آفيم جي جنگين کانپوءِ نوآبادياتي ۽ جاگيرداراڻي نظام جي گرفت
جيتوڻيڪ چين جو جاگيرداراڻو معاشرو صنعتي معيشت ۾ ترقي ڪري چڪو هو، ان ڪري چين کي پرڏيهي سرمائيداري کان سواءِ به آهستي آهستي پاڻمرادو سرمائيداراڻي معاشري ۾ بدلجي وڃڻو هو. پر پرڏيهي سرمائيداري جي اچڻ سان اهو عمل اڃا به تيز ٿي ويو. چين جي معاشرتي ۽ معاشي ڀڃ ڊاهه ۾ پرڏيهي سرمائيداري وڏو اهم ڪردار ادا ڪيو. هڪ طرف ته هن چين جي پاڻ ڀري فطري معيشت جي بنيادن جي اهميت کي نظرانداز ڪندي شهرن ۽ ڳوٺن ۾ گهريلو صنعتن کي تباهه ڪري ڇڏيو ته ٻئي طرف هن شهرن ۽ ڳوٺن ۾ صنعتي پيداوار جي رفتار تيز ڪري ڇڏي. چيني جاگيرداراڻي معيشت جي بنيادن تي فسادن وارا اثر ته هڪ طرف رهيا ان صورتحال چين ۾ سرمائيداراڻي پيداوار جي ترقي لاءِ ڪجهه خارجي حالتن ۽ امڪانن کي جنم ڏنو. فطري معيشت جي تباهي سرمائيداراڻي پيداوار کي مارڪيٽ مهيا ڪئي ۽ گهريلو صنعتن جي تباهه ٿيڻ سبب هارين ۽ ڪاريگرن جو هڪ وڏو انگ بيڪار ٿي وڃڻ سان صنعتي پيداوار کي جاري رکڻ لاءِ مزدورن جو مسئلو به حل ٿي ويو.
اصل ۾ تقريبا 60 سال پهريان 19هين صدي جي آخر ۾ جاگيرداراڻي اقتصادي ڍانچي ۾ ڪجهه سوراخ پوڻ سان پورهيتن، جاگيردارن ۽ وچولي طبقي پرڏيهي سرمائي جي تحريڪ تحت جديد صنعت ۾ سرمايو لڳائڻ شروع ڪري ڇڏيو. تقريباً 40 سال پهريان 20 هين صدي جي شروعات ۾ چيني سرمائيداري ڪجهه قدم اڳتي وڌي. پوءِ تقريباً 20 سال پهريان، پهرين سامراجي جنگ دوران چيني قومي معيشت ڪجهه وسعت اختيار ڪئي، خاص طور تي موتي ۽ اٽي جي صعنت. ان جو ڪارڻ اهو هو ته يورپ ۽ آمريڪا جا سامراجي ملڪ جنگ ۾ مصروف هئا ۽ انهن عارضي طورتي چين تي پنهنجو تشدد بند ڪري ڇڏيو.
چيني سرمائيداري جي زوال ۽ ترقي جي ڪهاڻي ساڳئي ئي وقت ۾ چيني بورجوايت ۽ پرولتاريت جي اسرڻ ۽ ترقي جي به ڪهاڻي آهي. جهڙي طرح واپارين، جاگيردارن ۽ وچولي طبقي جو هڪ حصو چيني بورجوايت جي اڳيان اڳيان هلندڙ هو، اهڙي طرح هارين ۽ مزدورن جو هڪ حصو چيني پرولتاريت جو قائل هو. ان ڪري نمايان معاشرتي طبقن جي حيثيت سان بورجوايت ۽ پرولتاريت نيون ڄاول هيون ۽ چيني تاريخ ۾ پهريان ڪڏهن به نظر نه اينديون هيون. اهي جاگيرداراڻي معاشري جي ڪک مان معاشرتي طبقن جي حيثيت ۾ نڪتيون هيون. اهي چيني جاگيرداراڻي معاشري جا جاڙا ٻار آهن. جيڪي هڪ ٻئي سان لاڳاپيل هجڻ باوجود هڪ ٻئي جا دشمن آهن. بهرحال چيني پرولتاريت فقط چيني قومي بورجوايت سان گڏوگڏ ئي ترقي نه ڪئي پر هن چيني سامراجيت تحت هلندڙ ڪارخانن ۽ فيڪٽرين جي ترقي سان گڏ به ترقي ڪئي. اهڙي طرح چيني پرولتاريت جو هڪ وڏو حصو چيني بورجوايت کان وڌيڪ پراڻو ۽ تجربيڪار آهي ۽ وڌيڪ وسيع بنيادي معاشرتي طاقت آهي.
