لطيفيات

شاھہ جو رسالو (ڪلياڻ آڏواڻي)

شاھہ جو رسالو (ڪلياڻ آڏواڻي) اوهان اڳيان پيش ڪري رهيا آهيون. هي رسالو معنيٰ ۽ تشريح سان گڏ ٽيڪسٽ فارميٽ ۾ پهريون دفعو آنلائين ڪري رهيا آهيون.
سڀ کان اڳ هن رسالي جا مڪمل بيت ڀرڳڙي ويب سائيٽ تي اپلوڊ ڪري آنلائين ڪيا ويا هئا. پياري راشد شر پاران سنڌيڪا اڪيڊمي پاران ڇپايل تشريح ۽ معنيٰ واري ايڊيشن کي نئين سر ڪمپوز ڪري آنلائين ڪرڻ لاءِ موڪليو آهي. سنڌ سلامت سٿ راشد جي محنتن تي کيس سلام پيش ڪري ٿو.
Title Cover of book شاھہ جو رسالو (ڪلياڻ آڏواڻي)

سُرُ رپ

داستان پهريون

1
گُوندَرَ ڪَيو غَرَقُ، ماءُ! مُنھِنجو ڄِندُڙو؛
ڏُکويُنِ مَرَڪُ، مَٿي سَڳـرَ پَنڌڙَو.

اي امڙ! منهنجو هنئون غم ٻوڙي ڇڏيو آهي. (غم ۾ غرق آهي). واٽ تي پنڌ ڪرڻ ڏکويلين کي زيبائي.

2
گُوندَرَ گَڏِياسِ، صِحَتَ نِيَڙِيَمِ سَڄَڻين؛
مادَرِ! مارِياسِ، ڦوڙائي پِرِينءَ جي.

مان غم سان هڪ آهيان ۽ پرين منهنجي تندرستي کڻي ويا. اي جيجل! جانب جي جدائيءَ مون کي ماري فنا ڪيو آهي.

3
گُوندَرَ ھَٿَ نه پيـرَ، وِرِهُ مَنجِھينِ وَھَڻو؛
ڪُڙهِ ۾ قطارُون ڪَري، سُورَنِ لايا سيـرَ؛
مُون جِئَن گھاري ڪيـرَ، ھيڪِلي رِءِ سَڄَڻين؟

غم کي هٿ آهن، نه پير، درد اندر ۾ ئي پيو چري. سورن منهنجي ڪک ۾ (قلب ۾) قطارون ڪري، پنهنجون واٽون ٺاهيون آهن. مون وانگر، محبوبن کان سواءِ، ڪير جيڪر اڪيلي گذاري؟

4
اُٺي جِئَن مورَنِ، اوڀَرَ وَلَھارَنِ ۾؛
سا پَرِ گُوندَرَ ڪَنِ، جُه ڦوڙائو سَڄَڻين.

جئن مينهن وسندي خشڪ پوٺن تي اچيو ساوڪون اُڀرن، اُها ساڳي ڪار، غم اچيو ڪن، جڏهن محبوبن جو وڇوڙو آهي. (فراق ۾ سهسين غم اچيو اُڀرن.)

5
ڳَرَنِ ۾ ڳَرَھيج، روئي ڪَجِ مَ پَڌِرا؛
تان سُوراڻي سَھيجِ، جان لا ھِيندَڙُ ڪو لَهِين.

ڳجھن سان ئي ڳجھ سلج (راز سانڍج). روئي اُنهن کي ظاهر نه ڪج. تيسين سور سهج، جيسين اُن جو ڪو لاهيندڙ ڳولهي لهين.

6
ڳُرَ ۾، ڳُجھو روءُ، پَڌَر وِجُھ مَ پَرِينءَ ري؛
سُورَنِ سُڀَرُ ھوءُ، ھِنئَڙا! ڪُمَ ڪَنَنِ جِئَن.

ڳجھ ۾ ڳجھو روءُ، محبوب جي جدائي جي ڳالھ کي ظاهر نه ڪر، اي هنئان! سورن ۾ پٻڻ جي ڪنارين جيان پڪو رهج.

