چين جو تعليمي انقلاب
1949ع ۾ جڏهن چين ۾ انقلاب اڀريو ته چيني زبان جي الفابيٽ ڏکي ۽ سمجهه کان ٻاهر هئي. ان الفابيٽ جي ڪري چين جو ڪتابي سرمايو محدود هو. ان کان سواءِ ان وقت چين ۾ عام تاثر اهو هو ته دانشور طبقو صفائي جي علامت ۽ پورهيو ڪندڙ طبقو گندگي جي علامت آهي. انهن خيالن جي ڪري چين جي حالت قديم هندستان جهڙي هئي، جنهن ۾ علم حاصل ڪرڻ صرف هڪ طبقي تائين محدود هو ۽ ٻين ماڻهن کي جبري طور علم کان پري رکيو ويندو هو.
جڏهن چين جي انقلابي حڪومت اقتدار جون واڳون سنڀاليون ته ان آڏو ڪيترائي مسئلا هئا. تعليمي ترقي جي راهه ۾ سڀ کان وڏي رڪاوٽ ڏکي الفابيٽ هئي. چيني زبان پڙهڻ لاءِ ان وقت هڪ هزار کان ڏيڍ هزار اکرن کي ڄاڻڻ ضروري هو ۽ اهو گهڻو وقت طلب ڪم هو. ان مشڪل تي ڪنٽرول ڪرڻ لاءِ چين ۾ زبان جي ترتيب جو هڪ نئون طريقو اختيار ڪيو ويو، جنهن جي بدولت هڪ ذهين ماڻهو ٽن يا چئن هفتن کان پوءِ چيني زبان ڪنهن حدتائين سمجهي سگهيو ٿي. چين ۾ فوري طور تي اکرن جي شڪل آسان ڪئي وئي، مثال طور عام ڳوٺاڻي کي چيني زبان پڙهڻ لاءِ اکرن جي جيڪا شڪل ٺاهي وئي، اها هن طرح هئي، گهر، وڻ، ڳئون، دروازو وغيره. ان جو نتيجو اهو نڪتو جو چيني زبان عام ماڻهن جي سمجهه ۾ اچڻ لڳي. ان تحريڪ سان بالغن جي تعليم جي سلسلي ۾ وڏي مدد ملي.
چين جي تعليمي ترقي ۾ جيڪا شيءِ ٻئي نمبر تي سڀ کان وڏي رڪاوٽ هئي اها چين جي استادن تي آمريڪي اثر رسوخ هو. ان وقت چين جا اڪثر استاد آمريڪا مان تربيت حاصل ڪري ايندا هئا، جن جي ذهنن تي اها شيءِ سوار هوندي هئي ته علم جي نعمت عام ماڻهن لاءِ ناهي هوندي، پر اهو تحفو صرف هڪ طبقي لاءِ مخصوص آهي، جيڪو عوام کان مٿانهون ۽ انهن تي حاڪميت لاءِ پيدا ڪيو ويو آهي. چين جي آزادي کان پوءِ سڀ کان وڌيڪ ضرورت ان ڳالهه جي هئي ته قديم چين ۽ آمريڪي تربيت يافتا استادن جي انهن مدي خارج نظرين کان ڇوٽڪارو حاصل ڪيو وڃي ۽ وري جڏهن آمريڪا تائيوان، ڪوريا ۽ اتر چين ۾ عوامي حڪومت خلاف محاذ ٺاهي ورتا ۽ چين جي نسلي حڪومت جي بائيڪاٽ جو علي الاعلان ڪيو ته چين جي دانشور ۽ اهل علم طبقي جي نظرين ۾ تبديلي جا قدرتي سبب پيدا ٿي ويا. ان وقت چين ۾ نيون تعليمي ۽ ثقافتي تحريڪون اڀريون، جن جو بنياد سامراجي ۽ جاگيرداري نظرين جي مخالفت ڪري رهيو هو. تعليم ۾ جيڪو نئون روح پيدا ٿيو، ان ۾ عوام ۽ صرف عوام اهم هو. ان وقت چين جي سربراهه مائوزي تنگ چين جي تعليمي ڍانچي لاءِ هي بنيادي نعرو ڏنو ته ”اسان جو تعليمي نظام سامراجي ذهنن جي نفعي ٿو ڪري ۽ اهو چيني قوم جي آزادي ۽ ان جي وقار جو امين آهي. ان نظام جو سلسلو دنيا جي سوشلسٽ ۽ جمهوري قوتن سان ملي ٿو.“ مائوزي تنگ جا اهي لفظ چين ۾ تعليمي نظام جي بنيادي اصول طور اڄ به نظر ۾ رکيا ويندا آهن. پوءِ جلد ئي چين ۾ تعليمي نظام لاءِ واضح اصول مرتب ڪيا ويا. انهن اصولن جي روشني ۾ چين ۾ تعليمي ترقي جو پورو خاڪو ترتيب ڏنو ويو. چين ۾ پهريون ڀيرو بنا مذهبي فرق، رنگ نسل، عمر ۽ جنس هر فرد کي تعليم حاصل ڪرڻ جي خوشخبري ٻڌائي وئي.
