مائوزي تنگ جو فڪر
[/b]• انقلاب آڻڻ لاءِ انقلابي پارٽي جو هجڻ تمام ضروري آهي. انقلابي پارٽي کان سواءِ مارڪسي ۽ لينني انقلابي طرز تي قائم ڪيل جماعت کان سواءِ مزدور طبقي ۽ عوام جي قيادت ڪرڻ ۽ سامراج ۽ ان جي ڇاڙتن کي شڪست ڏيڻ ناممڪن آهي.
“انقلابي دوستو! متحد ٿي سامراجي حملي خلاف ڄمي بيهو.“ (نومبر 1947)
• مارڪسزم ۽ لينن ازم جي نظريي سان هٿياربند هڪ اهڙي پارٽي، جيڪا پنهنجو احتساب ڪندي رهي ۽ جيڪا عوام سان گهرو رابطو قائم رکي. اهڙي پارٽي جي قيادت هيٺ فوج، اهڙي پارٽي جي قيادت ۾ سمورين انقلابي تنظيمن ۽ گروهن جو هڪ متحده محاذ اهي 3 اهڙا هٿيار آهن، جن جي مدد سان اسان دشمن کي شڪست ڏني آهي.
“عوامي جمهوري آمريت تي اظهار خيال” (30 جون 1949ع) چونڊ تحريرون
• جيئن ته اسان چوندا رهندا هئاسين، تحريڪ اصلاح اصل ۾ مارڪسي تعليم جي هڪ وسيع تحريڪ آهي. اصلاح جو اهو مقصد آهي ته سڄي ڪميونسٽ پارٽي پاڻ تنقيد جي ذريعي مارڪسزم جو مطالعو ڪري، اسان يقيني طورتي تحريڪ اصلاح دوران مارڪسزم متعلق گهڻو ڪجهه سکي سگهون ٿا.
“چيني ڪميونسٽ پارٽي جي پروپيگنڊه ڪم تي قومي ڪانفرنس ۾ تقرير”(12 مارچ 1957ع)
• چين جي ڪروڙين ماڻهن لاءِ بهتر معاشي ذريعا حاصل ڪرڻ ۽ اقتصادي ۽ ثقافتي لحاظ کان پسمانده ملڪ کي هڪ خوشحال ۽ طاقتور ملڪ ۾ تبديل ڪرڻ انتهائي محنت طلب ڪم آهي. ان ڪم کي سهڻي نموني ڪرڻ لاءِ اسان کي پارٽي کان ٻاهر انهن ماڻهن سان گڏجي به ڪم ڪرڻو پوندو، جن جا خيال بلند آهن ۽ جيڪي اصلاح جا حامي آهن. تنهن ڪري اسان کي حال ۽ مستقبل ٻنهي ۾ تحريڪ اصلاح کي زورشور سان هلائڻو پوندو ۽ پنهنجي هر خامي کي دور ڪرڻو پوندو.
ڪنهن انقلابي پارٽي جي پاليسي ان جي سمورن عملي ڪمن جي آغاز جو نقطو هوندي آهي ۽ پنهنجي پاڻ کي ان پارٽي جي عملي ڪمن دوران ۽ نتيجن طور ظاهر ڪندي رهندي آهي. ڪا انقلابي پارٽي جڏهن ڪو عملي قدم کڻندي آهي ته اها پنهنجي پاليسي کي به عمل جو لباس پارائي رهي هوندي آهي. جيڪڏهن اها صحيح پاليسي کي عملي لباس نه پارائي رهي هوندي آهي ته ڪنهن غلط پاليسي جي اثر هيٺ هوندي آهي. بهرحال ان جي ڪا نه ڪا پاليسي ضرور هوندي آهي. جيڪڏهن اها شعوري طور تي ڪنهن قائم ڪيل پاليسي تي گامزن نه هوندي آهي ته انڌاڌنڌ ايئن ڪرڻ ۾ مصروف هوندي آهي، جنهن شيءِ کي اسان تجربو چئون ٿا. اهو ڪنهن پاليسي کي عملي لباس پارائڻ جو عمل ۽ آخري نتيجو هوندو آهي. فقط عوام جي عمل ذريعي يعني تجربي جي ذريعي اسان ڪنهن پاليسي جي غلط يا صحيح هجڻ جي تصديق ڪري سگهون ٿا ته اها ڪنهن حدتائين صحيح يا غلط آهي، پر عوام جو عمل خاص طور تي هڪ انقلابي پارٽي ۽ انقلابي عوام جي عمل جو تعلق ڪنهن نه ڪنهن پاليسي سان ضرور هوندو آهي. تنهن ڪري ڪوبه عملي قدم کڻڻ کان پهريان اسان کي پارٽي ۽ عوام جي آڏو ان پاليسي جي وضاحت ڪرڻي پوندي، جيڪا اسان خاص حالتن کي نظر ۾ رکندي مرتب ڪئي هوندي آهي نه ته پارٽي جا ميمبر ۽ عوام اسان جي پاليسي جي قيادت کان ڌار ٿي بي سوچيل سمجهيل ڪم ڪرڻ لڳندا ۽ ڪنهن غلط پاليسي تي گامزن ٿي ويندا.
“صعنت ۽ ڪامرس متعلق پاليسي تي خيالن جو اظهار” (27 فيبروري 1948ع)
• اسان جي پارٽي چيني انقلاب متعلق هڪ عام لائن ۽ هڪ عام پاليسي لاڳو ڪرڻ کان سواءِ ڪم ڪرڻ جون ڪجهه پاليسيون ۽ ڪجهه خاص لائينون متعين ڪري رکيون آهن، پر اڪثر ڏسڻ ۾ آيو آهي ته اسان سان ڪافي ڪامريڊ انهن خاص پاليسين کي ته ياد رکن ٿا، پر ڪم ڪرڻ جي عام لائينن ۽ عام پاليسي کي وساري ٿا ڇڏين. عام لائين ۽ عام پاليسي کي وسارڻ کان پوءِ اسان انڌا ۽ پريشان انقلابي بڻجي وينداسين ۽ جڏهن اسان ڪنهن خاص لائن ۽ خاص پاليسي تي گامزن ٿينداسين ته پنهنجو توازن وڃائي ڪڏهن کاٻي ته ڪڏهن ساڄي لڏندا رهنداسين، اهڙي طرح اسان جي ڪم کي نقصان پهچندو.
“شانسي، سويوان جي آزاد ڪيل علائقي جي ڪميونسٽ عملي جي
هڪ پريس ڪانفرنس ۾ تقرير” (01 اپريل 1948ع)
• ڪنهن به معاشري ۾ ردوبدل جي محرڪ گهڻو ڪري ان معاشري جي داخلي اختلافن جي واڌويجهه آهي، يعني پيداواري قوتن ۽ پيداوار جي تعلق وچ ۾ اختلاف، مختلف پارٽين وچ ۾ ٽڪراءُ ۽ نئين ۽ پراڻي جي وچ ۾ اختلاف، اختلافن جي اها ترقي ۽ واڌويجهه ڪنهن معاشري کي اڳتي جي طرف وڌائي ٿي ۽ نئين معاشري کي پراڻي معاشري تي غالب ڪرڻ جي محرڪ بڻجي ٿي.
“اختلافن جي اهميت” (آگسٽ 1937ع) چونڊ تحريرون
• جاگيردار طبقي جي بي رحماڻي ڦرلٽ ۽ سياسي جبر هارين کي انهن خلاف بغاوت ڪرڻ تي مجبور ڪري ڇڏيو. اها هاري طبقي جي جدوجهد، بغاوتون ۽ جنگيون هيون، جن چيني جاگيرداراڻي معاشري ۾ تاريخي ترقي جي حقيقي ۽ بامقصد طاقت کي جنم ڏنو.
“چيني انقلاب ۽ چيني ڪميونسٽ پارٽي” (ڊسمبر 1939ع)
• آخري تجزئي جي طور تي قومي جدوجهد، طبقاتي جدوجهد جي ڳالهه آهي. آمريڪا جي سفيد فارم باشندن مان فقط بااقتدار حڪمران رجعت پسند طبقو ئي اتي جي ڪارن باشندن تي مڙهيل آهي. اهي ماڻهو ڪنهن به صورت ۾ انهن مزدورن، هارين، انقلابي اديبن ۽ ٻين روشن خيال ماڻهن جي نمائندگي نه ٿا ڪري سگهن، جيڪي سفيد فارم ماڻهن جي اڪثريت تي مشتمل آهن.
“نسلي امتياز خلاف آمريڪي حبشين جي انصاف تي ٻڌل جدوجهد جي حق ۾ بيان” (8 آگسٽ 1963ع)
• دنيا وارؤ! متحد ٿي آمريڪي حملو ڪندڙن ۽ انهن جي ڇاڙتن کي هيٺ ڏيکاريو. عوام کي منظم ڪرڻ اسان جو فرض آهي، جيستائين چين جي رجعت پسند طبقي جو تعلق آهي، اسان جو فرض آهي ته عوام کي منظم ڪري ان طبقي کي اقتدار کان محروم ڪري ڇڏيون. رجعت پسند ماڻهو هر جاءِ تي هڪ جهڙا ئي آهن. جيڪڏهن اوهان انهن کي ڌڪ نه هڻندو ته اهي ڪرڻ جو نالو ئي نه وٺندا. اهو ٻهارو ڏيڻ جي برابر آهي يعني فرش تي جتي جتي ٻهارو لڳندو اها جاءِ صاف ٿي ويندي ۽ جيڪا جاءِ ٻهاري جي پهچ کان پري رهندي اتي مٽي ۽ ڄارو بدستور ڄميل رهندو.
“جاپان خلاف جنگ ۾ فتح کان پوءِ اسان جي پاليسي ۽ صورتحال” (13 آگسٽ 1945ع)
• چيانگ ڪائي شيڪ جي هميشه اها ئي ڪوشش هوندي هئي ته هو عوام کي ذري برابر اقتدار ۽ ڪڻڪ جي هڪ داڻي کان به محروم رکي ۽ اسان؟ اسان جي پاليسي ادلي جو بدلو ڏيڻ آهي ۽ زمين جي هر انچ لاءِ وڙهڻو آهي. هن جو سلوڪ اسان جي سلوڪ جي اڳڪٿي هوندو آهي، هو هميشه عوام تي جنگ مڙهڻ جي ڪوشش ڪندو آهي. هن جي کاٻي ۽ ساڄي ٻنهي هٿن ۾ تلوار آهي. هن جي نقش قدم تي هلندي اسان به تلوار کڻي وٺندا آهن. هاڻي جڏهن چيانگ ڪائي شيڪ پنهنجون تلوارون تيز ڪري رهيو آهي، اسان کي به هٿيار تيز ڪرڻ گهرجن.
“جاپان خلاف جنگ ۾ فتح کان پوءِ اسان جي پاليسي ۽ صورتحال”
• اسان جو دوست ڪير آهي؟ اسان جو دشمن ڪير آهي؟ انقلاب لاءِ اهو اولين اهميت جو سوال آهي؟ چين جي اندر اڳوڻين انقلابي جدوجهد جي ناڪامين جو بنيادي ڪارڻ اهوئي هو، جو اهي ماڻهو پنهنجن حقيقي دشمن تي حملا ڪرڻ لاءِ پنهنجي دوستن کي سڃاڻن ۽ ان اسان گڏجڻ ۾ ناڪام رهيا هئا. هڪ انقلابي جماعت عوام جي رهنما هوندي آهي ۽ جڏهن انقلابي جماعت عوام کي گمراهه ڪري ڇڏي ته ڪوبه انقلاب ڪامياب نه ٿو ٿي سگهي. انقلاب ۾ ڪاميابي لاءِ ضروري آهي ته اسان عوام کي گمراهه نه ڪيون ۽ پنهنجي حقيقي دشمن تي حملا ڪرڻ خاطر پنهنجن حقيقي دوستن سان متحد ٿيڻ طرف ڌيان ڏيون. حقيقي دشمنن ۽ دوستن جي سڃاڻپ لاءِ ضروري آهي ته اسان چيني معاشري ۾ مختلف پارٽين جي اقتصادي حالت جو عام تجزيو ڪيون ۽ انقلاب بابت انهن جي نظرين جو پتو لڳايون.
“چيني معاشري ۾ مختلف طبقن جو تجزيو”(مارچ 1926ع)
• جيڪو به انقلابي ماڻهن جي حمايت ڪري ٿو، اهو سڄو انقلابي آهي. جيڪو به سامراجيت، جاگيرداري، افسر شاهي ۽ سرمائيداري جو حامي آهي، اهو انقلابي قوتن جو دشمن آهي، جيڪو به لفظن ذريعي انقلابي ماڻهن جي حمايت ڪري ٿو پر پنهنجي عمل ۾ ان جي خلاف آهي ته اهو فقط زباني طور تي انقلابي آهي، پر جيڪو عمل ۽ لفظن ٻنهي ذريعي انقلاب پسندن جو حامي آهي، اهو صحيح معني ۾ انقلاب پسند آهي.
“چيني عوامي مشاورتي ڪانفرنس جي پهرين قومي ڪميٽي جي ٻئي اجلاس جي پڄاڻي واري تقرير” (23 جون 1950ع)
• جيڪڏهن دشمن اسان جي ڪنهن ماڻهو، ڪنهن فوج يا ڪنهن مڪتبه فڪر تي حملو نه ٿو ڪري ته منهنجي خيال ۾ اها هڪ خراب ڳالهه آهي، ڇو جو ان جو مطلب ته اسان ۽ اسان جو دشمن هڪ ئي سطح تي بيٺا آهيون. جيڪڏهن اسان جو دشمن اسان تي حملو ڪري ٿو ته اها سٺي ڳالهه آهي. ڇو جو ان مان ثابت ٿو ٿئي ته اسان ۽ دشمن جي وچ ۾ هڪ امتيازي ليڪو ڇڪجي ويو آهي. جيڪڏهن دشمن اسان تي انڌاڌنڌ حملو ڪري ٿو ۽ گارگند ڪري ٿو ته ان مان خبر پوي ٿي ته اسان پنهنجي ۽ هن جي وچ ۾ رڳو جدا حد قائم نه ڪئي آهي، پر هڪ وڏي حد تائين پنهنجو مقصد به حاصل ڪري ورتو آهي.
“دشمن جو حملو خراب شيءِ نه پر سٺي شيءِ آهي.” (26 مئي 1939ع)
• جيتوڻيڪ چين ۾ سوشلسٽ انقلاب جي بدولت ذاتي ملڪيت جو نظام ختم ٿي چڪو آهي ۽ عوام جي وڏي پيماني تي انقلابي جدوجهد هڪ حدتائين پڄاڻي تي پهچي چڪي آهي، پر اڃا تائين شڪست کاڌل جاگيردارن ۽ دولتمندن جون نشانيون باقي آهن. طبقاتي جدوجهد ختم ناهي ٿي. پرولتارين ۽ بورجواين وچ ۾ طبقاتي ۽ نظرياتي ڇڪتاڻ اڃا گهڻي عرصي تائين جاري رهندي ۽ ڪجهه وقتن تي شدت اختيار ڪري وٺندي، پرولتاري پنهنجي نقطه نظر سان دنيا کي بدلائين ٿا، بورجوا به اهوئي ڪجهه چون ٿا، ان لحاظ سان اڃا تائين اهو مسئلو حل ناهي ٿيو ته اشتراڪي نظام کٽيندو يا سرمائيداراڻو نظام.
“عوام وچ ۾ اختلافن کي صحيح طور تي سمجهڻ” (27 فيبروري 1987ع)
• اسان جي ملڪ ۾ سوشلزم ۽ سرمائيداري وچ ۾ نظرياتي ڇڪتاڻ جو فيصلو ٿيڻ ۾ اڃا چڱي ڀلي دير لڳندي. ان جو سبب اهو آهي ته اسان جي ملڪ ۾ بورجواين ۽ اديبن جو اثر به چڱي ڀلي دير تائين جاري رهندو. اهڙي طرح انهن جا طبقاتي نظريا به قائم رهندا. جيڪڏهن اها ڳالهه پوري طرح نه سمجهي وئي ته وڏي غلطي هوندي.، جنهن جي ڪري نظرياتي ميدان ۾ جنگ جاري رکڻ جي اهميت کي نظرانداز ڪيو ويندو.
اسان جي ملڪ ۾ بورجوا ۽ نيم بورجوا نظريو ۽ مارڪسٽن خلاف نظريو اڃا گهڻي دير تائين جاري رهندو. بنيادي طورتي اسان جي ملڪ ۾ سوشلسٽ نظام قائم ٿي چڪو آهي. اسان پيداوار جي ذريعن جي ملڪيت کي تبديل ڪرڻ جي بنيادي جنگ کٽي سگهون ٿا، پر اڃا تائين اسان سياسي ۽ نظرياتي محاذن تي مڪمل فتح حاصل ناهي ڪئي. نظرياتي ميدان ۾ اڃا تائين اهو مسئلو حل ناهي ٿيو ته پرولتارين ۽ بورجواين وچ ۾ جنگ ۾ آخرڪار ڪير ڪامياب ٿيندو. اسان کي بورجوا ۽ نيم بورجوا نظريي خلاف اڃا ڊگهي جنگ ڪرڻي آهي. اها ڳالهه نه سمجهندي نظرياتي جدوجهد کي ختم ڪري ڇڏڻ هڪ غلطي آهي. اسان کي سمورن غلط خيالن ۽ زهريلي جڙي ٻوٽين جي سختي سان ڀڃ ڊاهه ڪرڻي آهي. انهن کي ڪنهن به حالت ۾ وڌڻ ويجهڻ جي اجازت نه ٿي ڏئي سگهجي، پر اسان جي تنقيد تجزياتي ۽ دليلن سان ڀرپور هجڻ گهرجي نه ئي بورجوائي قسم جي تنگ نظريي تي ٻڌل.
“پروپيگنڊه ڪم تي چيني ڪميونسٽ پارٽي جي قومي ڪانفرنس ۾ تقرير”(12 مارچ 1957ع)
• محدود نظري ۽ ترميم پسندي، اهي ٻئي مارڪسزم جون مخالف آهن. مارڪسزم کي هر حالت ۾ ترقي پذير ۽ ڪڏهن ڄميل نه هجڻ گهرجي، جيڪڏهن اهو دقيانوسي ۽ ڄميل ٿي ويو ته بيجان بڻجي ويندو، پر مارڪسزم جي بنيادي اصولن کان ڪڏهن منهن نه موڙڻ گهرجي نه ته ڪيترن ئي قسمن جون غلط فهميون پيدا ٿيڻ لڳنديون. مارڪسزم کي مافوق الفطرت نقطه نظر سان ڏسڻ ۽ ان کي ڪا بي لچڪ شيءِ سمجهڻ محدود نظري آهي. مارڪسزم جي بنيادي اصولن جي ترديد ڪرڻ ۽ ان جي سڄي سچائي کان انڪار ڪرڻ ترميم پسندي آهي. ترميم پسندي بورجوائي نظريي جو هڪ قسم آهي. ترميم پسند سوشلزم ۽ سرمائيداري جي وچ ۾ آمريت، پرولتاري آمريت ۽ بورجوائي آمريت جي وچ ۾ ڪنهن قسم جي فرق کان منڪر آهن. جنهن شيءِ جي هو اشاعت ڪن ٿا اهو سوشلسٽ نظريو نه پر سرمائيداراڻو نظريو آهي. موجوده حالتن ۾ محدود نظري کان گهڻو وڌيڪ ترميم پسندي نقصانڪار آهي. نظرياتي محاذ تي اڄڪلهه اسان جي اهم ترين ڪمن مان هڪ اهو به آهي ته ترميم پسندي جي تنقيد جو پول کوليون.
ترميم پسندي ۽ موقعي شناستي هڪ اهڙو بورجوائي رجحان آهي، جيڪو محدود نظريي کان گهڻو وڌيڪ خطرناڪ آهي. ترميم پسند ۽ موقعي شناس زباني طورتي مارڪسزم جي حمايت ڪندا آهن ۽ محدود نظري کي گهٽ وڌ چوندا آهن، پر جنهن شيءِ تي حملو ڪري رهيا هوندا آهن اها اصل ۾ مارڪسزم جي اندر هڪ اهڙو ٺهراءُ آهي جيڪو باجي جي سرن جي اندر هوندو آهي. اهي ماديت ۽ مارڪسي منطق جي مخالفت ڪندا آهن يا ان جي شڪل بگاڙي ڇڏيندا آهن. اهي عوام جي جمهوري آمريت ۽ ڪميونسٽ پارٽي جي نمايان ڪردار کي ڪمزور ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. اهڙي طرح سوشلسٽ تبديلين ۽ سوشلسٽ تعمير جي مخالفت يا انهن کي ڪمزور ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. اسان جي ملڪ ۾ سوشلسٽ انقلاب جي بنيادي فتح کان پوءِ اڃا تائين ڪجهه اهڙا ماڻهو موجود آهن، جيڪي سرمائيداراڻي نظام کي ٻيهر بحال ڪرڻ ۽ مزدور طبقي جي هر محاذ تي مخالفت ڪرڻ جي اجائي اميد لڳايو ويٺا آهن، ان ڇڪتاڻ ۾ ترميم پسند انهن سان گڏ آهن.
“عوام جي وچ ۾ اختلافن کي صحيح طورتي سمجهڻ” (27 فيبروري 1957ع)
[b]سوشلزم ۽ ڪميونزم
[/b]• ڪميونزم پرولتاري نظريي جو هڪ مڪمل نظام ۽ نئون معاشرتي نظام آهي. هي ٻئي ڪنهن به نظرياتي ۽ معاشرتي نظام کان جدا آهي ۽ انساني تاريخ ۾ سڀ کان وڌيڪ جامع، ترقي پسند، انقلابي ۽ اعتدال پسند نظام آهي. جاگيرداري جو نظرياتي ۽ معاشرتي نظام فقط تاريخ جي عجائب گهر ۾ رکڻ واري شي آهي. دنيا جي هڪ حصي ۾ (سوويت يونين) سرمائيداري جو نظرياتي ۽ معاشرتي نظام به تاريخ جي عجائب گهر ۾ رکجي چڪو آهي ۽ ڪيترن ئي ٻين ملڪن ۾ به ان جا پويان پساهه آهن. ان کي جلد ئي وقت جي عجائب گهر ۾ رکيو ويندو. اڄڪلهه ته اشتراڪي، نظرياتي ۽ معاشرتي نظام ئي زندگي جي طاقتن سان ڀرپور آهي ۽ هڪ طوفان وانگر دنيا ۾ گجگوڙ پيو ڪري.
“نئين جمهوريت تي خيالن جو اظهار” (جنوري 1940ع)
• مجموعي طورتي ڪميونسٽ پارٽي جي قيادت هيٺ چيني انقلابي تحريڪ جا ٻيا مرحلا آهن. يعني جمهوريت ۽ سوشلسٽ انقلاب، جيڪي بنيادي طورتي ٻه مختلف انقلابي عمل آهن. ٻيو عمل ان صورت ۾ پڄاڻي تي پهچائي سگهجي ٿو جڏهن پهريون عمل مڪمل ٿي وڃي. جمهوري انقلاب سوشلسٽ انقلاب لاءِ ضروري آهي ۽ سوشلسٽ انقلاب جمهوري انقلاب جي لازمي ڪڙي آهي. اها آخري منزل جنهن لاءِ ڪميونسٽ ڪوشان آهن ۽ هڪ سوشلسٽ ۽ ڪميونسٽ معاشري کي جنم ڏيندو.
“چيني انقلاب ۽ چيني ڪميونسٽ پارٽي” (ڊسمبر 1939ع)
• سوشلسٽ انقلاب جو مقصد پيداواري قوتن کي آزاد ڪرڻ آهي. زراعت، هٿ جي هنر ۽ صنعت جي شعبن ۾ انفرادي ۽ پرائيويٽ ملڪيت کان سوشلسٽ ۽ اجتماعي ملڪيت طرف اها تبديلي پيداواري قوتن کي حد کان وڌيڪ آزاد ڪري ڇڏيندي يعني صنعتي ۽ زرعي پيداوار کي هٿي وٺرائڻ لاءِ معاشرتي حالتون پيدا ڪيون پيون وڃن.
“سپريم ڪورٽ ڪانفرنس ۾ تقرير” (25 جنوري 1956ع)
• اسان هينئر رڳو معاشرتي نظام ۽ نجي کان عوامي ملڪيت ئي ۾ انقلاب نه آڻي رهيا آهيون، پر ٽيڪنالوجي ۽ هٿ جي هنر سان وڏي پيماني تي جديد مشيني پيداوار ۾ به انقلاب آڻڻ لاءِ ڪوشان آهيون. انهن ٻنهي انقلابن جو پاڻ ۾ گهرو واسطو آهي. زراعت جي شعبي ۾ اسان جي ملڪ جي موجوده حالتن موجب گڏيل امداد ذريعي وڏين مشينن جو استعمال انتهائي ضروري آهي. (سرمائيدار ملڪن ۾ زراعت جي ترقي سرمائيداراڻي طريقي سان ٿيندي آهي) تنهن ڪري اسان کي ڪنهن به صورت ۾ صنعت ۽ زراعت، سوشلسٽ صنعت ڪاري ۽ زراعت جي سوشلسٽ تبديلي کي (2) مختلف شيون تصور نه ڪرڻ گهرجن ۽ ڪنهن به صورت ۾ هڪ جي اهميت کي گهٽ ڪري ٻئي جي اهميت کي وڌائڻ نه گهرجي.
“گڏيل زرعي امداد جي مسئلي تي خيالن جو اظهار” (31 جولاءِ 1955ع)
• نئون معاشرتي نظام به هاڻي ئي قائم ٿيو آهي. ان جون پاڙون مضبوط ٿيڻ لاءِ وقت گهربل آهي. اهو ڪڏهن به سوچڻ نه گهرجي ته نئون نظام قائم ٿيندي ئي پنهنجون پاڙون مضبوط ڪري وٺندو. اهو ناممڪن آهي اهو آهستي آهستي پنهنجون پاڙون مضبوط ڪندو آهي، ان کي استحڪام بخشڻ لاءِ ملڪ ۾ سوشلسٽ صنعت ڪاري ۽ اقتصادي محاذ تي سوشلسٽ انقلاب ئي ضروري ناهي پر سياسي ۽ نظرياتي محاذن تي هڪ مسلسل اڻٿڪ سوشلسٽ انقلابي جدوجهد جي ضرورت آهي. ان کان علاوه ڪجهه ٻين مددگار بين الاقوامي عنصرن جي به ضرورت آهي.