7
جاءِ نه سَڄو ڏِينھُن، ھِنئَڙو اوٺي وَڳَ جِئَن؛
مُون پِرِيان سين نِينھُن، ڇِنَڻَ ڪارَڻِ نه ڪَيو.

منهنجو هنئون اُٺن جي ولر وانگر هڪ هنڌ (قرار ۾) ناهي. (اُٺن جي ولر وانگر ڀٽڪي پيو). مون پرينءَ سان محبت، ٽوڙڻ لاءِ نه ڪئي آهي.

8
پَلَ پَلَ ۾ پَلِيانسِ، پَلُ نه رَھي پِرِينءَ ري؛
جِئَن جھوريءَ کان جَھلِيانسِ، جِھڄِيو تِئَن جھوريءَ پَوي.

پل پل ۾ روڪيانس پيو (هنئين کي)، پر پرينءَ کان سواءِ هڪ پل به نه ٿو رهي. جئن ڳاراڻي کان روڪيانس، تئن ورھ ۾ ڳريو وڃي ڳاراڻي ۾ پوي.

9
ڪَڪَرَ مَنجِھ ڪَپارَ، جُھڙُ نيڻَنئُون نه لَهي؛
اَڄُ مُنھنجي چِتَ ۾، اُٺا پِرِين اَپارَ؛
آءُ سَڄڻ! لَـھُ سارَ، وِرِھَ ويڙھِي آھِيان.

منهنجي ڪاپار ۾ ڪڪر آهن ۽ اکين مان جهڙ ئي نه ٿو غائب ٿئي. اڄ منهنجي هنئين ۾ محبوب بيحد اُڪير کان وسيا (ياد پيا). اي جانب! اچي منهنجي سنڀار لھ، مان برهه ۾ وڪوڙيل آهيان.

10
مُون مَنجھيئي مِينھُن ڪوهُ ڪَرِيندِيَسِ ڪَڪَرين؟
سَرَلو سارو ڏِينھُن، مُون پِرِيان جو نه لَھي.

مون منجھ ئي مينهن پيو وسي، مان ڪڪرن کي ڇا ڪنديس؟ (منهنجي نيڻن مان هميشہ جر جاري آهي.) جانب جو جھڙ (سندس جدائيءَ ۾ وجھلڻ)، منهنجي اندر مان سارو ڏينهن لهي ئي نه ٿو.

11
جُه سي سَنڀِرِ جَنِ، سَهَ تنين سين اورِيان؛
لُنؤ لُنؤ ھيٺِ وَڄَنِ، رَڳُون رَبابَنِ جِئَن.

جڏهن اُهي (پرين) ياد پون، تڏهن اُنهن سان دل جي سڪ ٿي سليان. منهنجي بدن جي وار وار هيٺان منهنجون رڳون رباب جي تندن جيان پيئون تنوارين.

12
چَتُـرُ رَھي نه چِتُ، ويڻين واڳِيو نه رَھي؛
رَئيءَ لَٽِجي نِتُ، ھِنئَڙو واٽَ وِرِکَ جئَن.

منهنجون هنئون سجاڳ يا سرهو نه ٿو رهي، طعنن سان ٻڌجڻ نه ٿو چاهي. منهنجو هنئون واٽ تي بيٺل وڻ جيان هميشہ دز (غم جي غبار) سان پيو لٽجي.

13
چوري چوري چِتُ، جان نَئينءَ وِھاڻِيءَ نِڪِران؛
نِينھُن گُھرائي نِتُ، پِريان سَندي پيـرَ ۾.

هنئي کي پرڀائي، جئن نئين سج نڪران، تئن روز محبت مون کي ڪوٺيو وريو وڃيو پرينءَ جي پيچري تي هڻي. (دل کي نينهن کان گھڻو ئي پليان، پر پلجي نه ٿي.)

14
چيتارِيان چُڻِڪَنِ، وِسارِيان نه وِسِري؛
ويرو تارَ ڏُکَنِ، سَڄَڻَ ڀَڳي ھَڏَ جِئَن.

