ويزا لاءِ ڪراچي ۾ ڏنل انٽرويو
آمريڪي ويبسائيٽ پاران ڏنل تاريخ تي آمريڪي ڪائونسليٽ جنرل ۾ انٽرويو لاءِ پهتس. ان کان ڪجهه ڏينهن اڳ ئي انٽرنيٽ تي وري ڳولي ڏٺم ته آمريڪي ويزا حاصل ڪرڻ لاءِ انٽرويو دوران ڪهڙا ڪهڙا سوال ٿا پُڇيا وڃن، انٽرويو دوران ڪهڙا ڪهڙا ڪاغذ پنا پاڻ سان گڏ هُجڻ کپن، سيڪيورٽي خاطر ڪهڙا ڪهڙا اُپاءَ وٺڻ کپن. انھي متعلق ڏنل ڄاڻ کي ھيٺ ڏنل نقطن ۾ بيان ڪجي ٿو،
• صبح جو 7 بجي کان اڳ ۾ ڪائونسليٽ جنرل پهچي وڃڻ گهُرجي، ڇو جو آمريڪي ويزا جا گهُرجائو گهڻي تعداد ۾ هوندا آهن.
• ڪنهن سان ڳالهائڻ ٻولهائڻ جو هروڀرو ڪم ڪونهي.
• پنهنجا ڪاغذ، پاسپورٽ پاڻ سان گڏ هُئڻ کپن.
• ڪابه ڌاتو جي ٺهيل شئي پاڻ سان گڏ نه کڻڻ کپي.
مٿي بيان ڪيل ڪجهه هدايتن تي عمل ڪندي پاڻ سان گڏ فقط هڪ فائيل ڪَور کنيم جنهن ۾ منهنجو نئون ۽ پُراڻو پاسپورٽ، ويزا جي درخواست خاطر ڀريل آن لائين ڀريل فارم جو ھڪ عدد پرنٽ آئوٽ، واشنگٽن ۾ منعقد ٿيندڙ ڪانفرنس مان مليل قبوليت نامو (تھ تحقيقي مقالو ڪانفرنس جي مقرر ڪيل معيارن تي پورو لھي ٿو)، ڪانفرنس جا مول متا ۽ پنهنجو تحقيقي مقالو شامل هُئا. ڄاڻايل منزل يعني آمريڪي ڪائنسليٽ تي مقرر ڪيل وقت تي پهچڻ لاءِ سي ويو واري علائقي مان ٽيڪسي ڪرائي تي ورتي. جيئن ته روشنين جي شهر جا گهڻا ئي ماڻهو اڃان سُتل هوندا تنهن ڪري ان مھل ٽريفڪ به صفا نه هُجڻ جي برابر هُئي، سو ڊفينس جي علائقي بدر ڪمرشل ايريا کان تقريبن 15 منٽن اندر ڪائونسليٽ پُهچي ويس. شايد ٽيڪسي وارو ڊرائيور همراه علائقي جو ۽ آمريڪي ڪائونسليٽ جي سيڪيورٽي وغيره کان واقف هو، تنهن ڪري هُن مون کي مشورو ڏنو ته،
”صاحب، ڪائونسليٽ سي ٿوڙا دور اُتر ڪي پيدل چلي جائين تو بهتر هوگا، گيٽ ڪي سامني هي اُتار ديتا هون.“
مون سندس مشوري تي عمل ڪندي گيٽ جي سامهون ئي بيهڻ جو اِشارو ڪيم. ٽئڪسي مان لهي کيس گهُربل ڪرايو ادا ڪري ڪائونسليٽ جي گيٽ ڏانهن وڌيس. گيٽ تي موجود هڪ ٽِپ ٽاپ سيڪيورٽي (ڪنهن بهتر ۽ سُٺي خدمت ڏيندڙ ڪمپني جو لڳو پئي، فٽ به هيو ته وردي به بهتر هُئي، وائرليس سيٽ، پسٽل وغيره به سڀ سيٽ لڳا پيا هُئا) گارڊ ميٽالِڪ ڊِٽيڪٽر (Metallic detector) سان باڊي سرچ (Body search)ڪري اندر وڃي کاٻي هٿ تي قطار ۾ وڃي بيهي پنهنجي واري اچڻ جو انتظار ڪرڻ جو چيو. اوڏانهن وڃي ڏسان ته 15 کان 20 کن مرد ۽ ايتري ئي تعداد ۾ مايون بيٺل نظر آيون. ڊپ جو عالم ڏٺم ته ڪير ڪنهن سان ڳالهائڻ ته پري رهيو پر ڪنهن سان ڪير اک ملائڻ لاءِ به تيار نه هو. حيرت تڏهن پوري ٿي جڏهن گارڊ سڀني کي حڪم ڏنو،