“پروپيگنڊه ڪم بابت چيني ڪميونسٽ پارٽي جي عوامي قومي ڪانفرنس ۾ ڪيل تقرير” (12 مارچ 1957ع)
• چين اندر سوشلسٽ نظام کي استحڪام ڏيڻ ۽ اهو فيصلو ڪرڻ جي جدوجهد ته اثرائتو سوشلزم يا سرمائيداراڻو نظام قائم ٿيندو، اڃا گهڻو وقت لڳندو، پر اسان سڀني کي اهو احساس هجڻ گهرجي ته سوشلزم جو نئون نظام بنا شڪ استحڪام حاصل ڪندو. اسان يقيني طورتي جديد صنعت، جديد زراعت، جديد سائنس ۽ ثقافت سان هڪ سوشلسٽ ملڪ تعمير ڪري سگهون ٿا.
اسان جي ملڪ جي مخالفت ڪندڙ اديبن جو انگ تمام گهڻو آهي. اهي اسان جي ملڪ يعني پرولتاري آمريت کي پسند نه ٿا ڪن ۽ پراڻي معاشري جون آهون پيا ڀرين. انهن کي جڏهن به ڪو موقعو ملندو اهي انتشار پکيڙيندا ۽ ڪميونسٽ پارٽي جو تختو اونڌو ڪري پراڻي معاشري کي بحال ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا. پرولتاري ۽ بورجوا رستن، سوشلسٽ ۽ سرمائيداراڻن رستن مان اهي ماڻهو هٺ ڌرمي سان پهريان ذڪر ڪيل رستي تي هلڻ پسند ڪن ٿا. اهي ماڻهو سياسي، صنعتي، ثقافتي، تعليمي، سائنسي، فني ۽ مذهبي شعبن ۾ هر جاءِ تي نظر ايندا آهن ۽ اهي تمام گهڻا رجعت پسند آهن.
سڀ کان سنجيده هاري طبقي جي تعليم آهي. ٻهراڙي واري معيشت ٽڙيل پکڙيل هوندي آهي ۽ سوويت يونين جي تجربي جي روشني ۾ زراعت کي سوشلسٽ بڻائڻ ۾ ڪافي وقت لڳندو. اهو تمام ڏکيو ڪم آهي، پر زراعت کي سوشلسٽ بڻائڻ کان سواءِ سوشلزم جا بنياد مڪمل طورتي مضبوط نه ٿا ٿي سگهن.
“عوام جي جمهوري آمريت تي خيالن جو اظهار” (30 جون 1949ع)
گڏيل امداد جي وڏين وڏين انجمنن ۾ غريب هاري ۽ هيٺين وچولي هاري طبقي جي پوزيشن مضبوط ڪرڻ جي سخت ضرورت آهي. ان طريقي سان غريب ۽ پيڙهيل هاري طبقي وچ ۾ اتحاد قائم ڪري سگهجي ٿو ۽ گڏيل امداد جي ادارن کي گڏيل طور مضبوط بڻائي سگهجي ٿو. ان ئي طريقي سان ڪميونسٽ پارٽي جي پاليسي مطابق سمورن ٻهراڙي وارن علائقن ۾ سوشلسٽ انقلاب اچي سگهي ٿو ۽ پيداوار کي وڌائي سگهجي ٿو. ٻي صورت ۾ غريب ۽ وچولن ڳوٺاڻن وچ ۾ نه ته اتحاد قائم ٿي سگهي ٿو ۽ نه ئي گڏيل امداد جي انجمنن کي مضبوط ڪري سگهجي ٿو، ان حال ۾ نه ته پيداوار کي هٿي ڏئي ٿي سگهجي ۽ نه ئي سمورن ٻهراڙي وارن علائقن ۾ سوشلسٽ انقلاب اچي سگهي ٿو.
[b]چيني ٻهراڙي ۾ انقلاب
[/b]• وچولن هارين سان متحد ٿيڻ ضروري آهي ۽ متحد نه ٿيڻ غلط آهي، پر پوري ٻهراڙي ۾ سوشلسٽ پاسو پلٽڻ ۽ وچولن هارين سان متحد ٿيڻ لاءِ ڪميونسٽ پارٽي ۽ مزدور طبقي کي ٻهراڙي وارن علائقن ۾ ڪنهن تي اعتبار ڪرڻ گهرجي؟ يقيناً غريب هارين کان سواءِ ڪنهن ٻئي تي اعتبار نه ٿو ڪري سگهجي. جنهن زماني ۾ جاگيردارن خلاف ڪارروائي جاري هئي ۽ زرعي سڌارا لاڳو ڪيا پئي ويا ته ان زماني ۾ به ايئن ئي ڪيو ويو هو، اڄ به زراعت جي شعبي ۾ سوشلسٽ پاسو پلٽڻ لاءِ امير هارين ۽ ٻين سرمائيداراڻن عنصرن خلاف، جيڪا جدوجهد جاري آهي، ان ۾ به غريب هارين تي ٻيهر اعتماد ڪيو پيو وڃي. انهن ٻنهي انقلابي دؤرن ۾ وچولو هاري طبقو شروعاتي مرحلن ۾ لڏي ويو هو. واقعن جي عام رجحان ۽ انقلاب جي ويجهو پهتل فتح کي صاف طور تي ڏسڻ کان پوءِ ئي وچولا ڳوٺاڻا انقلاب جو پاسو وٺندا. وچولن هارين کي پاڻ سان ملائڻ لاءِ غريب هارين کي محنت ڪرڻي پوندي ته جيئن قطعي فتح تائين انقلاب کي ڏينهون ڏينهن وڌايو وڃي.
“فوان ڪائونٽي ۾ غريب هارين جي انجمن امداد ۽ انجمن وچولي طبقي جي گڏيل امداد انجمن جو سبق” نالي ڪتاب جو پيش لفظ، چيني ايڊيشن جلد ٻيو (1955ع)
• ”گڏيل زرعي امداد جي تحريڪ“ شروع کان ئي هڪ سخت قسم جي نظرياتي ۽ سياسي جدوجهد ڪري رهي آهي. گڏيل امداد جي ڪا انجمن به اهڙي قسم جي جدوجهد مان گذرڻ کان بغير قائم نه ٿي ٿي سگهي، ڪنهن پراڻي معاشري جي جاءِ تي ڪنهن نئين معاشري جو بنياد وجهڻ لاءِ ضروري آهي ته پهريان ان جاءِ کي چڱي طرح صاف ڪيو وڃي. اها حقيقت آهي ته پراڻي نظام جا بچيل سچيل خيال گهڻي عرصي تائين ماڻهن جي ذهنن جو پيڇو ڪندا رهندا ۽ اهي آساني سان پيڇو نه ٿا ڇڏين. گڏيل امداد جو ڪو ادارو قائم ڪرڻ کان پوءِ ان کي پنهنجا بنياد مضبوط ڪرڻ لاءِ وڏي جدوجهد مان گذرڻو پوندو. ان کان پوءِ جڏهن اهو ٿڌو ٿيو ته ان جي ڍانچي جي تباهه ٿيڻ جو خطرو آهي.
“هڪ سنجيده سبق” نالي ننڍڙي ڪتاب جو تعارفي نوٽ (1955ع)
• گذريل ڪجهه سالن کان چين جي ٻهراڙي وارن علائقن ۾ سرمائيداري جون نيون قوتون آهستي آهستي ڪنڌ مٿي کڻي رهيون آهن، جڳهه جڳهه تي امير هاري اڀري رهيا آهن ۽ وچولي طبقي جا مڇي ماني وارا هاري امير تر ٿي رهيا آهن. ان جي ابتڙ ڪيترائي هاري پيداوار جا مناسب ذريعا نه هجڻ ڪري اڄ به بدحالي جو شڪار آهن، انهن مان ڪجهه ته قرض هيٺان دٻيل آهن، ڪجهه پنهنجون زمينون گروي رکي زندگي گذاري رهيا آهن. جيڪڏهن اهو رجحان بنا روڪ ٽوڪ جاري رهيو ته اسان جي ٻهراڙي وارن علائقن ۾ هڪ جهڙائي پيدا ڪرڻ واري جدوجهد بيڪار ويندي. جن هارين جون زمينون کسجي چڪيون آهن، يا اڄ به بک ۽ بدحالي جو شڪار آهن، اهي شڪايت ڪندا ته اسان انهن جون مشڪلاتون حل ڪرڻ ۽ انهن کي تباهي کان بچائڻ لاءِ ڪجهه به نه پيا ڪيون. ان کان سواءِ جيڪي مڇي ماني وارا وچولا هاري ڏينهون ڏينهن سرمائيداري طرف وڌي رهيا آهن، اهي به اسان مان خوش نه هوندا. ڇو ته سرمائيداراڻو رستو اختيار ڪرڻ کان سواءِ اسان سندن مطالبا پورا نه ٿا ڪري سگهون. ڇا انهن حالتن ۾ مزدورن ۽ هارين جو اتحاد ثابت قدم رهندو؟ هرگز نه. هڪ نئين بنياد کان سواءِ ان مسئلي جو ڪو به حل ناهي. ان جو مطلب اهو آهي ته اسان آهستي آهستي زراعت سان گڏوگڏ صنعت ۽ هٿ جي هنر جي شعبن ۾ به سوشلسٽ پاسو پلٽيندا رهون. ٻين لفظن ۾ ان جو مطلب اهو آهي ته جاگيرداراڻي معيشت ۽ انفرادي معيشت کي ٻهراڙي مان ختم ڪري ڇڏجي ته جيئن سمورا ٻهراڙي وارا هڪ جهڙا ٿي وڃن. مزدورن ۽ هارين جي اتحاد کي پائيدار بڻائڻ جو اهو ئي واحد طريقو آهي.
“گڏيل زرعي امداد جي مسئلي تي خيالن جو اظهار” ( 31 جولاءِ 1955ع)
• عالمگير منصوبا بندي مان اسان جو مطلب آهي اهڙي منصوبا بندي جيڪا اسان جي ملڪ جي 60 ڪروڙ عوام جي مفادن جو خيال رکي. منصوبا ٺاهڻ وقت، ڪاروبار ڪرڻ وقت يا مسئلن تي غور ويچار ڪرڻ وقت اسان کي ان حقيقت جو خيال رکڻ گهرجي ته چين جي آبادي 60 ڪروڙ ماڻهن تي مشتمل آهي، اسان کي حقيقت کان ڪڏهن به منهن نه موڙڻ گهرجي.
“عوام وچ ۾ اختلافن کي صحيح نموني سمجهڻ ”(27 فيبروري 1957ع)
• ”ٻين ڳالهين کان سواءِ چين جي 60 ڪروڙ عوام جي نمايان ڳالهه اها به آهي ته اهي غريب ۽ ذهن جا ڪورا آهن. اها ڳالهه بظاهر خراب ٿي سگهي ٿي، پر حقيقت ۾ سٺي آهي. بدحالي انسان جي اندر پنهنجي حالت تبديل ڪرڻ، باعمل ٿيڻ ۽ انقلاب پيدا ڪرڻ جي خواهش کي جنم ڏي ٿي. ڪاغذ جي هڪ ڪوري پني تي بهترين تحرير لکي ۽ خوبصورت تصوير ٺاهي سگهجي ٿي.“
چيني انقلاب جي ملڪ گير فتح ۽ زرعي مسئلن جي حل کان پوءِ به چين جي اندر اهي بنيادي اختلاف موجود رهندا. پهريون اندروني اختلاف يعني مزدور طبقي ۽ بورجوا طبقي جي وچ ۾ اختلاف، ٻيو جارجي يعني چين ۽ سرمائيدار ملڪن وچ ۾ اختلاف. عوام جي جمهوري انقلاب جي فتح کان پوءِ مزدور طبقي جي قيادت ۾ ملڪي ڪاروهنوار کي ڪمزور نه ٿيڻ گهرجي، بلڪ ان کي ڏينهون ڏينهن مضبوط بڻائڻ گهرجي. “چيني ڪميونسٽ پارٽي جي ستين مرڪزي ڪميٽي جي ٻئي ڪل اجلاس جي رپورٽ” (15 مارچ 1949ع)
• ”ڇا اوهان اسٽيٽ پاور ختم ڪرڻ چاهيو ٿا؟“ جي ها! پر هينئر نه، اسان ڃا ايئن نه ٿا ڪري سگهون آخر ڇو؟ ڇاڪاڻ ته اڃا سامراجيت موجود آهي. ڇاڪاڻ ته اڃا داخلي ردعمل موجود آهي، ڇاڪاڻ ته اڃا اسان جي ملڪ ۾ طبقاتي فرق موجود آهي. اسان جو موجوده ڪم عوامي رياست لاءِ نمايان مشينون يعني عوامي فوج، عوامي پوليس ۽ عوامي عدالتن کي مضبوط بڻائڻ آهي ته جيئن قومي دفاع ۽ عوامي مفادن کي استحڪام بخشي سگهجي.
“عوامي جمهوريت تي خيالن جو اظهار” (30 جون 1949ع)
• اسان جي ملڪ ۾ هڪ عوامي جمهوري آمريت آهي، جنهن جي قيادت مزدور طبقو ڪري ٿو ۽ جنهن جو بنياد مزدور ۽ هارين جي اتحاد تي قائم آهي. ان آمريت جو مقصد ڪهڙو آهي؟ اسان جو پهريون ڪم انهن رجعت پسند جماعتن جي ڦرلٽ ڪندڙ عنصرن کي چٿڻ آهي. جيڪي اسان جي ملڪ ۾ سوشلسٽ انقلاب جي مخالفت ٿا ڪن. ٻين لفظن ۾ اسان کي پنهنجن ٻين دشمنن جي وچ ۾ داخلي اختلاف ختم ڪرڻو آهي. مثال طور انقلاب جي مخالفن کي قيد ڪري انهن مٿان ڪيس هلائي انهن کي سزا ڏيڻ آهي، جاگيردارن، بورجوائين ۽ سرمائيدارن کي هڪ خاص عرصي لاءِ انهن جي آزادي، تقرير ۽ ووٽ ڏيڻ جي حق کان محروم ڪرڻ آهي. اهي سڀ ڳالهيون اسان جي آمريت جي حدن ۾ داخل آهن. امن امان قائم ڪرڻ ۽ عوام جي مفادن جو تحفظ ڪرڻ لاءِ ضروري آهي ته اهڙن قاتلن، بدمعاشن، ٺڳن ۽ دغابازن تي آمريت جو سڪو هلايو وڃي، جيڪي امن جا سخت دشمن آهن، ان آمريت جو ٻيو ڪم پرڏيهي دشمنن جي حملن ۽ اندروني ڏڦيڙ کان بچائڻ آهي، ان صورت ۾ ان آمريت جو مقصد اسان جي سمورن ماڻهن جي حفاظت ڪرڻ آهي ته جيئن چين جا ماڻهو آرام سان چين کي جديد سائنس، صنعت، زراعت ۽ ثقافت جي لحاظ سان هڪ سوشلسٽ ملڪ بڻائي سگهن.
“عوام وچ ۾ اختلافن کي صحيح نموني سمجهڻ” (27 فيبروري 1957ع)
• عوام جي جمهوري آمريت لاءِ مزدور طبقي جي قيادت جي ضرورت آهي. ڇاڪاڻ ته اهو مزدور طبقو ئي آهي، جيڪو ڏاهو، بي غرض ۽ مڪمل طور تي انقلابي هوندو آهي. انقلاب جي سڄي تاريخ ان ڳالهه جي شاهد آهي ته مزدور طبقي جي قيادت کان سواءِ انقلاب ناڪام ٿي ويندو آهي ۽ مزدور طبقي جي قيادت ۾ انقلاب ڪامياب ٿي وڃي ٿو.
“عوام جي جمهوري آمريت تي خيالن جو اظهار” (30 جون 1949ع)
• ”عوام جي جمهوري آمريت جو بيناد مزدور طبقي، هاري طبقي ۽ هيٺين بورجوا طبقي جي اتحاد ۽ گهڻو ڪري مزدورن ۽ هارين جي اتحاد تي هوندو آهي، ڇاڪاڻ ته اهي ٻئي طبقا چين جي 80 کان 90 سيڪڙو آبادي تي ٻڌل آهن. سامراجين ۽ رجعت پسندن کي شڪست ڏيڻ ۾ انهن ٻنهي طبقن جي طاقتن جو نمايان حصو آهي. نئين جمهوريت کان سوشلزم طرف وڌڻ جو گهڻو دارومدار به انهن ٻن طبقن جي اتحاد تي ئي آهي.“
طبقاتي جدوجهد، سائنٽيفڪ تجربا ۽ پيداوار لاءِ جدوجهد، اهي 3 عظيم انقلابي تحريڪون آهن، جيڪي هڪ طاقتور سوشلسٽ ملڪ جي تعمير لاءِ تمام ضروري آهن. اهي تحريڪون ان ڳالهه جي يقيني ضمانت آهن ته ڪميونسٽ آفيسر شاهي، محدود نظري ۽ ترميم پسندي کان آزاد ٿي ويندا ۽ کين ڪير به فتح نه ڪري سگهندو. اهي ان ڳالهه جي معتبر ضمانت آهي ته پرولتاري مزدورن سان متحد ٿي ويندا ۽ جمهوري آمريت تشڪيل ڏيندا. جيڪڏهن انهن تحريڪن جي غيرموجودگي ۾ جاگيردارن، امير هارين، رجعت پسندن ۽ هر قسم جي مخالف عنصرن کي ڪنڌ مٿي کڻڻ جي اجازت ڏني وئي ۽ جيڪڏهن ان دوران اسان جي ڪارڪنن اکيون بند رکيون ۽ ڪجهه حالتن ۾ دشمن ۽ اسان جي وچ ۾ فرق محسوس ڪندڙ انهن سان تعاون ڪرڻ لڳا ۽ اسان جا مزدور ڪارڪن ۽ اديب رجعت پسندن جي نرم ۽ سخت هٿيارن خلاف غيرمسلح ٿي ويا ته ان صورت ۾ کين اسان جي انقلاب کي ناڪام بڻائڻ ۽ پراڻي فرسوده معاشرتي نظام کي ٻيهر قائم ڪرڻ ۾ گهڻو عرصو نه لڳندو. ان صورت ۾ مارڪسي ۽ لينني پارٽي بنا شڪ ترميم پسندن جي پارٽي يا وري فاشسٽ پارٽي بڻجي ويندي ۽ سڄي چين جو رنگ بدلجي ويندو.
“جسماني محنت ۾ ڪارڪنن جي شرڪت متعلق صوبي چيڪيانگ جي 7 جامع تحريرن تي نوٽ” (9 مئي 1963ع)
• چين ۾ سوشلزم کي مضبوط بنيادن تي بيهارڻ لاءِ چيني عوام ڪميونسٽ پارٽي جي قيادت هيٺ هڪ زبردست تحريڪ اصلاح هلائي رهيو آهي. اها تحريڪ هڪ اهڙو ملڪ گير مناظرو هلائي رهي آهي، جيڪو آزاد به آهي ۽ پابند به. ان مناظري ۾ شهرن ۽ ڳوٺن اندر مختلف قسم جي مسئلن تي بحث ڪيو ويندو. مثال طور سوشلسٽ ۽ سرمائيداراڻي نظام ۾ ڀيٽ، ملڪ جو بنيادي نظام ۽ ان جون پاليسيون، ڪميونسٽ پارٽي جو طريقيڪار ۽ حڪومت جا کاتا ۽ عوام جي ڀلائي جو مسئلو. اهو مناظرو حقيقتن کي آڏو رکي ڪرايو ويندو ته جيئن عوام جي اندر حقيقي اختلافن کي ختم ڪري سگهجي، جيڪي فوري طور ڌيان طلب آهن. ماڻهن ۾ خود تعليمي ۽ خودنگري لاءِ اها هڪ سوشلسٽ تحريڪ آهي. “آڪٽوبر جي عظيم سوشلسٽ انقلاب جي 40 هين سالگره تقريبن جي موقعي تي سپريم سوويت روس جي اجلاس ۾ ڪيل تقرير” (6 نومبر 1957ع)
• تعميرات جي شعبي ۾ اسان جي سامهون تمام گهڻو ڪم پيو آهي، جيتوڻيڪ اسان جي پارٽي ۾ هڪ ڪروڙ کان وڌيڪ ميمبر آهن، پر پوءِ به اهي ملڪ جي آبادي جي مقابلي ۾ اقليت جي حيثيت رکن ٿا. سرڪاري کاتن ۽ عوامي ادارن ۾ گهڻو تڻو ڪم پارٽي کان ٻاهر جي ماڻهن کي ڪرڻو پوندو. اهو ڪم ايتري دير ۾ سهڻي نموني نه ٿو ڪري سگهجي، جيستائين عوام تي اعتبار ۽ پارٽي کان ٻاهر جي ماڻهن سان تعاون نه ڪنداسين، پارٽي جي اتحاد کي مضبوط تر بڻائڻ سان گڏوگڏ اسان جي لاءِ اهو به ضروري آهي ته اسان سمورن جمهوري طبقن، جمهوري جماعتن ۽ عوامي تنظيمن کي به مستحڪم بڻايون ۽ عوام جي جمهوري متحده محاذ کي وڌ کان وڌ وسعت ڏيون. ان سان گڏوگڏ اهو به ضروري آهي ته اسان جي صفن ۾ جيڪڏهن ڪو غيرصحت مند يا اسان جي پارٽي ۽ عوام وچ ۾ اتحاد کي نقصان پهچائڻ وارو ڪو عنصر نظر اچي ته ان جو صفايو ڪندا رهون..
“چيني ڪميونسٽ پارٽي جي اٺين قومي ڪانگريس ۾ افتتاحي خطاب” (25 سيپٽمبر 1956ع)
[b]عوامي اختلافن کي صحيح نموني سمجهڻ
[/b]• اسان ٻن قسم جي معاشرتي اختلافن کي منهن ڏئي رهيا آهيون. پهريون اهي اختلاف، جيڪي اسان جي ۽ دشمن جي وچ ۾ موجود آهن، ٻيا اهي اختلاف جيڪي عوام جي اندر ملن ٿا. اهي ٻئي فطرت جي لحاظ کان بلڪل مختلف آهن. انهن ٻنهي اختلافن کي صحيح طورتي سمجهڻ کان پهريان اهو ڄاڻڻ ضروري آهي ته ”عوام“ جو ڇا مطلب آهي؟ ۽ ”دشمن“ مان ڇا مراد آهي؟ موجوده مرحلي ۾ يعني سوشلزم جا بنياد مضبوط ڪرڻ واري مرحلي ۾ اهي سمورا طبقا ۽ جماعتون جيڪي سوشلسٽ تعميري نصب العين جون حامي آهن عوام جي زمري ۾ اچن ٿيون. ان جي ابتڙ اهي سموريون معاشرتي قوتون ۽ گروهه جيڪي سوشلسٽ انقلاب جي رستي ۾ رڪاوٽون وجهن ٿا ۽ جيڪي سوشلسٽ تعمير کي نقصان پهچائڻ جي فڪر ۾ رهن ٿا، اهي عوام دشمن آهن.
چين جي موجوده حالتن ۾ عوام اندر جيڪي اختلاف ملن ٿا، اهي انهن اختلافن تي ٻڌل آهن جيڪي مزدور طبقي، هاري ۽ ادبي طبقي کانسواءِ ٻين طبقن وچ ۾ ملن ٿا. اسان جي عوامي حڪومت عوام جي مفادن جي صحيح ترجماني ڪري ٿي، هي حڪومت عوام جي خادم آهي، پر ان جي باوجود به عوام ۽ حڪومت وچ ۾ ڪيترائي اختلاف موجود آهن. اهي اختلاف حڪومت جي مفادن اندر، اجتماعي ۽ انفرادي مفادن جي اندر، جمهوريت ۽ مرڪزيت جي وچ ۾، ليڊرن ۽ عوام جي وچ ۾، ڪجهه سرڪاري آفيسرن ۽ عوام جي وچ ۾ اختلافن تي ٻڌل آهن، اهي سمورا ختلاف عوام جي اندر به ملن ٿا.
اسان جي ۽ اسان جي دشمن وچ ۾ اختلاف مخالفت وارا اختلاف آهن. عوام جي صفن ۾ مزدور طبقي ۾ ملندڙ اختلاف مخالفت وارا اختلاف نه آهن، پر ڦرلٽ ڪندڙ ماڻهن ۽ ڦرلٽ جو شڪار ماڻهن وچ ۾ موجود اختلاف مخالفت وارا نه هجڻ کان سواءِ مخالفت وارا به آهن.
اسان جي عوام جي سياسي زندگي ۾ ڪنهن شخص جي ڳالهه ٻولهه ۽ ڪردار جي غلط ۽ صحيح جي تميز ڪهڙي طرح ڪري سگهجي ٿي؟ اسان جي دستور جي اصولن، عوام جي اڪثريت ۽ عام سياسي صورتحال جي بنياد تي اها تميز هيٺين طريقن سان ٿي سگهي ٿي:
(1) ڳالهه ٻولهه ۽ ڪردار سان مختلف طبقن جي عوام کي هڪ ٻئي کان جدا ڪرڻ بدران متحد ڪرڻ گهرجي.
(2) انهن کي سوشلسٽ پاسو پلٽڻ ۽ سوشلسٽ تعمير لاءِ نقصانڪار ٿيڻ بدران فائديمند بڻائڻ گهرجي.
(3) انهن کي عوام جي جمهوري آمريت کي ڪمزور ڪرڻ بدران مستحڪم ڪرڻ گهرجي.
(4) انهن کي جمهوري مرڪزيت کي ڪمزور ڪرڻ بدران پائيدار بڻائڻ گهرجي.
(5) انهن کي ڪميونسٽ پارٽي جي قيادت کي ڪمزور ڪرڻ بدران مضبوط بڻائڻ گهرجي.
(6) انهن کي دنيا جي امن پسند عوام کي ۽ بين الاقوامي سوشلسٽ اتحاد کي نقصان پهچائڻ يا ڪمزور ڪرڻ بدران مضبوط بڻائڻ گهرجي.
انهن ڇهن طريقن ۾ سڀ کان اهم سوشلسٽ طريقو ۽ پارٽي جي قيادت آهي.