پرين کي ساريان ته اچيو هنئين ۾ وسن. کين وسارڻ جي ڪريان ته نه ٿا وسرن. محبوب جي ياد مونکي ڀڳل هڏي جيان هميشہ ڏکوئي ٿي.

15
چيتاري چَونَدِياسِ، ڳالِھيُون سَڀوئي سَڄَڻين؛
جُه مُقابِلِ ٿِياسِ، ته سَڀِ وَڃَنِمِ وِسِري.

سڀئي ڳالهيون ساري، اُهي پرينءَ کي چونديس، جان ئي سندس سامهون ٿيس. (جڏهن کيس ملان)، تان ئي سموريون ڳالهيون وسريو وڃنم. (عاشق کي معشوق اڳيان ڪجھ به ڪڇڻ نه ٿو ٿئي.)

داستان ٻيو

1
سَڄَڻَ سان نه ڀيٽَ، ڳُجُھ ڳَرھِيان ڪِنِ سين؛
ڳالِھيُون اِنھيءَ ريٽَ، سَلا ٻَڌي مورِيُون.

پرينءَ سان گڏجاڻي نه ٿي، ڳجھ ڪنهن سان اوريان؟ انهيءَ درياه جي ڪچي ٿي (عاشق جي اندر ۾) ڳالهيون سلن وانگر ڳت ئي ڳت اچي اڀريون.

2
ڳالِھيُون پيٽَ وَرَنِ ۾، وَڌي وَڻَ ٿِيوُن؛
پَرَ سين مُون نه ڪَيُون، گوشي پِرِين نه گَڏِيا.

ڳالهيون پيٽ جي وڪڙن ۾ سلن مان وڌي وڻ ٿي ويئون آهن (ڳالهين جو انداز وڌي ويو آهي). مون ڪنهن ڌارئي سان اُهي نه ڪيون ۽ جانب به مون ئي سائت اڪيلائي ۾ نه گڏيا.

3
گَونِي ۽ گُونِي، پِرِين پَٽائين گَجَ جِئن؛
جي مَنَ مـجُوني، سي ڪِئَن وَڃَنِ وِسِرِي؟

پرين، ريشمي چوليءَ جيان گوناگون رنگن وارا (انيڪ نزاڪتن، نازن ۽ اندازن وارا) آهن. جي من کي مست ڪندڙ آهن، سي ڪئن وسري سگهندا؟

4
اَندَرِ اَندَرِيُون، جِئَن سي وانجِھيءَ لَٺِ ۾؛
مُون تَنَ تيترِيُون، ته ”ڪِئَن مِلِبو سَڄَڻين؟“

جئن ونجھ جي ڪاٺي، پاڻيءَ اندر ور ور گردشون لائيندي آهي، تئن منهنجي اندر ۾ به اوتريون ئي انتظاريون آهن ته محبوب کي نيٺ ڪئن ملبو.

5
جِئَن سي کُوھِيءَ نارَ، وَھَنِ واريءَ گاڏُئان؛
ھِنئَڙو پِرِيان ڌارَ، نِبيرِيانسِ نه نِـبِـري.

جئن کوهن تي چڙهيل نار مان واريءَ سان گڏيل پاڻيءَ جا وهڪرا وهندا آهن، تهڙيءَ طرح هنئين کي پرينءَ کان ڇني ڌار ڌار ٿو ڪريان ته نه ٿو ڌار ٿئي. (جئن پاڻي واريءَ کان).

6
سَٻَرُ سِيُّ پِيو، نه مُون سَوَڙِ، نه گَبـَرو؛
نه مُون ڪانڌُ، نه قُوتُ ڪي، جوڀَنُ وَھِي وِيو؛
تنِـين حالُ ڪِھو، نِڌَرَ جنِـين نـِجُھرا؟

زبردست سيءُ پيو آهي، مون کي نه سوڙ آهي، نه رلي. نه مون وٽ ڀتار آهي، نه کاڌو. منهنجي جواني زبون ٿي ويئي. اُنهن جو حال ڪهڙو، جن جا پکا نڌڻڪا آهن؟

7
اُتَرُ اوتُون ڏي، نه مُون سَوَڙِ نه گَبـَرو؛
سِيُّ سارِينديُون سي، جنِين نِڌَرَ نـِجُھرا؟

اُتر جي سرد واءُ اچي پلٽون لاتيون آهن، مون کي نه سوڙ آهي، نه گندر (رلي). سيءُ اُهي محسوس ڪنديون، جن جا جھوپڙا نڌڻڪا آهن.

