چين جو ثقافتي انقلاب
ان ثقافتي انقلاب جو محرڪ موسيقي جو هڪ ٿيٽر بڻيو. جتي 1961ع ۾ بيجنگ ۾ هڪ موسيقي جي رقص تي ٻڌل ڊرامو اسٽيج ڪيو ويو هو، جنهن جو نالو ”هائي روئي جي آفيس مان برطرفي“ هو، جنهن ۾ 16هين صدي جي منگ بادشاهت جي زماني ۾ هڪ سرڪاري ملازم هائي روئي کي هڪ ديانتدار پر خوددار سرڪاري ملازم ڏيکاريو ويو هو. هو عياش ۽ بگڙيل شهنشاهه جي ظالماڻين پاليسين تي کلي عام تنقيد ڪندو هو. ان ڏوهه ۾ کيس تذليل سان گڏ جيل اماڻيو ويو. ان ڊرامي ۾ بيجنگ جي ايوانن ۾ ٿيندڙ ڪشمڪش ۾ مائو جي ڪجهه پاليسين جي عڪاسي هوندي هئي، اهڙي طرح اهو ڊرامو حڪومت خلاف نفرت پيدا ڪرڻ جو ڪارڻ بڻيو. اهو ڊرامو شنگهائي جي هڪ ناليواري دانشور ۽ منگ تاريخ جي ماهر وؤهان لکيو هو.
ان کان پهريان 1958ع کان پوءِ تيز رفتار صنعتي ترقي جي پروگرام هيٺ گهڻو ڪري گهريلو صنعت کي هٿي وٺرائي وئي، پر اها مهم چڱا نتيجا نه ڏئي سگهي ۽ معاشي بدحالي جو باعث بڻي. ان جو نتيجو اهو نڪتو، جو پورو چين سخت قسم جي ڏڪار جي لپيٽ ۾ اچي ويو. جنهن ڪري لکين ماڻهو بک وگهي اجل جو شڪار بڻجي ويا. ان صورتحال مائو جي ساک کي تمام گهڻو متاثر ڪيو، جنهن جي نتيجي ۾ مائو جي قوت ۽ ڪنٽرول کي ان وقت پارٽي جي جنرل سيڪريٽري ڊينگ زيائوپنگ ۽ ملڪ جي صدر ليوشائوچي محدود ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيو، جنهن جو احساس جلد ئي مائو جي ويجهن ساٿين کي به ٿيو ۽ انهن مائو خلاف سرگرم آفيسر شاهي جي ان گروپ کي شڪست ڏيڻ لاءِ سڀ کان پهريان ڊرامي جي ليکڪ وؤهان جي ان راند کي نشانو بڻايو، انهن ان کي سامراجيت تي ٻڌل سرمائيداراڻن رجحانن کي فروغ ڏيڻ جو ذريعو قرار ڏنو. 1965ع ۾ مائو جي گهر واري زيانگ ڪوئينگ ۽ ان جي هڪ ويجهي ساٿي ڪانگ شينگ شنگهائي جي هڪ دانشور وريائو دينيوان (جيڪو بعد ۾ اُڀرندڙ چار جي ٽولي ۾ شامل ٿي ويو هو) کي وؤهان جي ان ڊرامي خلاف پروپيگنڊا ڪرڻ ۽ پريس ميڊيا ذريعي ان تي ٺٺول ڪرڻ جي سلسلي ۾ استعمال ڪيو. ان سان گڏوگڏ پارٽي جي اعليٰ ادارن ۽ رياست جي اهم ڍانچن هائي روئي جي خلاف ۽ مائو جي حق ۾ فيصلو ڏيڻ شروع ڪري ڇڏيو. ان جي ابتڙ بيگم مائو جي خواهش موجب هڪ جديد انقلابي اوپيرا ”شهر جي جبل کي حڪمت عملي سان ڪنٽرول ۾ ڪرڻ“ جي ميڊيا ۾ خاص مشهوري ڪئي وئي ته جيئن ”هائي روئي جي آفيس مان برطرفي“ جي اثرن کي ختم ڪري سگهجي، پر جڏهن ان مهم جا مثبت نتيجا نه نڪتا ته مائو ڪيترائي قاعده ۽ ضابطا پاسي تي رکي نوجوانن جي باغي جذبن کي اُڀارڻ شروع ڪيو ۽ ان جا نتيجا حاصل ڪيا. 16 مئي 1966ع ۾ پولٽ بيورو کان هڪ سرڪاري سرڪلر جاري ڪيو ويو، جنهن ۾ پارٽي ۾ موجود مائو جي خلاف اعليٰ عهديدارن جي مذمت ڪئي وئي هئي. ان سرڪلر ۾ اهو به چيو ويو هو ته ”اسان جي حڪومت، اسان جي پارٽي، اسان جي هٿياربند فوج ۽ مختلف ثقافتي گروپن جا نمائندا اصل ۾ انقلاب دشمنن جو هڪ گروهه آهي، انهن کي جڏهن به موقعو ملندو، اقتدار تي قبضو ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا ۽ پرولتاريت جي آمريت کي سامراجيت تي ٻڌل سرمائيداراڻي آمريت ۾ تبديل ڪري ڇڏيندا.