انقلاب جي مخالفن کي چٿڻ جو مسئلو اسان جي ۽ دشمنن جي وچ ۾ جدوجهد جو مسئلو آهي. يعني اسان جي ۽ دشمنن جي وچ ۾ اختلاف آهي، عوام مان ڪجهه ماڻهو ان مسئلي کي ٻي نظر سان ٿا ڏسن، ٻن قسمن جا ماڻهو اسان کان مختلف نقطه نظر رکن ٿا. کاٻي ڌر جو نقطه نظر رکندڙ ماڻهو اسان جي ۽ دشمن جي وچ ۾ڪوبه فرق محسوس نه ٿا ڪن. اهي انهن ماڻهن کي به پنهنجو دوست ٿا سمجهن، جن کي عوام جي اڪثريت پنهنجو دشمن ٿي سمجهي، ساڄي ڌر جي سوچ رکندڙ ماڻهو اسان جي ۽ دشمن جي وچ ۾ اختلافن کي ايترو ته وڌائي چڙهائي بيان ڪن ٿا، جو اهي عوام جي ڪجهه اختلافن کي به دشمن جا اختلاف تصور ڪن ٿا ۽ انهن ماڻهن کي به انقلاب جو مخالف سمجهن ٿا، جيڪي حقيقت ۾ انقلاب جا مخالف نه آهن. اهي ٻئي نقطه نظر غلط آهن، جيڪي نه ته انقلاب جي مخالفن کي چٿڻ جي مسئلي کي حل ڪرڻ ۾ ڪا مدد ڏين ٿا ۽ نه وري انقلاب کي ڪامياب بڻائڻ ۾ ڪو ڪردار ادا ڪن ٿا.
مختلف اختلافن کي مختلف طريقن سان ختم ڪري سگهجي ٿو. مثال طور پرولتارين ۽ بورجوائين وچ ۾ اختلاف سوشلسٽ انقلاب ذريعي ختم ٿي سگهي ٿو. عوامي ۽ جاگيرداراڻي نظام وچ ۾ اختلاف کي جمهوري انقلاب ذريعي ڪري سگهجي ٿو. نوآبادياتي ۽ سامراجيت وچ ۾ اختلاف کي قومي انقلابي جنگ ذريعي ختم ڪري سگهجي ٿو. هڪ سوشلسٽ معاشري ۾ مزدور طبقي ۽ هاري طبقي وچ ۾ اختلاف کي زراعت ۾ اجتماعي مشيني پوکي سان ختم ڪري سگهجي ٿو.
ڪميونسٽ پارٽي اندر اختلاف کي ذاتي احتساب ۽ تنقيد سان ختم ڪري سگهجي ٿو. معاشري ۽ فطرت وچ ۾ اختلاف کي پيداواري قوتن کي ترقي ڏئي ختم ڪري سگهجي ٿو. مختلف اختلافن کي مختلف اصولن سان ختم ڪرڻ جي طريقن تي مارڪس ۽ لينن جي پيروڪارن کي سختي سان پابند رهڻ گهرجي.
“اختلافن متعلق خيالن جو اظهار” (آگسٽ 1937ع)
• جيئن ته اختلاف مختلف نوعيت جا هوندا آهن، تنهن ڪري اسان جي ۽ دشمن جي وچ ۾ اختلافن ۽ عوام اندر اختلافن کي مختلف طريقن سان ختم ڪري سگهجي ٿو. پهرين ذڪر ڪيل اختلافن جي صورت ۾ دشمن ۽ پنهنجي وچ ۾ هڪ واضح حد مقرر ڪرڻ جي ضرورت آهي. پوءِ ذڪر ڪيل اختلافن جي صورت ۾ غلط ۽ صحيح جي وچ ۾ فرق ڪرڻ لازمي آهي، اهو صحيح آهي ته دشمن ۽ اسان جي وچ ۾ فرق جو مسئلو به صحيح ۽ غلط جو معاملو آهي. مثال طور اهو سوال ته ملڪي ۽ غيرملڪي رجعت پسندن، سرمائيدارن جاگيردارن ۽ اسان مان ڪير صحيح راهه تي آهي، اهو به صحيح ۽ غلط جو مسئلو آهي، پر اهو ماڻهن جي اندر صحيح ۽ غلط جي مسئلي کان مختلف نوعيت جو مسئلو آهي.
“ماڻهن اندر اختلافن کي صحيح طور سمجهڻ” (27 فيبروري 1957ع)
• ماڻهو چاهين ٿا ته انهن جي حڪومت ۽ اهي ماڻهو جيڪي پيداوار جي ذريعن، ثقافتي ۽ تعليمي ادارن جا سربراهه آهن، مناسب ۽ لازمي حڪم جاري ڪندا رهن ته جيئن ماڻهو پنهنجين زندگين کي مناسب طور تي ترتيب ڏئي سگهن ۽ تعليم ۽ پيداوار کي اثرائتي نموني جاري رکن. اها عقل جي ڳالهه آهي ته انتظامي حڪمن ۽ قاعدن کان سواءِ امن قائم نه ٿو رهي سگهي، عوام وچ ۾ اختلافن کي ختم ڪرڻ لاءِ انتظامي حڪم ۽ تعليم هڪ ٻئي جا مددگار هوندا آهن. انتظامي قاعدن کي به تعليم ۽ ترغيب سان لاڳو ڪرڻ گهرجي، نه ته ڪيترين ئي صورتن ۾ اهي اثرائتا ثابت نه ٿيندا.
بورجوا ۽ نيم بورجوا ماڻهو هر موقعي تي پنهنجي خيالن جو اظهار ڪندا. اهي هر ممڪن طريقي سان سياسي ۽ نظرياتي مسئلن تي هٺ ڌرمي سان خيالن جو اظهار ڪندا رهندا. اوهان کي انهن مان اها اميد نه رکڻ گهرجي ته انهن جو بيان ڪرڻ جو اهو طريقو ڪڏهن ان جي ابتڙ به ٿي سگهي ٿو. اوهان کي انهن کي دٻائڻ ۽ زبان بند ڪرڻ جو طريقو استعمال نه ڪرڻ گهرجي، کين خيالن جي اظهار جو موقعو ڏيو، پر ان سان گڏ ساڻن بحث ڪرڻ کان سواءِ مٿن تنقيد به ڪيو. اسان کي بنا شڪ هر غلط خيال تي تنقيد ڪرڻ گهرجي. تنقيد کان پاسو ڪرڻ سٺي ڳالهه ناهي ۽ نه ئي غلط قسم جي خيالن کي پکڙجندي ڏسي خاموش تماشائي جي حيثيت اختيار ڪرڻ گهرجي. جتي به زهريلا ٻوٽا گونچ ڪڍن، انهن کي پاڙان پٽي اڇلائي ڇڏڻ لازمي آهي، پر اسان جي تنقيد تنگ نظر نه هجڻ گهرجي. ان جي برعڪس اسان جو طريقو منطقي هجڻ گهرجي. اسان کي سائنٽيفڪ تجزئي ۽ دليلن سان ڀرپور گفتگو ڪرڻ جي ضرورت آهي.
اختلاف ۽ جدوجهد دنيا ۾ جتي ڪٿي ملن ٿا، پر اختلافن کي حل ڪرڻ جا طريقا اختلافن جي نوعيت مطابق هوندا آهن. ڪجهه اختلاف کلي دشمني جا حامل هوندا آهن ۽ ڪجهه ان جي ابتڙ هوندا آهن. حالتن جي ترقي سان گڏوگڏ ڪجهه اختلاف جيڪي بنيادي طور غيرمنصفاڻا هوندا آهن، اهي دشمني واري شڪل اختيار ڪري ويندا آهن ۽ جيڪي بنيادي طور مخالف هوندا آهن، اهي غيرمخالف بڻجي ويندا آهن.
“اختلافن جي مسئلي تي خيالن جو اظهار” (آگسٽ 1937ع)
عام حالتن ۾ عوام وچ ۾ اختلاف مخالفت وارا نه هوندا آهن، پر جيڪڏهن انهن کي مناسب طورتي نه ڏٺو وڃي، يا وري جيڪڏهن انهن تي نظر نه رکي وڃي ته اهي مخالفت وارا بڻجي ويندا آهن. هڪ سوشلسٽ ملڪ ۾ غيرمخالف اختلافن جو مخالفت وارا اختلاف ٿي وڃڻ عارضي هوندو آهي. ان جو ڪارڻ اهو آهي ته سوشلسٽ نظام ۾ ماڻهو جي ڦرلٽ ختم ٿي ويندي آهي ۽ عوام جا بنيادي مفاد هڪجهڙا ئي هوندا آهن.
“عوام اندر اختلافن کي صحيح طور سمجهڻ” (27 فيبروري 1957ع)
اسان جي ملڪ ۾ مزدور طبقي ۽ بورجوا طبقي وچ ۾ اختلافن جو تعلق عوام اندر ملندڙ اختلافن سان آهي. انهن جي وچ ۾ طبقاتي ڇڪتاڻ وڏي حد تائين هڪ جهڙي آهي، جيڪا عوام جي صفن ۾ ملي ٿي. ان جو سبب اهو آهي ته چيني بورجوائين جو ٻٽو ڪردار آهي. بورجوا جمهوري انقلاب جي زماني ۾ انهن ماڻهن جو انقلابي ڪردار هجڻ سان گڏوگڏ ٺاهه ڪرڻ وارو ڪردار به هو، پر سوشلسٽ انقلاب جي زماني ۾ اهي ماڻهو هڪ طرف ته مزدور طبقي کي دوکو ڏئي نفعو ڪمائيندا آهن ۽ ٻئي طرف سوشلسٽ دستور جي حمايت ڪندا آهن ته هنن سوشلسٽ تبديلي کي قبول ڪيو آهي. بورجوا جاگيردار، سرمائيدار ۽ سرمائيداراڻي ذهنيت رکندڙ وڏا وڏا آفيسر هوندا آهن. بورجوا ۽ مزدور طبقي وچ ۾ اختلاف آهي ته پهريان ذڪر ڪيل ڦرلٽ ڪندو آهي ۽ پوءِ ذڪر ڪيل ڦرلٽ جو شڪار ٿيندو آهي. اهو اختلاف مخالفت واري نوعيت جو آهي، پر چين جي حالتن ۾ جيڪڏهن ان مخالفت واري اختلاف تي مناسب توجهه ڏني وڃي ته ان کي پرامن طريقي سان غيرمخالف اختلاف ۾ تبديل ڪري سگهجي ٿو، پر جيڪڏهن اسان ان تي مناسب ڌيان نه ڏنو ته اهو اسان جي ۽ دشمن جي وچ ۾ سخت اختلاف جي شڪل اختيار ڪري وٺندو.
• 195ع ۾ هنگري اندر سوشلسٽ انقلاب خلاف بغاوت مان پتو پوي ٿو ته اتي رجعت پسندن سامراجي قوتن سان ملي اتي جي عوام اندر موجود اختلافن جو فائدو وٺندي هنگري جي سوشلسٽ معاشري جو تاڃي پيٽو ٽيرڻ پکيڙڻ جي ڪوشش ڪئي هئي، هنگري جي انهن واقعن مان اسان کي تعبيري سبق حاصل ڪرڻ گهرجي.
[b]جنگ ۽ امن:
[/b]• جڏهن ملڪن، قومن، جماعتن ۽ سياسي گروپن وچ ۾ اختلاف هڪ خاص مرحلي تائين پهچي وڃن ته انهن کي ختم ڪرڻ جي جدوجهد جو نالو جنگ آهي. جڏهن کان مختلف طبقا ۽ نجي ملڪيت وجود ۾ آئي آهي، جنگ ان زماني کان جاري آهي.
“چين جي انقلابي جنگ ۾ ويڙهه جي فن جا مسئلا” (ڊسمبر 1932ع)
• ”جنگ سياست جي جاري رهڻ جو نالو آهي.“ ان لحاظ سان جنگ سياست سان لاڳاپيل بلڪ پاڻ هڪ سياسي عمل آهي. قديم زماني کان ڪا به اهڙي جنگ ناهي ٿي، جنهن جو ڪونه ڪو سياسي ڪردار نه هجي.....“ پر جنگ جون پنهنجون مخصوص خاصيتون هونديون آهن ۽ ان لحاظ سان ان کي عام طور تي سياست جي برابر جو درجو نه ٿو ڏئي سگهجي. جنگ ٻين طريقن سان سياست کي جاري رکڻ جو نالو آهي. جڏهن سياست هڪ خاص مقام تائين ترقي ڪري وٺندي آهي ۽ عام ذريعن کان ان لاءِ وڌيڪ ترقي ڪرڻ ناممڪن ٿي پوندو آهي ته جنگ ان جي راهه ۾ رڪاوٽون ختم ڪرڻ لاءِ شروع ٿي ويندي آهي. جڏهن اهي رڪاوٽون ختم ٿي وينديون آهن ۽ سياست جو مقصد پورو ٿي ويندو آهي ته جنگ بند ٿي ويندي آهي، پر جيڪڏهن رڪاوٽون ختم نه ٿيون ٿين ته جنگ ان وقت تائين جاري رهندي جيستائين رڪاوٽون پوري طرح ختم نه ٿي وڃن. تنهن ڪري اهو چئي سگهجي ٿو ته سياست بغير رتوڇاڻ جي جنگ آهي ۽ جنگ بغير رتوڇاڻ جي سياست آهي.
“ڊگهي جنگ تي خيالن جو اظهار” (مئي 1938ع)
• تاريخ ظاهر ڪري ٿي ته جنگيون ٻن قسمن جون هونديون آهن. انصاف ۽ ناانصافي جون جنگيون، جيڪي جنگيون ترقي جي عمل کي تيز ڪنديون آهن، اهي انصاف جون جنگيون هونديون آهن ۽ جيڪي جنگيون ترقي جي رفتار کي روڪينديون آهن، انهن کي ناانصافي جون جنگيون چيو ويندو آهي. اسان (ڪميونسٽ) انهن سمورين ناانصافي وارين جنگين جي خلاف آهيون، جيڪي ترقي جي رفتار کي روڪين ٿيون پر اسان ترقي پذير انصاف جي جنگين جا مخالف نه آهيون. اسان (ڪميونسٽ) انصاف جي جنگين جا رڳو حامي ئي نه آهيون، پر انهن ۾ سرگرمي سان شرڪت به ڪندا آهيون. پهرين مهاڀاري لڙائي کي ناانصافي جي جنگ چئي سگهجي ٿو، جنهن ۾ شامل ڌريون سامراجي مفادن لاءِ وڙهي رهيون هيون. تنهن ڪري پوري دنيا جي ڪميونسٽن ان جنگ جي شد ۽ مد سان مخالفت ڪئي هئي. اهڙي قسم جي جنگ جي مخالفت ڪرڻ جو بهترين طريقو اهو آهي ته ان کي شروع ٿيڻ نه ڏجي، پر جيڪڏهن شروع ٿي وڃي ته پوءِ جيستائين ممڪن هجي ان ناانصافي جي جنگ جي مخالفت ڪئي وڃي.
هڪ طبقاتي معاشري ۾ انقلاب آڻيندڙ انقلابي جنگيون لازمي هونديون آهن. انهن کان سواءِ نه ته رجعت پسند حڪمرانن جو تختو اونڌو ڪري ٿو سگهجي ۽ نه وري معاشرتي ترقي حاصل ٿيندي آهي ۽ نه ئي عوام سياسي اقتدار حاصل ڪري سگهندو آهي.
“اختلافن تي خيالن جو اظهار” (آگسٽ 1937ع)
• انقلابي جنگ زهرهه جو اثر ختم ڪرڻ لاءِ هڪ اهڙي ديسي دوا آهي، جيڪا رڳو دشمن جي زهر کي ئي ختم ناهي ڪندي پر اسان جي اندر گندگي کي به ختم ڪري ڇڏيندي آهي. انصاف تي ٻڌل هر انقلابي جنگ نهايت طاقتور هوندي آهي ۽ ڪيترين ئي شين جو پاسو پلٽي ڇڏيندي آهي يا انهن جو پاسو پلٽڻ لاءِ راهه هموار ڪندي آهي. چين ۽ جاپان جي جنگ ٻنهي ملڪن جي حالت تبديل ڪري ڇڏيندي، پر شرط اهو آهي ته چين جياپي جي جنگ ۾ پاڻ کي محفوظ رکي. جنگ دوران ۽ جنگ کان پوءِ چين ۽ جاپان جي عوام بلڪ هر شيءِ جي حالت تبديل ٿي ويندي.
“ڊگهي جنگ تي خيالن جو اظهار” (مئي 1938ع)
• فوجي جدوجهد کان سواءِ چين ۾ نه ئي پرولتاريت، نه ئي عوام ۽ نه ئي ڪميونسٽ پنهنجا پير مضبوطي سان ڄمائي ٿا سگهن ۽ نه ئي انقلاب ڪامياب ٿي ٿي ٿو سگهي. پارٽي قائم ٿيڻ کان وٺي هن مهل تائين، انهن 118سالن جي عرصي ۾ اسان جي پارٽي انقلابي جنگين جي وچ ۾ ترقي ۽ استحڪام حاصل ڪندي رهي آهي، هٿياربند جدوجهد کان سواءِ ڪميونسٽ پارٽي کي اهو اقتدار حاصل نه ڪرڻو هو، جيڪو هن حاصل ڪيو آهي. پارٽي جي سمورن ڪامريدن کي اهو تجربو فراموش نه ڪري ڇڏڻ گهرجي، جنهن لاءِ اسان جانين جي قرباني ڏيو ويٺا آهيون.
“ڪميونسٽ کي متعارف ڪرائڻ” (4 آڪٽوبر 1939ع)
• رياست جي مارڪسي نظريي موجب فوج رياستي اقتدار جو سڀ کان وڏو حصو هوندي آهي، جيڪو به اقتدار حاصل ڪرڻ چاهي ٿو ان وٽ مضبوط فوج جو هجڻ لازمي آهي. ڪجهه ماڻهو اسان کي جنگ جا ڇڙواڳ حمايتي چئي اسان جو مذاق اڏائيندا آهن. اسان واقعي جنگ جا ڇڙواڳ حامي آهيون. اها خراب ڳالهه ناهي پر سٺي ڳالهه آهي، روسي ڪميونسٽن جي بندوق سوشلزم کي عملي لباس پارايو. اسان هڪ عوامي جمهوريه جي تخليق ڪنداسين. سامراجي نظام اندر طبقاتي جدوجهد اسان کي سيکاريو آهي ته مزدور طبقو هٿيارن جي مدد کان سواءِ بورجوائين ۽ جاگيردارن کي شڪست نه ٿو ڏئي سگهي. ان لحاظ سان اسان چئي سگهون ٿا ته صرف بندوق جي ذريعي پوري دنيا ۾ تبديلي آڻي سگهجي ٿي.
“جنگ ۽ ويڙهه جي فن جا مسئلا” (16 آڪٽوبر 1938ع)
• جيئن جيئن انساني معاشرو ترقي ڪندو ويندو آهي، انساني قتل عام ڪرڻ جي جنگ پاڻمرادو ختم ٿي ويندي آهي. اها ايندڙ وقت جي ڳالهه ناهي، پر جنگ کي ختم ڪرڻ جو اهو ئي طريقو آهي ته جنگ جي مخالفت جنگ سان ۽ انقلاب خلاف جنگ جي مخالفت انقلابي جنگ سان ۽ قومي انقلاب خلاف جنگ جو مقابلو قومي انقلابي جنگ سان ڪيو وڃي. جڏهن انساني معاشرو ايتري قدر ترقي ڪري وڃي جو مختلف طبقا ختم ٿي وڃن ته هر قسم جي انقلابي ۽ غيرانقلابي، انصاف ۽ ناانصافي جي جنگين جو نالو نشان پاڻمرادو ختم ٿي ويندو. اهو زمانو انسانيت لاءِ مستقل امن جو دؤر هوندو. انقلابي جنگ جي اصولن متعلق اسان جي مطالعي جو بنياد سمورين جنگين کي ختم ڪرڻ جي خواهش آهي. سامراجين ۽ ڪميونسٽن وچ ۾ اهوئي فرق آهي.
“چيني انقلابي جنگ ۾ ويڙهه جي فن جا مسئلا” (ڊسمبر 1932ع)
• دائمي عالمي امن حاصل ڪرڻ لاءِ اسان کي سوشلسٽ ملڪن ۽ دنيا جي ٻين امن پسند ملڪن سان دوستاڻا لاڳاپا مضبوط بڻائڻا پوندا. اسان کي گڏيل عزت، علائقائي خودمختياري ۽ استحڪام جي بنياد تي اهڙن سمورن ملڪن سان خوشگوار سفارتي لاڳاپا قائم ڪرڻ جي خواهش ڪرڻ گهرجي، جيڪي اسان سان پرامن طور تي رهڻ جا خواهشمند هجن. اسان کي ايشيا، آفريڪا ۽ لاطيني آمريڪا جي اهڙن سمورن ملڪن جي مدد ڪرڻ گهرجي، جيڪي قومي آزادي لاءِ ڪوشان هجن.
اسان امن جا خواهشمند آهيون، پر جيڪڏهن سامراج جنگ ڪرڻ لاءِ تيار آهن ته اسان وٽ به ڪو ٻيو چارو ناهي ۽ اسان به ملڪ جي تعميراتي ڪمن کي وقتي طور پينڊنگ ۾ رکي، انهن سان فيصلائتي جنگ وڙهنداسين. جيڪڏهن اوهان روزمره جي معاملن ۾ جنگ کان ڊنل آهيو ۽ اوهان تي جنگ مڙهي وئي ته پوءِ اوهان ڇا ڪندؤ؟ پهريان مون چيو هو ته مشرق مغرب تي حاوي ٿي رهيو آهي ۽ جنگ نه لڳندي، پر هاڻي مون جنگ لڳڻ جي صورت ۾ حالتن جي وضاحت ڪري ڇڏي آهي، يعني مون ٻنهي قسم جي امڪانن جو ذڪر ڪيو آهي.
“ماسڪو ۾ ڪميونسٽ ۽ مزدورن جي پارٽين جي اجلاس جي موقعي تي تقرير” (18 آڪٽوبر 1957ع)
• پوري دنيا جا ماڻهو اهو سوچي رهيا آهن ته ٽين مهاڀاري لڙائي لڳندي يا نه؟ اسان کي به ان سوال لاءِ ذهني طور تي تيار رهڻ ۽ ان جو تجزيو ڪرڻ گهرجي. اسان امن جا حامي ۽ جنگ جي خلاف آهيون، پر جيڪڏهن سامراجي جنگ ڪرڻ تي بضد آهن ته اسان کي به جنگ کان خوفزده نه ٿيڻ گهرجي. ان سوال متعلق اسان جو رويو به ساڳيو ئي آهي، جيڪو هر ڪنهن جنگ متعلق هوندو آهي يعني پهرين مهاڀاري لڙائي کان پوءِ سوويت يونين 20 ڪروڙ عوام سان وجود ۾ آيو. ٻي مهاڀاري لڙائي کان پوءِ سوشلسٽ ملڪن جو گروهه پنهنجي گڏيل 90 ڪروڙ آبادي سان اڀريو. جيڪڏهن سامراجين ٽين مهاڀاري لڙائي جي باهه ڀڙڪائي ته يقينن ڪروڙين وڌيڪ ماڻهو سوشلسٽ بڻجي ويندا ۽ سامراجين لاءِ زمين تي رهڻ ڏکيو ٿي پوندو. ان صورت ۾ سڄي سامراجي ڍانچي جي ڌماڪي سان ڪرڻ جو به امڪان آهي.
“عوام اندر اختلافن کي صحيح طور سمجهڻ” (27 فيبروري 1957ع)
• دنيا جي رجعت پسندن ۽ سامراجين جو منطق اهو آهي ته بار بار هنگامو برپا ڪيو ۽ ناڪام ٿيڻ جي صورت ۾ ٻيهر هنگامو برپا ڪيو.... اهي انهن ئي حرڪتن سان تباهه ۽ برباد ٿي ويندا آهن، پر پنهنجو اهو منطق ڪڏهن به نه ڇڏيندا آهن. جڏهن اسان اهو چئون ٿا ته سامراجيت وحشي صفت آهي ته اسان جي چوڻ جو مطلب هوندو آهي ته ان جي فطرت ڪڏهن به تبديل نه ٿيندي. سامراجي ڪڏهن به پنهنجا ڪاسائين وارا ڪهاڙا نه ڇڏيندا ۽ اُهي انجام تائين پهچڻ کان پهريان ڪڏهن به دنيا جا پرامن شهري نه بڻجي سگهندا.
• مقابلو ڪيو، مقابلو ڪيو ۽ ڄمي مقابلو ڪيو. ناڪامي جي صورت ۾ وري مقابلو ڪيو، ايستائين جو ڪامياب ٿي وڃو. اهو عوام جو منطق آهي ۽ اهو پنهنجو اهو منطق ڪڏهن به نه ڇڏيندو. روس ۽ چين جو عوام ان اصول جي پيروي ڪندي عوامي انقلاب آڻڻ ۾ ڪامياب ٿيو آهي.
“سرابن جي دنيا مان نڪري اچو ۽ جدوجهد لاءِ تيار ٿي وڃو.” (17 آگسٽ 1949ع)
• اهو خيال ڪرڻ ته اسان ڪامياب ٿي ويا آهيون، تنهن ڪري سامراجين ۽ انهن جي حوارين جي تخريبي منصوبن جي پرواهه نه ڪيون، تمام وڏي غلطي هوندي. جيڪو به ٿوري دير لاءِ هٿيارن کي رکي ڇڏيندو آهي، اهو سياسي طورتي هٿين خالي ٿي ويندو آهي ۽ پاڻ کي مصيبت ۾ وجهي ڇڏيندو آهي.
“نئين سياسي مشاورتي ڪانفرنس جي انتظامي ڪميٽي کي خطاب” (15 جون 1949ع)
• سامراجي ۽ چين اندر سندن رجعت پسند حواري چين ۾ ڪڏهن به پنهنجي شڪست قبول نه ڪندا. اهي هر ممڪن طريقي سان گروهن جي صورت ۾ چيني ماڻهن تي حملا ڪندا رهندا. مثال طور اهي پنهنجن ايجنٽن کي چين ۾ داخل ڪري هتي ڏڦيڙ وجهڻ جي ڪوشش ڪندا. اهي انهن تخريبي سرگرمين کان باز نه ٿا اچي سگهن. مثال طور سامراجي چيني رجعت پسندن کي چڙ ڏياريندا ۽ چين جي بندرگاهن کي بند ڪرڻ لاءِ پنهنجن فوجين کي به استعمال ڪندا. اهي جيستائين ممڪن هوندو ايئن ڪندا رهندا. پنهنجي تخريبي ڪارروائين کي وسعت ڏيڻ لاءِ اهي پنهنجي فوجين جي مدد سان چين جي سرحدن تي گڙٻڙ پيدا ڪري سگهن ٿا. اسان کي انهن سڀني ڳالهين کي ذهن ۾ رکڻو گهرجي.
