چين جي جغرافيائي صورتحال
چين جي اتر اوڀر، اتر اولهه ۽ اولهه جي هڪ حصي ۾ سويت، روس آهي. اتر ۾ منگوليا آهي. ڏکڻ اولهه ۽ اولهه جي هڪ حصي ۾ افغانستان، هندستان، ڀوٽان ۽ نيپال واقع آهن. ڏکڻ ۾ هند چيني ۽ برما آهن ۽ اوڀر ۾ ڪوريا آهي جتي چين فلپائن ۽ جاپان جو ويجهو پاڙيسري آهي. چين جي جغرافيائي پکيڙ چيني عوامي انقلاب لاءِ ڪجهه فائده ۽ ڪجهه نقصان رکي ٿي. سويت يونين جي ويجهو، يورپ ۽ آمريڪا جي سامراجي ملڪن کان پري ۽ ڪيترن ئي نوآبادياتي ۽ نيم نوآبادياتي ملڪن جي وچ ۾ واقع هجڻ هن لاءِ فائديمند آهي پر جاپاني سامراجيت جو چين جي ويجهو هجڻ نقصانڪار آهي، جيڪو پنهنجي جغرافيائي ويجهڙائي جو فائدو وٺندي چيني قوم ۽ چيني عوامي انقلاب لاءِ مسلسل خطرو رهي ٿو.
چين جي آبادي 45 ڪروڙ يا پوري دنيا جي آبادي جو هڪ ڀاڱي چار آهي. هن جا 10/9 باشنده هان قوم سان تعلق رکن ٿا. ٻيون اقليتي قومون به آباد آهن، جن ۾ منگول، هوئي، تيتي، يوئي گهر، ميائو، زي، چنگ، چنگ چيا ۽ ڪوريائي شامل آهن. ثقافتي ترقي جي مختلف سطحن تي انهن جي تاريخ گهڻي پراڻي ۽ ڊگهي آهي. ٿورن لفظن ۾ ايئن چئجي ته چين ڪيترين ئي قومن تي ٻڌل وڏي آبادي وارو ملڪ آهي.
لفظ چين جو ماخذ ”چن“ آهي. ان نالي جي خاندان چين تي 210 ق م کان 249 ق م تائين حڪومت ڪئي هئي ۽ مختلف صوبن ۽ رياستن کي سلطنت ۾ شامل ڪيو هو. (جمهوريت قائم ٿيڻ کان پوءِ سرڪاري ڪاغذن ۾ چين جو نالو چونگ هوا من ڪو Chung Hua min Kuo لکيو ويندو هو.) چونگ هوا صوبي شانڪسي ۾ هڪ مشهور جبل آهي ۽ ”چونگ هوا“ جي معنيٰ آهي وچون گل ”من ڪو“ جي معنيٰ آهي عوام جي سلطنت، جغرافيائي طور تي چين جي صوبن کي ڇهن علائقن ۾ ورهايو ويو آهي.
(1) زرد درياء جا مٿاهين وارا صوبا
(2) زرد درياء جا هيٺاهين وارا صوبا (اتر چين جا ميداني صوبا)
(3) يانگسي درياء ماٿري جا مٿاهين وارا صوبا
(4) يانگسي درياء ماٿري جا وچيان صوبا
(5) يانگسي ماٿري جا هيٺاهين وارا صوبا
(6) ڏاکڻئي سمنڊ جا صوبا
ڪانسو ۾ ٻه مسلمان قومون آباد آهن، هڪ منگوليا جي سرحد ويجهو ۽ ٻي تبت جي سرحد ويجهو. انهن جي آبادي هڪ ڪروڙ جي لڳ ڀڳ آهي. شانڪسي ۾ آبادي وڌيڪ آهي ۽ هتي جا رهاڪو آفيم واپرائڻ ڪري اڀرا (ڪمزور) آهن. صوبي شانسي ۾ زمين غيرهموار ۽ واديون گهڻو تنگ آهن. وچ ايشيا ۾ شانسي جا واپاري پنهنجي قابليت ۽ حوصلي جي ڪري مشهور آهن. ٻئي حصي ۾ صوبو هنان (ڏکڻ درياء) چيلي ۽ شانٽنگ ڪوهه مشرق واقع آهي.
