انقلاب کان پوءِ جو چين

انقلاب کان پوءِ چين جي انقلابي حڪومت انهن سمورين پابندين ۽ سنگهرن کي ٽوڙڻ شروع ڪري ڇڏيو، جيڪي سرمائيداراڻي نظام يا سامراجي ملڪن انهن جي خلاف قائم ڪيون هيون. چين جا انقلابي حڪمران حالتن ۽ واقعن جو تجزيو ڪرڻ کان پوءِ ان نتيجي تي پهتا ته چين ۾ روس جي طرز جو اسٽالن ازم نظام رائج ڪيو وڃي، پر انهن وٽ نه ته مارڪسي ۽ بين القواميت تي ٻڌل مستقبل جو پروگرام هو ۽ نه وري سوشلزم جي حصول لاءِ پرولتاريه ۾ شعوري قيادت جو اهو ڪردار هو. ان جي باوجود انقلابين انتشار پکڙيل صوبن کي گڏ ڪرڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو. انهن ملڪ ۾ زرعي انقلاب آڻڻ لاءِ اُپاءَ وٺڻ شروع ڪيا ۽ پيداوار جي سمورن ذريعن کي قومي تحويل ۾ وٺي ڇڏيو. اهڙي طرح چين پيداوار جي ذريعن کي تمام گهڻي ترقي وٺرائڻ سان گڏوگڏ ٻين معاملن ۾ جنهن تيز رفتاري سان ترقي جي شروعات ڪئي 20هين صدي جي ڪنهن ٻئي نوآبادياتي ملڪ ۾ ان جو مثال نه ٿو ملي. ان جو شايد سڀ کان وڏو سبب اهو هو ته جڏهن چيني عوام جي ڊگهي جدوجهد فتح جي منزل حاصل ڪري چڪي ته سرمائيداري ۽ جاگيرداري نظام جو خاتمو تحريڪ جي اڳواڻن جي پهرين ترجيح هو. جيتوڻيڪ جڏهن 1949ع ۾ ملڪ ۾ سرمائيداري نظام ختم ڪيو ويو ته قومي تحويل ۾ ورتل صنعتن جا بنيادي مقصد تبديل ٿي ويا ۽ سرمائيدار انقلابي وهڪري جو مقابلو نه ڪري سگهيا. جيڪڏهن اهي مختلف حربا استعمال ڪري آفيسر شاهي جي حمايت حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب به ٿي وڃن ها ته به هارين ۽ پورهيتن جو استحصال ڪري پنهنجا مفاد حاصل ڪرڻ جو سلسلو جاري نه ٿي رکي سگهيا. انقلاب کان پوءِ سمورا مالياتي ادارا، بينڪ، اثاثا ۽ سامراجين جي انتظام هيٺ هلندڙ ادارا قومي تحويل ۾ ورتا ويا. اهڙن ڪيترن ئي قدمن سان سامراجي ملڪن جي منافع خوري جي سنگهرن کي ٽوڙڻ جو تيز رفتار سلسلو شروع ٿي ويو. ملڪ ۾ پهريون ڀيرو معيشت کي هلائڻ جو طريقيڪار منڊي جي لاهن چاڙهن جي ماتحت رکڻ بدران ضرورتن ۽ سهولتن جي فراهمي جي بنياد تي قائم ڪيو ويو. جيتوڻيڪ پيداواري صلاحيتن، ضرورتن ۽ انهن کي حاصل ڪرڻ لاءِ معاشي ۽ صنعتي پيداوار ۾ توازن پيدا ڪرڻ لاءِ منصوبابندي ڪئي وئي. ان نئين نظام تحت گهڻي مقدار ۾ سرمايو ۽ وسيلا پيدا ٿيڻ جي ڪري سماجي ترقي ۾ به اضافو ٿيڻ شروع ٿي ويو. ڪيترين ئي سماجي براين مثال طور جسم فروشي، بدعنواني ۽ عورتن خلاف تعصب وغيره جي خاتمي جو عمل شروع ٿي ويو. انقلاب کان پوءِ 10 سالن ۾ ڪيترائي سماجي ۽ معاشي منصوبا پڄاڻي تي پهتا ۽ سمورن شهرين لاءِ روزگار حاصل ڪرڻ برابري جي بنياد تي ممڪن بڻايو ويو. جاگيرداري نظام جي خاتمي ۽ هارين ۾ زمينون ورهائڻ وارو عمل ڪافي حد تائين ته لانگ مارچ دوران