”ڪوئي ڪِسي سي ڪوئي بات نه ڪري، نا هي ڪِسي ڪي طرف ديکي. سب اپني سي آگي کڙي هوني والي کو ديکين.“
وري وقفي سان رڙ ڪيائين ته،
”اِڌر اُڌر مت ديکين.“
تيستائين اندران هڪ ٻيو گارڊ نمودار ٿيو، جنهن اچي سڀني کي چيو ته،
”تمام لوگ اپنا پاسپورٽ اور آن لائين مهيا ڪي گئي انٽرويو ڪنفرميشن (Confirmation) ڪي رسيد اپني هاٿ مين رکين. اِڌر اُڌر مت ديکين. اوپر نيچي مت ديکين، نظر سامني رکين“
ان مهل مون کي ياد آيو ته ننڍپڻ ۾ گورنمينٽ پرائمري اسڪول ڪلوئي ۾ صبح سوير ٿيندڙ اسيمبلي دوران شاگردن کي ان ساڳئي ريت بيهڻو پوندو هو، اڄ گهڻن سالن کان پوءِ اهو منظر ڏسڻ لاءِ مليو آهي! قطار ۾ بيهڻ جو اهو انداز پرائمري اسڪول ۾ شاگردن جي روزاني ٿيندڙ گڏيل اسيمبلي جهڙو لڳي رهيو هو. جنهن ۾ ماستر سڀني ٻارن کي سڌي قطار ۾ بيهڻ جي تاڪيد ڪندو هو. ڪِن شرارتي ٻارن کي ته ڌڪ چنبو به هڻي ڪڍندو هو، ته گهٽ ۾ گهٽ ”هئٺ نڪما، بي شرما“ جي مار ته ڏئي ڇڏيندو هو، جنهن جي معني جي به سالن کان پوءِ خبر پئي. بار بار اها ئي تاڪيد ڪندو ويندو هو ته سڀئي قطار ۾ پاڻ کان اڳ ۾ بيٺل کُٿابي جي ڪياڙي ۾ ڏسو.
ايئن ئي اٽڪل ويهه منٽ کن اڳيان بيٺل همراه جي ڪياڙي ڏسندي ۽ پراڻو اسڪول وارو دور ياد ڪندي منهنجو به وارو آيو، ته سيڪيورٽي گارڊ مون کي وري به باڊي سرچ ڪرڻ کان پوءِ پاسپورٽ ۽ رسيد جي چڪاس ڪري، سڌو وڃي اڳيان اُبتي هٿ تي اندر وڃڻ جو اشارو ڪيو. اندر وڃڻ لاءِ ايئرپورٽ تي جهاز ۾ داخلا وانگر سڀ سامان پرس وغيره جي جهڙتي پئي ورتائون. پرس، پئسا ۽ موبائل وغيره سڀ اُتي جمع ڪرائڻا پيا. جِتي به اهڙي سيڪيورٽي يا جهاز جو سفر وغيره هوندو آهي ته يا ته آئون شلوار قميص پائيندو آهيان يا بغير بيلٽ جي جينز ۽ ٽي شرٽ (T-shirt) گڏ سينڊل هڪ ڪشي وارو. انهي سان ڪافي آساني رهندي آهي نه ته تڙ تڪڙ ۾ ٿوري ڏُکيائي ٿيندي آهي. سڄو سامان جمع ڪري، فقط پاسپورٽ، رسيد ۽ ڪاغذن وارو فائيل ڏنائون. اندر وڃي هڪ ڇپري هيٺ ويهڻ جو چيائون، جتي 10، 12 کن ماڻهو ٻيا به ويٺل هُئا. آئون به سِڌو