دنيا ترقي پذير آهي، مستقبل روشن آهي. تاريخ جي ان عام رجحان کي ڪير به نه ٿو بدلائي سگهي. اسان کي عوام جي اندر دنيا جي ترقي ۽ روشن مستقبل جي حقيقتن کي وڌ کان وڌ عام ڪرڻ گهرجي ته جيئن فتح تي سندن يقين پختو ٿئي.
“چنگ ڪنگ ڳالهه ٻولهه جي موقعي تي”(17 آڪٽوبر 1945ع)
[b]جدوجهد ڪيو ۽ ڪامياب ٿيو:
[/b]• پوري دنيا جا ساٿيو! متحد ٿي آمريڪي حملا آورن ۽ انهن جي حوارين کي شڪست ڏيو. پوري دنيا جا ماڻهو! مقابلو ڪيو، مشڪلاتن آڏو ڄمي بيهي رهو ۽ زنده دلي سان قدم بقدم اڳتي وڌو. پوءِ پوري دنيا تي اوهان جو راڄ هوندو.
“آمريڪي حمله آورن خلاف ڪانگو جي عوام جي حق ۾ بيان” (28 نومبر 1964ع)
• چيني ڪميونسٽ پارٽي مارڪسزم ۽ لينن ازم جي سائنس جي بنياد تي بين الاقوامي ۽ ملڪي صورتحال جو جائزو وٺڻ کان پوءِ ان نتيجي تي پهتي آهي ته ملڪي ۽ غيرملڪي رجعت پسندن کي شڪست ڏئي سگهجي ٿي. جڏهن آسمان تي ڪارا بادل هئا ته مون چيو هو ته اهي عارضي آهن، اونداهي جلد ئي ختم ٿي ويندي ۽ سج پنهنجي پوري روشني سان چمڪڻ لڳندو.
“موجوده صورتحال ۽ اسان جو ڪم”(25 ڊسمبر 1947ع) چونڊ فوجي تحريرون
• تاريخي اعتبار سان رجعت پسند طاقتون جنگ جي ميدان ۾ ناڪام ٿيڻ کان پهريان انقلابي قوتن خلاف هڪ ڀيرو ٻيهر وڏي جوش سان وڙهنديون آهن. ڪجهه انقلابي انهن جي ان اظهاري طاقت کان ڊڄي ويندا آهن، پر اهي اها حقيقت وساري ويهندا آهن ته دشمن جو ڏيئو اجهامي رهيو آهي ۽ اهي فتح جي روشني سان منور ٿيڻ وارا آهن.
“ٻي مهاڀاري لڙائي جو رخ موڙيندر نڪتو” (12 آڪٽوبر 1942ع) چونڊ تحريرون
• جيڪڏهن اهي (ڪومنيٽانگ) اسان سان وڙهيا ته اسان انهن جو خاتمو آڻي ڇڏينداسين. دشمن جو خاتمو آڻڻ سان اطمينان حاصل ٿيندو آهي، دشمن جو جيترو گهڻو خاتمو ايندو، اوترو وڌيڪ اطمينان ملندو. چين جا مسئلا پيچيده آهن، ان ڪري اسان جي ذهنن کي ايتري قدر پيچيده ٿيڻ گهرجي. جيڪڏهن اهي اسان سان وڙهن ته مڪمل فتح تائين اسان کي انهن جو مقابلو ڪرڻو پوندو.
“چنگ ڪنگ ڳالهه ٻولهه جي موقعي تي” (18 آڪٽوبر 1947ع)
• جيڪڏهن ڪو اسان تي حملو ڪري ۽ جيڪڏهن حالتون جنگ لاٰءِ سازگار هجن ته اسان پنهنجي حفاظت لاءِ دشمن جو مڪمل خاتمو آڻڻ لاءِ دليري سان وڙهنداسين. (اسان ايئن ئي انڌاڌنڌ حملا ناهيون ڪندا. جڏهن اسان حملو ڪندا آهيون ته فتح حاصل ڪري وٺندا آهيون.) اسان رجعت پسندن جي ظاهري ڏيٺ ويٺ مان ڪڏهن به متاثر ناهيون ٿيندا.
“ڪومنيٽانگ سان ٺاهه جي موقعي تي چيني ڪميونسٽ پارٽي جي مرڪزي ڪميٽي جو گشتي مراسلو” (26 آگسٽ 1945ع)
• اسان امن جا حامي آهيون، پر جيستائين آمريڪي سامراج پنهنجي غلط قسم جي مطالبن کي نه ٿو ڇڏي ۽ عوام دشمن منصوبن کان نه ٿو مڙي، ان وقت تائين چيني عوام لاءِ فقط اها راهه آهي ته ڪوريا جي عوام سان ڪلهو ڪلهي ۾ ملائي آمريڪي سامراج جو مقابلو ڪندو رهي. اسان جنگ نه ٿا چاهيون. اسان فوري طور جنگ بند ڪرڻ ۽ باقي مسئلا بعد ۾ پرامن طريقي سان حل ڪرڻ لاءِ تيار آهيون، پر آمريڪي سامراج ايئن ڪرڻ لاءِ تيار ناهي. ان صورت ۾ جنگ کان سواءِ ٻيو ڪو چارو ناهي، آمريڪي سامراج جيترو عرصو چاهي وڙهي، اسان وڙهنداسين ۽ ايستائين وڙهندا رهنداسين جيستائين هو پاڻ جنگ بند ڪرڻ تي راضي نه ٿي وڃي، يعني چيني ۽ ڪوريائي عوام جي مڪمل فتح تائين.
“چيني عوامي مشاورتي ڪائونسل جي پهرين قومي ڪميٽي جي چوٿين اجلاس ۾ تقرير” (7 فيبروري 1953ع)
• خبر ناهي ته ڪڏهن ملڪ ۾ گهرو ويڙهه شروع ٿي وڃي، اسان کي ان لاءِ تيار رهڻ گهرجي. جيڪڏهن اها سڀاڻي شروع ٿي وڃي ته اسان کي اڄ ئي تيار ٿي وڃڻ گهرجي. اها ته هڪ ڳالهه ٿي، موجوده بين الاقوامي ۽ گهريلو صورتحال ۾ اهو ممڪن آهي ته گهرو ويڙهه کي ڪجهه عرصي تائين محدود رکيو وڃي، اها ٻي ڳالهه ٿي. پهرين ڳالهه اها آهي ته اسان کي ڇا جي لاءِ تيار رهڻ گهرجي. ٻي ڳالهه اها ته گهڻي عرصي تائين ڪهڙي شيءِ موجود رهي ٿي. قصو مختصر ته اسان کي هر حالت ۾ تيار رهڻ گهرجي، تيار رهڻ جي صورت ۾ اسان هر قسم جي پيچيده صورتحال کي مناسب طورتي منهن ڏئي سگهون ٿا.
“جاپان خلاف جنگ مزاحمت ۾ فتح کان پوءِ صورتحال ۽ اسان جي پاليسي” (13 آگسٽ 1945ع)
[b]عوامي جنگ
[/b]• لوهي ڪوٽ ڪهڙو آهي؟ لکين ڪروڙين ماڻهو، جيڪي پوري خلوص سان انقلاب جي حمايت ڪن ٿا. اهي حقيقي طورتي لوهي ڪوٽ آهن، جنهن کي دنيا جي ڪابه طاقت ٽوڙي نه ٿي سگهي، انقلاب جا مخالف اسان کي شڪست نه ٿا ڏئي سگهن. ان جي ابتڙ اسان انهن جو خاتمو آڻي سگهون ٿا. چين جا لکين ڪروڙين ماڻهو انقلابي حڪومت جي چوطرف گڏ ٿي رهيا آهن ۽ اهي انقلابي جنگ کي وسعت ڏيڻ ۾ مدد ڏئي رهيا آهن. اسان انقلاب جي سمورن مخالفن جو صفايو ڪري پوري چين کي پنهنجو ڪنداسين.
• جنگ وڙهڻ جي بهترين طاقت عوام آهي. عوام ۾ انتشار هجڻ جي ڪري ئي جاپان اسان کي شڪست ڏيڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو، پر ان شڪست جو بدلو وٺڻ وقت چين جا لکين ڪروڙين ماڻهو جاپاني سامراج کي پنهنجي شعلن جي لپيٽ ۾ آڻي وٺندا ۽ ان کي زنده ساڙي رک ڪري ڇڏيندا.
“ڊگهي جنگ” (مئي 1939ع)
• سامراجي اسان سان اهڙي طرح هٿ چراند پيا ڪن، جو اسان کي به سنجيدگي سان ساڻن مهاڏو اٽڪائڻو پوندو. ايئن ڪرڻ لاءِ رڳو باقاعده طاقتور فوج جي ئي ضرورت ناهي، پر عوام جا رضاڪار فوجي دستا به وڏي پيماني تي منظم ڪرڻا پوندا، پوءِ جنگ جي صورت ۾ دشمن لاءِ اسان جي ملڪ ۾ هڪ انچ به اڳتي وڌڻ ڏکيو ٿي پوندو.
“مشن هوا خابرو ايجنسي جي نمائندي کي انٽرويو” (29 سيپٽمبر 1958ع)
• انقلابي جنگ تي مجموعي طور غور ڪرڻ سان خبر پوي ٿي ته عوامي گوريلا ۽ سرخ فوج جنگ دوران اهڙي طرح هڪ ٻئي جي مدد ڪن ٿا، جهڙي طرح انسان جو ساڄو هٿ ۽ کاٻو هٿ هڪ ٻئي جي مدد ڪن ٿا. عوامي گوريلن کان سواءِ اسان جي فوج هڪ هٿين خالي سپاهي وانگر هوندي. جنگي نقطه نظر سان جڏهن اسان فوجي حملن ۾ عوام کي بنيادي اهميت ڏيون ٿا ته ان جو اهو مطلب آهي ته اسان وٽ هٿياربند عوام آهي. اهو ئي سبب آهي جو دشمن اسان تي حملو ڪندي ڊڄي ٿو.
“چيني انقلابي جنگ ۾ ويڙهه جي فن جا مسئلا” (ڊسمبر 1932ع)
• بنا شڪ ڪنهن جنگ ۾ فتح يا شڪست جو دارومدار ٻنهي طرفن جي فوجي، سياسي، اقتصادي ۽ قدرتي حالتن تي هوندو آهي، پر فتح يا شڪست جو فيصلو ڪندڙ رڳو اهي عنصر ناهن هوندا. انهن جو تعلق جنگ کي هلائڻ جي قابليت سان به هوندو آهي. جنگ کي کٽڻ جي ڪوشش ۾ ڪو سپهه سالار مادي حالتن جي پابندين کي ٻرانگهي نه ٿو سگهي. انهن پابندين جي حدن ۾ رهي ڪري کيس فتح حاصل ڪرڻ جي ڪوشش ڪرڻ گهرجي. ميدان جنگ جي ڊرامي جو اسٽيج خارجي مادي حالتن سان جڙندو آهي ۽ هڪ سپهه سالار ان اسٽيج تي ڪنهن هڪ اهڙي ڊرامي جي هدايتڪاري ڪري سگهي ٿو، جيڪو آوازن، رنگن، قوتن ۽ شان شوڪت سان ڀرپور هجي.
جنگ جو خاص مقصد پنهنجو تحفظ ۽ دشمن جي تباهي آهي. دشمن کي تباهه ڪرڻ جو مطلب ان کي هٿين خالي ڪرڻ يا مزاحمت جي طاقت کان محروم ڪرڻ آهي نه ته سندس هر سپاهي يا ماڻهو کي ماري ڇڏڻ. قديم جنگين ۾ ڍال ۽ نيزو استعمال ڪيا ويندا هئا. نيزو دشمن تي حملو ڪرڻ ۽ ان کي تباهه ڪرڻ جڏهن ته ڍال پنهنجي حفاظت جي لاءِ ڪتب آندي ويندي هئي. موجوده زماني جا هٿيار به نيزي ۽ ڍال جي جديد شڪل آهن. بم، بمبار جهاز، مشين گنون ۽ زهريليون گيسون اهي سڀ نيزي جون ترقي يافتا شڪليون آهن. جڏهن ته هوائي حملن کان بچڻ جون جايون، لوهه جون ٽوپيون ۽ گيس کان بچڻ لاءِ نقاب ڍال جي جديد ترين نمائندگي ڪن ٿا. ٽينڪ هڪ نئون هٿيار آهي، جنهن ۾ نيزي ۽ ڍال ٻنهي جون خاصيتون ملن ٿيون. دشمن کي تباهه ڪرڻ جو وڏو ذريعو حملو آهي، پر بچاءُ به لازمي آهي، حملي جو مقصد دشمن کي تباهه ڪرڻ آهي پر ان سان گڏ حملي جو ٻيو مقصد پنهنجي حفاظت ڪرڻ به آهي. ڇو جو جيڪڏهن دشمن تباهه نه ٿيو ته اوهان تباهه ٿي ويندو. دفاع جو فوري مقصد پنهنجو تحفظ آهي، پر ان سان گڏ دفاع جو مطلب دشمن تي حملو ڪرڻ يا حملي جي تياري ڪرڻ به آهي. پوئتي هٽڻ دفاع جي زمري ۾ اچي ٿو جڏهن ته پيڇو ڪرڻ حملي جي تسلسل جو نالو آهي. هتي اهو به ٻڌائي ڇڏڻ گهرجي ته جنگ جو پهريون مقصد دشمن جي تباهي ۽ ثانوي مقصد پنهنجو تحفظ آهي، ڇاڪاڻ ته دشمن کي وڏي پيماني تي تباهه ڪرڻ سان ئي موثر طور پنهنجو تحفظ ڪري سگهجي ٿو. حقيقي جنگ ۾ گهڻي عرصي تائين وڏو ڪردار دفاع ۽ باقي عرصي لاءِ حملو ادا ڪندو آهي، پر جيڪڏهن جنگ کي مجموعي طورتي ورتو وڃي ته حملي جي اهميت وڌيڪ آهي.
“ڊگهي جنگ” (مئي 1938ع) چونڊ تحريرون
• فوجي آپريشن جا سمورا وڏا وڏا اصول هڪ بنيادي اصول مان جنم وٺندا آهن. يعني دشمن کي تباهه ۽ پنهنجي پاڻ کي محفوظ رکڻ جي ڪوشش ڪرڻ..... پوءِ جنگ ۾ بهادراڻي ايثار جي حوصلا افزائي ڪئين ڪئي ويندي آهي؟ جنگ ۾ ڪا نه ڪا قيمت ادا ڪرڻي پوندي آهي. ڪجهه وقتن تي تمام وڏي قيمت، ڇا اها پنهنجي پاڻ حفاظت جو ضد ناهي؟ حقيقت ۾ ڪو اختلاف ناهي. اهو چوڻ وڌيڪ مناسب ٿيندو ته ايثار ۽ پنهنجي پاڻ حفاظت هڪ ٻئي جي ضد ۽ هڪ ٻئي جا مددگار آهن. ايثار دشمن کي تباهه ڪرڻ جي لاءِ ضروري ناهي، بلڪ پنهنجي پاڻ حفاظت جي لاءِ لازمي آهي. ان بنيادي اصول مان فوجي آپريشن جا وڏا وڏا اصول نڪرندا آهن. تنهنجي ڪري دشمن کي تباهه ڪرڻ ۽ پنهنجو تحفظ ڪرڻ جو اصول سمورن فوجي اصولن جو بنياد آهي.
“جاپان خلاف گوريلا جنگ ۾ ويڙهه جي فن جا مسئلا” (مئي 1938ع)
[b]اسان جي فوجي آپريشن جا هيٺيان اصول آهن:
[/b](1) پهريان دشمن جي ڇڙوڇڙ فوج تي حملو ڪري ٽڙي پکڙي وڃو ۽ پوءِ دشمن جي ڳري فوج تي ڀرپور حملو ڪري ڏيو.
(2) پهريان ننڍن ۽ وچولن شهرن ۽ ٻهراڙي وارن علائقن تي قبضو ڪيو ۽ پوءِ وڏن شهرن تي قبضو ڄمايو.
(3) دشمن جي وڏي طاقت کي تباهه ڪرڻ اسان جو وڏو مقصد هجڻ گهرجي. ڪنهن شهر يا جاءِ تي قبضو ۽ ان جو گهيراءُ ڪرڻ اسان جو ڏو مقصد ناهي. ڪنهن شهر يا جاءِ تي قبضو ڪرڻ دشمن جي وڏي طاقت کي تباهه ڪرڻ جو نتيجو هوندو آهي، ڪو شهر يا جاءِ ڪيترائي ڀيرا هٿن ۾ اچي هلي وڃڻ بعد قطعي طور هٿ اچي ويندا آهن.
(4) هر جنگ ۾ بهترين فوج ميدان ۾ لاهيو، ڀلي دشمن جي فوج اوهان کان 5 يا 6 ڀيرا وڌيڪ ڇو نه هجي. دشمن کي مڪمل طور وڪڙ ۾ آڻيو ۽ ڪنهن کي به گهيري مان بچي نڪرڻ جو موقعو نه ڏيو. خاص حالتن ۾ دشمن کي ڌڪ رسائڻ جا طريقا استعمال ڪيو، يعني دشمن جي دل ۽ ٻانهن تي. انهن جي هڪ حصي يا ٻئي حصي جا قدم ڪڍڻ جي نيت سان زبردست حملا ڪيو ته جيئن اسان جي فوج دشمن جي باقي فوج کي تباهه ڪرڻ لاءِ تيزي سان حرڪت ۾ اچي سگهي. اهڙي سست رفتاري سان جنگيون نه وڙهو، جو اسان کي فائدي جي بدران نقصان برداشت ڪرڻو پوي.
(5) ڪا جنگ شروع نه ڪيو، جنهن لاءِ اوهان تيار نه هجو يا جنهن کي کٽڻ بابت اوهان کي يقين نه هجي. هر جنگ لاءِ تيار رهڻ جي ڪوشش ڪيو ۽ دشمن ۽ پنهنجي وچ ۾ جيڪي به حالتون هجن انهن ۾ رهي جنگ کٽڻ جي ڪوشش ڪيو.
(6) جنگ جي ميدان ۾ پنهنجي ويڙهه جي فن جو مڪمل طور مظاهرو ڪيو، يعني حوصلي سان وڙهو. ٿڪ جي خوف کان بغير وڙهو. (يعني ٿوري عرصي ۾ آرام ڪرڻ کانسواءِ وڌيڪ وڙهو.)
(7) جڏهن دشمن حرڪت ۾ هجي ته ان کي ختم ڪرڻ جي ڪوشش ڪيو. ان سان گڏ پنهنجي پوزيشن کي نظر ۾ رکندي حملا ڪيو ۽ دشمن جي اهم هنڌن ۽ شهرن تي قابض ٿي وڃو.
(8) جيستائين شهرن تي حملو ڪرڻ جو تعلق آهي. دشمن جي جن شهرن جو دفاع ڪمزور هجي انهن تي قبضو ڪري وٺو، پوءِ مناسب موقعي تي جڏهن حالتون اجازت ڏين ته دشمن جي وچولن دفاع وارن اهم هنڌن تي قابض ٿي وڃو. دشمن جي مضبوط ۽ اهم هنڌن تي قبضو ڪرڻ لاءِ مناسب ۽ موزون حالتن جو انتظار ڪيو.
(9) دشمن جي هٿ آيل هٿيارن ۽ فني ماڻهن سان پنهنجي طاقت مضبوط بڻايو. پنهنجي فوج لاءِ هٿيار گڏ ڪرڻ جو وڏو ذريعو جنگ جو محاذ آهي.
(10) مختلف حملن جي وچ ۾ آرام جي موقعي مان پورو پورو فائدو وٺو، ان عرصي ۾ نوجوانن کي تربيت ڏيو ۽ انهن کي مضبوط ڪيو. آرام، تربيت ۽ استحڪام جي وقفي ۾ گهڻي ڊيگهه نه هجڻ گهرجي ۽ نه ئي دشمن کي ساهه کڻڻ جو موقعو ڏيڻ گهرجي.
چيانگ ڪائي شيڪ کي شڪست ڏيڻ ۾ عوام جي آزاد فوج اهي ئي وڏا وڏا طريقا استعمال ڪيا هئا. اهي طريقا عوام جي آزاد فوج ملڪي ۽ غيرملڪي دشمنن سان ڊگهي عرصي تائين جنگ جي نتيجي ۾ سکيا آهن ۽ اسان جي صورتحال جي عين مطابق آهن.... اسان جي ويڙهه جي فن جو بنياد عوامي جنگ تي آهي، جيڪا فوج عوام جي خلاف هجي اها ڪڏهن به اسان جا طريقا استعمال نه ڪري سگهندي.
“موجوده صورتحال ۽ اسان جا ڪم” (25 ڊسمبر 1947ع) چونڊ تحريرون.
• تياري کان سواءِ نه ته برتري حاصل ڪري سگهجي ٿي ۽ نه ئي اڳڀرائي ٿي سگهي ٿي. اها حقيقت سمجهڻ کان پوءِ هڪ فوج ڀلي گهٽ ئي ڇو نه هجي، پر تيار هجڻ جي صورت ۾ پاڻ کي وڌيڪ فوج تي اچانڪ حملو ڪري ان کي شڪست ڏئي سگهي ٿي.
“ڊگهي جنگ” (مئي 1938ع)
[b]عوامي فوج:
[/b]• چيني سرخ فوج هڪ اهڙي هٿياربند تنظيم آهي، جيڪا انقلاب جي سياسي ڪم کي عملي جامو پارائي رهي آهي. موجوده حالتن ۾ خاص طورتي سرخ فوج کي پنهنجون سرگرميون فقط جنگ تائين محدود نه رکڻ گهرجن. دشمن جي فوجي طاقت کي تباهه ڪرڻ کان سواءِ هن فوج کي پروپيگنڊه جو ڪم به ڪرڻ گهرجي ۽ عوام کي هٿياربند ڪرڻ کان علاوه انقلابي سياسي اقتدار قائم ڪرڻ ۾ به مدد ڪرڻ گهرجي. سرخ فوج جنگ براءِ جنگ ناهي وڙهندي، پر عوام وچ ۾ پروپيگنڊه جي ڪم لاءِ به کين منظم ڪري ٿي، انهن کي هٿياربند ڪندي آهي ۽ انقلابي سياسي اقتدار قائم ڪرڻ ۾ مدد ڏيندي آهي. انهن مقصدن جي نه هجڻ ڪري جنگ پنهنجو مقصد وڃائي ويهندي آهي ۽ سرخ فوج جو ڪو جواز نه ٿو رهي.
“پارٽي اندر غلط خيالن کي صحيح ڪرڻ” (ڊسمبر 1929ع) چونڊ تحريرون
• عوام جي آزاد فوج هميشه ويڙهو فوج هوندي آهي. پورو ملڪ فتح ڪرڻ کان پوءِ به هن تاريخي دؤر ۾ جڏهن اسان جي ملڪ ۾ طبقاتي فرق اڃا باقي هوندو ۽ دنيا جي ڪيترن ئي ٻين ملڪن ۾ سامراجي نظام قائم هوندو، اسان جي فوج هڪ ويڙهو فوج رهندي. (يعني اسان جي فوج کي پنهنجي ملڪ اندر طبقاتي فرق ختم ڪرڻ ۽ دنيا مان سامراجي نظام ختم ڪرڻ لاءِ اڃا گهڻو ڪم ڪرڻو پوندو.) ان معاملي ۾ اسان کي ڪنهن ڪوتاهي جو شڪار نه ٿيڻ گهرجي.
“چيني ڪميونسٽ پارٽي جي ستين مرڪزي ڪميٽي جي ٻئي اجلاس ۾ پڙهيل رپورٽ مان” (5 مارچ 1949ع)
• اسان جو قومي دفاع مضبوط ٿي ويندو ۽ ڪنهن سامراجي طاقت کي اسان جي حدن تي ٻيهر حملي جي جرئت نه ٿيندي. اسان کي بهادر ۽ آزاد فوج جي بنياد تي پنهنجي فوج جوڙڻ گهرجي. اسان کي هڪ طاقتور فوج جي ئي ضرورت ناهي، پر طاقتور هوائي ۽ بحري فوج جي به ضرورت آهي.
“چيني عوامي سياسي مشاورتي ڪانفرنس جي پهرين اجلاس ۾ افتتاحي خطاب” (21 سيپٽمبر 1949ع)
[b]قيادت ۽ پارٽي جون ڪميٽيون:
[/b]• اجتماعي قيادت کي هٿي وٺرائڻ ۽ ڪنهن منفرد ماڻهو جي سمورن معاملن ۾ هلندي ختم ڪرڻ لاءِ پارٽي ڪميٽي نظام هڪ اهم نظام آهي. اهو ڏسڻ ۾ آيو آهي ته اڪثر وڏن وڏن ادارن ۾ هڪ ماڻهو سمورن معاملن کي انجام ڏيڻ ۽ سمورن اهم مسئلن کي پاڻ ئي حل ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آهي. اهم مسئلن جا فيصلا پارٽي ڪميٽي اجلاس ۾ ناهن ٿيندا، بلڪ اهڙا فيصلا هڪ ماڻهو ئي ڪري وٺندو آهي ۽ پارٽي ڪميٽي جي ميمبرشپ وڃي نالي ماتر رهندي آهي. ڪميٽي ميمبرن اندر اختلاف راءِ جو فيصلو ناهي ڪيو ويندو ۽ ان کي ايئن ئي ڇڏي ڏنو ويندو آهي. پارٽي ڪميٽي ميمبرن جي وچ ۾ حقيقي اتحاد نه پر نالي ماتر اتحاد آهي، ان صورتحال کي تبديل ڪرڻو پوندو، هينئر کان وڏن وڏن ادارن ۾ پارٽي ڪميٽي جلسن لاءِ هڪ جامع نظام متعارف ڪرايو ويندو. سمورا اهم مسئلا بحث لاءِ ڪميٽين ۾ پيش ڪيا ويندا ۽ هر ڪميٽي جا ميمبر خيالن جي ڏي وٺ ڪندي ڪنهن اهڙي نتيجي تي پهچندا، جنهن کي هو عملي لباس پارائي سگهندا هجن. پارٽي ڪميٽي جا اجلاس ٻن حصن ۾ ورهايل هوندا، هڪ اسٽينڊنگ ڪميٽي جا اجلاس ۽ ٻيا عام اجلاس. انهن ٻنهي کي پاڻ ۾ مجهائڻ نه گهرجي، ان کان سواءِ اسان کي اهو به احتياط ڪرڻ گهرجي ته ٻين کي نظرانداز ڪري نه ته اجتماعي ۽ نه ئي ذاتي ذميداري تي زور ڏيون. فوج ۾ جنگ دوران ڪمانڊر حالتن کي نظر ۾ رکندي هنگامي فيصلو ڪري سگهي ٿو.
