چين جو انقلاب 1949ع
معاهدي جي فوراً بعد ڪميونسٽ پارٽي معاهدي تي عملدرآمد جي سلسلي ۾ اوڀر زي زيانگ، ڏکڻ زي زيانگ ۽ ڏکڻ آنهوئي مان پنهنجي فوجن کي واپس گهرائي ورتو. ٻئي طرف صورتحال اها هئي ته جڏهن چونگ ڪوئنگ ۾ ڳالهيون جاري هيون ته ان وقت به ڪومنيٽانگ فوجون سرخ فوج جي ڪنٽرول هيٺ علائقن تي مختلف طرفن کان حملا ڪرڻ جي منصوبابندي ڪري رهيون هيون. جيتوڻيڪ معاهدي تي صحيحون ٿيڻ کان فوراً بعد ڪومنيٽانگ هڪ وڏو فوجي دستو شانڪسي صوبي ۾ سرخ فوج جي مرڪز شانگ ڊانگ تي حملي لاءِ روانو ڪري ڇڏيو. اهڙي ئي صورتحال هيبي صوبي جي علائقي هاندان ۾ به پيش آئي. ان جو نتيجو اهو نڪتو جو هڪ ڀيرو وري جنگ جي چڻنگن هوا پڪڙي ۽ ان گهرو ويڙهه ۾ ڪومنيٽانگ کي هڪ لک 10 هزار فوجي جوانن جي مارجي وڃڻ جو نقصان برداشت ڪرڻو پيو.
سرخ فوج جي هڪ وڏي ڪاميابي جي باوجود ڪميونسٽ پارٽي ڪومنيٽانگ سان هڪ ڀيرو ٻيهر امن معاهدو ڪيو. جنهن تي 10 جنوري 1956ع ۾ صحيحون ڪيون ويون. انهن ڳالهين ۾ آمريڪي صدر جي خصوصي نمائندي ٽياڪڙ جو ڪردار ادا ڪيو ۽ ڌرين جنگ بند ڪرڻ جا حڪم جاري ڪيا. اهو معاهدو اصل ۾ آمريڪي سامراج ۽ ڪومنيٽانگ جي منافق طرز عمل جو نتيجو هو. آمريڪي سامراج جو مقصد ڪومنيٽانگ کي اهو موقعو فراهم ڪرڻ هو ته اها پنهنجي فوج جي نئين صف بندي ڪري وري هڪ وڏي حملي جي تياري ڪري سگهي. جنهن ڏينهن ان معاهدي تي صحيحون ٿيون، ان ئي ڏينهن چين جي ڪميونسٽ پارٽي جمهوري قوتن جي هڪ مشاورتي ڪانفرنس ڪوٺائي، جنهن ۾ ڪومنيٽانگ به هڪ جمهوري قوت جي طورتي موجود هئي. هتي جيڪا قرارداد پاس ٿي ان ۾ وري انقلابي لائحه عمل تيار ڪرڻ بدران امن، جمهوريت ۽ قومي ايڪي کي هٿي وٺرائڻ تي اتفاق ڪيو ويو.
ان ڪانفرنس جا اجلاس اڃا جاري هئا ته ڪومنيٽانگ حڪومت وڏا فوجي دستا گهرو ويڙهه جي محاذن تي حملي لاءِ اماڻي ڇڏيا. ڪميونسٽ پارٽي جي ان پاليسي جو هڪ ئي نتيجو نڪتو ته چين ۾ انقلاب برپا ڪرڻ جي پروگرام ۾ دير ٿيندي وئي ۽ سامراجي قوتن هٿان مزدورن ۽ هارين جو قتل عام جاري رهيو. ان معاهدي ۾ آمريڪي نمائندن، جيڪي ٽياڪڙ جو ڪردار ادا ڪري رهيا هئا، اهي ئي ڪومنيٽانگ فوجن جي اچ وڃ ۽ ٻين فوجي ڪاررواين جي نگراني ڪري رهيا هئا. انهن چينگ ڪائي شيڪ جي فوجي آفيسرن ۽ سپاهين کي تربيت به ڏني.