وڃي لوهي بينچ تي وڃي رهيس، ڪٿي ڪنهن بلاگ وغيره تي پڙهيو هُئم ته ڪنهن اهڙي بورنگ جاءِ تي انتظار ڪرڻ جو بهترين طريقو اهو آهي ته پنهنجي آسپاس موجود شين کي ڇُهڻ بِنا ئي انهن تي غور ڪرڻ شروع ڪيو ته اها شئي ڇا جي ۽ ڪٿان جي ٺهيل آهي، سُٺي آهي يا خراب آهي، قيمت ڪيتري ٿي سگهي ٿي، انهي جي جاءِ تي جيڪڏهن ٻي ڪا شئي هجي ها ته ڪيئن لڳي ها، بهتر لڳي ها يا خراب لڳي ها، ان جو رنگ اڃان ڪو ٻيو هُجي ها ته ڪيئن لڳي ها...... ايئن ڪرڻ سان انتظار جو ڏکيو مرحلو جلدي ئي گُذري ويندو. ٿورو ئي غور ڪرڻ تي خبر پئي ته اهي لوهي بينچون، جن تي انتظار ڪندڙ همراهه ويٺل آهن، اهي سڀ آمريڪا جون ئي ٺهيل آهن، ڇو جو انهن بينچن تي واضع طور تي آمريڪا جي ڪنهن رياست جو نالو ۽ فيڪٽري جي ايڊريس جو ٺپو لڳل هو. سائيڊ تي لڳل پنکي تي غور ڪيم ته اُن تي هڪ غير معروف اسٽيڪر (sticker) لڳل هو، پنکو هو به ڪافي بهتر ڪوائلٽي جو هو ۽ ڀرپور هوا ڏئي رهيو هو. ايستائين ڏٺم ته هاڻي مون سان گڏ انتظار ڪندڙ ماڻهو ڪافي مطمئن لڳا پئي، جو شايد سڀني کي سيڪيورٽي چڪاس وارو مرحلو ڏکيو پئي لڳو. آمريڪن ڪائونسليٽ واري انتظار گاه ۾ وري هاڻي سڪون اهو جو موبائل فون به نه هو! نه ته اڄ ڪلهه جي دور ۾ موبائل فون ”نه“ هجڻ هڪ به نعمت آهي. ڇاڪاڻ ته هر اينڊرائيڊ فون رکندڙ جي اک ڏينهن ۾ 5 کان 8 ڪلاڪ تائين ضرور موبائل جي اسڪرين تي ٽِڪيل هوندي آهي. اين سي بي آئي (National Center for Biotechnology Information) ۾ ڇپيل هڪ تحقيقي مقالي ۾ اهو ڄاڻايو ويو آهي ته موبائل فون جي وڌيڪ استعمال سبب نوجوانن ۾ ٽينشن، ننڊ ڦٽڻ، ۽ ڊپريشن جا مسئلا وڌي رهيا آهن. ڇاڪاڻ جو ذهن کي ڪنهن مهل به سڪون ميسر نه آهي ۽ سڄو ڏينهن ڪونه ڪو همراه ڪنهن نه ڪنهن حوالي سان رابطو ڪري رهيو هوندو آهي. اڄ جي دور ۾ هڪ موبائل استعمال ڪندڙ گهٽ ۾ گهٽ 20 کان 60 منٽ فون تي ڳالهائيندو هوندو، 100 کان 200 ڀيرا واٽس ايپ چيڪ ڪندو هوندو، 10 کان 20 ڀيرا فيس بوڪ چيڪ ڪندو، جيتوڻيڪ ايس ايم ايس جو تعداد هاڻي گهٽجندو پيو وڃي، تنهن هوندي به ڪمپني طرفان يا وري انڪم سپورٽ جي انعام طور نڪتل 25000 روپين وارا پنج ست ته ايس ايم ايس ته اچن ئي اچن. موبائل فون هُجڻ جي ڪري گهٽ ۾ گهٽ ماڻهو ڏينهن ۾ 200 ڀيرا ضرور پنهنجي ڪم کان ڌيان هٽائيندو هوندو.