“پارٽي ڪميٽي نظام کي مضبوط بڻائڻ تي خيالن جو اظهار” (20 سيپٽمبر 1948ع)
• پارٽي ڪميٽي جي سيڪريٽري ۾ سٺيون ليڊرشپ واريون صلاحيتون هجڻ گهرجن. هڪ پارٽي ڪميٽي ۾ 10 کان 20 تائين ميمبر هوندا آهن. اها فوج ۾ ”اسڪواڊ“ جي برابر هوندي آهي ۽ سيڪريٽري اسڪواڊ ليڊر وانگر هوندو آهي. ان اسڪواڊ جي قيادت ڪرڻ ڪا معمولي ڳالهه ناهي، مرڪزي ڪميٽي جي هر علائقائي بيورو ۽ ذيلي علائقائي بيورو تحت تمام وڏو علائقو هوندو آهي ۽ ان تي تمام وڏيون ذميداريون لاڳو ٿينديون آهن. قيادت ڪرڻ جو مطلب عام ۽ خاص پاليسين جو فيصلو ڪرڻ ئي ناهي، پر ڪم جي صحيح طريقن جي ايجاد به آهي. جيڪڏهن ڪم ڪرڻ جي طريقن کي نظرانداز ڪيو وڃي ته عام ۽ خاص پاليسين جي صحيح هجڻ جي صورت ۾ به گڙٻڙ پيدا ٿي سگهي ٿي، هڪ ليڊر واريون ذميداريون پوريون ڪرڻ لاءِ هڪ پارٽي ڪميٽي کي پنهنجي اسڪواڊ ميمبرن تي اعتبار ڪرڻو پوندو ۽ انهن کي پنهنجو ڪردار پوري طرح ادا ڪرڻ جي قابل بڻائڻو پوندو. هڪ سٽي اسڪواڊ ليڊر بڻجڻ لاءِ سيڪريٽري جو مطالعو وسيع ۽ تحقيقاتي نوعيت جو هجڻ گهرجي. جيڪڏهن ڪو سيڪريٽري يا ڊپٽي سيڪريٽري پنهنجي ميمبرن وچ ۾ پروپيگنڊه ۽ تنظيمي ڪم سٺي نموني نه ٿو ڪري ته ان لاءِ پنهنجي اسڪواڊ جي سارسنڀال مشڪل ٿي ويندي ۽ هو پنهنجي ڪميٽي جا اجلاس ڪاميابي سان منعقد نه ڪرائي سگهندو. جيڪڏهن اسڪواڊ ليڊر هڪ ٻئي سان قدم ملائي نه هلندا ته اهي ڪڏهن به لکين ماڻهن جي جنگ جي ميدان ۽ تعميراتي شعبي ۾ قيادت نه ڪري سگهندا. هونئن ته عام حالتن ۾ سيڪريٽري ۽ ڪميٽي جي وچ ۾ اهڙا لاڳاپا هجڻ گهرجن، جو اقليت کي اڪثريت جي ڳالهه مڃڻي پوندي. اهي لاڳاپا اسڪواڊ ليڊر ۽ ان جي ماتحتن جي لاڳاپن کان مختلف هوندا آهن.
“پارٽي ڪميٽين جي ڪم ڪرڻ جا طريقا” (13 مارچ 1949ع)
• مسئلن کي سامهون آڻيو، اهو فقط اسڪواڊ ليڊر جو ڪم ناهي پر ڪميٽي جا ميمبر به ايئن ڪن. ماڻهن جي پٺڀرائي نه ڪيو. جڏهن به ڪو مسئلو پيدا ٿئي، اجلاس منعقد ڪيو مسئلي کي بحث لاءِ سامهون رکو ۽ ڪو فيصلو ڪيو. اهڙي طرح مسئلو حل ٿي ويندو. جيڪڏهن ڪو مسئلو موجود آهي ۽ ڪميٽي جي اجلاس ۾ پيش نه ٿو ڪيو وڃي ته اهو حل نه ٿي سگهندو ۽ ڪيترن ئي سالن تائين اينگهندو ويندو. اسڪواڊ ڪميٽي جي ليڊر ۽ ميمبر جا لاڳاپا ڏاڍا خوشگوار ۽ دوستاڻا هجڻ گهرجن. سيڪريٽري ۽ ڪميٽي ميمبرن جي وچ ۾ مرڪزي ڪميٽي ۽ ان جي علائقائي ادارن وچ ۾ گڏيل سوچ ويچار ۽ حمايت کان وڌيڪ ڪا به شيءِ اهم ناهي. ”اطلاعن جي ڏي وٺ ڪيو.“ ان جو مطلب آهي ته پارٽي ڪميٽي جا ميمبر ڌيان طلب ڳالهين تي هڪ ٻئي سان خيالن جي ڏي وٺ ڪن. هڪ گڏيل راءِ لاءِ اهو تمام اهم آهي، ڪجهه ماڻهو ايئن ناهن ڪندا، جڏهن ته هڪ چيني چوڻي موجب اهي هڪ ٻئي جي ايترو ويجهو هوندا آهن، جو هڪ ٻئي جي ڪڪڙن جون ٻانگون ۽ هڪ ٻئي جي ڪتن جا آواز به ٻڌندا آهن. نتيجو اهو ته اهي گڏيل زبان کان محروم آهن.
• جيڪي معاملا اوهان نه ٿا سمجهو انهن بابت پنهنجن ماتحتن کان پڇو. جنهن ڳالهه جي اوهان کي خبر ناهي، ان بابت ايئن ظاهر نه ڪيو ته ڄڻ اوهان کي خبر آهي، پنهنجي ماتحتن جي ڳالهين کي غور سان ٻڌڻ گهرجي. استاد بڻجڻ کان پهريان شاگرد بڻجڻ ضروري آهي. ڪو به حڪم جاري ڪرڻ کان پهريان پنهنجي ماتحتن سان مشورو ڪيو ۽ انهن جي راءِ به غور سان ٻڌو. ممڪن آهي ته انهن جون ڳالهيون درست نه هجن، پر انهن جو تجزيو ڪرڻ ضروري آهي، پر سٺين ڳالهين کي ٻڌي انهن تي عمل ضرور ڪرڻ گهرجي. ماتحتن جي غلط ڳالهين کي به ٻڌو ۽ تجويزن کي به ٻڌو. جيتوڻيڪ انهن تجويزن تي عمل ته نٿو ڪري سگهجي، پر تنقيد ته ڪري سگهجي ٿي.
• پيانو وڄائڻ سکو، پيانو وڄائڻ وقت 10 جون 10 آڱريون حرڪت ۾ هونديون آهن، جيڪڏهن ڪجهه اڱرين کي حرڪت ڏني وڃي ۽ ڪجهه کي ساڪن رکيو وڃي ته پياني ۾ هم آهنگي پيدا نه ٿي سگهندي، پر جيڪڏهن ڏهن ئي آڱرين سان پيانو جا سر دٻايا وڃن ته ڪو به ساز نه اڀرندو. سٺو ساز پيدا ڪرڻ لاءِ آڱرين جي هڪ ٻئي سان تعاون سان گڏ انهن کي ترتيب سان حرڪت ۾ آڻڻ ضروري آهي. هڪ پارٽي ڪميٽي کي پنهنجي مرڪزي ڪم کي سٺي نموني ذهن ۾ رکڻ گهرجي ۽ ان مرڪزي ڪم ذريعي زندگي جي ٻين شعبن ۾ ڪم ڪرڻ گهرجي. موجوده وقت ۾ اسان کي ڪيترن ئي شعبن ۾ ڪم ڪرڻو آهي، ڪجهه مسئلن تي ڌيان ڏيڻ ۽ ٻين کي نظرانداز ڪرڻ سياڻپ ناهي. جتي به مسئلو هجي اسان کي ان جي نشاندهي ڪري ان کي حل ڪرڻ گهرجي. ڪجهه ماڻهو سٺو ۽ ڪجهه ماڻهو خراب پيانو وڄائيندا آهن ۽ انهن جي سازن ۾ زمين آسمان جو فرق هوندو آهي. پارٽي ڪميٽي جي ميمبرن کي سٺو پيانو وڄائڻ سکڻ گهرجي.
• ”مضبوطي سان هٿ وجهو،“ ان جو مطلب آهي ته پارٽي ڪميٽي جي ڪا ڳالهه نه رڳو سمجهڻ گهرجي، پر چڱي طرح سمجهڻ گهرجي. ڪنهن ڳالهه کي صحيح نموني سمجهڻ سان ئي ان جا مختلف پاسا سامهون ايندا آهن. جيڪڏهن اوهان کي ڪا ڳالهه صحيح نموني سمجهڻي ئي ناهي ته ان ۾ هٿ نه وجهو. ظاهر آهي ته کليل هٿن سان ڪابه شيءِ مضبوطي سان نه ٿي پڪڙي سگهجي. اسان جا ڪجهه ڪامريڊ وڏن وڏن ڪمن ۾ هٿ ته وجهندا آهن، پر انهن جي گرفت مضبوط ناهي هوندي تنهن ڪري اهي ان ۾ ڪامياب ناهن ٿيندا. ڪنهن به شيءِ کي منڍ کان ئي پڪڙ ۾ نه آڻڻ عقلمندي ناهي، پر جيڪڏهن گرفت مضبوط نه هجي ته به ان جو ڪو فائدو ناهي.
• اوهان جي ذهن ۾ انگ اکر هجڻ گهرجن. ان جو اهو مطلب آهي ته اسان کي ڪنهن صورتحال يا ڪنهن مسئلي جي وڏي پاسي تي ڌيان ڏيڻ گهرجي ۽ ان جو بنيادي تجزيو ڪرڻ گهرجي، هر خوبي هڪ خاص مقدار ۾ ظاهر ٿيندي آهي ۽ مقدار کان سواءِ خوبي جو وجود ناهي هوندو. اڄ به اسان جا ڪيترائي ڪامريڊ اهو نه ٿا سمجهن ته شين جي وڏي پاسي تي وڌيڪ ڌيان ڏيڻ گهرجي. مثال طور بنيادي انگ اکر، سيڪڙي جو تناسب ۽ وڏيون حدون جيڪي هر شيءِ جي خوبين جو تعين ڪنديون آهن. انهن جي ذهن ۾ انگ اکر ناهن هوندا. آخر ۾ نتيجو اهو نڪرندو آهي ته غلطيون وڌي وينديون آهن.
• ”عوام کي يقين ڏيارڻ جا نوٽيس“، (يعني ايجنڊا) اجلاس جي نوٽيس کان پهريان جاري ڪرڻ گهرجن، انهن جي حيثيت عوام کي يقين ڏيارڻ جي نوٽيس جي برابر هوندي آهي ته جيئن هرڪو سمجهي سگهي ته ڪهڙيون ڳالهيون بحث هيٺ اينديون ۽ ڪهڙا مسئلا حل ٿيندا. ان صورت ۾ اهي انهن تي خيالن جو اظهار ڪرڻ لاءِ مناسب تياري ڪري سگهن ٿا. ڪجهه جاين تي قراردادون ۽ رپورٽون پهريان تيار ڪرڻ کان سواءِ اجلاس گهرايا ويندا آهن ۽ جڏهن ماڻهو اجلاس ۾ شرڪت لاءِ پهچندا آهن ته پوءِ انهن کي ان وقت ايجنڊا کان آگاهه ڪيو ويندو آهي، اهو ته ان چوڻي برابر ٿيو ته ”فوجون ۽ گهوڙا ته پهچي چڪا آهن، پر کاڌو ۽ چارو تيار ناهي.“ اها ڪا سٺي ڳالهه ناهي. جيڪڏهن اجلاس جون تياريون مڪمل نه آهن ته اجلاس طلب نه ڪيو. ”ٿوري پر بهتر فوج ۽ عام ڪارووهنوار“. تقريرون، مضمون ۽ قراردادون، اهي سڀ جو سڀ مختصر ۽ جامع هجڻ گهرجن. اجلاس به گهڻو ڊگهو ڪرڻ جي ضرورت نه آهي. جن ڪامريڊن کي اوهان سان اتفاق نه هجي انهن کي پاڻ سان متحد ڪرڻ ۽ انهن سان ڪم ڪرڻ تي ڌيان ڏيو. فوج ۽ شهري زندگي ٻنهي شعبن ۾ ان ڳالهه کي ذهن ۾ رکڻ جي ضرورت آهي. پارٽي کان ٻاهر جي ماڻهن سان به ان قسم جا لاڳاپا قائم ڪرڻ جي ڪوشش ڪيو. اسان ملڪ جي ڪنڊڪڙڇ مان گڏ ٿيا آهيون. اسان کي فقط پنهنجي هم خيال ڪامريڊن سان ملي ڪم نه ڪرڻ گهرجي، پر مختلف خيال رکندڙ ماڻهن سان به واسطي ۾ رهڻ گهرجي.
• تڪبر نه ڪيو، جيڪو به وڏي عهدي تي مقرر آهي، ان لاءِ اتحاد قائم رکڻ لاءِ اهو تمام اهم شرط ۽ بنيادي اصول آهي، جن ماڻهن زندگي ۾ تمام وڏي ڪاميابي حاصل ڪئي آهي ۽ ڪڏهن به ڪا وڏي غلطي نه ڪئي هجي، انهن کي به تڪبر نه ٿو سونهين. ٻه نمايان لڪيرون ڇڪيو، پهريان انقلاب ۽ انقلاب جي مخالفن جي وچ ۾ ينان ۽ سيان جي وچ ۾ ڪجهه ماڻهو اهي نمايان لڪيرون ڇڪڻ ضروري نه ٿا سمجهن. مثال طور اهي جڏهن آفيسر شاهي جو مقابلو ڪن ٿا ته اهي ينان جو ذڪر ان انداز ۾ ڪندا آهن، جيئن اتي ڪابه شيءِ صحيح ناهي ۽ اهي ينان جي آفيسر شاهي ۽ سيان جي آفيسر شاهي ۾ ڀيٽ ڪري فرق تلاش ڪرڻ وساري ڇڏيندا آهن، اهو بنيادي طور تي غلط آهي.... ٻيو انقلابي صفن اندر فرق، صحيح ۽ غلط، خوبين ۽ خامين جي وچ ۾ فرق، ينان 1937ع کان 1947ع تائين چيني ڪميونسٽ پارٽي جي سينٽرل ڪميٽي جو صدر مقام رهيو آهي، سيان اتر اولهه ۾ ڪومنيٽانگ جي رجعت پسند حڪومت جو مرڪز هو. ڪامريڊ مائوزي تنگ ٻنهي شهرن کي انقلاب ۽ رجعت پسندي جون علامتون بڻايو آهي؟ تلاش ڪري اهو معلوم ڪرڻ ته اوليت ڪنهن کي ۽ ثانويت ڪنهن کي حاصل آهي، تمام ضروري آهي يعني ڇا ڪالهه جي مقابلي ۾ ڪاميابي 30 سيڪڙو يا 70 سيڪڙو حاصل ٿي آهي؟ اسان کي هر ماڻهو جي ڪم جو بنيادي تجربو ڪري معلوم ڪرڻ گهرجي ته ڇا ان جون ڪاميابيون 30 سيڪڙو ۽ ناڪاميون 70 سيڪڙو آهن ته پوءِ اسان کي هن جي ڪم کي مجموعي طور ساراهڻ گهرجي. مسئلن کي حل ڪرڻ وقت اسان کي انقلاب ۽ انقلاب مخالفن جي وچ ۾ خوبين ۽ خامين جي وچ ۾ نمايان لڪيرون ڇڪڻ نه وسارڻ گهرجي. انهن ٻنهي ڳالهين کي ذهن ۾ رکڻ سان اسان حالتن کي چڱي نموني سمجهي سگهنداسين ۽ ڪيترن ئي معاملن کي هلائڻ ۾ اسان کي مدد ملندي، نه ته مسئلا اسان جي ذهن ۾ پوشيده رهجي ويندا. اهي نمايان لڪيرون ڇڪڻ لاءِ مطالعو ۽ تجزيو ضروري آهي.
• تنظيم جي شعبي ۾ مرڪزيت پسند رهنمائي تحت جمهوريت قائم ڪرڻ ضروري آهي. ايئن هيٺ ڏنل لڪيرن تي حل ڪري سگهجي ٿو.
(1) پارٽي جي وڏين وڏين تنظيمن کي واضح طور تي رهنمائي ڪرڻ گهرجي ۽ پاڻ کي قيادت جا مرڪز ثابت ڪرڻ لاءِ مسئلا حل ڪرڻ جي ڪوشش ڪرڻ گهرجي.
(2) وڏين تنظيمن کي ننڍين تنظيمن جي مسئلن ۽ عوام جي زندگي کان آگاهه هجڻ گهرجي ته جيئن اهي انهن جي صحيح رهنمائي ڪري سگهن.
(3) پارٽي جي ڪنهن به تنظيم کي مسئلا حل ڪرڻ وقت انهن جا سرسري فيصلا نه ڪرڻ گهرجن، ڪوبه فيصلو ڪري ان تي قائم رهڻ گهرجي.
(4) پارٽي جي مٿين سطح جا ادارا جيڪڏهن ڪنهن اهم نوعيت جو فيصلو ڪن ته ان کي وڏي تيزي سان هيٺين سطح جي ادارن ۽ ميمبرن تائين پهچائڻ ضروري آهي.
(5) هيٺين سطح جي ادارن کي پارٽي جي مٿين سطح جي ادارن کان ملندڙ هدايتن تي تفصيل سان بحث ڪرڻ کان پوءِ انهن کي عملي لباس پارائڻ جي طريقن تي غور ڪرڻ گهرجي.
“پارٽي اندر غلط خيالن کي درست ڪرڻ” (ڊسمبر 1929ع)
[b]عوامي طرز عمل:
[/b]• هارين جي تحريڪ هڪ عظيم واقعو آهي، ٿوري ئي عرصي ۾ چين جي مرڪزي، اترين ۽ ڏاکڻين صوبن ۾ ڪروڙين هاري زبردست طوفان وانگر هڪ سرڪش ۽ تيز طاقت وانگر اٿي بيهندا ۽ ڪا وڏي طاقت به سندن راهه ۾ ڀت بڻجي نه سگهندي. اهي هر بند کي ٽوڙي آزادي جي رستي تي هلي پوندا. اهي سمورن سامراجين، ويڙهن، بي ايمان آفيسرن ۽ ظالمن کي موت جي ننڊ سمهاري ڇڏيندا. هر انقلابي پارٽي ۽ هر انقلابي ڪامريڊ کي هڪ امتحان مان گذرڻو پوندو ۽ امتحان ذريعي خبر پوندي ته اهي اسان سان گڏ آهن يا نه؟ هتي 3 متبادل رستا نظر ٿا اچن، پهريون انهن جي اڳيان هلي انهن جي رهنمائي ڪرڻ، ٻيو انهن جي پويان هلي خاميون ڪڍڻ ۽ ٽيون انهن جي آڏو بيهي رهڻ ۽ انهن جي مخالفت ڪرڻ. هر چيني انهن مان ڪو متبادل رستو چونڊي سگهي ٿو، پر حالتون اوهان کي پنهنجي صحيح فيصلي تي جلد کان جلد پهچڻ تي مجبور ڪري ڇڏينديون.
“هنان ۾ هارين جي تحريڪ بابت هڪ تحقيقي رپورٽ” (مارچ 1927ع)
• ٻهراڙي اندر معاشي تبديلي ۽ گڏيل امداد جي لهر ڪيترين ئي جاين تي پهچي چڪي آهي ۽ اها جلد ئي پوري ملڪ کي پنهنجي لپيٽ ۾ آڻي وٺندي. اها هڪ وسيع سوشلسٽ تحريڪ آهي، جنهن ۾ 50 ڪروڙ کان وڌيڪ ڳوٺاڻا حصو وٺي رهيا آهن. اها عظيم عالمي اهميت جي حامل آهي. ان تحريڪ کي هڪ يا ٻئي ذريعي پوئتي ڇڪڻ بدران اسان کي هن کي هڪ باقاعده ۽ پرجوش قيادت ڏيڻ گهرجي. ايئن ڪرڻ ۾ ڪجهه غلطيون لازمي آهن، پر انهن کي ختم ڪرڻ ڏکي ڳالهه ناهي. جيڪڏهن اسان هارين ۽ پنهنجي عملي کي مثبت مدد ڏيون ته خامين ۽ غلطين کي ختم ڪري سگهجي ٿو.
“گڏيل زرعي امداد جي سوال تي خيالن جو اظهار” (31 جولاءِ 1955ع)
• عوام اندر سوشلزم لاءِ تمام گهڻو جوش ۽ جذبو ملي ٿو. اهي ماڻهو جيڪي انقلابي دؤر ۾ به دقيانوسي طريقن جا پيروڪار آهن، اهي ان جوش ۽ جذبي کي ڏسڻ جا اهل نه آهن. اهي انڌا آهن ۽ انهن کي هر جاءِ تي اونداهي ئي نظر اچي ٿي. اڪثر وقتن تي اهي بري ۽ ڀلي جي تميز به نه ٿا ڪري سگهن. اسان جو اهڙي قسم جي ڪيترن ئي ماڻهن سان واسطو پئجي چڪو آهي، جڏهن به ڪو نئون خيال جنم وٺي ٿو ته هي فوراً ان جي مخالفت تي لهي ٿا اچن، پر بعد ۾ کين پنهنجي شڪست قبول ڪرڻي پوندي آهي ۽ اهي هڪ حد تائين پنهنجو احتساب به ڪرڻ لڳندا آهن، پر وري جڏهن ڪو نئون خيال اُڀري ٿو ته هي پهرين جهڙي حرڪت ڪن ٿا، انهن کي پويان کان ڌڪو ڏئي اڳتي وڌائڻو ٿو پوي.
“هي ڪالوني ٻن سالن ۾ ڪوآپريٽو ادارو بڻجي ويو نالي ڪتاب جو تعارف” (1955ع)
• اسان جي پارٽي گذريل 20 سالن کان عوامي ڪم ڪري رهي آهي ۽ 12 سالن کان هر ڏينهن عوامي نقطه نظر کي وسعت ڏئي رهي آهي. اسان هميشه چيو آهي ته انقلاب لاءِ عوام تي اعتبار ڪرڻو پوندو نه ئي حڪم جاري ڪندڙ آڱرين جيترن ماڻهن تي، پر پوءِ به ڪجهه ڪامريڊن جي ڪم ۾ عوامي نقطه نظر نه ٿو ڇلڪي، اهي اڃا به عوام کان ڪٽيل آڱرين تي ڳڻڻ جيترن ماڻهن تي اعتبار ڪن ٿا. ان جو سبب اهو آهي ته اهي جيڪو به ڪم ڪن ٿا ان کي ماڻهن آڏو بيان نه ٿا ڪن، جن جي اهي قيادت ڪن ٿا ۽ کين خبر نه ٿي پوي ته اهي عوام جي تخليقي قوتن کي ڪيئن ڪم ۾ آڻين. انهن جي خواهش هوندي آهي ته ٻيا ماڻهو به سندن ڪم ۾ هٿ ونڊائين، پر اهي ٻين ماڻهن کي معلوم ٿيڻ نه ڏيندا آهن ته انهن کي ڪهڙو ڪم ڪرڻ گهرجي ۽ ڪيئن ڪرڻ گهرجي. جڏهن صورتحال اهڙي هجي ته پوءِ ڇو اميد ڪجي ته هر ماڻهو ۾ ڪم ڪرڻ جو جذبو پيدا ٿيندو؟ انهن خيالن ۾ ڪهڙي طرح ڪو ڪم سٺي نموني ڪري سگهجي ٿو. ان مسئلي کي حل ڪرڻ لاءِ بنيادي ڳالهه اها آهي ته نظرياتي تعليم کي عوامي طرزعمل تي ڪهڙي طرح هلايو وڃي؟ پر ان سان گڏ اسان کي انهن ڪامريڊن کي ڪم ڪرڻ جا ڪجهه جامع طريقا به سيکارڻا پوندا.
“شن سي سويان نالي اخبار جي ادارتي عملي سان ڳالهه ٻولهه” (2 اپريل 1948ع)
• اسان جو 24 سالن جو تجربو ان حقيقت جي ترجماني ڪري ٿو ته صحيح ڪم، صحيح پاليسي ۽ ڪم ڪرڻ جو صحيح انداز هميشه عوام جي مطالبن جي مطابق هوندو آهي ۽ عوام سان اسان جا لاڳاپا قائم ڪندو آهي. ان جي برعڪس غلط ڪم، غلط پاليسي ۽ ڪم ڪرڻ جو غلط طريقو هميشه عوام جي خواهشن جي ابتڙ هوندو آهي ۽ اسان کي انهن کان پري ڪري ٿو ڇڏي. محدود نظر، گروهه بندي، آفيسر شاهي اهي سموريون بيماريون نقصانڪار ۽ ناقابل برداشت آهن ۽ اهي اسان کي عوام کان پري ڪري ٿيون ڇڏين، تنهن ڪري انهن تي ضابطو آڻڻ جي ضرورت آهي.
“گڏيل حڪومت تي خيالن جو اظهار” (27 اپريل 1945ع)
• هر قسم جي ڪم ۾ بالادستي غلط آهي. ڇاڪاڻ ته پاڻ کي عوام جي سياسي شعور کان مٿانهون رکڻ ۽ رضاڪاراڻي عوامي عمل جي ڀڃڪڙي ڪرڻ بي صبري ۽ جلدبازي جي علامت آهي. اسان جي ڪامريڊن کي ڪنهن به صورت ۾ اهو تصور نه ڪرڻ گهرجي ته جيڪا شيءِ هو سمجهن ٿا ان کي عوام به سمجهندو هجي. اهو معلوم ڪرڻ لاءِ ته ڇا عوام اوهان جي ڳالهه سمجهي ٿو ۽ ان مطابق عمل ڪرڻ لاءِ تيار آهي، اوهان کي انهن جي وچ ۾ رهي معلومات حاصل ڪرڻي پوندي. ايئن ڪرڻ سان اسان بالادستي جي غلط رويي جي پاڙ پٽي سگهون ٿا. هر قسم جي ڪم ۾ پويان پويان رهڻ به غلط آهي. ڇاڪاڻ ته عوام جي سياسي شعور جي سطح کان هيٺ رهڻ ۽ تعميري انداز ۾ انهن جي قيادت نه ڪرڻ سستي جي بيماري آهي. اسان جي ڪامريڊن کي اهو فرض ڪرڻ گهرجي ته جيڪا ڳالهه هو پاڻ نه ٿا سمجهن ان کي عوام به سمجهڻ جي اهليت نه ٿو رکي. اڪثر وقتن تي ايئن به ٿيندو آهي ته عوام اڳتي نڪري ويندو آهي ۽ انهن جا اڳواڻ پويان گهيلبا ايندا آهن.