چينگ ڪائي شيڪ 26 جون 1946ع تي هيبي ۽ هينان جي وسيع علائقي تي حملي لاءِ 3 لک فوجن کي جمع ڪري گهيراءُ ڪري ورتو. وچ وارن ميداني علائقن ۾ پيپلز لبريشن آرمي اهو گهيرو ٽوڙي نئين پوزيشن سنڀالي ورتي. ان جي اڳئين مرحلي ۾ چينگ ڪائي شيڪ آمريڪي صلاحڪارن جي رهنمائي ۾ 16 لک وڌيڪ باقاعده فوج سان سرخ فوج جي انتظام هيٺ تقريبن سمورن علائقن تي وڏو حملو ڪري ڏنو.
چين جي تاريخ ۾ سڀ کان وڏي جنگ جي آغاز ۾ چينگ ڪائي شيڪ جي فوج جو ٽوٽل تعداد 43 لک هو ۽ پيپلزلبريشن آرمي جو تعداد 12 لک 80 هزار هو. ڪومنيٽانگ حڪومت هٽلر جي جنگي پاليسي تي عمل پيرا رهندي، هڪ تيز فتح حاصل ڪرڻ جي حڪمت عملي تحت هلي رهي هئي ۽ 1947ع جي شروعات ۾ اها جنگ عروج تي پهچي وئي. ان لانگ مارچ ۾ مائوزيتنگ ۽ چوتهه تمام ذهين ۽ قابل فوجي حڪمت عملي اختيار ڪندڙ ڪمانڊرن جي طورتي نمايان ٿيا. اها هڪ بي مثال جنگي داستان آهي، جنهن جو چين جي تاريخ ۾ ڪٿي به مثال نٿو ملي. ان دوران سرخ فوج ترتيبوار 11 صوبن فوچئين، شانڪسي، ڪوانگ تونگ، هونان، ڪوانگشي، ڪوئيچو، ينان، شيکانگ، سيچوان، ڪانسو ۽ شينسي تي ٻڌل 25000 ميل ڊگهو فاصلو طئي ڪيو. ان دوران چينگ ڪائي شيڪ پنهنجي سڀ کان ڀلي بري ۽ بحري فوج کي حرڪت ۾ آڻڻ ۽ مختلف صوبن جي جنگي سردارن ۽ زميندارن جي هٿياربند قوتن جي مدد کان ڪم وٺڻ ۾ ڪابه ڪسر نه ڇڏي ۽ سرخ فوج جي راهه ۾ قدرتي رڪاوٽن واري هنڌ دفاعي انتظامن سان گڏوگڏ سرخ فوج جو پيڇو ڪندي مسلسل حملا به جاري رکيا.
سرخ فوج هڪ اهڙي دشمن، جيڪو وڌيڪ بهتر هٿيارن سان ليس ۽ تعداد ۾ به تمام وڌيڪ هو، جي سڌي سنئين مقابلي کان پاسو ڪرڻ لاءِ اوچن جبلن، تيز دريائن، خطرناڪ رڪاوٽن ۽ رستن تي خاص طورتي مغربي سيچوان ۾ سمنڊ جي سطح کان 5 هزار ميٽر مٿانهين تي برف سان ڍڪيل جبلن ۽ ان جي خطرناڪ ڌٻڻ وارن علائقن کان اڳتي قدم وڌايا. ان متحرڪ دفاع جي پاليسي تحت پيپلزلبريشن آرمي پنهنجن ڪجهه علائقن مان نڪري متحرڪ حملن ذريعي دشمن جي 7 لک کان به وڌيڪ فوج کي بيڪار ڪري ڇڏيو. پيپلزلبريشن آرمي گهڻو ڪري دشمن کان ڦريل هٿيارن سان ليس ٿي مقابلو ڪيو. ان جنگ ۾ پيپلزلبريشن آرمي جي فتح سان سپاهي مضبوط ۽ دلير ٿي ويا ۽ ڪومنيٽانگ جون فوجون مسلسل شڪست جي ڪري دلبراشتا ٿي ويون. جيتوڻيڪ ڪومنيٽانگ پوري ملڪ ۾ جنگ بند ڪري ان کي مخصوص علائقي تائين محدود ڪري ڇڏيو. هاڻي پاسو پلٽجي چڪو هو، جنهن ۾ فوجي حڪمت عملي سان گڏوگڏ سياسي پروگرام ۽ لائحه عمل به اهم ڪردار ادا ڪيو. 13 سيپٽمبر 1947ع تي ڪميونسٽ پارٽي جي اهتمام هيٺ هڪ قومي زرعي ڪانفرنس منعقد ٿي، جنهن ۾ هڪ زرعي قانون پاس ڪيو ويو. جنهن جا ڪجهه نقطا هن طرح هئا:
• استحصال جي نظام تي ٻڌل جاگيرداراڻي ۽ نيم جاگيرداراڻي نظام جو خاتمو ۽ زميندارن جي ملڪيت هارين جي نالي ڪئي وڃي.