“ اها حقيقت آهي ته ڊينگ زياؤپنگ ۽ ان جا ساٿي مائو حڪومت جو تختو اونڌو ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيا هئا ۽ پولٽ بيورو جي سرڪلر جي نتيجي ۾ سازشن جو طوفان اٿي رهيو هو ۽ هر واقعو پهريان کان موجود واقعن کان وڌيڪ هو. صدر ليوشائو چي جي موت، دفاع واري وزير لن بيائو جي مائو کي قتل ڪرڻ جي سازش ۽ وري ڀڄڻ دوران جهاز حادثي ۾ موت آفيسر شاهي جي ڌڙن وچ ۾ انتشار جي ڪيفيت جي عڪاسي ڪري ٿي. مائو آگسٽ ۾ تائينانمين چوڪ تي سرخ سپاهين جي ريلي جي صدارت ڪئي. جڏهن هو پيپلزلبريشن آرمي جي وردي پهري پنهنجن ڪلهن کي لوڏيندي ظاهر ٿيو ته نوجوانن جي رت جي گرمي پلٽا کائڻ لڳي. سرخ سپاهين جي اها تحريڪ هڪ طوفان بڻجي نڪتي ۽ ان جا دستا ٻانهن تي ڳاڙها رومال ويڙهي اسڪولن، ڪاليجن ۽ يونيورسٽين جي ڪيمپن مان نڪتا ۽ هر طرف پکڙجي ويا. مائو جا اهي دستا 4 پراڻين شين جا خاص طور تي دشمن هئا، يعني پراڻي ثقافت، پراڻين ريتن رسمن، پراڻين عادتن ۽ پراڻين سوچن، ان دوران ڪيترائي تنقيدي سيشن ٿيا، جن ۾ والدين، استادن ۽ شاگردن کي به نشانو بڻايو ويو. بيجنگ جي هڪ اسڪول جي پرنسپال به ان طوفان جي لپيٽ ۾ اچي وئي. ان جو سبب اهو هو ته ماضي ۾ استاد شاگردن تي جيڪي ظلم ڪندا هئا ان خلاف شاگرد به ڄمي بيهي رهيا ۽ انهن کان انتقام وٺڻ شروع ڪري ڇڏيو. مزي جي ڳالهه اها هئي ته جڏهن اسڪول ۾ پرنسپل ۽ ٻين استادن کي تشدد جو نشانو بڻايو پئي ويو ته تشدد ڪندڙن ۾ ليوشائو چي ۽ ڊينگ ريائونگ جون ڌيئرون به شامل هيون. سرخ سپاهين کي ٽرينن ۽ بسن ۾ مفت سفر ڪرڻ جي سهولت حاصل هئي، اهي جتي چاهين بغير ٽڪيٽ وڃي ٿي سگهيا. انهن رستن، گلين ۽ دڪانن جا نالا تبديل ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيا، ايستائين جو انهن اهو قانون به لاڳو ڪري ڇڏيو، جنهن ۾ روڊن جي اشارن ۾ ڳاڙهي (سرخ) روشني جو مطلب وڃڻ ۽ سائي روشني جو مطلب بيهڻ قرار ڏنو ويو هو.
1971ع ۾ دفاع واري وزير لن بيائو ۽ ان جي ساٿين شنگهائي جي ريلوي اسٽيشن کان هلندڙ مائو جي ان ريل کي بم سان اڏائڻ جي ڪوشش ڪئي هئي، پر جڏهن اها سازش ناڪام ٿي وئي ته لن بيائو پنهنجي ساٿين کي گڏ ڪري ڏکڻ ۾ جنگي حڪومت قائم ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. ان سلسلي ۾ هن لي ماسڪو جي حمايت حاصل هئي ۽ هو ٻن طرفن کان اتر تي حملا ڪرڻ جي تياري ڪرڻ لڳو، پر ان ئي رات لن بيائو جي ڌيءُ جي مڱڻي هئي ۽ اها اتر سمنڊ ڪناري هڪ هنڌ بيڊي تي پنهنجي مڱڻي جو جشن ملهائي رهي هئي. جڏهن کيس پنهنجي پيءُ جي سازشن جي خبر پئي ته هن فوري طور ان سازش کي بي نقاب ڪري ڇڏيو. لن بيائو ڀڄي ماسڪو روانو ٿي ويو، پر جهاز رستي ۾ ئي حادثي جو شڪار ٿي ويو، جنهن جي نتيجي ۾ هو مري ويو.
هيءَ اها صورتحال هئي، جڏهن چار جو ٽولو پوري طرح حرڪت ۾ اچي اقتدار تي قابض ٿيڻ لاءِ پر تورڻ لڳو. جنهن جي نتيجي ۾ بيگم مائو پنهنجي دشمنن خلاف انتقامي ڪارروايون شروع ڪري ڇڏيون، پر چار جو ٽولو جيڪو پوري طرح اقتدار تي قابض ٿي چڪو هو، ان حڪمرانن جن ۾ وزيراعظم چواين لائي به شامل هو کي پنهنجي اختيار ۾ ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيو.