آمريڪا ويندڙن لاءِ هڪ گائيڊ بُڪ
ڊاڪٽر عبدالحفيظ لغاري، ملڪاڻي شريف، بدين
ڪٿي پڙهيو هئم ته اڄڪلهه جيڪو ٿو ڪٿان چڪر هڻي اچي سو ويٺو ٿو سفرنامو ٿو لکي، ايئن آهي به سهي ۽ اهو ٿيڻ به گهُرجي ڇو ته ڳوٺن ۾ هوندي پنهنجي ضلعي هيڊ ڪوارٽر جي شهر مان ورلي چڪر هڻي ايندڙ به ٽي ڏينهن احوال ڏيندي پاڻ اکين ڏٺا آهن ۽ ماڻهو دلچسپي سان ٻُڌن به ٿا. پر جيئن ته ٻُڌل ڳالهه جن ٻُڌي اها اُتي ختم ٿي پر ڪنهن لکندڙ اهي احوال قلم بند ڪيا ته ڄڻ اهي محفوظ ۽ اڳتي هلي مؤرخن لاءِ پڻ ڪارآمد ٿين ٿا، جيڪي آڳاٽي وقت جا حالات يا تاريخي حقيقتون ان مان ڏسي فائدو وٺندا آهن. سفرنامو به دراصل سفر تي وڃي ٿي آيل مسافر جو مشاهدن تي ٻڌل احوال آهي جيڪو هو جنهن انداز سان چاهي ڏيئي سگهي ٿو پر ترتيب سان لکيل مواد کي سفرنامو چيو وڃي ٿو. اسان سنڌ جي وڏي سفرناما نگار الطاف شيخ کي ڏسون ته هُن به اٿندي ئي سفرناما ڪونه لکيا هئا. پاڻ جهاز تي شروعاتي سفر بابت احوال ڏيڻ خاطر ان دور ۾ پنهنجي دوستن کي خط ٿي لکيا جيڪي سنگت کي دلچسپ لڳا ته انهن کي اخباري ڪالم ۾ بدلائي ڇاپڻ جو چيو ويو ۽ مقبول ٿيا ته ڪتابي صورت ۾ آيا ۽ ايئن اهو سلسلو اڄ تائين جاري آهي.
جيئن ته احوال هرڪو اچي پنهنجي انداز سان ٻُڌائيندو آهي تيئن لکڻ جو انداز به پنهنجو آهي. ڪو ته ننڍي واقعي کي به پر لطف بڻائي پيش ڪري ويندو آهي ته ڪو انتهائي اهم، معلوماتي يا تفريحي واقعو به ايئن ٻُڌائيندو آهي جيئن ڪنهن ڀلي برياني ۾ بيڪار دهي جو رائتو وجهي ان کي بد سواد ڪري ڇڏجي.