بهرحال سرمائيداري جي اسرڻ، ترقي ۽ ان تبديلي جو صرف هڪ انداز پهريان آهي، جيڪو چين ۾ سامراجي قبضي سبب پيدا ٿيو. هڪ ٻيو انداز ۽ لازمي پهلو به آهي، يعني چيني سرمائيداري جي ترقي کي روڪڻ لاءِ سامراجي ۽ چين جي جاگيرداراڻين طاقتن جو ٺاهه.
چين تي حملو ڪندڙ سامراجي طاقتن جو قطئه اهو مقصد نه هو ته ڪو جاگيردار چين کي سرمائيدار چين ۾ تبديل ڪيو وڃي. ان جي ابتڙ هنن ته چين کي پنهنجي نوآبادياتي ۽ نيم نوآبادياتي بڻائڻ ٿي چاهيو. ان مقصد کي حاصل ڪرڻ لاءِ سامراجي قوتون تشدد جا فوجي، سياسي، اقتصادي ۽ ثقافتي ذريعا استعمال ڪنديون رهيون آهن. جنهن سان چين آهستي آهستي نوآبادياتي ۽ نيم نوآبادياتي ملڪ بڻجي ويو آهي.
اهي ذريعا هيٺيان آهن.
(1) سامراجي طاقتن چين خلاف ڪيتريون ئي تشدد واريون جنگيون ڪيون. مثال طور: آفيم جي جنگ جيڪا برطانيه 1840ع ۾ ڪئي. 1958ع ۾ برطانوي، فرانسيسي، اتحادي طاقتن جي جنگ، 1884ع ۾ چيني، فرانسيسي جنگ1894ع ۾ چيني جاپاني جنگ ۽ 1900ع ۾ 8 اتحادي طاقتن جي جنگ. جنگ ۾ چين کي شڪست ڏيڻ کان پوءِ هنن چين جي تحفظ هيٺ اڳوڻن ڪيترن ئي پاڙيسري ملڪن تي رڳو قبضو ئي نه ڪيو پر چين جي ڪيترن ئي حصن تي قبضو ڄمائي انهن کي ”ڪرائي“ تي چاڙهي ڇڏيو. مثال طور جاپان نادان ۽ پنگو جزيرن تي قبضو ڪيو ۽ لوشن جي بندرگاهه ”ڪرائي“ تي ڏئي ڇڏي. پنهنجن علائقن کي وڌائڻ کان سواءِ اتان کان ڏنڊ به وٺندا رهيا، قصو ڪوتاهه جاگيرداراڻي نظام حڪومت کي وڏيون چوٽون لڳيون.
(2) سامراجي طاقتن چين کي ڪيترن ئي غيرمنصفاڻن معاهدن تي صحيحين تي مجبور ڪيو آهي، جنهن تحت اهي چين ۾ پنهنجون بري ۽ بحري فوجون رکي سگهن ٿيون ۽ چين جا پاڻمرادو مشير آهن. هنن پوري ملڪ کي سامراجي اثر جي ڄار ۾ ڦاسائي ڇڏيو.
(3) انهن غيرمنصفاڻن معاهدن ذريعي سامراجي طاقتن چين جي اهم واپاري مرڪزن تي قبضو ڪري ورتو ۽ انهن مرڪزن مان ڪيترن ئي خاص علائقن کي الڳ ڪري هنن پورو ڪاروهنوار پنهنجي هٿ ۾ ڪري ورتو. هنن چين جي ڪسٽم، پرڏيهي واپار ۽ مواصلات (بري،بحري، اندروني، آبي ۽ هوائي) تي قبضو ڪري ورتو. اهڙي طرح اهي چين ۾ پنهنجي شين جو ذخيرو ڪندا رهيا. انهن کي پنهنجي صنعتي شين لاءِ منڊي ٺاهيندا ۽ ان جي زراعت کي پنهنجي سامراجي ضرورتن جي تابع رکندا رهيا آهن.
(4) سامراجي طاقتن چين جي ڪچي مادي ۽ سستي ليبر کي چين ۾ ئي استعمال ڪرڻ لاءِ اتي ڪيتريون ئي ننڍيون وڏيون صنعتون قائم ڪري رکيون هيون ۽ چين جي قومي صنعت تي بناجواز اقتصادي دٻاءُ وجهي ان جي پيداواري قوتن جون راهون روڪينديون رهيون.