ايئن 200 ڀيرا هڪڙي ئي ڏينهن دوران ڊسٽرب ٿيڻ تمام وڏو نقصان چئي سگهجي ٿو، سامهون واري شخص کي اها خبر ناهي ماڻهو ڪهڙي اهم خيال يا سوچن ۾ هُجي، سندس هڪ ننڍڙو ميسيج يا ڪال سمورو ڌيان ڌُوڙ ڪري وجهي ٿو، جنهن ڪري واري ساڳي سوچ جي ليول ۾ اچڻ واري چڱو خاصو ٽائيم کپي. جي کڻي ڪنهن همراهه کي ايترا ايس ايم ايس يا فون نه به ايندا هُجن پر ٻيو نه ته به ماڻهو ٻه، ٽي ڀيرا هروڀرو فون جي اسڪرين ضرور کولي ڏسندو ته متان ئي ڄاڻ سڃاڻ واري ڪنهن نياپو ڪيو هجي ۽ مون اها گهنٽي نه ٻڌي هُجي، يا گهٽ ۾ گهٽ ٽائيم ڏسڻ خاطر موبائل ضرور کوليندو، جنهن کان پوءِ ويندو مختلف پروگرام کوليندو! انهي موبائل فون مان ڪجهه دير جان آجي ٿيڻ جي اڃان انهن خيالن ۾ ئي هُئس ته موبائل کي سائلينٽ موڊ يا فلائيٽ موڊ تي رکڻ جا ڪهڙا فائدا ٿيندا، تيستائين منهنجو انٽرويو ڏيڻ جو وارو اچي ويو. ويزا انٽرويو واري سيڪشن اندر داخل ٿيس ته ساڄي هٿ تي ڊيسڪ تي ويٺل هڪ همراه مون کان پاسپورٽ وٺندي پُڇيو ته،
”انٽرويو اُردو مين دين گي يا انگلش مين؟“
مون وراڻيو،
”انگلش مين.“
انهي همراه پاسپورٽ تي سيريل نمبر (016) هڻي واپس ڪيو ۽ قطار ۾ بيهڻ لاءِ چيائين. هڪ ٻئي گارڊ سامهون واري پاسي بيٺل ٻين ماڻهن ڏانهن اشارو ڪيو ته هُن قطار ۾ بيهڻو آهي. انهي انٽرويو واري حصي ۾ 8 کان 10 کن گارڊ موجود هُئا، جيڪي سڀ چُست ۽ تيار لڳا پيا هُئا. واري واري سان هروڀرو سامهون لڳل ٽي وي تي نظر ڄمائي رکڻ جو چئي رهيا هُئا، گڏوگڏ حيرت ان ڳالهه تي ٿي ته چئي رهيا هُئا ته ٻين جون ڳالهيون نه ٻڌو. شايد ڪو نفسياتي امتحان هوندو انٽرويو ڏيندڙن جو ته مليل هدايتن تي ڪيئن ٿا عمل ڪن......... ڇاڪاڻ جو انٽرويو وٺندڙ ۽ ڏيندڙ همراه ڏاڍيان ڳالهائي رهيا هُئا، سڀني کي واضع طور تي ٻنهي جو آواز ٻُڌڻ ۾ پئي آيو.