“گڏيل حڪومت تي خيالن جو اظهار” (24 اپريل 1949ع)
• اسان جي پارٽي جي سمورن عملي ڪمن ۾ ”عوام کان عوام تائين“ صحيح قيادت جو هجڻ تمام ضروري آهي. ان جو مطلب آهي ته عوام جي ٽڙيل پکڙيل ۽ غيرمنظم خيالن کي کڻو ۽ انهن تي انتهائي غور ۽ فڪر ڪري انهن کي جامع ۽ منظم خيالن ۾ تبديل ڪيو. پوءِ عوام جي اندر انهن خيالن جي اوستائين تبليغ ڪندا رهو، جيستائين اهي انهن کي اپنائين، تڏهن انهن خيالن کي عمل ۾ آڻيو ۽ ان عمل جي روشني ۾ انهن جي درستگي کي پرکيو. پوءِ وري عوام ۾ وڃو ۽ انهن وٽان خيال حاصل ڪري انهن تي غور ۽ فڪر ڪيو ۽ پهريان وانگر انهن کي جامع ۽ منظم شڪل ڏيڻ کان پوءِ ٻيهر عوام ۾ کڻي وڃو ۽ انهن کي عملي لباس پارائي انهن جي درستگي جو امتحان وٺو. اهو چڪر ايئن ئي جاري رهڻ گهرجي علم بابت مارڪس جو اهو ئي نظريو آهي.
• اسان کي عوام ۾ وڃي انهن کان سکڻ گهرجي ۽ انهن جي تجربن کي گڏ ڪري انهن کي بهتر اصولن ۽ طريقن ۾ اوتڻ گهرجي. وري عوام ۾ انهن اصولن ۽ طريقن کي کڻي وڃجي ۽ عوام کي انهن کي عملي لباس پارائڻ ۽ انهن اصولن ۽ طريقن جي روشني ۾ پنهنجا مسئلا حل ڪرڻ لاءِ چئو. اهڙي طرح اوهان انهن کي خوش رکڻ ۽ آزادي حاصل ڪرڻ ۾ مدد فراهم ڪندؤ.
“منظم ٿي وڃو” (29 نومبر 1943ع)
• پاڻ کي عوام سان ڳنڍڻ لاءِ عوام جي خواهشن ۽ ضرورتن موجب عمل ڪرڻ تمام لازمي آهي. عوام جي بهبود لاءِ ٿيندڙ سمورن ڪمن جي ابتدا عوام جي ضرورتن کان ٿيڻ گهرجي، نه ئي ڪنهن هڪ ماڻهو جي خواهش سان. ڀلي اها خواهش ڪيتري به نيڪ نيتي تي ٻڌل ڇو نه هجي. اڪثر ايئن ڏٺو ويو آهي ته ظاهري طورتي ته عوام ڪجهه تبديلين جي خواهش رکندو آهي، پر داخلي طور تي نه ته انهن کي پنهنجي ضرورتن جو شعور هوندو آهي ۽ نه ئي تبديلين لاءِ تيار هوندا آهن، اهڙن معاملن ۾ اسان کي صبر سان انتظار ڪرڻ گهرجي. اسان کي پنهنجي ڪم ذريعي ان وقت تائين تبديلي نه آڻڻ گهرجي، جيستائين عوام جي اڪثريت کي ان تبديلي جي ضرورت محسوس نه ٿئي ۽ ان لاءِ اسان سان نه گڏجي. ٻي صورت ۾ اسان عوام کان ڪٽجي وينداسين. عوام جي ڀلائي جو ڪو به ڪم ان وقت تائين ڪامياب نه ٿو ٿي سگهي، جيستائين عوام ان ۾ شرڪت لاءِ تيار نه هجي. هتي ٻه ڳالهيون سامهون آيون آهن، پهريان عوام جون تحقيقي ضرورتون نه ئي اسان جي خيال ۾ عوامي ضرورتون، ٻيو پنهنجي حالت بهتر بڻائڻ لاءِ عوام جي اندر پنهنجون خواهشون نه ئي اسان جي اندر عوام جي حالت بهتر بڻائڻ جون خواهشون.
“ثقافتي ڪم ۾ متحد محاذ” (30 آڪٽوبر 1944ع)
• اسان جي ڪانگريس کي سڄي پارٽي کي چوڻ گهرجي ته اها هوشيار رهي ۽ ڏسي ته ڪو ڪامريڊ پنهنجي ڪم ۾ پنهنجي عوام سان ڪٽيل ته ناهي؟ ان ڪامريڊ کي سيکارڻ گهرجي ته اهو عوام سان رابطو رکي. انهن جي وچ ۾ ڪم ڪري ۽ انهن جي موجوده سطح مطابق انهن کي جاڳائي، يا انهن جي اندر سياسي شعور بيدار ڪري. انهن کي رضاڪاراڻي طورتي آهستي آهستي منظم ٿيڻ ۾ مدد ڏي ۽ داخلي ۽ خارجي حالتن موجب انهن جي بنيادي جدوجهد کي تيز تر بڻائڻ ۾ ساٿي بڻجي.
“گڏيل حڪومت تي خيالن جو اظهار” (24 اپريل 1945ع)
• قيادت ڪندر گروهه ڇو نه ڪيترو به سرگرم عمل هجي، پر جيڪڏهن اهو عوام سان ملي ڪم نه ٿو ڪري ۽ ان جي سرگرمين ۾ عوام جون سرگرميون نه ٿيون ڇلڪن ته ان جي سڄي جدوجهد بيڪار ثابت ٿيندي. ٻئي طرف جيڪڏهن عوام پاڻ ئي سرگرم عمل آهي ۽ ان کي ڪنهن اهڙي گروهه جي قيادت نصيب ناهي، جيڪو ان جي سرگرمين کي مناسب طور تي منظم ڪري سگهي ته عوام جون سرگرميون نه ته پائيدار ثابت ٿينديون آهن ۽ نه ئي اهي صحيح رخ ۾ وينديون آهن ۽ نه ئي انهن جو معيار بلند ٿيندو آهي.
“قيادت جي طريقن بابت ڪجهه سوال” (01 جون 1943ع)
• اسان کي عوام جي ڀلائي ۽ انهن جي ننڍن وڏن سڀني مسئلن ڏانهن سنجيدگيءَ سان ڌيان ڏيڻ گهرجي. اهي سمورا مسئلا، جيڪي عوام جي بهتري سان تعلق رکن ٿا اسان جي ميٽنگن جي ايجنڊا ۾ شامل هجڻ گهرجن. اسان کي انهن کي بحث هيٺ آڻڻ گهرجي، انهن بابت فيصلا ڪرڻ گهرجن ۽ انهن کي عملي لباس پارائي نتيجن جو تجزيو ڪرڻ گهرجي. اسان کي عوام جي ان نقطه نظر سان مدد ڪرڻ گهرجي ته جيئن انهن کي احساس ٿئي ته اسان انهن جي مفادن جي نمائندگي ڪيون ٿا ۽ اسان جون زندگيون سندن لاءِ وقف آهن. پوءِ اسان کي انهن کي هڪ سطح کان ٻي سطح تائين وٺي وڃڻ گهرجي. يعني انقلابي جنگ لاءِ تيار ڪرڻ گهرجي ته جيئن اهي انقلاب جي حمايت ڪن ۽ ان کي هر طرف پکيڙي ڇڏين. اهي اسان جي سياسي اپيل تي لبيڪ چون ۽ انقلاب ۾ قطعي فتح تائين وڙهندا رهن.
“عوام جي ڀلائي جو خيال رکو، ڪم ڪرڻ جي طريقي تي ڌيان ڏيو” (27 جنوري 1943ع)
سياسي ڪم:
• اسان جي فوج هڪ اهڙو سياسي نظام ٺاهيو آهي، جيڪو عوامي جنگ لاءِ بنيادي (اهو حوالو ان انقلابي هٿياربند فوج طرف آهي، جيڪا چيني ڪميونسٽ پارٽي ۽ ڪومنيٽانگ گڏيل طور تي 27-1924ع ۾ پهرين انقلابي جنگ جي زماني ۾ منظم ڪئي هئي.) حيثيت رکي ٿو ۽ جنهن جي ڪري ان جي پنهنجن صفن ۾ اتحاد پيدا ٿئي ٿو ۽ ان جي عوام سان لاڳاپا قائم ٿيڻ کان سواءِ دشمن جي صفن ۾ انتشار پکڙجي ٿو. ان ئي نظام جي ڪري اسان جي فوج جنگ جي ميدان ۾ ڪامياب ٿيندي آهي.
“گڏيل حڪومت تي خيالن جو اظهار” (27 اپريل 1945ع)
• اٺين روٽ فوج جي سياسي ڪم جو بنياد ٽن اصولن تي آهي. پهريون آفيسرن ۽ ماتحتن جي وچ ۾ اتحاد جو اصول، يعني فوج اندر سزا ڏيڻ، ڄاڻي واڻي آفيسرن ۽ ماتحتن وچ ۾ ڊسيپلين قائم ڪرڻ جي ڪوشش کان پاسو ڪرڻ، ان شعوري ڊسيپيلن کي ترڪ ڪرڻ سان سڄي فوج ۾ اتحاد قائم ٿيندو. ٻيو فوج ۽ عوام وچ ۾ اتفاق، يعني عوام جي مفادن جو خيال رکڻ، عوام جي اندر پروپيگنڊا گهٽ ڪرڻ، عوام کي هٿياربند ۽ منظم ڪرڻ، انهن جي اقتصادي بار کي گهٽائڻ، فوج ۽ عوام جي دشمنن ۽ غدارن کي ختم ڪرڻ، ان جي بدولت عوام ۽ فوج ۾ هر هنڌ اتحاد قائم ٿيو آهي. ٽيون دشمن سان نرم ورتاءُ ڪرڻ جوا صول، اسان جي فتح جو دارومدار رڳو فوجي آپريشن تي ئي ناهي، پر دشمن جي فوجين کي ڇڙوڇڙ ڪرڻ تي به آهي.
“برطانوي صحافي برٽرام کي انٽرويو” (25 آڪٽوبر 1938ع)
• اسان جي فوجن کي انهن سمورن اصولن تي پابندي ڪرڻ گهرجي، جيڪي فوج ۽ عوام، حڪومت ۽ فوج، فوج ۽ ڪميونسٽ پارٽي، آفيسرن ۽ ماتحتن ۽ فوجي ڪم ۽ سياسي ڪم جي وچ ۾ اتحاد قائم ڪرڻ ۾ مدد ڏين ٿا ۽ ڪڏهن به جنگي غلطيون نه ڪرڻ گهرجن. آفيسرن کي ماتحتن جو خيال رکڻ گهرجي ۽ کين سزا وغيره ڏيڻ کان پاسو ڪرڻ گهرجي، فوج ۽ عوام جي مفادن جو خيال رکڻ گهرجي، فوج کي حڪومت ۽ ڪميونسٽ پارٽي جي عزت جو خيال هجي ۽ ان کي ڪڏهن به آزاد هجڻ جي دعويٰ نه ڪرڻ گهرجي.
“منظم ٿي وڃو” (29 نومبر 1943ع)
• جاپاني جنگي قيدين بابت اسان جي پاليسي انهن کي آزاد ڪري ڇڏڻ تي ٻڌل آهي، انهن قيدين کان سواءِ جيڪي وحشياڻين حرڪتن جي ڪري عوام جي نفرت جو شڪار ٿي چڪا آهن ۽ جن لاءِ اعليٰ اختيارين موت جي سزا تجويز ڪئي آهي. جنگي قيدين جن کي مجبوراً رجعت پسند فوج سان گڏيو ويو هو، پر جيڪي هينئر انقلاب ڏانهن مائل آهن، اسان کي انهن کي پنهنجي طرف آڻڻ گهرجي ته جيئن اهي اسان جي فوج لاءِ ڪم ڪري سگهن. باقي قيدين کي آزاد ڪيو وڃي. جيڪڏهن اهي اسان جي خلاف وڙهندي ٻيهر قيدي ٿي وڃن ته انهن کي ٻيهر به آزاد ڪيو وڃي. اسان کي نه ته انهن جي بيعزتي ۽ نه ئي انهن جي رجعت پسنداڻي رويي جي ملامت ڪرڻ گهرجي، پر انهن سان اسان جو رويو شفقت ۽ خلوص وارو هجڻ گهرجي، ڀلي اهي ڪيترا به رجعت پسند ڇو نه هجن، اسان جو رويو ساڻن نرم ئي هجڻ گهرجي. رجعت پسندن کي شڪست ڏيڻ جو اهو وڏو اثرائتو طريقو آهي.
“پاليسي تي خيالن جو اظهار” (25 ڊسمبر 1940ع)
• ڪنهن فوج جو بنياد سپاهي هوندا آهن. جيستائين انهن جي اندر ڪو ترقي پذير سياسي جذبو نه هجي ۽ جيستائين ڪنهن ترقي پذير سياسي ڪم ذريعي انهن جي اندر اهڙو جذبو پيدا نه ڪيو وڃي. ان وقت تائين آفيسرن ۽ سپاهين ۾ نه ته اتحاد قائم ڪري سگهجي ٿو نه ئي مزاحمت جي جنگ جي حق ۾ جوش ۽ جذبو اُڀري سگهي ٿو.
“ڊگهي جنگ” (مئي 1938ع)
• سرخ فوج جي اندر ڪجهه ڪامريڊن ۾ خالص فوجي نقطه نظر انتهائي ترقي يافتا شڪل ۾ ملي ٿو. ان جو اظهار ڪجهه هن ريت ٿيندو آهي. اهي ڪامريڊ فوجي معاملن ۽ سياست کي هڪ ٻئي جو ضد سمجهن ٿا ۽ اهو مڃڻ کان انڪار ڪندا آهن ته فوجي معاملا سياسي ڪمن کي پورو ڪرڻ جو ذريعو آهن. ڪجهه ته ايئن به چوندا آهن ته ”جيڪڏهن فوجي لحاظ سان سٺا آهيو ته ظاهر آهي اوهان سياسي لحاظ سان به سٺا هوندا، پر جيڪڏهن اوهان هڪ سٺا فوجي نه آهيو ته اوهان هڪ سٺا سياسي ڪارڪن به نه ٿا ٿي سگهو.“ انهن جي اها ڳالهه فوجي معاملن کي سياست تي ترجيح ڏيڻ برابر آهي.
“پارٽي اندر غلط خيالن جي اصلاح” (ڊسمبر 1969ع)
• شاگردن ۽ اديبن منجهه نظرياتي ۽ سياسي ڪم جي تنزلي اچي وئي آهي ۽ ڪجهه غيرصحت منداڻا رجحان پيدا ٿي پيا آهن. ڪجهه ماڻهو سوچين ٿا ته انهن کي سياست يا ملڪ جي مستقبل ۽ انسانيت جي اصل مقصد سان واسطو رکڻ جي ڪا به ضرورت ناهي. ايئن نظر پيو اچي ته جيئن مارڪسي فلسفي جو، جيڪو طوفان اٿيو هو هينئر اهو لهي ويو آهي. اهڙي قسم جي رجحانن جو مقابلو ڪرڻ لاءِ اسان کي پنهنجي سياسي ۽ نظرياتي ڪم کي مضبوط ڪرڻ گهرجي. اديبن ۽ شاگردن کي دل لڳائي مطالعو ڪرڻ گهرجي، پنهنجي مخصوص شعبن ۾ مطالعي کان سواءِ انهن کي سياسي ۽ نظرياتي طورتي به ترقي ڪرڻ گهرجي. ٻين لفظن ۾ انهن کي مارڪسزم، لينن ازم، موجوده حالتن ۽ سياست جو مطالعو ڪرڻ گهرجي. صحيح سياسي نقطه نظر جو فقدان روح کان بغير جسم جي برابر آهي...... سمورن محڪمن ۽ ادارن کي پنهنجون سياسي ۽ نظرياتي ذميداريون پوريون ڪرڻيون پونديون. اها ڳالهه ڪميونسٽ پارٽي، يوٿ ليگ، سرڪاري کاتن، تعليمي ادارن ۽ سمورن استادن تي لاڳو ٿئي ٿي.
“عوام اندر اختلافن کي صحيح طور سمجهڻ” (27 فيبروري 1957ع)
• سياسي تعليم حاصل ڪرڻ کان پوءِ سرخ فوج جي سمورن سپاهين اندر جماعتي شعور اچي ويو آهي ۽ اهي زمين ورهائڻ، سياسي طاقت قائم ڪرڻ، مزدورن ۽ هارين کي هٿياربند ڪرڻ بابت بنيادي ڳالهيون سمجهي ويا آهن. اهي اهو به ڄاڻن ٿا ته اهي پنهنجي لاءِ، مزدور طبقي لاءِ ۽ هاري طبقي لاءِ وڙهي رهيا آهن، تنهن ڪري اهي ڪنهن شڪايت کان سواءِ سخت جدوجهد جون سختيون برداشت ڪري سگهن ٿا. هر ڪمپني، بٽالين ۽ ريجمنٽ جي پنهنجي ”سپاهي ڪميٽي“ آهي، جيڪا سپاهين جي مفادن جو تحفظ ڪري ٿي، عوامي ۽ سياسي ڪم جاري رکي ٿي.
“چنگ ڪانگ جي جابلو علائقي ۾ جدوجهد” (25 نومبر 1928ع)
• رجعت پسندن ۽ پراڻي معاشري عوام تي جيڪي ظلم ڪيا آهن، انهن تان پردو کڻڻ جي تحريڪ سپاهين ۽ ڪمانڊرن جي سياسي شعور کي تمام گهڻو اجاگر ڪيو آهي ۽ اهي پوري ملڪ جي مزدور طبقي جي آزادي، زمين جي منصفاڻي ورڇ ۽ عوام جي گڏيل دشمن چيانگ ڪائي شيڪ جي رهزني ٽولي کي تباهه ڪرڻ لاءِ تيار ٿي ويا آهن. محنت جي جذبي ڪميونسٽ پارٽي جي قيادت هيٺ سپاهين ۽ ڪمانڊرن کي هڪ مضبوط اتحاد جي رشتي ۾ ڳنڍي ڇڏيو آهي، ان ڪري فوج جي اندر اتحاد ۽ ڊسيپلن ملي ٿو ۽ ان عوام کي وڏي پيماني تي تربيت ڏيڻ شروع ڪري ڇڏي آهي ۽ ان پنهنجي سياسي، اقتصادي ۽ فوجي جمهوريت کي وڏي منظم طريقي سان ترقي ڏني آهي. فوج هڪ فرد وانگر متحد ٿي وئي آهي ۽ ان جو هر ماڻهو ان کي مضبوط بڻائڻ لاءِ ڪوشان آهي. هي فوج بنا خوف هر قسم جي قرباني ڏيڻ لاءِ تيار آهي ۽ سمورين مادي مشڪلاتن کي منهن ڏيڻ جي صلاحيت رکي ٿي.
“آزادي فوج ۾ نئين طرز جي نظرياتي تعليمي تحريڪ”(7 مارچ 1948ع)
• گذريل ڪجهه مهينن دوران تقريباً پوري آزادي فوج، وڏي تربيت ۽ تربيت کان پوءِ عملي ڪم جي وچ ۾ وقفن جي عادي بڻائي وئي آهي. اهو سڀ ڪجهه وڏي منظم ۽ جمهوري طريقي سان ڪيو ويندو آهي. ان ڪري فوج جي اندر انقلابي روح پيدا ٿي ويو آهي ۽ ان جا سپاهي ۽ ڪمانڊر جنگ جي مقصد کان چڱي طرح واقف آهن، فوج جي اندر غلط قسم جي نظرياتي رجحانن کي ختم ڪن ٿا ۽ پنهنجن صلاحيتن کي مارڪسي تعليم جي روشني ۾ بهتر بڻائين ٿا. فوج اندر ان نئين نظرياتي تعليمي تحريڪ ۽ نون خيالن کي وڌ کان وڌ پکيڙڻ ضروري آهي، ڇاڪاڻ ته اها تحريڪ ۽ خيال جمهوري هجڻ سان گڏ عوام کي به پسند آهن.
“شن سي سويان جي هڪ آزاد علائقي ۾ ڪميونسٽ عملي جي هڪ ڪانفرنس ۾ تقرير” (01 اپريل 1948ع)
• ”اينٽي جاپان فوجي ۽ سياسي ڪاليج“ جي تعليمي پاليسي اها آهي ته شاگردن اندر صحيح قسم جا نوان خيال پيدا ڪيا وڃن. انهن کي محنتي بڻايو وڃي ۽ انهن کي ويڙهه جو فن، نوان ۽ لچڪدار طريقا سيکاريا وڃن. اهي ٽن بنيادي عنصر اسان جي سپاهين کي جاپان خلاف انقلابي سپاهي بڻجڻ ۾ مدد ڏيندا. انهن ٽن عنصرن کي نظر ۾ رکندي استاد شاگردن کي تعليم ڏيندا آهن.
“دشمن جو حملو خراب نه پر سٺي شيءِ آهي” (26 مئي 1939ع)
[b]آفيسرن ۽ ماتحتن ۾ لاڳاپا:
[/b]• اسان جي فوج جون هميشه ٻه پاليسيون رهيون آهن، پهريان اسان کي پنهنجي دشمنن سان بي رحماڻو سلوڪ ڪرڻ گهرجي. انهن تي تسلط ڄمائي انهن کي تباهه ڪري ڇڏيڻ گهرجي، ٻيو اسان کي پنهنجي پاڻ سان، عوام سان، پنهنجن ڪامريڊن سان، پنهنجي آفيسرن ۽ ماتحتن سان نرم سلوڪ ڪرڻ، اسان جو ۽ انهن جو اتحاد مضبوط هجڻ گهرجي.
“ڪميونسٽ پارٽي جي هڪ مرڪزي پارٽي اجلاس ۾ تقرير” (18 سيپٽمبر 1944ع)
• ڪجهه ماڻهن جو خيال آهي ته غلط طريقن کي استعمال ڪرڻ سان آفيسرن ۽ ماتحتن جي وچ ۾ فوج ۽ عوام جي وچ ۾ لاڳاپا خراب ٿيندا آهن، پر آئون انهن کي هميشه اهوئي چوندو رهيو آهيان ته بنيادي طورتي سپاهين ۽ عوام جي عزت ڪئي وڃي ته لاڳاپا ڪڏهن به ڇڪتاڻ وارا نه ٿيندا. ان بنيادي رويي سان مختلف پاليسيون ۽ طريقي ڪار پيدا ٿيندا آهن. جيڪڏهن اسان ان بنيادي رويي کان منهن موڙي ڇڏيو ته سموريون پاليسيون ۽ طريقي ڪار يقينن غلط ثابت ٿيندا ۽ آفيسرن ۽ ماتحتن وچ ۾ ۽ عوام ۽ فوج جي وچ ۾ لاڳاپا ڪڏهن به خاطري واري شڪل اختيار نه ڪندا. فوج جي سياسي ڪم لاءِ اسان جا 3 وڏا اصول آهن. پهريون آفيسرن ۽ ماتحتن ۾ اتحاد، ٻيو فوج ۽ عوام وچ ۾ اتحاد ۽ ٽيون دشمن جي فوج ۾ بگيڙو وجهڻ. انهن ٽنهي طريقن کي اثرائتي نموني لاڳو ڪرڻ لاءِ اسان کي ٻين جي عزت جي بنيادي رويي کان شروعات ڪرڻ گهرجي، يعني اسان کي سپاهين، عوام ۽ دشمن جي جنگي قيدين جي عزت ڪرڻ گهرجي، جيڪي ماڻهو ان ڳالهه کي ڪو فني معاملو سمجهن ٿا ۽ بنيادي رويي جي طورتي نه ٿا وٺن اهي غلط آهن ۽ انهن کي پنهنجي نقطه نظر جي اصلاح ڪرڻ گهرجي.
“ڊگهي جنگ” (مئي 1938ع)
• اسان جي ڪامريڊن کي خبر هجڻ گهرجي ته عوام جا نظريا تبديل ڪرڻ تمام وڏو ۽ تڪليف وارو ڪم آهي ۽ انهن کي اها اميد نه رکڻ گهرجي ته ڪجهه تقريرون ڪري ۽ اجلاس گهرائي عوام جي ڪيترائي سال پراڻن نظرين کي ٿوري دير ۾ تبديل ڪري وٺندا. انهن کي پنهنجو پوئلڳ بڻائڻ لاءِ ترغيب جي ضرورت آهي، دٻاءُ وجهڻ جي نه! انهن تي دٻاءُ وجهڻ سان ڪم نه هلندو. ان طريقي کي دشمن تي استعمال ڪرڻ جي اجازت ڏئي سگهجي ٿي، پر پنهنجن ساٿين، دوستن ۽ عوام لاءِ ڪنهن به صورت ۾ نه.
“پروپيگنڊا ڪم لاءِ چيني ڪميونسٽ پارٽي جي ڪانفرنس ۾ تقرير” (12 مارچ 1957ع)
[b]فوج ۽ عوام وچ ۾ لاڳاپا:
[/b]• انهن تحريڪن دوران فوج کي پنهنجي طرف کان، ڪميونسٽ پارٽي ۽ حڪومت کي پنهنجي طرف کان 1943ع جي خامين ۽ غلطين جو مڪمل جائزو وٺڻ گهرجي ۽ 1944ع ۾ انهن جي اصلاح ڪرڻ گهرجي. هينئر کان اڳتي اهڙي قسم جون تحريڪون هر جاءِ تي سال جي پهرين مهيني ۾ شروع ڪرڻ گهرجن ۽ ان دوران ”حڪومت جي حمايت ۽ عوام جو خيال“ ۽ ”فوج جي حمايت ۽ جاپان خلاف وڙهندڙ سپاهين جي ڪٽنبن سان ترجيحي سلوڪ“ جهڙا فقرا بار بار عوام آڏو دهرائڻ گهرجن. جيڪڏهن ڪنهن علائقي ۾ فوج ڪميونسٽ پارٽي، حڪومت يا عوام جي ڪنهن گروهه سان ڪا زيادتي ڪئي آهي ته ان تي تنقيد ڪئي وڃي. اهڙي طرح جيڪڏهن ڪميونسٽ پارٽي، حڪومت يا شهري باشندن فوج سان ڪا زيادتي ڪئي آهي ته ان کي به بحث هيٺ آڻن گهرجي. اهڙي تنقيد سان خاميون ۽ غلطيون ختم ٿي وينديون آهن.