(5) سامراجي طاقتن چيني حڪومت کي قرض ڏنو ۽ چين ۾ بينڪ قائم ڪرڻ سان چين جي ماليات ۽ ڏيتي ليتي تي پنهنجو قبضو ڄمائي ورتو. هنن نه رڳو چين کي صنعتي مقابلي ۾ ئي پٺي ڀر ڪيرايو پر هن جي ماليات ۽ ڏيتي ليتي جو به گلو دٻائي ڇڏيو آهي.
(6) سامراجي طاقتن واپاري مرڪزن کان ڏورانهن ٻهراڙي وارن علائقن تائين ناجائز نفعو ڪمائيندڙ واپارين جو هڪ وڏو ڄار وڇائي ڇڏيو ۽ پنهنجي مفاد لاءِ وياج خور واپارين جو هڪ طبقو پيدا ڪري ورتو، ته جيئن هو آساني سان هاري طبقي ۽ ٻين جو استحصال ڪري سگهن.
(7) سامراجيت پهريان پاڻ کي اڳوڻي معاشرتي ڍانچي جي حڪمران ٽولي، جاگيردارن، واپارين ۽ وچولي وياج خور طبقي مان عوام جي اڪثريت خلاف متحد ڪري ٿي. سامراجيت هر جاءِ تي سرمائيداري کان اڳ ڦرلٽ (خاص طور تي ٻهراڙي ۾) جي قسمن جو تحفظ ڪرڻ جي ڪوشش ڪندي آهي جيڪي هن جي رجعت پسند اتحادين جي زندگي جي بقاء جي بنياد طور ڪم ڏين ٿا. سامراجيت پنهنجي پوري مالي ۽ فوجي طاقت سان چين اندر اها طاقت آهي، جيڪا جاگيرداراڻي نظام جي رهيل سهيل حامين ۽ انهن سان گڏ بورجوائي عسڪري ڍانچي جي حمايت، تحفظ ۽ ان جي پرورش ڪري ٿي.
(8) سامراجي طاقتون ويڙهن کي پاڻ ۾ وڙهندو رهڻ ۽ چيني عوام کي دٻائڻ لاءِ رجعت پسند حڪومت کي وڏي مقدار ۾ هٿيار ۽ فوجي مشيرن جو وڏو انگ مهيا ڪن ٿيون.
(9) سامراجي طاقتن چيني عوام جي ذهنن ۾ زهر ڀرڻ جي ڪسر ڪڏهن ڪانه ڇڏي. اها سندن ثقافتي حملي جي پاليسي آهي ۽ ان کي اهي اسپتال ۽ اسڪول قائم ڪرڻ، اخبارون شايع ڪرڻ، شاگردن کي ٻين ملڪن ۾ تعليم حاصل ڪرڻ جي بهتري واري جذبي جي بهاني عملي جامو پارائي رهيون آهن. مقصد اهڙن دانشورن کي تربيت ڏيڻ آهي جيڪي سندن مفادن جو خيال رکن ۽ عوام کي ڪنڌ مٿي کڻڻ نه ڏين.
(10) 8 سيپٽمبر 1931ع کان جاپاني سامراجيت جي وڏي پيماني تي حملي نيم نوآبادياتي چين جي هڪ وڏي حصي کي جاپاني نوآبادياتي ۾ تبديل ڪري ڇڏيو.
اهي حقيقتون چين ۾ سامراجي قوتن جي اچڻ کان پوءِ پيدا ٿيندڙ تبديلي جو ٻيو رخ پيش ڪن ٿيون. جاگيرداراڻي چين جو رت ۾ رنڱيل رخ جنهن کي نيم جاگيرداراڻي ۽ نيم نوآبادياتي چين ۾ تبديل ڪيو پيو وڃي.
جيتوڻيڪ هاڻ اهو واضح آهي ته چين خلاف حملي ۾ سامراجي طاقتن هڪ طرف ته جاگيرداراڻي نظام کي ٽوڙي مروڙي ۽ سرمائيداري جي عنصرن کي اُڀاري جاگيرداراڻي معاشري کي نيم جاگيرداراڻي معاشري ۾ تبديل ڪرڻ جي جلدبازي ڪئي ۽ ٻئي طرف چين تي پنهنجي بي رحم حڪومت مڙهي هڪ آزاد ملڪ کي هڪ نوآبادياتي ۽ نيم نوآبادياتي ملڪ ۾ تبديل ڪري ڇڏيو.