هتي جا رهاڪو قدڪاٺ جي لحاظ سان مضبوط پر ذهانت ۾ پسمانده آهن. چيلي صوبو هنان جي اتر ۾ آهي پيگن (اتريون گادي جو هنڌ) ۽ ٽينٽسن جي مشهور بندرگاهه هن صوبي ۾ آهي. شانٽنگ ساحلي صوبو آهي. چيني هتي هڪ هزار سال ق م اچي آباد ٿيا هئا. ڪنفيوشس ۽ فيسيس جا مڙهه دفن هجڻ ڪري چيني هن سرزمين کي مقدس سمجهن ٿا. ڪوهستان تائي سلسلو به هن ئي صوبي ۾ آهي. جنهن جو تقدس چيني عوام ويجهو مسلم آهي.
اتر چين جو علائقو گهڻو زرخيز آهي. فصل جي وقت نظر جي حدتائين هر طرف ساوڪ ئي ساوڪ نظر ايندي آهي. برسات جي کوٽ ۽ گهڻائي ٻئي هن صوبي ۾ تباهي جو سبب بڻجن ٿيون. پهرين صورت ۾ پوکي ناهي ٿي سگهندي، ٻي صورت ۾ فصل درياء جي پيٽ ۾ هليو ويندو آهي. هيٺاهين وارن صوبن ۾ زرد درياء پنهنجو رستو مٽائيندو رهندو آهي.
ٽيئن حصي ۾ زوچوان (چار چشما) واقع آهي. جيڪو پنهنجو پاڻ هڪ سلطنت کان گهٽ ناهي. آبادي ساڍا پنج ڪروڙ جي لڳ ڀڳ آهي. چنگو هن جي گادي جو هنڌ آهي. اولهه ۽ ڏکڻ ۾ تبتي ماڻهو ۽ قديم باشندا رهن ٿا. هن جي ڏکڻ ۾ يان (دکني بادل) ۽ ڪيجاؤ واقع آهن. انهن صوبن جي زمين ناهموار ۽ منظر وحشتناڪ هوندو آهي. ٻنهي صوبن ۾ بهترين کاڻيون موجود آهن، ينان ڪنهن زماني ۾ هندستان جي واپار ۽ تهذيب جو دروازو سمجهيو ويندو هو.
چوٿين حصي ۾ صوبو هوپي (اترين ڍنڍ) ۽ صوبو هنان (ڏاکڻي ڍنڍ) واقع آهن. ٻنهي جي زمين زرخيز ۽ چانورن جي پيداوار لاءِ مشهور آهي. هان درياء صوبي شانڪسي جي ڏاکڻئي علائقي مان نڪري هنڪائو ويجهو يانگسي سان وڃي ملي ٿو ۽ انهن جي ميلاپ ويجهو (3) وڏا شهر هنڪائو، دوچنگ ۽ سينسيانگ واقع آهن. چين جي تاريخ مان ثابت ٿئي ٿو ته گذريل هڪ هزار سالن ۾ هن علائقي اندر 91 تباهي مچائيندڙ ڏڪار اچي چڪا آهن. (چار سؤ سال ق م هتي چو خاندان جي طاقت ۽ سلطنت هئي) چين جي پهرين شهنشاهه هن علائقي کي پنهنجي سلطنت ۾ شامل ڪري ورتو. هن علائقي ۾ فولاد جي صنعت ترقي ڪري رهي آهي. ڳرا جهاز اندرين ملڪ 600 ميل جو سفر طئي ڪري انهن بندرگاهن تائين پهچن ٿا. جيئن ته هنان ڏکڻ ۽ اتر ۾ واقع آهي. ان ڪري اتي جي رهاڪن کي حملو ڪرڻ ۾ وڌيڪ چست ٿيڻو پوي ٿو. پهريان هن صوبي خودمختياري جو مطالبو ڪيو ۽ پنهنجي لاءِ هڪ آئين ٺاهيو. ان علائقي ۾ ٽيون صوبو ڪيانگسي (مغربي درياء) آهي. هڪ ريلوي لائين (جيڪا جاپاني سرمائي مان تعمير ڪئي وئي) ڪيوڪيانگ کان نانچنگ تائين وڃي ٿي، جيڪو صوبي جي گادي جو هنڌ ۽ چين جي وڏن شهرن مان هڪ آهي.