”حڪومت جي حمايت ۽ عوام جو خيال“ ۽ ”فوج جي حمايت ۽ جاپان خلاف وڙهندڙ سپاهين جي ڪٽنبن سان ترجيحي سلوڪ“ جون تحريڪون.
[b]وڏن شعبن ۾ جمهوريت:
[/b]• فوج جي اندر هڪ بهتر جمهوريت رائج ڪرڻ جي ضرورت آهي، جيڪا آفيسرن ۽ ماتحتن وچ ۾ فرق جو فرسوده نظام ختم ڪري ڇڏي ۽ جنهن ذريعي آفيسر ۽ ماتحت هڪ ٻئي جي ڏک سک ۾ شريڪ ٿيڻ لڳن. جيڪڏهن هڪ ڀيرو ايئن ٿي ويو ته آفيسرن ۽ ماتحتن جي وچ ۾ اتحاد قائم ٿي ويندو، فوج جي وڙهڻ جي صلاحيت تمام گهڻي وڌي ويندي ۽ جنهن کي گهڻي دير تائين جاري رکڻ جي اسان جي قابليت ۾ بناشڪ اضافو ٿيندو.
“ڊگهي جنگ” (مئي 1938ع)
• ڪميونسٽ پارٽي جي ڪردار کان بلڪل مٽيل حالتن ۽ خاطري جوڳن هٿيارن جي فقدان باوجود سرخ فوج پنهنجو ڪم جهڙي طرح جاري رکيو آهي ۽ جهڙي طرح دشمن سان جڳهه جڳهه تي وڙهندي رهي آهي، ان جو وڏو ڪارڻ ان جو جمهوريت جي اصولن تي ڪم ڪرڻ آهي. آفيسر پنهنجي ماتحتن تي ڪاوڙبا ناهن، آفيسرن ۽ ماتحتن سان هڪ جهڙو سلوڪ ڪيو ويندو آهي. سپاهين کي اجلاس گهرائڻ ۽ ڳالهائڻ جي اجازت آهي. ننڍيون ننڍيون رڪاوٽون ختم ڪيون ويون آهن ۽ هر ڪنهن کي حسابن جو معائنو ڪرڻ جي اجازت آهي. چين ۾ فوج کي به جمهوريت جي ايتري ئي ضرورت آهي، جيتري عوام کي. فوج جي پراڻي فرسوده نظريي کي درهم برهم ڪرڻ لاءِ فوج اندر جمهوريت جو هجڻ ضروري آهي.
“چنگ ڪانگ جي جابلو علائقي ۾ جدوجهد” (25 نومبر 1928ع)
• فوج جي سمورين صفن ۾ سياسي ڪم جي پاليسي جو اهو مقصد آهي ته سپاهين، ڪمانڊرن ۽ فني عملي جا حوصلا بند ڪيا وڃن ته جيئن مرڪزي قيادت تحت هڪ جمهوري تحريڪ ذريعي سياسي اتحاد، بهتر معياري زندگي ۽ بهتر فوجي ويڙهه جي فن جا ٽه وڏا مقصد حاصل ٿي سگهن. ”3 پابنديون“ ۽ ”3 سڌارا“ جن تي اڄڪلهه اسان جي فوج وڏي جوش ۽ جذبي سان عمل ڪري رهي آهي. اها پهريان ٻن مقصدن کي سياسي ۽ اقتصادي جمهوريت جي طريقن سان حاصل ڪرڻ جو ارادو رکي ٿي. جيستائين اقتصادي جمهوريت جو تعلق آهي سپاهين جي چونڊيل نمائندن کي ڪمپني جي سامان ۽ کاڌي پيتي جي انتظام ۾ ڪمپني جي ليڊرن جو هٿ ونڊائڻ ۽ مدد ڪرڻ جو حق حاصل هجڻ گهرجي. جيستائين فوجي جمهوريت جو تعلق آهي، تربيت دوران آفيسرن ۽ سپاهين (3 پڇا ڳاڇائون ۽ 3 اصلاح پارٽي کي مضبوط ڪرڻ ۽ فوج کي نظرياتي تعليم ڏيڻ جي سلسلي ۾ شروع ڪيا هئا. 3 پڇاڳاڇائن جو مطلب هو خاندان، نظريو ۽ طرزعمل جي پڇاڳاڇا، فوج اندر خاندان، فرض جي ادائگي ۽ وڙهڻ جي خواهش اهي 3 پڇاڳاڇائون هيون. ”3 سڌارن“ جو مطلب هو، تنظيمي استحڪام، نظرياتي تعليم ۽ طريقي ڪار جي اصلاح) کي اهڙن معاملن تي خيالن جي ڏي وٺ ڪرڻ جي ترغيب ڏيڻ گهرجي ته ڪيئن دشمن جي پوزيشن تي قبضو ڪيو وڃي. جڏهن جنگ ڪيترن ئي ڏينهن تائين جاري رهي ته اجلاس ڪيئن منعقد ڪيا وڃن، ”اترين شن سي“ ۾ پن ٽونگ جي جنگ جي ميدان ۾ شن سي چيار هوئي علائقي ۾ شي چياچنگ جي جنگ جي ميدان ۾ ان قسم جي فوجي جمهوريت کي وڏي ڪاميابي سان عملي لباس پارايو ويو هو. ان مان ثابت ٿي ويو ته عمل سان ڪنهن نقصان بدران فائدو ئي ٿيندو آهي.
“فوج جي اندر جمهوري تحريڪ” (30جنوري 1948ع)
• موجوده عظيم جدوجهد ۾ چيني ڪميونسٽ پارٽي جو اهوئي مطالبو آهي ته ان جا مک ادارا، سمورا ميمبر ۽ سڄو عملو اڳتي وڌڻ جي جذبي جو پورو اظهار ڪري، ڇاڪاڻ ته اهو جذبو فتح جي اڳڪٿي هوندو آهي. اهو جذبو مک ادارن جي قابليت، پارٽي ميمبرن ۽ عملي جي تعميري ڪم ڪرڻ جي خواهش، ذميداريون قبول ڪرڻ جو جوش ۽ ولولو، سوال اٿارڻ جي قابليت ۽ جرئت، خامين تي تنقيد ڪرڻ جي حوصلي ۽ مک ادارن جي نگراني جي ذميداري مان نمايان طورتي ظاهر هجن گهرجي، نه ته اهو جذبو خالي دهل هوندو، پر اڳيان اڳيان هلڻ جي ان جذبي جو دارومدار پارٽي اندر جمهوريت پکيڙڻ تي آهي. جيڪڏهن پارٽي جي زندگي ۾ جمهوريت ناهي ته پوءِ اهو جذبو ڪارآمد ثابت نه ٿيندو. صرف جمهوري ماحول ۾ قابل ماڻهن کي وڏي انگ ۾ اڳتي آڻي سگهجي ٿو.
“قومي جنگ ۾ چيني ڪميونسٽ پارٽي جو ڪردار” (آڪٽوبر 1938ع)
• هر ڪنهن کي، ڀلي اهو ڪير به هجي ڳالهائڻ جي اجازت هجڻ گهرجي، پر شرط اهو آهي ته اهو بگيڙو وجهندڙ عنصر نه هجي ۽ حملا نه ڪري، هو غلط ڳالهه ڪري تڏهن به ڪو مسئلو ناهي، هر سطح جي ليڊرن لاءِ هڪ سٺو ٻڌندڙ هجڻ ضروري آهي. ٻن اصولن جو پابند هجڻ ضروري آهي. پهريون جيڪو ڪجهه اوهان ڄاڻو ٿا بنا ڊپ ڊاءَ چئي ڏيو، ٻيو مخاطب تي الزام نه ڏيو، بلڪ ان جي لفظن کي تنبيهه سمجهو، جيستائين اوهان ڳالهائيندڙ تي الزام ڏيندؤ، اصول تي صحيح طور پابند نه ٿي سگهندو، ان وقت تائين اوهان جيڪو ڪجهه ڄاڻو ٿا بنا ڊپ ڊاءَ چئي نه سگهندؤ.
“1945ع لاءِ ڪم” (15 ڊسمبر 1944ع)
• نظريي جي شعبي ۾ فيشن ايبل جمهوريت جون پاڙون ڪٽيون وڃن. پهريان ته اهو ٻڌائڻ گهرجي ته فيشن ايبل جمهوريت تنظيم کي مڪمل طورتي تباهه ۽ پارٽي جي جدوجهد ڪرڻ جي صلاحيت کي گهٽائي ٿي، جنهن ڪري پارٽي پنهنجي جدوجهد جا مقصد حاصل ڪرڻ ۾ ناڪام ٿي وڃي ٿي ۽ انقلاب کي شڪست جو منهن ڏسڻو پوي ٿو. ٻيو اهو ٻڌائڻ گهرجي ته فيشن ايبل جمهوريت جو ذريعو نيم بورجوا ماڻهو آهن، جيڪي قاعدن قانونن کان پري ڀڄن ٿا، جڏهن پارٽي جي اندر اها خاصيت اچي ويندي آهي ته اها سياسي ۽ تنظيمي طور تي فيشن ايبل جمهوري خيالن کي ترقي ڏيندي آهي. اهي خيال پرولتاريت جي جنگجو ڪمن سان ڪابه هڪجهڙائي نه ٿا رکن.
“پارٽي اندر غلط خيالن جي اصلاح” (ڊسمبر 1929ع)
[b]عوام جي خدمت:
[/b]• ڪامريڊ بي ٿون جو خلوص ۽ ان جي عوام سان تمام گهڻي عقيدت هن جي ڪم اندر ذميواري واري احساس مان ظاهر آهي. هر ڪميونسٽ کي ان جي نقش قدم تي هلڻ گهرجي. اسان کي هن کان سبق حاصل ڪرڻ گهرجي. اهو جذبو پنهنجي اندر پيدا ڪري هر ڪو عوام لاءِ تمام گهڻو فائديمند ثابت ٿي سگهي ٿو. هڪ انسان جي قابليت وڌيڪ هجي يا گهٽ، پر جيڪڏهن ان جي اندر عوام جي خدمت جو جذبو موجود آهي ته اهو نيڪ دل ۽ مقدس انسان آهي، اعليٰ اخلاق ۽ ننڍن وڏن مفادن کان اعليٰ انسان، هڪ اهڙو انسان جيڪو عوام لاءِ تمام قيمتي آهي.
“نارمن بي ٿون جي ياد ۾” (21 ڊسمبر 1939ع)
• جتي به جدوجهد ٿيندي، اتي قرباني ۽ حياتي تان هٿ ڌوئڻ جا حادثا عام هوندا، پر اسان جي دل ۾ عوام جو ڏک سور آهي ۽ اسان کي انهن جي مفادن جو خيال آهي. عوام لاءِ جان ڏيڻ ثواب جو ڪم آهي، ان جي باوجود اسان کي قربانين کان بچڻ گهرجي.
“عوام جي خدمت ڪيو” (8 سيپٽمبر 1944ع)
• هر انسان کي مرڻو آهي پر موت، موت ۾ فرق آهي. قديم چيني ليکڪ ”زو ما چين“ چيو هو ”جيتوڻيڪ موت جو پٿر هر ماڻهو تي هڪ جهڙو ڪري ٿو، پر ڪن لاءِ اهو ڇپ جيڏو ڳرو ۽ ڪن لاءِ ڪک جهڙو هلڪو هوندو آهي.“ عوام لاءِ جان ڏيڻ نيڪي آهي، پر فاشسٽن، ظالمن ۽ معاشي رهزنن لاءِ مرڻ بي معنيٰ آهي.
[b]حب الوطني ۽ بين الاقواميت پرستي
[/b]• ڇا هڪ ڪميونسٽ، جيڪو بين الاقواميت پرست آهي هڪ ئي وقت حب الوطن به ٿي سگهي ٿو؟ اسان جو نظريو اهو آهي ته ايئن ٿي ئي نه ٿو سگهي، پر ان کي ضرور ٿيڻ گهرجي. حب الوطني ڇا آهي ان جو تعين تاريخي حالتن تي هوندو آهي. جاپاني حملو ڪندڙن ۽ هٽلر جهڙي به هڪ ”حب الوطني“ آهي ۽ انهن جي مقابلي ۾ اسان جي حب الوطني به آهي. ڪميونسٽن کي جاپاني حملي آورن ۽ هٽلر جهڙي حب الوطني جي ڄمي مخالفت ڪرڻ گهرجي. جاپان ۽ جرمني جا ڪميونسٽ ان لحاظ سان شڪست کاڌل آهن، ڇو ته انهن جي ملڪن جنگ جو آغاز ڪيو آهي. جاپاني حمله آورن ۽ هٽلر کي هر ممڪن طريقي سان شڪست ڏيڻ جرمني ۽ جاپان جي عوام لاءِ بهتر هوندو. ڇاڪاڻ ته جاپاني حمله آورن ۽ هٽلر جيڪا جنگ شروع ڪئي آهي اها اتي جي عوام ۽ دنيا جي عوام کي نقصان پهچائي رهي آهي. چين جو معاملو مختلف آهي، ڇاڪاڻ ته اهو حملي جو شڪار آهي. تنهن ڪري چيني ڪميونسٽن کي حب الوطني ۽ بين الاقواميت پرستي کي پاڻ ۾ ملائڻو پوندو. اسان هڪ ئي وقت حب الوطن ۽ بين الاقواميت پرست آهيون ۽ اسان جو نعرو آهي ”حمله آورن خلاف مادروطن جي حفاظت ڪيو.“ اسان جي ويجهو شڪست کاڌل ذهنيت هڪ ڏوهه، مزاحمت جي جنگ ۾ فتح تائين وڙهڻ فرض آهي. ڇاڪاڻ ته مادر وطن جي دفاع ۾ وڙهندي ئي اسان حمله آورن کي شڪست ڏئي سگهون ٿا ۽ قومي آزادي حاصل ڪري سگهون ٿا. صرف قومي آزادي حاصل ڪري ئي پرولتاري ۽ مزدور طبقي لاءِ پنهنجي آزادي حاصل ڪرڻ ممڪن آهي. چين جي فتح ۽ حمله آورن جي شڪست ٻين ملڪن جي ماڻهن جي مدد ڪندي. اهڙي طرح قومي آزادي جي جنگين ۾ حب الوطني بين الاقواميت پرستي جي شڪل اختيار ڪري ورتي آهي.
“قومي جنگ ۾ چيني ڪميونسٽ پارٽي جو ڪردار” (آڪٽوبر 1938ع)
• هي ڪهڙي قسم جو جذبو آهي، جيڪو پرڏيهين کي چيني عوام جي آزادي واري جنگ ۾ حمايت تي مجبور ڪري ٿو؟ اهو بين الاقواميت جو جذبو آهي، ڪميونزم جو جذبو آهي، جنهن مان هر چيني کي سبق حاصل ڪرڻ گهرجي. اسان کي سمورن سرمائيداراڻن ملڪن جاپان، برطانيا، آمريڪا، جرمني، اٽلي ۽ ٻين سرمائيدار ملڪن جي پرولتارين سان متحد ٿي سامراجيت جو تختو اونڌو ڪرڻ گهرجي ته جيئن اسان پنهنجي ملڪ ۽ عوام سان گڏ ٻين ملڪن ۽ انهن جي عوام کي آزاد ڪرائي سگهون. اها ئي اسان جي بين الاقواميت پرستي آهي ۽ اسان ان بين الاقواميت پرستي جي ڀيٽ ۾ تنگ نظر قوم پرستي ۽ تنگ نظر حب الوطني جي مخالفت ڪيون ٿا.
“نارمن بي ٿون جي ياد ۾” (27 ڊسمبر 1939ع)
• حالتون مسلسل بدلبيون رهنديون آهن. 1911ع جي انقلاب کي اڃا رڳو 45 سال ٿيا آهن، پر پوري چين جو نقشو ئي بدلجي ويو آهي. اڳين 45 سالن ۾ يعني 2011ع يا ايڪيهين صدي جي شروعات ۾ چين جون حالتون وڌيڪ بدلجي وينديون. اهي هڪ طاقت ۽ سوشلسٽ ملڪ بڻجي ويندو ۽ ان کي بڻجڻ به گهرجي، چين جي پکيڙ 96,00,000 چورس ڪلوميٽر ۽ آبادي 60 ڪروڙ آهي. هن کي انسانيت جي بهتري ۾ اهم ڪردار ادا ڪرڻو پوندو. هڪ ڊگهي عرصي تائين هن ڪجهه به ناهي ڪيو، جنهن لاءِ اسان شرمسار آهيون. اسان کي نهٺائي سان رهڻ گهرجي. اڄ ئي نه پر اڄ کان 45 سال پوءِ به اسان کي نهٺو رهڻ گهرجي. پنهنجي بين الاقوامي لاڳاپن ۾ اسان چينين کي ملڪ فتح ڪرڻ جي هوس ۽ جنگجو وطن پرستي کان مڪمل ڇوٽڪارو حاصل ڪرڻ گهرجي.
“ڊاڪٽر سن يات سين جي ياد ۾” (نومبر 1956ع)
[b]محنت ۽ بچت ذريعي ملڪي تعمير:
[/b]• اسان کي هميشه عوام ۽ پنهنجي ڪارڪنن کي ياد ڏيارڻ گهرجي ته جيتوڻيڪ اسان جو ملڪ هڪ وڏو سوشلسٽ ملڪ آهي، پر اقتصادي لحاظ سان پٺتي پيل ۽ غريب آهي. اهو هڪ تمام وڏو فرق آهي. چين کي امير ۽ مضبوط بڻائڻ لاءِ ڪيترائي سال سخت جدوجهد جي ضرورت آهي، ٻين لفظن ۾ ان جدوجهد ۾ ٻين شين کان علاوه گهٽ خرچ تي سختي سان عمل ڪرڻ لازمي آهي، ٻين لفظن ۾ اسان کي بچت ۽ محنت ذريعي ملڪي تعمير ڪرڻي آهي.
“عوام اندر اختلافن کي صحيح طور سمجهڻ” (27 فيبروري 1957ع)
• سمورين فيڪٽرين، دڪانن ۽ حڪومت جي سمورن واپاري ادارن ۾ محنت ۽ بچت تي عمل جي ضرورت آهي. هر ڳالهه ۾ محنت ۽ گهٽ خرچ کي نظر ۾ رکڻ گهرجي. بچت جو اهو اصول سوشلسٽ اقتصاديات جي بنيادي اصولن مان آهي. چين هڪ وڏو ملڪ آهي، پر هي اڃا غريب آهي. چين کي خوشحال بڻائڻ ۾ اڃا ڪيترائي سال لڳندا. هن وقت به اسان کي محنت ۽ گهٽ خرچ جي اصولن کي نظر ۾ رکڻو پوندو، پر ايندڙ ڪجهه سالن، خاص طورتي ايندڙ شروعاتي ڪجهه 5 سالن منصوبن دوران محنت ۽ گهٽ خرچ تي خاص ڌيان ڏيڻ جي ضرورت آهي.
“گڏيل امداد جي اداري کي محنت ۽ بچت سان هلائڻ” (1955ع)
• اسان جتي به هجون اسان کي پنهنجي مادي ذريعن ۽ انساني قوت کي جمع ڪرڻو پوندو ۽ هر قسم جي فضول خرچي کان پاسو ڪرڻو پوندو. اسان جتي به هجون اسان کي ڪم جي شروعات کان ئي ايندڙ سالن جو خيال رکڻو پوندو ۽ دشمن کي ملڪ مان ڪڍڻ کان پوءِ ملڪ جي تعمير لاءِ ڊگهي جنگ ڪرڻي پوندي. هڪ طرف اسان کي فضول خرچي ۽ ذريعن کي وڃائڻ کان پاسو ڪرڻو پوندو ته ٻئي طرف پيداوار کي وڏي پيماني تي پکيڙڻو پوندو. ويجهڙ ۾ ئي ڪجهه جاين تي ماڻهن کي ان ڪري نقصان برداشت ڪرڻو پيو، جو انهن ڊگهي نظر نه رکي ۽ مادي ذريعن، انساني قوت ۽ پيداوار جي شعبن ۾ گهٽ خرچ کي نظرانداز ڪري ڇڏيو، اسان کي ان مان سبق حاصل ڪرڻ گهرجي.
“اسان کي اقتصادي ڪم سکڻ گهرجي” (10 جنوري 1945ع)
• سرڪاري خرچ ۾ بچت جي اصول کي هر وقت نظر ۾ رکڻ گهرجي، سمورن سرڪاري ملازمن کي تنبيهه ڪرڻ گهرجي ته رشوت ۽ فضول خرچي وڏو ڏوهه آهي ۽ فضول خرچي خلاف اسان جون تحريڪون پهريان ئي هڪ حد تائين ڪامياب ٿي چڪيون آهن، پر ان ڏس ۾ اڃا وڌيڪ جدوجهد جي ضرورت آهي. اسان کي جنگي جدوجهد، انقلابي مقصد ۽ اقتصادي ترقي لاءِ رپيو رپيو جمع ڪرڻو پوندو. “اسان جي اقتصادي پاليسي” (23 جنوري 1934ع)
• اسان جي ڪيترن ئي ڪارڪنن ۾ هڪ خطرناڪ رجحان پيدا ٿي رهيو آهي. يعني عوام جي خوشين ۽ غمين ۾ شرڪت نه ڪرڻ، پنهنجي فائدي ۽ شهرت جو خيال رکڻ، اها تمام خرب ڳالهه آهي، ان رجحان تي ضابطو آڻڻ جو اهوئي طريقو آهي ته اسان پيداوار ۾ اضافي جي تحريڪ دوران پنهنجي تنظيمن جي طريقيڪار کي سادو بڻايون. گهٽ خرچ کان ڪم وٺون ۽ ڪجهه ڪارڪنن کي هيٺين سطح تي تبديل ڪري ڇڏيون ته جيئن اهي پيداواري ڪم ۾ لڳي وڃن.
“عوام اندر اختلافن کي صحيح طور سمجهڻ ” (27 فيبروري 1957ع)
• پنهنجي خوراڪ مهيا ڪرڻ جي جدوجهد ۾ فوج جهڙي طرح پيداوار ۾ اضافو ڪيو آهي، ان سان نه رڳو فوج جو معيار بلند ٿيو آهي ۽ عوام تان بار گهٽيو آهي، پر فوج کي به وڌائڻ ۾ مدد ملي آهي. ان کان سواءِ به ڪجهه هيٺيان فائدا ٿيا آهن. مثال طور:
(1) آفيسرن ۽ سپاهين جا لاڳاپا بهتر ٿيا آهن. پيداوار جي شعبي ۾ آفيسر ۽ سپاهي گڏجي ڪم ڪن ٿا ۽ انهن جا لاڳاپا ڀائيپي وارا آهن.
(2) محنت طرف بهتر رويو: جڏهن کان فوج پنهنجي ماني پاڻ حاصل ڪرڻ شروع ڪئي آهي، محنت طرف عوام جو رويو به بهتر ٿيو آهي.
(3) استحڪام ۽ ڊسيپلن: پيداوار جي ميدان ۾ محنت جي ڊسيپلين فوج اندر وڌيڪ ڊسيپلين پيدا ڪري ڇڏيو آهي.
(4) عوام ۽ فوج جي وچ ۾ بهتر لاڳاپا: جڏهن کان فوج محنت ذريعي پنهنجي ماني پاڻ ڪمائڻ شروع ڪئي آهي، ان روزي روٽي جي معاملي ۾ عوام تي بار وجهڻ ڇڏي ڏنو آهي. پيداوار جي شعبي ۾ جڏهن کان فوج ۽ عوام هڪ ٻئي جي مدد شروع ڪئي آهي. انهن جي ڀائيپي ۾ استحڪام اچي ويو آهي.
(5) فوج حڪومت خلاف شڪايتون ختم ڪري ڇڏيون آهن ۽ ٻنهي جا لاڳاپا خوشگوار ٿي ويا آهن.
(6) پيداوار جي عظيم تحريڪ کي تيز ڪرڻ ۾ مدد ملي آهي. جڏهن کان فوج پيداوار جي ميدان ۾ ڪم ڪرڻ لڳي آهي. حڪومت ۽ ٻيا ادارا به ان شعبي ۾ وڏي جوش ۽ جذبي سان مصروف ٿي ويا آهن. ان سان عوام کي به همت ملي آهي ۽ ماڻهو پيداوار ۾ وڌي چڙهي حصو وٺي رهيا آهن.
“پيداوار جي عظيم تحريڪ جي اهميت” (27 اپريل 1945ع)
• ڪجهه ماڻهو چون ٿا ته جيڪڏهن فوج پيداوار وڌائڻ ۾ مصروف ٿي وئي ته اها ويڙهه جي قابل نه رهندي ۽ جيڪڏهن حڪومت ۽ ٻين ادارن به اهو ئي ڪيو ته اهي پنهنجي اصل ڪم کان هٽي ويندا. اهو بي بنياد دليل آهي. گذريل ڪجهه سالن ۾ اسان جي فوج سرحدي علائقن ۾ وڏي پيماني تي پنهنجي مدد پاڻ تحت پيداوار وڌائي آهي ۽ ان سان گڏ ئي اها پنهنجي فوجي تربيت، سياسي ڪم ۽ ٻين ڪمن کي سرانجام ڏيڻ ۾ پهريان کان وڌيڪ ڪامياب ٿي آهي. ان کان سواءِ فوج ۽ عوام ۾ وڌيڪ اتحاد پيدا ٿيو آهي، پوئين سال پيداوار ۾ اضافي سان گڏ فوج جنگ جي محاذ تي به ڪاميابيون حاصل ڪيون ۽ هن وسيع تربيت جي هڪ تحريڪ پڻ شروع ڪئي. اهو پيداوار جو ئي ڪمال آهي، جو سرڪاري ملازم ۽ ٻين تنظيمن جا ماڻهو وڌيڪ بهترانداز ۾ زندگي گذاري رهيا آهن ۽ هاڻي اهي وڌيڪ محنت ۽ مهارت سان ڪم ڪن ٿا. سرحدي علائقن ۽ جنگ جي محاذ، ٻنهي جاين تي هڪ جهڙي صورتحال آهي.