گورڌن ولاسائي وٽ ڳالهائڻ ۽ ڳالهائڻ کان ڪيئي ڀيرا بهتر لکي ڳالهه ڪرڻ جو وڏو ڏانوَ آهي. هو جيڪو به واقعو لکي ٿو ته ان بابت سڄي وضاحت اهو ليک پاڻ هجي ٿو ان ۾ ڪنهن سوال جي گنجائش ئي نه ٿي رهي. پاڻ سير تفريح (جنهن کي رُلڻ چوي ٿو) جو وڏو شوقين آهي. رُلڻ جا گس به فورن ڳوليو وٺي ۽ ان جي ڪاغذي ڪاروائي لاءِ ڄڻ الڳ سان ڪو ڪورس ٿيل اٿس. هر مرحلو بلڪل توريل تڪيل منصوبي سان پار ڪندو ويندو آهي. سنگاپور، ملائيشيا، ترڪي، آمريڪا ۽ اٽلي وڃي ٿي آيو آهي ۽ ان بابت ڪجهه احوال ڪيا اٿس، ڪجهه لکيا به اٿس. ايئن ئي آمريڪا وڃي نڪتو ۽ فيس بُڪ تي هر ڏينهن جا واقعا ويو قلم بند ڪندو. انهن واقعن جي ايتري مقبوليت ٿي جو گورڌن جنهن قسط ۾ بنا تفصيل ڪنهن ڪردار جو ذڪر ڪري ته اها فورن توجه جو مرڪز ٿي وڃي ۽ پڙهندڙ فرمائش ڪن ته ان جا تفصيل ايندڙ قسط ۾ ضرور هجن. ان جو مثال هن سفرنامي ۾ شالو چينياڻي آهي جنهن کي وڏي مڃتا ملي (اتفاقن گورڌن جي نظر ۾ وري سڀني کان گهٽ اهم اها مائي هئي). توڙي جو گورڌن سير تفريح دوران جنسي تفريق نه ڪندو آهي پر الائي يا ته ڇوڪرين/ماين کي منجهس وڌيڪ دلچسپي آهي يا وري هن کي باعثِ دلچسپي ۽ ذڪر جوڳا واقعا پيدا ڪرڻ لاءِ مايون گهڻو ٿيون ملن، پر سندس احوال ۾ صنف نازڪ جو ذڪر مڙئي سوايو هجي ٿو پر ساڳي وقت هي نوجوان روايتي ڇڇورپڻي کان صفا پري آهي. سير تفريح دوران ڇوڪرو هجي يا ڇوڪري پر ان سان لهه وچڙ بس اوتري ڪبي جيتري هو لهڻي ان کان پوءِ هي اهو جوڳي ٿيو وڃي جنهن جا نه ڪي مِٽ نه ڪو مائٽ.
گورڌن جي هن سفرنامي کي آءُ آمريڪا ويندڙ (خاص ڪري پهريون ڀيرو) لاءِ هڪ گائيڊ بُڪ چوندس ڇو ته هن ۾ گورڌن اوڏانهن وڃڻ جا رستا، ويزا پروسيس سو به ان تفصيل سان ته جڏهن انتظار گاهه ۾ ويهارين ۽ موبائل فون جي به اجازت نه هجي ته وقت ڪيئن گذارجي، اتي سستي رهائش ڪيئن هٿ ڪجي، چيڪ اِن توڙي وهاڻي جو ڪور لاهي چيڪ آئوٽ ڪيئن ڪجي، گهمڻ ڦرڻ لاءِ سواري ۽ ساٿي ڪيئن هٿ ڪجن، سڀ لکيل آهي. گورڌن اتي رهيو ته اوباما جو پاڙيسري ٿي وائٽ هائوس ويجهو پر کيس ماڻهو سڀ اهڙا مليا جيڪي هن جيان فقير طبيعت جا جن هن کي خوب ڪمپني ڏني. باقي سورنهن آنا سڌا ماڻهو ته ڪٿي به نه هوندا، جيڪر هڪ آمريڪي سندس فوٽو نه ڪڍي کيس ٺيس پهچائي ته خوش هجي پنهنجي خرچ تي گورڌن کي هم مزاج ڇوڪري وري به ملي وئي.
آءُ وري به چوندس گورڌن ولاسائي جو هي پورهيو لک لهڻي. ڀلي کڻي اڄڪلهه ڏيک ويک جو دور آهي ۽ هر واقعو سوشل ميڊيا تي ويهي لائيو ڏيکاري سگهجي ٿو پر لکيل احوال پڙهڻ جو چس اڃان به ويو ناهي. ان جي خاص افاديت اها به آهي ته ڳولا ۾ آساني سان ملي ٿو شايد وڊيو ۾ سرچ واري ڪم کي اڃان وقت لڳي پر اهو هڪ ننڍو جواز آهي لکڻ ۽ ان کي پڙهڻ جي مزي جو ڪو مَٽ ئي ناهي.