• پوري ملڪ ۾ موجود سمورين درسگاهن، اسڪولن، مندرن، ادارن، تنظيمن ۽ هارين جي زمينن جي وراثتي ملڪيت جو خاتمو ڪيو وڃي.
• پوري ملڪ ۾ جاگيردارن جا ملڪيت جا سمورا حق ختم ڪيا وڃن.
• انهن سڌارن کان پهريان سمورن ٻهراڙي وارن علائقن ۾ هارين ڏانهن رهيل سمورن قرضن جو خاتمو ۽ عام معافي جو اعلان ڪيو وڃي.
ان قانون جي هڪ آرٽيڪل جون ڪجهه شقون ڪومنيٽانگ جي فوجي سپاهين تي به لاڳو ٿيون ٿي، جنهن موجب پيپلز لبريشن آرمي، جمهوري حڪومت ۽ سمورين عوامي تنظيمن جي ٻهراڙي ۾ رهندڙ ماڻهن ۽ انهن جي خاندانن کي هارين جي برابر زمينون ۽ ملڪيتون ٻهراڙي وارن علائقن ۾ فراهم ڪيون وينديون. جاگيردارن ۽ انهن جي خاندانن کي به هارين جي برابر زمينون ڏنيون وينديون ۽ دشمن فوج جي ماڻهن جي خاندانن کي هارين جي برابر زمين ڏني ويندي. ان پاليسي نه رڳو عام غريب ماڻهو کي سرخ فوج ۾ شموليت يا حمايت طرف متوجهه ڪيو پر ڪومنيٽانگ فوج جا سپاهي به ڪميونسٽ پارٽي ۾ شامل ٿيڻ لڳا. اهي سڌارا پيپلزلبريشن آرمي جي انتظام هيٺ علائقن ۾ تيزي سان لاڳو ڪيا ويا ۽ 10 ڪروڙ هارين ۾ زمينون ورهايون ويون.
ٻئي طرف ڪومنيٽانگ جي انتظام هيٺ علائقن ۾ جيڪي آمريڪي ڪالوني بڻجي چڪا هئا، ظلم، جبر ۽ بدعنوانين جي انتها ٿي چڪي، هئي ۽ آمريڪي امداد رياستي آفيسرن جي ٽجوڙين ۾ پئي هئي. انتها ته اها هئي ته هٿيار ۽ ٻيون ضروري شيون سرڪاري فوجي ڪميونسٽن کي ڀڳڙن مُٺ تي وڪڻي ڇڏيندا هئا ۽ ڪير به پڇڻ وارو نه هوندو هو. جولاءِ 1947ع ۾ آمريڪا ۽ ڪومنيٽانگ وچ ۾ ٿيل ڳجهي معاهدي ذريعي چينگ چين جا علائقائي، فوجي، معاشي، داخلي ۽ سفارتي حق ۽ اختيار آمريڪا کي وڪڻي ڇڏيا. ان وقت تائين چينگ آمريڪا کان 4000 ملين ڊالر وڌيڪ قرض وٺي چڪو هو. ان دوران عام استعمال جي شيون جنگ کان پهريان جي ڀيٽ ۾ 60000 ڀيرا وڌي چڪي هئي. ٻهراڙي جي تحريڪ سان گڏوگڏ شهرن ۾ به ان بحران خلاف بغاوت اڀري رهي هئي، ڊسمبر 1946ع ۾ هڪ شاگردياڻي سان زنا خلاف 5 لک شاگردن مظاهرو ڪيو.
10 آڪٽوبر 1947ع تي پيپلزلبريشن آرمي هڪ منشور جاري ڪيو، جنهن تحت ملڪ جي مظلوم طبقن، عوامي تنظيمن، پرڏيهه ۾ رهندڙ چينين ۽ ٻين محب وطن عنصرن جي يڪجهتي جي اظهار طور هڪ گڏيل جمهوري حڪومت قائم ڪرڻ جو مطالبو ڪيو ويو. ان حڪومت ۾ مزدور، هاري، سپاهي، دانشور ۽ ڪاروباري ماڻهن جي شريڪ ٿيڻ جي توقع هئي. ان منشور ۾ ڪميونسٽ پارٽي جي سربراهي ۾ هڪ عوامي جمهوري متحده محاذ ٺاهڻ جي اپيل به شامل هئي. جيتوڻيڪ ڪومنيٽانگ حڪومت جي شڪست کي ڏسندي سرمائيدار طبقي جا ڪيترائي دانشور ۽ سياسي ليڊر ڪميونسٽ پارٽي طرف متوجهه ٿيا. 1948ع جي شروعات ۾ هانگ ڪانگ جي بورجوا سياستدانن هانگ ڪانگ ۾ ڊيموڪريٽڪ ليگ جي جهنڊي هيٺ ڪميونسٽ پارٽي سان اتحاد ڪيو. ان دوران پيپلز لبريشن آرمي تقريبن هر محاذ تي ڪومنيٽانگ فوجن کي شڪست ڏئي، علائقا آزاد ڪرائڻ شروع ڪري ڇڏيا. ان ئي سال ٽن وڏين مهمن دوران پيپلزلبريشن آرمي اوڀر ۾ ڪومنيٽانگ جي فوجن کي شڪست ڏئي پوري اتر چين کي آزاد ڪرائي ورتو. ان کان پوءِ هو اها ئي مهم، جيڪا نومبر 1948ع کان شروع ٿي ۽ 31 جنوري 1949ع تائين اوڀر چين ۾ انقلاب دشمن فوجن کي شڪست ڏئي ان خطي کي آزاد ڪرائڻ ۾ ڪامياب ٿي. اهڙي طرح بيپنگ ۽ يانجنگ جي فوجي اڳڀرائي 5 ڊسمبر 1948ع کان شروع ٿي 31 جنوري تائين هلي. انهن فوجي مهمن ۾ ڪومنيٽانگ جا لکين فوجي ماريا ويا ۽ چين جي انقلاب جي فتح جا واضح آثار نظر اچڻ لڳا.
مارچ 1949ع ۾ ڪميونسٽ پارٽي جي ستين مرڪزي ڪميٽي جي ٻئي پليزي سيشن جو اجلاس گهرايو ويو ۽ پارٽي جي ڪم کي ٻهراڙي کان شهرن ڏانهن منتقل ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ويو ۽ اهو فيصلو به ڪيو ويو ته ڪميونسٽ پارٽي ۽ پيپلزلبريشن آرمي جي مرڪزن کي بيجنگ منتقل ڪيو وڃي. ڪومنيٽانگ شڪست کان بچڻ لاءِ امن جو ڊرامو ڪندي پهرين جنوري 1949ع تي امن جي اپيل ڪئي ۽ ڪنهن به قسم جي پذيرائي نه ملڻ جي صورت ۾ چينگ ڪائي شيڪ پنهنجي نائب کي صورتحال سنڀالڻ جي هدايت ڪري پنهنجي رٽائر ٿيڻ جو اعلان ڪري ڇڏيو. هن جي اپيل جو جواب مائوزي تنگ پنهنجن اٺن شرطن سان گڏ ڏنو. جنهن کان پوءِ ڪميونسٽ پارٽي جي نمائندن ۽ ڪومنيٽانگ جي نئين صدر وچ ۾ 15 ڏينهن تائين هلندڙ ڳالهين کان پوءِ ”داخلي امن“ جو هڪ وڌيڪ ٺاهه ڪيو ويو، پر صرف ٻن ٽن مهينن کان پوءِ اهو معاهدو به ٽٽي ويو.
پيپلز لبريشن آرمي جا دستا چانگ جيانگ درياءَ پار ڪندي 23 اپريل 1949ع تي ڪومنيٽانگ حڪومت جي مرڪز نانجنگ ۾ داخل ٿيا ۽ حڪومت جو تختو اونڌو ڪري ڇڏيو. ان کان پوءِ آهستي آهستي ٻين علائقن جو وارو آيو ۽ محدود پيماني تي جنگين کان پوءِ تبت کان علاوه باقي سموري چين کي آزاد ڪرايو ويو. 1946ع کان 1950ع جي وچ ۾ پيپلزلبريشن آرمي ڪومنيٽانگ جي هٿيارن جي ذخيرن، ٽينڪن، بڪتربند گاڏين ۽ ٻين فوجي گاڏين تي قبضو ڪري ورتو. 21 سيپٽمبر 1949ع تي چين جي عوامي سياسي مشاورتي ڪانفرنس بيجنگ ۾ منعقد ٿي، جنهن ۾ چين جو نالو ”عوامي جمهوريه چين“ رکيو ويو ۽ مائوزي تنگ کي حڪومت جي مرڪزي ڪائونسل جو چيئرمين چونڊيو ويو. ليو چائوشي، سونگ چنگ لنگ، لي جي شين، زانگ لان ۽ گواگانگ کي نائب چيئرمين چونڊيو ويو. ان کان سواءِ 55 ميمبرن تي ٻڌل مرڪزي حڪومت جي هڪ ڪائونسل جوڙي وئي، جنهن ۾ چواين لائي به شامل هو. اهڙي طرح عوامي جمهوريه چين جي فتح جو جشن پهرين آڪٽوبر 1949ع تي ملهايو ويو ۽ بيجنگ جي تائينانمين اسڪوائر کان مائوزي تنگ هيءَ پڌرائي جاري ڪئي.
ڪامريڊ مائوزي تنگ لانگ مارچ جي اهميت کي هنن جاندار لفظن ۾ واضح ڪيو آهي:
”لانگ مارچ جي سلسلي ۾ اهو سوال اٿاري سگهجي ٿو ته ان جي ڪهڙي اهميت آهي؟ اسان جو جواب اهو آهي ته لانگ مارچ تاريخ ۾ پنهنجي قسم جو پهريون مارچ آهي، اهو هڪ منشور آهي. ان سڄي دنيا تي واضح ڪري ڇڏيو آهي ته سرخ فوج مجاهدن جي فوج آهي ۽ سامراجي ۽ انهن جا پالتو ڪتا چينگ ڪائي شيڪ ۽ اهڙي قسم جا ٻيا ماڻهو ڪنهن ڪم جا ناهن. ان اسان جي اردگرد گهيرو وجهڻ، اسان جو پيڇو ڪرڻ، رستي ۾ رڪاوٽون پيدا ڪرڻ ۽ مزاحمت ڪرڻ ۾ سامراج ۽ چينگ ڪائي شيڪ جي قطعي ناڪامي جو اعلان ڪري ڇڏيو آهي. لانگ مارچ جي هڪ مشهوري ڏيارڻ جي قوت به آهي، ان 11 صوبن جي تقريباً 20 ڪروڙ ماڻهن تي اها حقيقت پڌري ڪري ڇڏي آهي ته سرخ فوج، جيڪا راهه اختيار ڪئي آهي اها سندن آزادي جي واحد راهه آهي. لانگ مارچ کان سواءِ عوام کي دنيا جي ان عظيم صداقت جي وجود جو، جنهن جي سرخ فوج پيروي ڪري ٿي، ايترو جلدي ڪيئن خبر پئجي سگهي ها؟ لانگ مارچ ٻج پوکڻ جي مشين آهي، ان 11 صوبن ۾ ڪيترائي ٻج پوکيا آهن، جيڪي ڦٽندا، انهن مان پن نڪرندا ۽ گل ٽڙندا ۽ اهي وڏا ٿيندا ۽ آئنده فصل ڏيندا. مختصر اهو ته لانگ مارچ جو نتيجو اسان جي سوڀ ۽ دشمن جي شڪست جي صورت ۾ نڪتو آهي.“
لانگ مارچ جي ڪامياب پڄاڻي چيني انقلاب کي ان قابل بڻائي ڇڏيو ته هو 1927ع جي بحران کان پوءِ هڪ وڌيڪ بحران تي ضابطو آڻي سگهي. ان جاپان خلاف جنگ مزاحمت ۽ انقلاب جي مستقبل لاءِ چيني عوام جو اعتماد وڌايو. ان چيني ڪميونسٽ پارٽي ۽ سرخ فوج جي عمده دستن کي محفوظ رکيو ۽ سخت آزمائشن مان گذري پارٽي جي صفن کي چمڪايو. ان قوت جي بدولت جاپان خلاف مزاحمت جي جنگ دوران پارٽي ۽ ڪامريڊ مائوزي تنگ جي صحيح قيادت ۾ انقلابي قوتون پهريان کان وڌيڪ مضبوط ٿيون ۽ اهڙي طرح ان عظيم فتح جو بنياد پيو، جنهن ذريعي چيني عوام سامراجي قوتن ۽ انهن جي پالتو ڪتن، ڪومنيٽانگ رجعت پسندن جي اقتدار جو تختو اونڌو ڪري ڇڏيو ۽ هڪ نئين چين جو بنياد رکيو.