“اسان کي اقتصادي ڪم سکڻ گهرجي” (10 جنوري 1945ع)
[b]خوداعتمادي ۽ سخت جدوجهد:
[/b]• اسان جي پاليسي جو بنياد ڪهڙو هجڻ گهرجي؟ ان جو بنياد اسان جي پنهنجي طاقت هجڻ گهرجي. ان جو مطلب آهي پنهنجي جدوجهد جي ذريعي هڪ نئين حياتي. اسان اڪيلا ناهيون، دنيا جا اهي سڀ ماڻهو ۽ ملڪ، جيڪي سامراجيت جي خلاف آهن اسان جا دوست آهن، ان باوجود اسان پنهنجي جدوجهد ذريعي پنهنجي نئين حياتي تي زور ڏيون ٿا. پنهنجي گڏ ڪيل قوتن تي اعتبار ڪرڻ سان اسان سمورن چيني ۽ غيرملڪي رجعت پسندن کي شڪست ڏئي سگهون ٿا.
“جاپان خلاف مزاحمت جي جنگ ۾ فتح ۽ صورتحال” (13 آگسٽ 1945ع)
• پورو ملڪ فتح ڪرڻ اسان جي ڊگهي سفر جو صرف پهريون قدم آهي. چيني انقلاب عظيم آهي، پر انقلاب کان پوءِ جو رستو ڊگهو هوندو. ڪم وڌيڪ ۽ سخت نوعيت جو هوندو. اها حقيقت پارٽي جي ميمبرن کي معلوم هجڻ گهرجي. تنهن ڪري اسان کي ڪامريڊن کي نهٺو، بردبار ٿيڻ ۽ انهن کي تڪبر کان پري رکڻ ۾ سندن مدد ڪرڻي پوندي. انهن کي سادي زندگي گذارڻ ۽ سخت جدوجهد جي طريقي تي عمل پيرا رهڻ جي تلقين ڪرڻي پوندي.
“چيني ڪميونسٽ پارٽي جي ستين مرڪزي ڪميٽي جي ٻئي ڪل اجلاس جي رپورٽ” (5 مارچ 1949ع)
• اسان کي عالمي ترقي جي حقيقتن ۽ روشن مستقبل بابت عوام ۾ مسلسل پروپيگنڊا ڪرڻي پوندي، ته جيئن فتح ۾ انهن جو عقيدو بحال ٿئي. ان سان گڏ اسان کي عوام ۽ پنهنجي ڪامريڊن کي پنهنجي رستي جي ورن وڪڙن کان آگاهه ڪرڻ گهرجي. انقلاب جي رستي ۾ اڃا وڏو ڦيرو آهي، اسان جي پارٽي جي ستين ڪانگريس اسان جي رستي جي ڪيترين ئي مشڪلاتن جو اندازو لڳايو آهي. ڪيترائي ڪامريڊ وڌيڪ مشڪلاتن بابت سوچڻ پسند نه ٿا ڪن، پر مشڪلاتون حقيقت آهن. اسان کي مشڪلاتن کي تسليم ڪرڻو پوندو، ڇاڪاڻ ته انهن کي تسليم ڪرڻ سان ئي انهن جو مقابلو ڪري سگهجي ٿو. دنيا ۾ ڪوبه سڌو رستو ناهي. اسان کي خطرناڪ ۽ ڏکئي رستي تي هلڻ لاءِ تيار رهڻ گهرجي. اهو سوچڻ کل جهڙي ڳالهه آهي ته هڪ ڏينهن سمورا رجعت پسند پاڻمرادو اسان جي رستي تان هٽي ويندا يا اسان جي آڏو گوڏا کوڙي ڇڏيندا. جيتوڻيڪ اسان جو مستقبل روشن آهي، پر رستي جا ور وڪڙ به تمام گهڻا آهن. هڪ گڏيل جدوجهد ۾ عوام سان متحد ٿي اسان ڏکيائين تي ضابطو آڻي فتح حاصل ڪري سگهون ٿا.
“چونگ ڪنگ ڳالهه ٻولهه جي موقعي تي” (7 آڪٽوبر 1945ع)
• چيني زبان ۾ هڪ لوڪ ڪهاڻي آهي، جنهن جو نالو آهي ”اهو بيوقوف پوڙهو، جنهن جبلن کي لوڏي ڇڏيو.“ اها هڪ اهڙي پوڙهي بابت آهي، جيڪو گهڻو وقت اڳ اتر چين ۾ رهندو هو ۽ اترين جبل جو بيوقوف پوڙهو سڏيو ويندو هو. هن جي گهر جو منهن ڏکڻ طرف هو ۽ هن جي گهر جي ويجهو تائي هانگ ۽ وينگو نالي ٻه وڏا جبل هئا. جيڪي هن جي گهر جي رستي ۾ اچي رهيا هئا. هڪ ڏينهن هو پختي ارادي سان پنهنجي پٽن جي هٿن ۾ ٽيڪم ڏئي انهن جبلن کي کوٽڻ ۽ پنهنجي رستي تان هٽائڻ لاءِ نڪري پيو. ان علائقي جي هڪ ٻئي ماڻهو جيڪو عقلمند پوڙهي جي نالي سان مشهور هو. هن کي جبلن ڏانهن ويندي ڏسي ٽوڪ واري انداز ۾ چيو: ”اوهين ڪيترا چريا آهيو اوهين ٻه چار ماڻهو ايڏن وڏن جبلن کي ڪهڙي طرح کوٽي سگهندؤ؟“ بيوقوف پوڙهي جواب ڏنو ”جڏهن آءٌ مري وينديس ته منهنجا پٽ اهو ڪم جاري رکندا، جڏهن اهي مري ويندا ته منهنجا پوٽا جبلن کي کوٽيندا رهندا ۽ انهن کان پوءِ انهن جا پٽ ۽ انهن جا پوٽا اهو ئي ڪم ڪندا رهندا ۽ اهو سلسلو ايئن ئي جاري رهندو. جيتوڻيڪ جبل ڊگها آهن پر اهي وڌيڪ ڊگها ٿي نه ٿا سگهن، آهستي آهستي کوٽيندي رهڻ سان هڪ ڏينهن هنن کي زمين جي سطح سان ملائي سگهجي ٿو.“ عقلمند پوڙهي جي نصيحت کي نظرانداز ڪرڻ کانپوءِ هو هر روز پنهنجي پٽن سان جبل کوٽڻ لاءِ ويندو هو. رب ان جي ارادي جي قوت مان تمام گهڻو متاثر ٿيو، ان فرشتا موڪليا، جيڪي جبلن کي پنهنجن پٺن تي کڻي پري ڇڏي آيا. اڄ به ٻه وڏا جبل چيني عوام کي دٻايو ويٺا آهن. انهن مان هڪ سامراجيت ۽ ٻيو جاگيرداري آهي. ڪميونسٽ پارٽي انهن جبلن کي کوٽي رستي تان هٽائڻ جو پڪوپهه ڪري ڇڏيو آهي. اسان کي وڏي محنت سان ڪم ڪري خدا کي متاثر ڪرڻو پوندو. اسان جو خدا چيني عوام آهي، جيڪڏهن اهو اسان سان گڏجي اسان جو هٿ ونڊائي ته اسان انهن جبلن کي پنهنجي رستي تان هٽائي سگهون ٿا.
“اهو بيوقوف پوڙهو، جنهن جبلن کي هٽائي ڇڏيو” (11 جون 1945ع)
[b]غلط خيالن جي درستگي:
[/b]• فتح کان پوءِ پارٽي اندر ڪيترائي رجحان اچي ويا. مثال طور تڪبر، پاڻ کي هيرو سمجهڻ، سستي، ترقي نه ڪرڻ جي خواهش، آرام سان محبت ۽ ڏکئي ڪم کان پاسو ڪرڻ. اهو ثابت ٿي چڪو آهي ته دشمن اسان کي هٿيارن ذريعي فتح نه ٿو ڪري سگهي، پر بورجوا ماڻهو هروڀرو تعريف ڪري اسان مان ڪجهه ماڻهن تي حاوي ٿي سگهن ٿا، جن کي دشمنن جا هٿيار فتح نه ڪري سگهيا ۽ جيڪي انهن دشمنن سان ڄمي مقابلو ڪرڻ جي ڪري هيرو سڏرائڻ جا حقدار آهن، پر اهي ڪميونسٽ دشمن جي کنڊ لڳل گولين جو مقابلو نه ٿا ڪري سگهن. اسان کي ان قسم جي صورتحال جو تدارڪ ڪرڻو پوندو.
“چيني ڪميونسٽ پارٽي جي ستين مرڪزي ڪميٽي جي ٻئي ڪل اجلاس جي رپورٽ” (5 مارچ 1949ع)
• جيڪڏهن اسان ڪجهه شين کي انڌاڌنڌ چمبڙيا رهياسين ته اهي اسان لاءِ بار ۽ پيرن جي زنجير بڻجي سگهن ٿيون. مثال طور ڪجهه غلطيون ڪرڻ کان پوءِ اسان محسوس ڪرڻ لڳندا آهيون ته ڀلي ڪجهه به ٿي پيو اوهان انهن غلطين تي ڄميا رهندا، ايئن اوهان بي دل ٿي ويندا آهيو، پر جيڪڏهن اوهان ڪا به غلطي نه ڪئي آهي ته ممڪن آهي ته اوهان محسوس ڪرڻ لڳو ته اوهان ڪابه غلطي نه ٿا ڪري سگهو. اهڙي طرح اوهان فريب جو شڪار ٿي سگهو ٿا. ڪم ۾ ڪاميابي جو فقدان نااميدي جي جراثيمن کي جنم ڏئي سگهي ٿو، پر ٻئي طرف ڪم ۾ ڪاميابين جو احساس غرور ۽ تڪبر به پيدا ڪري سگهي ٿو. ان ڪري ڪو ڪامريڊ پنهنجي جدوجهد جي مختصر رڪارڊ کي نظر ۾ رکندي ذميداري کان ڊڄي سگهي ٿو ۽ ٻئي طرف هڪ ڪامريڊ ڊگهي جدوجهد جي ڊگهي رڪارڊ کي نظر ۾ رکندي ضدي ٿي سگهي ٿو. مزدور ۽ هاري هڪ ئي طبقي سان تعلق رکڻ جي فخر سبب اديبن کي حقارت جي نظر سان ڏسي سگهن ٿا. ٻئي طرف اديب پنهنجي علم تي ناز ڪرڻ جي ڪري مزدورن ۽ هارين کي ناقابل همدردي سمجهي سگهن ٿا. انسان جو ڪنهن خاص هنر ۾ ماهر هجڻ ان جي اندر ٻين لاءِ حقارت ۽ تڪبر جو سبب بڻجي سگهي ٿو. ڪنهن ماڻهو جي عمر به ان کي دوکو ڏئي سگهي ٿي. نوجوان پنهنجي رت جي گرمي ۽ ٻانهن جي طاقت جي ڪري پوڙهن تان ٺٺولون ڪري سگهن ٿا ۽ ٻئي طرف پوڙها تجربيڪار هجڻ ڪري نوجوانن تي کلي سگهن ٿا. جيڪڏهن ماڻهو ۾ آگاهي نه هجي ته اهڙيون سموريون شيون پيرن جون زنجيرون بڻجي سگهن ٿيون.
“اسان جو مطالعو ۽ موجوده صورتحال” (12 اپريل 1944ع)
• فوج ۾ ڪجهه ڪامريڊن جو رويو ڪجهه سپاهين ڏانهن، عوام ڏانهن، حڪومت ڏانهن ۽ پارٽي ڏانهن ڏاڍو تڪبر وارو آهي. اهي ذاتي ڪمن ۾ رڌل ڪامريڊن تي ته الزام هڻن ٿا، پر پنهنجي پاڻ کي انهن الزامن کان آجو سمجهن ٿا. اهي پنهنجي ڪاميابين جي ڳالهه ته ڪن ٿا پر پنهنجي خامين کي ڪڏهن نه ٿا ڏسن. اهي خوشامد پسند ڪن ٿا، پر تنقيد برداشت نه ٿا ڪن... فوج کي اهي غلطيون پاڙئون پٽڻ جي ڪوشش ڪرڻ گهرجي. “منظم ٿي وڃو” (29 نومبر 1943ع)
• سخت ڪم اسان جي سامهون پيل هڪ بار وانگر آهي، جيڪو اسان کي کڻڻ جي دعوت ڏئي پيو. ڪجهه بار هلڪا ۽ ڪجهه بار ڳرا هوندا آهن. ڪجهه ماڻهو ڳري بار بدران هلڪي بار کي ترجيح ڏيندا آهن. اهي هلڪو بار ته کڻي وٺندا آهن پر ڳرو بار ٻين ڏانهن ڌڪي ڇڏيندا آهن، اهو ڪو سٺو رويو ناهي.... ڪجهه ڪامريڊ ان کان مختلف هوندا آهن اهي هلڪو بار ٻين لاءِ ڇڏي ڏيندا آهن ۽ ڳرو بار پاڻ کڻي وٺندا آهن. اهي گهڻيون سختيون سهندا آهن ۽ زندگي جي آرام کان گهٽ لطف اندوز ٿيندا آهن، اهي سٺا ڪامريڊ آهن. اسان کي انهن جي ڪميونسٽ جذبي مان سبق حاصل ڪرڻ گهرجي.
“چونگ ڪنگ ڳالهه ٻولهه جي موقعي تي” (17 آڪٽوبر 1945ع)
• اهڙن ماڻهن جي کوٽ ناهي، جيڪي پنهنجي ڪم ۾ غير ذميدار هوندا آهن ۽ آسان ڪم کي ترجيح ڏيندا آهن ۽ ڳرو بار ٻين ڏانهن ڌڪي ڇڏيندا آهن، اهي هر موڙ تي پاڻ کي ٻين کان اڳتي تصور ڪن ٿا ۽ جڏهن ٿورو ڪم ڪري وٺن ٿا ته وڏيون ڊاڙون هڻڻ شروع ٿي وڃن ٿا ته جيئن ٻيا ماڻهو سندن ڪارنامن کان بي خبر رهجي وڃن. انهن کي عوام ۽ پنهنجن ڪامريڊن سان ڪابه محبت ناهي هوندي. حقيقت ۾ اهڙا ماڻهو ڪميونسٽ ناهن يا وري انهن کي صحيح معنيٰ ۾ ڪميونسٽ نه ٿو چئي سگهجي.
“نارمن بي ٿون جي ياد ۾”(21 ڊسمبر 1939ع)
• جيڪي ماڻهو اهڙي قسم جي آزادي جا دعويدار آهن، اهي عام طور تي ”مان پهريان“ جي اصول جي تابع هوندا آهن ۽ عام طورتي پارٽي ۽ فوج وچ ۾ لاڳاپن کي خراب ڪندا آهن. جيتوڻيڪ اهي زباني طورتي ته پارٽي جي عزت ڪن ٿا، پر حقيقت ۾ اهي پنهنجي پاڻ کي پارٽي تي ترجيح ڏيندا آهن. اهي ماڻهو ڇا ٿا چاهين؟ اهي شهرت ۽ اقتدار جا بکيا آهن ۽ هميشه اڳتي رهڻ چاهين ٿا. جڏهن به انهن کي ڪنهن ڪم يا شعبي جو انچارج بڻايو ويندو آهي ته اهي ”آزادي“ جي دعويٰ ڪرڻ لڳندا آهن. ان مقصد تحت اهي ڪجهه ماڻهن کي پاڻ سان ملائي وٺندا آهن ۽ ڪجهه ماڻهن کي پاڻ کان ڌار ڪري خوشامد تي لهي ايندا آهن. اهڙي طرح اهي بورجوائي سياسي پارٽين جي بيهوده طريقن کي ڪميونسٽ پارٽي ۾ آڻڻ جي ڪوشش ڪندا آهن. اهي پنهنجي ان بدديانتي جي ڪري بعد ۾ پڇتائيندا آهن. منهنجو يقين آهي ته اسان کي هر ڪم ديانتداري سان ڪرڻ گهرجي، ڇاڪاڻ ته ايمانداراڻي رويي کان سواءِ دنيا ۾ ڪوبه ڪم نه ٿو ڪري سگهجي. “پارٽي جي طريقيڪار جي اصلاح ڪيو” (1 فيبروري 1942ع)
• سرخ فوج ۾ ڪجهه اهڙا ماڻهو به آهن، جيڪي عياشيءَ جي تلاش ۾ پنهنجي انفراديت قائم رکندا آهن. انهن کي هميشه اميد هوندي آهي ته انهن جي فوج جا يونٽ وڏن وڏن شهرن ۾ داخل ٿيندا. اهي اتي ڪم ڪرڻ لاءِ نه پر عيش ڪرڻ لاءِ ويندا آهن. اهي ڪم کان پاسو ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آهن.
“پارٽي اندر غلط خيالن کي صحيح ڪرڻ ”(ڊسمبر 1929ع)
• اسان کي پنهنجي پنهنجي شعبي ۾ خودغرصي سان زندگي گذارڻ ۽ ٻين جي ڪمن تي پنهنجي شعبي جي ڪم کي ترجيح ڏيڻ جي رجحان جي مخالفت ڪرڻ گهرجي، جيڪو ماڻهو ٻين جي مشڪلاتن جو احساس نه ٿو ڪري، اهو انهن جي درخواست تي به پنهنجي شعبي يا يونٽ جي ماڻهن کي ٻين يونٽن ۾ منتقل ناهي ڪندو. اهو پنهنجي گهر جي گندگي ٻين جي گهرن جي درن آڏو اڇلائي ٿو ڇڏي ۽ ٻين کاتن، علائقن ۽ ماڻهن تي ذري برابر به ڌيان نه ٿو ڏي. اهو انتهائي خودغرض ۽ تنگ نظر ماڻهو آهي، جنهن جي اندر ڪميونزم جو جذبو مري چڪو آهي. اسان کي اهڙن ماڻهن جي تربيت لاءِ جدوجهد تيز ڪرڻي پوندي ۽ انهن کي سمجهائڻو پوندو ته تنگ نظري جي ان رجحان کي اڳتي وڌڻ جي اجازت ڏني وئي ته تمام گهڻو خطرناڪ ثابت ٿيندو. “پارٽي جي طريقيڪار جي اصلاح ڪيو” (1 فيبروري 1942ع)
• جيڪڏهن ڪو ماڻهو صاف طور تي غلط ڳالهه پيو ڪري پر امن ۽ دوستي جي خاطر ان کي ڪجهه نه چوڻ ۽ صرف ان لاءِ اصولي ڳالهه ڪرڻ کان پاسو ڪرڻ ته هو اوهان جو پراڻو واقف آهي، اوهان جي ئي شهر جو رهندڙ آهي، اوهان جي ئي اسڪول مان پڙهيو آهي، اوهان جو گهاٽو دوست يا گڏ ڪم ڪندڙ يا ماتحت آهي، يا وري ڪنهن معاملي تي سٺي نموني بحث ڪرڻ بدران اهو سوچي هلڪي ڦلڪي انداز ۾ بحث ڪرڻ ته ان سان اوهان جا خوشگوار لاڳاپا رهن، ان سان ٻنهي کي نقصان پهچندو. آزاد خيالي جو اهو هڪڙو قسم آهي. ڪنهن اداري يا انسان جي اصلاح ڪرڻ لاءِ صاف صاف تجويز پيش ڪرڻ بدران ان جي پويان غير ذميداراڻي تنقيد ڪرڻ، ماڻهن کي منهن تي ڪجهه به نه چوڻ ۽ بعد ۾ انهن تان چٿرون ڪرڻ، يا وري ڪنهن اجلاس ۾ خاموش ويٺو رهڻ پر بعد ۾ ماڻهن جي چيل ڳالهين تي ٽهڪ ڏيڻ، گڏيل زندگي جو ڪوبه خيال نه رکڻ پر پنهنجي رجحان مطابق زندگي گذارڻ آزاد خيالي جو ٻيو مثال آهي. جيڪڏهن ڪا شيءِ ذاتي طور تي اوهان کي متاثر نه ٿي ڪري ته ان کي نظرانداز ڪري ڇڏڻ، اهو ڄاڻيندي به ته ڪير غلط آهي، ڄاڻي واڻي خاموش رهڻ، پاڻ کي الزام کان بچائڻ لاءِ انتهائي محتاط رهڻ، اهو آزاد خيالي جو ٽيون مثال آهي. حڪم نه مڃڻ، پر پنهنجي راءِ ٻين تي مڙهڻ، ڪنهن اداري کان خاص مراعتون طلب ڪرڻ، پر ان جي ڊسيپلن کي قبول نه ڪرڻ، آزاد خيالي جو اهو چوٿون مثال آهي. اتحاد يا ترقي يا ڪم کي مناسب طور ڪرڻ جي سلسلي ۾ غلط سوچ قائم ڪرڻ، اصولي بحث بدران ذاتي حملن ۽ جهيڙن ذريعي دل جي باهه ڪڍڻ يا انتقام وٺڻ، اهو آزاد خيالي جو پنجون قسم آهي. غلط نقط نظر کي ٻڌڻ ۽ ان تي تنقيد نه ڪرڻ يا وري انقلاب جي مخالفن جي ڳالهه ٻڌڻ ۽ انهن جي رپورٽ نه ڪرڻ ۽ انهن کي ان انداز ۾ وٺڻ ته ڄڻ ڪجهه ٿيو ئي ناهي، اهو آزاد خيالي جو ڇهون مثال آهي. عوام جي وچ ۾ رهندي به پروپيگنڊا جو ڪم نه ڪرڻ، اجلاسن ۽ مظاهرن ۾ خاموش رهڻ، ڪامريڊن جي جذبن تي غور نه ڪرڻ ۽ انهن جي ڀلائي سان ڪوبه تعلق نه رکندي اهو وساري ڇڏڻ ته اهي ڪميونسٽ آهن، اهو آزاد خيال جو ستون قسم آهي. ڪنهن کي عوام جي مفادن کي نقصان پهچائيندي ڏسڻ ۽ ان جي خلاف آواز نه اٿارڻ، ان کي روڪڻ يا بحث ڪرڻ بدران ان کي پنهنجو ڪم جاري رکڻ جي اجازت ڏيڻ، اهو آزاد خيالي جو اٺون مثال آهي. ڪنهن جامع منصوبي يا طرف کان بغير بي دلي سان ڪم ڪرڻ، رضا ڪاراڻي طور ڪم ڪرڻ ۽ چين ۾ ڀڻ ڀڻ ڪرڻ ته مسجد جا مولوي ته ٿياسين هاڻي آذان به ڏيڻي پوندي، اهو آزاد خيالي جو نائون قسم آهي. اهو سوچڻ ته مون انقلاب جي وڏي خدمت ڪئي آهي، پنهنجي غلطين ۽ خامين کان آگاهه هجڻ باوجود انهن کي ختم ڪرڻ جي ڪوشش نه ڪرڻ ۽ پنهنجي پاڻ سان آزاد خيال رويو اختيار ڪرڻ اهو آزاد خيالي جو ڏهون قسم آهي.
“آزاد خيالي جو مقابلو ڪيو” (7 سيپٽمبر 1937ع)
• عوامي رياست عوام جي حفاظت ڪندي آهي. فقط اهڙي قسم جي رياست ۾ ماڻهو پاڻ کي وڏي پيماني تي جمهوري طريقن سان تعليم يافتا بڻائيندا آهن. پنهنجي پاڻ کي نين شڪلين ۾ تبديل ڪندا آهن. ان عمل ۾ سمورا ماڻهو حصو وٺندا آهن ۽ ملڪي ۽ غيرملڪي رجعت پسندن جي اثر، خراب عادتن ۽ پراڻي معاشري مان حاصل ڪيل خيالن کان آزاد هوندا آهن. اهي رجعت پسندن جي ڳالهين سان گمراهه ناهن ٿيندا ۽ سوشلسٽ ۽ ڪميونسٽ معاشري طرف وڌندا رهندا آهن.
ڊسيپلن:
• عوام جي صفن ۾ جمهوريت، مرڪزيت، آزادي ۽ ڊسيپلن لازم و ملزوم جي حيثيت رکن ٿا. اهي هڪ ئي شيءِ جا ٻه رخ آهن. مخالف به ۽ متحد به، تنهن ڪري اسان کي هڪ کان انڪار ڪري ٻئي تي زور نه ڏيڻ گهرجي. عوام جي اندر اسان نه ته آزادي کان سواءِ ۽ نه وري ڊسيپلن کان سواءِ گذارو ڪري ٿا سگهون. جمهوريت ۽ مرڪزيت، آزادي ۽ ڊسيپلين جو اهو اتحاد اسان جي جمهوري مرڪزيت جي جوڙجڪ ڪري ٿو. ان نظام تحت ماڻهو وڏي پيماني تي جمهوريت ۽ آزادي مان لطف حاصل ڪندا آهن، پر ان سان گڏ ئي انهن کي سوشلسٽ ڊسيپلن جي حدن ۾ رهڻو پوي ٿو.
“عوام اندر اختلافن کي صحيح طور سمجهڻ ”(27 فيبروري 1957ع)
• اسان کي پارٽي ڊسيپلن جي نئين سر تصديق ڪرڻي پوندي، يعني:
(1) هڪ فرد هڪ اداري تحت هوندي آهي.
(2) اقليت اڪثريت جي تحت هوندي آهي.
(3) هيٺين سطح مٿين سطح جي تحت هوندي آهي.
(4) پوري ميمبر شپ مرڪزي ڪميٽي جي تحت هوندي آهي.
• جيڪو به ڊسيپلن جي انهن اصولن جي ڀڃڪڙي ڪري ٿو، اهو پارٽي جي اتحاد کي نقصان پهچائي ٿو.
“قومي جنگ ۾ چيني ڪميونسٽ پارٽي جو ڪردار” (آڪٽوبر 1938ع)
• ڊسيپلن جا 3 وڏا قاعده هيٺيان آهن:
(1) پنهنجن سمورن ڪمن ۾ حڪم جي تعميل ڪريو.
(2) عوام کان ڪڏهن ڪا شي، ايستائين جو ڌاڳو به مفت طلب نه ڪريو.
(3) مال غنيمت واپس ڪري ڇڏيو.
هيٺيان 8 نڪتا ڌيان طلب آهن.
(1) نرمي سان ڳالهايو.
(2) جيڪو ڪجهه خريد ڪيو، ان جي مناسب قيمت ادا ڪيو.
(3) اوڌر ورتل شيءِ واپس ڪري ڇڏيو.
(4) اوهان کان نقصان ٿي وڃي ته ان جي قيمت ادا ڪيو.
(5) ماڻهن کي نقصان نه ڪيو.
(6) فصلن تي حملو نه ڪيو.
(7) عورتن کي تنگ نه ڪيو.
(8) قيدين سان خراب سلوڪ نه ڪيو.
“چين جي عوامي فوج جي هيڊڪوارٽر کي هدايتون” (10 آڪٽوبر 1947ع)