پنجين حصي ۾ صوبو انهوئي، ڪيانگسو ۽ چيڪيانگ واقع آهي. هن علائقي ۾ ريشم پيدا ٿيندي آهي. جنهن مان ڌاڳو تيار ڪيو ويندو آهي. انهوئي چانور ۽ چانهه جي پيداوار جي حوالي سان مشهور آهي ۽ ڳتيل آبادي وارو علائقو آهي. اترين علائقي ۾ هوائي درياءَ ۾ چاڙهه سبب ٻوڏ ايندي رهندي آهي. سنڪيانگ ڪوهستاني صوبو آهي پر وادي ۾ چانور وڏي مقدار ۾ ٿيندا آهن. شنگهائي يانگسي درياء جي منهن ويجهو هڪ نئون شهر آهي. ان جي تاريخ اڻوهين صدي عيسوي کان شروع ٿئي ٿي. آبادي 12 لک جي لڳ ڀڳ آهي. جن ۾ ڏيڍ لک غيرملڪي به شامل آهن. هن شهر ۾ هر قسم جي صنعت ترقي ڪري رهي آهي.
ڇهين حصي ۾ صوبو فوڪين ۽ ڪونٽنگ (اوڀر ميدان) واقع آهن. زبان ۽ رسم رواج جي لحاظ سان سنڪيانگ جو ضلعو ونچودر حقيقت ۾ ڪوانگسي جو هڪ حصو آهي. ڏاکڻئي سمنڊ جا رهاڪو شڪل ۽ صورت ۾ اترين چينين جي ڀيٽ ۾ جاپانين سان وڌيڪ ملندڙ جلندڙ آهي. بهرحال تهذيب ۽ تمدن جي لحاظ کان انهن تي وچ چينين جو اثر آهي. انهن جو ملڻ جلڻ ديسي نسلن سان ٿيو ۽ اترين رهاڪن جا نسل تاتاري ۽ منگول قومن سان گڏجي ويا.
ڏکڻ جا صوبا ڏکين پهاڙين جي ڪري اتر چين کان عليحده آهن. تقريباً سموريون سٺيون بندرگاهون ڏکڻ ۾ واقع آهن. اتر جا رهاڪو هجرت ڪندا آهن ته منچوريا ۽ وچ ايشيا طرف ويندا آهن ۽ ڏکڻ جا رهاڪو فلپائين، هوائي ۽ فاموسا ۾ وڃي آباد ٿيندا آهن. خاص چين جا علائقه منچوريا، سنڪيانگ ۽ تبت به چين ۾ شامل سمجهيا ويندا آهن.
(1) منگوليا جي پکيڙ خاص چين جي 18 صوبن جي برابر آهي. روس ۽ چين جي وچ ۾ هجڻ ڪري هن جي وڏي اهميت آهي. مغل ۽ منگول قوم جيڪا ڪڏهن دليري ۽ بهادري جي ڪري مشهور هئي هينئر زوال طرف وڌي رهي آهي.
(2) منچوريا 3 صوبن جو مجموعو آهي، ان جي آبهوا وچولي ۽ زمين زرخيز آهي. سويابين جو تيل هتان کان ايندو آهي، ڪرنا ۾ جهنگل وڌيڪ آهن، هيلونگ ۾ ڪڻڪ وڌيڪ پيدا ٿيندي آهي، فنگ تنگ (ان کي شنگ ٽنگ به چوندا آهن) جي گادي جو هنڌ مڪڊن آهي. اڄ کان تقريباً 50 سال پهريان هتي جي آبادي ۾ ڏيڍ ڪروڙ چيني، 17 لک 50 هزار جاپاني ۽ 50 هزار روسي شامل هئا.
(3) سنڪيانگ يا چيني ترڪستان، ان جي پکيڙ خاص چين جي اڌ پکيڙ برابر آهي. ڪجهه هنڌ سمنڊ جي سطح کان 24 هزار فوٽ مٿي آهن، ڪجهه جاين تي زمين جي سطح سمنڊ کان هيٺ آهي. آبادي في چورس ميل هڪ ماڻهو آهي، علائقي ۾ مسلمانن جي اڪثريت آهي ۽ چين سان نالي ماتر تعلق آهي.
(4) هي علائقو به نالي ماتر چين جي اقتدار هيٺ آهي. چين جي قومي زندگي تي هن جو ڪوبه اثر ناهي.
چين جي آبادي جي باري ۾ تحقيق ڪندڙن پنجاهه سال پهريان ان جي باري ۾ مختلف ڪاٿا لڳايا هئا. ان ۾ چيني چونگي خانه جو ڪاٿو وڌيڪ اعتبار جوڳو سمجهيو ويندو آهي جيڪو 44 ڪروڙ آهي، اڪثر چيني آبادي منگول سان واسطو رکي ٿي پر ان ۾ تبتي، تاتاري، جاپاني ۽ شان نسل به شامل آهن.
پيڪن (اتريون گادي جو هنڌ) جي تعمير هڪ هزار سال قبل مسيح ۾ ٿي هئي. منچوريا ۽ منگوليا ڏانهن ڪيترائي رستا هتان کان وڃن ٿا. ٽينٽسن پيڪن جي بندرگاهه آهي ۽ پي هو درياء جي منهن ۾ واقع آهي. هتي ڌارين قومن جون بستيون آباد آهن. هنڪائو يانگسي درياء جي ڪناري تي واقع آهي. سنڪيانگ علائقي جي سموري پيداوار انهيءَ بندرگاهه کان درآمد ٿيندي آهي. نانڪن يانگسي درياءَ جي ڪناري تي ڪنهن زماني ۾ چين جي گادي جو هنڌ رهي چڪو آهي. هتي ريشم جو ڪاروبار وڏي پيماني تي ٿيندو آهي. اموئي ٻيٽ فارمون جي مقابلي ۾ تمام سٺي بندرگاهه آهي. ان جي آبادي ۽ رونق ترقي ڪري رهي آهي. وي هاءِ وي ٻيٽ نماشانٽنگ تي برطانيا جو قبضو ۽ سندس ٺڪاڻو آهي. ڪيائوچواسي ٻيٽ ۾ هڪ قلعي ۾ بند شهر هو جنهن تي جرمني جو قبضو هو ۽ 1914ع ۾ جاپان فتح ڪيو هو.
هانگ ڪانگ هڪ ٻيٽ آهي هي 2 ميل ڊگهو ۽ 2 کان 5 ميل ويڪرو آهي، هڪ پاڻي جي تنگ رستي جنهن جي ويڪر اڌ ميل آهي هن کي سمنڊ کان جدا ڪري ڇڏيو آهي هي ٻيٽ برطانيه جي قبضي ۾ رهيو آهي ۽ چيني سمنڊ جو برطانوي ٻيڙو هتي هوندو هو. هتان کان ڪنٽين 90 ميل جي مفاصلي تي واقع آهي.
زرد درياءَ (هو هانگ هو) جو چشمو تبت ۾ 14 هزار فٽ مٿاهينءَ تي آهي. ان جي گهرائي تمام گهٽ آهي ان ڪري جهاز راني نه ٿي ٿي سگهي، اهو درياءَ گهٽ ۾ گهٽ ٻه ڀيرا پنهنجو رستو بدلائي چڪو آهي، ڪڏهن ننڍي سمنڊ زرد ۾ وڃي ڇوڙ ڪري ٿو ۽ ڪڏهن اپسمنڊ ۾. ان جون ٻوڏون وڏي تباهي مچائيندڙ هونديون آهن. هڪ ٻوڏ ۾ 10 لک ماڻهو اجل جو شڪار ٿي ويا، زرد دريا کي تباهي مچائيندڙ ٻوڏن جي ڪري ”آفت چين“ به چوندا آهن. يانگسي درياءَ (3200 ميل ڊگهو) جو چشمو هوهانگ هو جي چشمي ويجهو آهي. ڪوهستاني سلسلو پيلنگ انهن دريائن جي وادين کي ڌار ڪري ٿو. يانگسي ۾ 6 سؤ ميل تائين وڏا ۽ هڪ هزار ميل تائين ننڍا جهاز هلي سگهن ٿا.