انهن ٻنهي پاسن کي سامهون رکي اسان ڏسي سگهون ٿا ته چين جو نوآبادياتي، نيم نوآبادياتي ۽ نيم جاگيرداراڻو معاشرو هيٺيان نمايان عنصر رکي ٿو.
(1) جاگيرداراڻن وقتن جي پاڻ ڀري فطري معيشت جا بنياد تباهه ٿي ويا، پر جاگيردار طبقي طرفان هاري طبقي جو استحصال جيڪو جاگيرداراڻي استحصالي نظام جو بنياد آهي، فقط جاري ئي نه رهيو پر منافعي خور واپارين جي استحصال سان ملي چين جي معاشرتي ۽ سياسي زندگي تي حاوي ٿي ويو.
(2) جيتوڻيڪ قومي سرمائيداري ڪنهن حدتائين ترقي ڪري چڪي هئي ۽ هن چين جي سياسي ۽ ثقافتي زندگي ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو هو، پر اها چين جي معاشرتي معيشت جي ڪا وڏي طرز نه بڻجي سگهي، اها جهڙي بيجان ۽ مختلف درجن ۾ گهڻو ڪري سامراجيت ۽ جاگيرداري سان لاڳاپيل رهي.
(3) شهنشاهن ۽ اميرن جي خودمختيار حڪومتن جو تختو اونڌو ڪيو ويو ۽ ان جي جاءِ پهريان جاگيردار طبقي ۾ ويڙهاڪن جي تسلط ۽ پوءِ وڏي بورجوايت ۽ جاگيرداري جي گڏيل آمريت سنڀالي. قبضي هيٺ آيل علائقن ۾ جاپاني سامراجيت ۽ ان جي ڪٺ پتلين جي حڪومت قائم ٿي وئي.
(4) سامراجن چين جي اهم مالي ۽ اقتصادي ذريعن تي ئي ڪنٽرول نه ڪيو هو پر ان جي فوجي ۽ سياسي طاقت به هنن جي هٿ ۾ هئي، قبضي هيٺ آيل علائقي ۾ هر شيءِ سامراجيت جي قبضي ۾ هئي.
(5) چين جي اقتصادي، سياسي ۽ ثقافتي ترقي تمام گهڻي غيرهموار آهي ان جو سبب اهو آهي ته هي ملڪ ڪيترين ئي سامراجي طاقتن جي مڪمل يا جانبدار قبضي ۾ رهيو. هي گهڻي عرصي تائين عدم اتحاد جي حالت ۾ رهيو ۽ هن جو علائقو تمام گهڻو وسيع هو.
(6) سامراجيت ۽ جاگيرداري جي ٻٽي تشدد تحت ۽ خاص طور تي جاپاني سامراجيت جي وڏي حملي جي نتيجي ۾ چيني عوام خاص طور تي هاري تمام گهڻو غريب ٿي ويا. انهن جي گهڻي تعداد ۾ رهائش ۽ کاڌ خوراڪ جو بندوبست حڪومت ڪندي هئي ۽ انهن کي ڪنهن به قسم جا سياسي حق حاصل نه هئا. جهڙي طرح چيني عوام ۾ بک، بدحالي ۽ آزادي جو فقدن آهي، اهڙو شايد ئي ڪٿي هجي.
چين جي نوآبادياتي، نيم نوآبادياتي ۽ نيم جاگيرداراڻي معاشري جا نمايان عنصر مٿيان آ هن. ان صورتحال جو تعين گهڻو ڪري جاپاني ۽ ٻين سامراجي طاقتن ڪيو. اهو غيرملڪي سامراجيت ۽ ملڪي جاگيرداري جي ٺاهه جو نتيجو هو.
سامراجيت ۽ چيني قوم وچ ۾ تڪرار، جاگيرداري ۽ عوام وچ ۾ تڪرار، جديد چيني معاشري جا بنيادي تڪرار هئا. ڪجهه ٻيا تڪرار به آهن. مثال طور بورجوايت ۽ پرولتاريت وچ ۾ تڪرار. خود رجعت پسند حڪمران طبقي اندر تڪرار ۽ اختلاف، پر سامراجيت ۽ چيني عوام وچ ۾ سڀ کان وڏو تڪرار هو. انهن تڪرارن ۽ انهن جي شدت جو نتيجو لازمي طور انقلابي تحريڪن جي صورت ۾ ظاهر ٿيڻو هو. جديد ۽ هم عصر چين ۾ عظيم انقلاب انهن ئي بنيادي تڪرارن مان ظاهر ٿيا.