منهنجو وارو اچڻ کان اڳ سيڪيورٽي ڊريس ۾ ملبوس ٻن همراهن اُتي پيل مشين تي منهنجو وزن ڪري ۽ قد جي ماپ ڪري اندر ويٺل همراه کي اطلاع ڪيائون، جنهن ڪمپيوٽر تي نوٽ ڪيو ۽ اشارو ڪيو ته فلاڻي کڙڪي تي اچو. انٽرويو وٺندڙ عورت جي دري تي اچي بيٺس. ٿوري دير اڳ اها عورت هڪ همراهه کان اردو ۾ انٽرويو وٺي رهي هُئي. پهريون دفعو هڪ انگريز مُلڪ جي شخص کي اردو ڳالهائيندي ٻُڌم. اها عورت تقريبن 50 کن سالن جي لڳي ٿي، سمورا وار سفيد هُئس. هاڻي وري مون کان انگريزي ۾ انٽرويو وٺي رهي هُئي! مون کان پهريون سوال اهو ڪيائين ته،
”آمريڪا ڇو ٿو وڃڻ چاهين؟“
مون ورندي ڏني ته،
”ڪانفرنس اٽينڊ ڪرڻ لاءِ.“
”واشنگٽن ۾ ڇو، آمريڪا ۾ ڇو؟“
”اها ڪانفرنس واشنگٽن ۾ پئي منعقد ٿئي، ان ڪري واشنگٽن ۾.آمريڪا ان ڪري جو اُتي وڏي پئماني ۽ بهتر معيار جي ريسرچ پئي ٿئي. خاص ڪري توانائي ۽ ماحوليات واري فيلڊ ۾، جنهن ۾ منهنجو شوق آهي.“
”پر آمريڪا ڇو؟“
”ايندڙ دور ۾ اُتان جي محققن سان سهڪار وڌائڻ، گڏيل تحقيق ڪرڻ خاص طور تي مستقبل ۾ وڌندڙ توانائي جي ضرورتن ۽ ماحول ۽ اُن تي توانائي جي استعمال سان پوندڙ اثرن تي ٿيندڙ تحقيق ۾ سهڪار. جيئن هن وقت مهراڻ يونيورسٽي ۾ USAID جي سهڪار سان پاڪستان ۾ پاڻي جي عنوان سان وڏو پراجيڪٽ هلي رهيو آهي، جنهن ۾ يونيورسٽي آف اُتاه (University of Utah) به شامل آهي.“
”پوءِ هن ڪانفرنس ۾ شرڪت جو مقصد؟“
”ڪانفرنس جو مقصد ئي ٻه طرفي سهڪار خاطر واسطا وڌائڻ هوندو آهي، هن ڪانفرنس ۾ آئون پنهنجي پاڪستان جي مستقل ۾ وڌندڙ بجلي ضرورتن بابت تيارڪيل ماڊل اُتي پيش ڪندس جيئن دُنيا جي ڪُنڊ ڪُڙڇ مان آيل تحقيقدانن کان مدد وٺي سگهان ۽ پنهنجو ڪم ڏيکاري سگهان.“
”ڪانفرنس جو خرچ ڪيترو ايندو؟“
”آئون شاگرد آهيان ۽ هميشه بيڪ پئڪ هاسٽلن تي رهي پنڌ هلڻ ۽ گهٽ خرچ ڪرڻ تي زور ڏيندو آهيان، انهي صورت ۾ مون اندازو لڳايو آهي ته وڌ ۾ وڌ ٻه کان اڍائي لک روپيه کن خرچ ايندو.“
”اهي ٻه کان اڍائي لک روپيه خرچ ڪير ڀريندو؟“
”آئون پاڻ ڀريندس.“
”يونيورسٽيءَ ۾ ليڪچرار آهين. پگهار گهڻي اٿئي؟“
”پگهار سٺ هزار روپيه کن في مهينو ٿيندي.“
”آن لائين فارم ۾ ته گهٽ لکي اٿئي؟“
”ها، ٻئي ڳالهيون ٺيڪ آهن، جو پگهار ته منهنجي سٺ هزار آهي، پر هينئر قائد عوام يونيورسٽيءَ نوابشاهه مان پڙهائي خاطر موڪل تي آهيان، ان ڪري 44 هزار روپيه في مهينو جي فڪس پگهار ملي ٿي. هينئر مهراڻ يونيورسٽيءَ ڄامشوري جي مڪينيڪل ڊپارٽمينٽ ۾ پي ايڇ ڊي ۾ داخلا آهي.“