تعليمي پسماندگي ختم ڪرڻ لاءِ هڪ گهڻ رُخي منصوبي تحت نه صرف ننڍن ٻارن جي تعليم کي اهميت ڏني ٿي وئي، پر وڏن کي به ان سلسلي ۾ نظرانداز نه ڪيو ويو. ابتدائي طور تي عام اسڪول کوليا ويا، جن ۾ 12 سالن جي عمر تائين جي ٻارن لاءِ لازمي ۽ مفت تعليم جو انتظام هو. ان کان پوءِ 15 سالن جي ٻارن لاءِ جونيئر مڊل اسڪول ۽ 18 سالن جي ٻارن لاءِ سينئر مڊل اسڪول قائم ڪيا ويا. منصوبي تحت سينئر مڊل اسڪولن جي بين بين ووڪيشنل اسڪول، پولي ٽيڪنڪ اسڪول ۽ ميڊيڪل اسڪولن ۾ به تعليم شروع ڪئي وئي. 18 سال جي سينئر مڊل اسڪولن جي شاگردن ۽ شاگردياڻين لاءِ يونيورسٽي جي تعليم ۽ فني يا پيشيوراڻن اسڪولن جا شاگرد ۽ شاگردياڻيون اعليٰ سطح تي ٽن سالن جو تربيتي ڪورس پاس ڪري ٿي سگهيا. ان کان مٿي شاگردن ۽ شاگردياڻين لاءِ ريسرچ انسٽيٽيوٽ قائم ڪيا ويا.
ان باقاعده ۽ مسلسل تعليمي نظام سان گڏوگڏ بالغن جي تعليم لاءِ به هڪ جهڙا موقعا فراهم ڪيا ويا. ننڍن سان گڏ وڏا به پرائمري، جونيئر ۽ سينئر مڊل اسڪولن مان فائدو حاصل ڪري ٿي سگهيا. تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ ڪنهن جي مٿان ڪا پابندي نه لڳائي وئي، جيتوڻيڪ ان وقت جاءِ جي کوٽ جي ڪري وڏن جي تعليم لاءِ خاص انتظام الڳ ڪرڻا پيا. انهن انتظامن تحت وڏن کي ورڪشاپن، کائڻ پيئڻ جي ڪمرن ۽ ورانڊن ۾ تعليم ڏني وڃڻ لڳي. استادن جي کوٽ ختم ڪرڻ لاءِ استادي پيشي کي خاص سهولتون فراهم ڪيون ويون، جنهن ڪري ماڻهو ان پيشي ڏانهن راغب ٿيڻ شروع ٿيا. هنگامي ضرورت تحت استادن لاءِ خصوصي مختصر ڪورس شروع ڪيا ويا.
چين جي آزادي جي صرف ٽن سالن کان پوءِ چين جي اسڪولن ۾ تعليم حاصل ڪرڻ وارن جي تعداد جو اندازو ان مان لڳائي سگهجي ٿو ته جتي ڪو منيٽانگ حڪومت جي دؤر ۾ هڪ ٻار تعليم حاصل ڪري رهيو هو، اتي هاڻي ڏيڍ سؤ کان ٻه سؤ تائين ٻار تعليم حاصل ڪري رهيا هئا. ان انقلابي تبديلي کي ڏسندي ئي ته ڪنهن چيو هو ته سڄو چين اسڪول ٿو هلائي.