8
اُتَرُ ڏِني اوتَ، نه مُون سَوَڙِ، نه گَبـَرو؛
چارَئي چُنِـيءَ پوتَ، مُون ريڙھِيندي راتِ گَئِي.

اُتر جي سيءَ لُوه ڏني آهي، مون کي نه سوڙ آهي، نه گودڙي. پوتيءَ جا چارئي پلاند ريڙهيندي، ساري رات گذري ويئي.

9
نِينھُن نھِائِينءَ جان، ڍَڪِيو ڪوهُ نه ڍڪِئين؟
ڄَرَ ڄَيري ڇَڏي، ته ڪِئن پَچَندا ٿانءَ؟
سَندي ڪُنڀاران، ڪَنِ ڪَريجا ڳالَھڙِي.

عشق کي نهائينءَ وانگر ڇو نه ٿو پوشيدو رکين؟ (جئن ڪنڀر جي ٿانون سان ڀريل نهائين (آوي) ڍڪيل هوندي آهي، تئن تون به عشق کي اندر ۾ ڇو نه ٿو سانڍين؟) جي باھ پنهنجو تؤ ڇڏيو، ته ٿانو ڪيئن پچندا؟ (جي تون نينهن جي تابش کي ظاهر ڪيو، ته تون پچي راس ڪيئن ٿيندينءَ؟) ڪنڀارن جي ڳالھ تون خيال سان سڻج.

10
نِينھُن نِھائِينءَ جِئَن، ڍَڪِيو ڪوهُ نه ڍَڪئِين؟
ڄَرَ ڄيري ڇَڏي، ته رَڇَ پَچَندا ڪِئَن؟
تُون پڻ ڪَريج تِئَن، جِئَن ڪنڀارَڪَرِن ڪَمَ سين.

عشق کي نهائينءَ وانگر ڇو نه ٿو پوشيدو رکين؟ باه تؤ ڇڏيو ته ٿانو ڪئن پچندا؟ تون پڻ (اي عاشق!) ائين ڪج، جئن ڪنڀار پنهنجي ڪرت ۾ ڪندا آهن.

11
نھِائِينءَ کان نِينھُن، سِکُ مُنھِنجا سُپِرِين!
سَڙي سارو ڏِينھُن، ٻَھَرِ ٻاڦَ نه نِڪري.

اي منهنجا مٺل! عشق نهائينءَ (آويءَ) کان سک. هوءَ سارو ڏينهن سڙي ٿي، پر منجھائس ٻاڦ نه ٿي نڪري.

12
نيڻَ نِهائِين جان، سُتي لوڪَ ڍَڪِيان؛
اُجھامِيو ٻَران، توکي سارِيو سُپِرِين!

ماڻهن جي سمهڻ مهل مان پنهنجون اکيون نهائينءَ وانگر بند ٿو ڪريان. اي جانب! توکي ياد ڪري، مان اندر ۾ نهائين وانگر پيو اُجھامان ۽ ٻران.

13
ڪي جو ڪُنڀارَنِ، مِٽيءَ پائي مَنِيو؛
تَنھن مان تِرَ جيتِري، جي پَئي خَبَـرَ کـرَنِ؛
ھِي تان ھُوندَ مَرَنِ، ھنِ اَڱَڻِ اوراتو ٿِئي!

ڪنڀارن مٽي ڪڍي ڪري، اُهو ڪي ڳوهيو، جو انهيءَ مان رتيءَ جيتري خبر به جي ڪميڻن کي پوي ته هو جيڪر مري وڃن ۽ ڪنڀرن جي گھر ۾ روڄ مچي وڃي. (ڪنڀار الائي ڪهڙن انسانن جي مٽي ٿا ڳوهين.)