مطمئن ٿي، چيائين ته،
”انهن ڳالهين جو ثبوت؟“
”جيئن ته ويزا خاطر آن لائين فارم ڀرڻ وقت اهڙي ڪا به گهُرج نه لکيل نه هُئي، تنهنڪري ڪي به لاڳاپيل ڪاغذ مون وٽ هينئر ڪونه آهن.“
”ٺيڪ آهي، ته تنهنجو پاسپورٽ اسان وٽ پيو هُجي، جيئن تون اهي ڪاغذ اسان کي ڪجهه وقت اندر هن پني تي لکيل اِي ميل تي ڏياري موڪل. هڪ ته قائد عوام يونيورسٽيءَ جو ملازمت نامو، ٻيو مهراڻ يونيورسٽيءَ مان شاگرد نامو، ۽ ٽيون بئنڪ مان بئنڪ اسٽيٽمينٽ، ته جيئن تصديق ٿئي ته تو وٽ ڪانفرنس ۾ شرڪت ڪرڻ واسطي گهُربل خرچو موجود آهي. ٻي صورت ۾ توهان پنهنجو بغير ويزا وارو پاسپورٽ کڻي وڃي سگهو ٿا.“
”او ڪي. آئون اهي ڪاغذ ڪجهه ڏينهن اندر ڏنل اي ميل ايڊريس تي موڪلي ڏيندس.“
ايئن انٽرويو واري مرحلي مان واندو ٿي آئون آمريڪي ڪائونسليٽ جنرل جي ويزا سيڪشن کان مئن گيٽ تي واپس آيس، واپسي تي سيڪيورٽي وارن کان پرس ۽ ٻيون شيون واپس وٺي ڄامشوري موٽيس.
ويزا انٽرويو کان پوءِ هڪ هفتي اندر ئي آمريڪن ڪائونسليٽ کي گهربل ڪاغذ يعني مهراڻ يونيورسٽيءَ مان شاگرد نامو، قائد عوام يونيورسٽيءَ مان ملازمت نامو ۽ پنهنجي نيشنل بئنڪ برانچ مان پنهنجي اڪائونٽ جي بئنڪ اسٽيٽمينٽ هٿ ڪري، اي ميل ڪري موڪليم. 15 ڏينهن تائين روز ويزا واري ويب سائيٽ تي اسٽيٽس چيڪ ڪندو پئي آيس. هڪ ڏينهن ڏٺم ته ويزا منظور ٿي چُڪو هو! ۽ اطلاع خاطر چيو ويو ته پنهنجي ترجيح ڏنل جڳهه تان وڃي پنهنجو ويزا لڳل پاسپورٽ کڻو. جيئن ته مون پي آءِ اي جي حيدرآباد واري آفيس کي ترجيح ڏنل هنڌ لکيو هو، سو ٻئي ڏينهن پنهنجي دوست نير حسين ميرجت سان گڏجي وڃي پاسپورٽ کڻي آيس. خوشي تڏهن وڌي ٻيڻي ٿي وئي، جڏهن ڏٺم ته پورن پنجن سالن جو ويزا لڳل هو. گڏوگڏ ملٽي پل انٽري يعني پنج سالن تائين جڏهن چاهيان ته آمريڪا اچي وڃي سگهان ٿو، اهو به جيترا دفعا چاهيان اوترا دفعا. پر ياد رهي ته هڪ دفعو آمريڪا وڃڻ بعد وڌ ۾ وڌ 180 ڏينهن لاڳيتو رهي سگهو ٿا، ان کان پوءِ گهٽ ۾ گهٽ هڪ ڏينهن آمريڪا مان ٻاهر نڪري وري داخل ٿيڻو آهي. گهڻا ماڻهو وري ڇا ڪندا آهن جو ڪئناڊا جو ويزا وٺي اُتي ٻه ٽي ڏينهن رهي وري آمريڪا ۾ داخل ٿين ٿا. خير منهنجو مقصد اهو نه هو، اصل ڪم هو آمريڪا جو ڪانفرنس لاءِ ويزا وٺڻ، اهو مليو. هاڻي واشنگٽن جي سفر خاطر اڳيون مرحلو هو جهاز جو ٽڪيٽ وٺڻ ۽ هوٽل بُڪ ڪرڻ جو.....