪينجهر کي ڪاڏي ڪنديون!.
8
نه ڪَنهن ڄائو ڄامَ کي، نَڪو ڄامَ وِياءُ؛
نَنڍِيءَ وَڏِي گَندِرِيءَ، سَڀِنِ آهِ سِياءُ؛
”لَمۡ يَلِدۡ وَلَمۡ يُولَدۡ“، اِيُ نِجابَتَ نِياءُ؛
ڪِبِرُ ڪِبرِياءُ، تَختُ تَماچِي ڄامَ جو.
نه ڄام تماچيءَ ڪنهن کي ڄڻيو آهي، نه کيس ئي ڪنهن ڄڻيو. هُو سڀني ننڍين توڙي وڏين مهاڻين جو عزيز آهي. (نوريءَ سان نڪاح وجهڻ ڪري). ”نه ڪنهن ڄڻيس، نه ڪنهن کي ڄڻيائين.“ (اصل ۾ اهو ڌڻيءَ جي باري ۾ چيل آهي.) اهو سندس شرافت ۽ انصاف جو اُهڃاڻ آهي. (هو سڀني جو عزيز آهي.) ڄام تماچيءَ جو تخت وڏي شان ۽ مان وارو آهي.
9
پَکا پَکارِيو، ڄامُ تَماچِي آئِيو؛
گُوندَرَ لاهِيو، گَندِرِيُون! آتَڻَ اُجارِيو؛
ڪِنجُهرُ قَرارِيو، سَمي سامَ بَخشِي.
پنهنجا نجهرا اُجاريو، ڄام تماچي پڌاريو آهي. اي مهاڻيون! پنهنجا غم پري ڪريو ۽ آتڻ اجرا ڪريو. ڪينجهر بي اونو ٿيو (ڪينجهر جا مهاڻا بي فڪر ٿيا). سمي سڀني کي پناهه بخشي آهي. (ڌڻي جن کي نوازي ٿو. تن جي اندر مان سڀ فڪر ۽ غم ميسارجيو وڃن. اُهي هر دم پنهنجو اندر صاف ٿا رکن.)
10
ڪو جو ڪامَڻُ مَي، آهي اکَڙِيُنِ ۾؛
تَنُ تَماچِي ڄامَ جو، ناڀُون پايو ني؛
عِشقُ اِئَن ڪَري، جِئَن ڄارو ڄامَ ڪُلهي ڪَيو.
مهاڻيءَ (نوريءَ) جي نيڻن ۾ اهڙو ڪو جادو آهي، جو ڄام تماچيءَ جي جسم کي ڄڻ نيزن تي کنيو ٿي وٺي. اها ڪرامت عشق ٿو ڪري، جو ڄام تماچيءَ جهڙو راجا، مهاڻن جي ڄار ڪلهي تي ٿو کڻي.