ئي مڪمل ڪيو ويو هو، جنهن سان ننڍن هارين ۾ به خوشحالي آئي. اهي سمورا منصوبا، لائحه عمل ۽ عملي قدم پورهيت طبقي جي ساٿ ۽ جمهوري قوتن جي ماتحت هجڻ بدران مارڪس جي نظرين جي ابتڙ (اسٽالن ازم مطابق) ماسڪو جي طرز تي آفيسر شاهي جي باقيات تي ٻڌل هڪ بيورو ڪريٽڪ ڍانچي جي ماتحت ٿي رهيا هئا. جيتوڻيڪ چين ۾ بيورو ڪريسي جي سڄي دلچسپي پنهنجين مراعتن ۽ دولت ۾ اضافي لاءِ هوندي هئي. ان لاءِ چين ۾ سماجي ارتقا ۽ معيشت جي ٻيڙي صرف ڪجهه سالن ۾ ئي ڪرپشن جي سمنڊ ۾ لوڏا کائڻ لڳي. ان صورتحال چين ۾ خارجي ۽ داخلي سطح تي هڪ بحرانن کي جنم ڏنو، جنهن جي نتيجي ۾ زرعي ۽ صنعتي پيداوار ۾ 13 سيڪڙو گهٽتائي ٿي. عام ضرورتن مثال طور جنس، تيل، ڪپڙا ۽ صابڻ وغيره جي قلت جي نتيجي ۾ راشن بندي جو نظام لاڳو ڪيو ويو. چين ۾ ترقي جي رفتار ترقي يافتا ملڪن سان هڪ جهڙائي رکڻ بدران پنهنجي ويجهن ملڪن تائيوان ۽ ڪوريا جي ڀيٽ ۾ گهٽجي وئي. روسي آفيسر شاهي ماسڪو جي مفادن تحت چيني انقلاب کي پنهنجي اثر هيٺ رکڻ جي ڪوشش ڪئي ته چيني آفيسر شاهي ان کي گهڻو وقت برداشت نه ڪري سگهي. ماسڪو واشنگٽن جي مقابلي ۾ پنهنجي طاقت ۾ توازن قائم ڪرڻ لاءِ چيني انقلاب کان فوراً پوءِ چين کي اقتصادي ۽ فوجي امداد ڏنو هو، پر جڏهن ماسڪو چيني آفيسر شاهي جي مفادن کي نظرانداز ڪندي واشنگٽن سان ڪجهه معاهدا ڪيا ته اسٽالن ازم جي انهن ٻنهي رجحانن وچ ۾ اختلا ف پيدا ٿي ويا. جنهن نه صرف انهن ملڪن ۾ پر پوري دنيا ۾ کاٻي ڌر جي تحريڪن تي ناڪاري اثر ڇڏيا، انهن اختلافن کي بنياد بڻائيندي چيني ۽ روسي آفيسر شاهي پوري دنيا ۾ موجود ڪميونسٽ پارٽين ۾ پنهنجو اثر رسوخ قائم ڪرڻ شروع ڪري ڇڏيو. چيني آفيسر شاهي وڌيڪ متحرڪ هئي ۽ هن سامراج دشمني جو نعرو لڳائي دنيا ۾ وڌيڪ حمايت حاصل ڪري ورتي ۽ نوآبادياتي ملڪن ۾ روسين خلاف چينين تيزيءَ سان پروپيگنڊا مهم جاري رکي. روسي ۽ چيني آفيسر شاهي پنهنجن پنهنجن مفادن تحت ٽين دنيا جي ملڪن، جن ۾ پاڪستان، افغانستان، سريلنڪا، انڊونيشيا ۽ يمن خاص طور ذڪر جوڳا آهن، جي ظالم ۽ رجعتي حڪمرانن جي حمايت ڪئي. اقوام متحده جو ميمبر بڻجڻ جي سوال تي چين دنيا جي مختلف حڪمرانن جي انڌي حمايت ڪئي. 1962ع جي چونڊن ۾ انڊونيشيا جي ڪميونسٽ پارٽي هڪ وڏي پارٽي طور اڀري رهي هئي، پر صرف سوئيڪارنو جي حمايت حاصل ڪرڻ لاءِ چيني ليڊرن انڊونيشيا ۾ ڪميونسٽ پارٽي کي سوئيڪارنو جي حمايت ڪرڻ تي نه صرف آماده ڪيو، پر ڪميونسٽ پارٽي کي سوئيڪارنو جي نيشلسٽ پارٽي ۾ ضم ڪرڻ تي به مجبور ڪري ڇڏيو. جنهن جو نتيجو اهو نڪتو جو سوئيڪارنو جي پارٽي جي کاٻي ڌر ڪميونسٽن جا نالا ۽ ايڊريسون حاصل ڪري جنرل سوهارتو جي قيادت ۾ 15 لک ڪميونسٽن جو قتل عام ڪيو. هن سوئيڪارنو کي به هٽائي پنهنجي آمريت جو بنياد رکيو. اهو سڀ ڪجهه چين ۽ روس جي غلط خارجه پاليسي جي نتيجي ۾ ٿيو. اهڙي طرح پاڪستان ۾ 69- 1967ع ۾ ايوبي آمريت خلاف انقلاب جي صورتحال پيدا ٿي وئي، پر مرحليوار انقلاب جي حامي روس جي کاٻي ڌر ان تحريڪ کي سي آءِ اي جي تحريڪ قرار ڏئي عليحدگي اختيار ڪر ي ڇڏي. جنهن کان پوءِ چين جا کاٻي ڌر جا اڳواڻ به بي اثر ٿي رهجي ويا ۽ مسٽر ڀٽو صورتحال کي سمجهندي سوشلسٽ انقلاب جو پروگرام پيش ڪري ان تحريڪ جي قيادت سنڀالي ورتي. مشرقي پاڪستان ۾ ان تحريڪ جي قيادت مائو پسند اڳواڻ مولانا ڀاشاني ڪري رهيو هو. جڏهن اها تحريڪ پنهنجي عروج تي هئي ته مائوزي تنگ مولانا ڀاشاني کي بيجنگ اچڻ جي دعوت ڏني ۽ ان کي ان تحريڪ کي وڌيڪ اڳتي وڌائڻ کان روڪيو. ان جو بنيادي ڪارڻ اهو هو ته ايوب خان چيني بيوروڪريسي ۾ اثر رسوخ رکندو هو ۽ خاص طور ان لاءِ به ته ايوب خان گڏيل قومن ۾ چين جي ميمبر شپ جي سوال تي چين جي موقف جي حمايت ڪندو هو.
روسي ۽ چيني ڪميونسٽ پارٽين جي پاڻ ۾ اختلافن جي ڪري ڪيترن ئي ملڪن ۾ انقلاب اڀرڻ کان رهجي ويا. روسي آفيسر شاهي چين خلاف ان وقت کلي سامهون آئي، جڏهن 1962ع ۾ ڀارت ۽ چين وچ ۾ ٽڪراءُ ٿيو ۽ ماسڪو ڀارت جي حمايت ۾ چين کي ڪمزور ڪرڻ لاءِ پنهنجا ٽيڪنيشن ۽ صلاحڪار واپس گهرائي ورتا. اهڙي طرح ويٽنامي ڪميونسٽ پارٽي روسي ڪميونسٽ پارٽي جي اثر هيٺ هجڻ ڪري چين ويٽنام جي جنگ ۾ ويٽ نامي ڪميونسٽ پارٽي جي ڪافي عرصي تائين مدد نه ڪئي. 70-60-1950ع جي ڏهاڪن ۾ پوري ٽين دنيا جي ملڪن ۾ انقلاب جو رواج هو ۽ ڪيترن ئي ملڪن ۾ جن ۾ ويٽنام، ڪمپوچيا، ڪيوبا، ليائوس، ايٿوپيا، انگولا، اترڪوريا، يمن، شام ۽ ڪيترن ئي ٻين ملڪن انقلاب برپا ٿيا ۽ انهن ملڪن ۾ سرمائيداري ۽ جاگيرداري جو خاتمو ٿيو. سامراج کي هر محاذ تي شڪست جو منهن ڏسڻو پيو، پر اهي انقلاب جلد ئي خواب بڻجي ڇڙوڇڙ ٿي ويا. ان جو بنيادي ڪارڻ انقلاب جي قيادت ڪرڻ وارن ۾ سوشلزم نظريي جي پختگي جي کوٽ هو. پورهيتن جي هر اول دستي جو نه هجڻ ۽ انقلاب ۾ دير به هڪ وڏو ڪارڻ هو. جڏهن ته اسٽالن ازم جو قومپرستي جو نظريو عالمي انقلاب جي رستي ۾ رڪاوٽ بڻجي ويو ۽ ان ئي انداز ۾ چين ۾ خارجي ۽ داخلي بحران پيدا ٿيا ۽ چين کي سوشلسٽ رياست بڻائڻ جو مائو جو نظريو ان جي ئي دور ۾ ناڪام ٿي ويو. مائو ملڪي تعمير ۽ ترقي جا ڪيترن ئي اهم منصوبن جا ٺيڪا آمريڪي تعميراتي ڪمپني جان ڊائرکي ڏئي ڇڏيا. هي اهو اختلاف هو، جنهن چيني بيوروڪريسي ۾ نون اختلافن کي جنم ڏنو ۽ نه صرف بيورو ڪريسي جي ڍانچي ۾ ڏار پوڻ شروع ٿي ويا، پر انهن ٻنهي ڌڙن ۾ باقاعداجنگ شروع ٿي وئي، دنيا ان سڄي ڪارروائي کي نئين ثقافتي انقلاب جي نالي سان سڃاڻي ٿي.

تاريخ، فلسفو ۽ سياست

چين جو انقلاب