وڏيري (ثميرہ زرين)
پھرين هوءَ ماءُ جي مارن تي هري ويئي هئي. ننڍي هوندي، بک ۾ پاھہ ٿي جڏهن هوءَ اڪيلي گهر ۾ روئڻ لڳندي هئي، ۽ بيشمارمکيون اچي هن کي وڪوڙي وينديون هيون، تڏهن ڪم تان موٽي، کيس روئندي ڏسي، پرچائڻ بجاءِ، ماڻس ٻہ – چار ٻھارا ڦھڪائي ڪڍندي هيس – ”نڀاڳي رن، مغز کائي چٽ ڪيو اٿئي، ڪم تي نہ وڃان تہ پيٽ ڪيئن پالينديس!“ ٻن هٿن کائڻ کان پوءِ هوءَ ائين هڪدم چپ ٿي ويندي هئي، ڄڻ ماڻس کيس ڪو چاڪليٽ ڏيئي ڇڏيو هجي!
سندس ننڍپڻ ائين گذريو. جڏهن ڪجهہ وڏي ٿي، تہ پاڻ بہ ماءُ سان گڏ ٻھارو کڻي گهر گهر صفائي ڪرڻ لڳي. هن جي عمر جون ڇوڪريون ڪم ڪرڻ کان پوءِ نچنديون ٽپنديون هيون، پر هيءَ چپ چاپ الائي ڪھڙا ڪنا گهڙيندي هئي. پھرين تاريخ تي ٻيون سڀ ڇوڪريون مائرن کان روئي زور ڪري، چوڙين لاءِ ڪجهہ پئسا وٺنديون هيون، پر هن جو پاروٿن کاڌن ڪو ايڏو تہ من ڀريو هو، جو کيس ڪا بہ طلب ڪا نہ ٿيندي هئي. ماڻس ان تي ڏاڍي خوش ٿيندي هئي: چي، ”منھنجي ڌيءُ جھڙي سدوري ڇوڪري ڪا دنيا ۾ مشڪل هوندي!“
ڀنگين جي برادريءَ ۾ جڏهن بہ ڪا شادي ٿيندي هئي، تہ هن جي ماءُ کي پنھنجي ڌيءَ جي بدصورتي ڏسي، ذري گهٽ روئڻ اچي ويندو هو. هوءَ پاڻ بہ ٽين جي دٻي مان ڀڳل آئيني ٽڪر ڪڍي، گهڙيءَ گهڙيءَ پنھنجو منھن پئي ڏسندي هئي، پر هن جو زردي مائل ڪارو رنگ، لاغر جسم، ننڍو قد ۽ ننڍڙيون ڪارن مرچن جھڙيون اکيون کيس ڪا بہ اميد نہ ڏيکاري سگهنديون هيون. نيٺ، مس مس جڏهن رحموءَ جي مائٽن هن لاءِ چورايو، تہ هن جي ماءُ مٿان ڄڻ موت جو پاڇو هٽي ويو.
نشو تہ هونئن ذري گهٽ سڀئي ڀنگي ڪندا هئا، پر رحمو ان ڳالھہ ۾ سڀني جو سردار هو. هو پنھنجو سڄو پگهار چرس تي وڃائي در در ڀٽڪندو هو، پر انھيءَ ڳالھہ بہ هن جي ماءُ جي دل نہ لوڏي هئي. برادريءَ جا سڀ ڇوڪرا شاديءَ جي ٻنڌڻن ۾ ٻڌبا ڏسي، هن کي رحمو ٻڏل ٻيڙيءَ جي ڪک مثل سانڌڻ لائق نظر آيو. ڪھڙو بہ هو، پر نازيءَ جو مڙس تہ سڏبو! نشئي هو تہ ڇا؟ ۽ نازي وري ڪھڙي هئي جو هوءَ کيس اڃان ڪنھن اميد تي ويھاري!
رحمو سول اسپتال ۾ نوڪري ڪندو هو. پنھنجو ننڍو ڪوارٽر هوس. جڏهن ناري رحموءَ جي گهر آئي، تہ هن پنھنجون ٻئي ٻانھون ڪانچ جي چوڙين سان ڀري ڇڏيون هوين، ۽ ڳاڙهي رنگ جا ڪپڙا پاتا هئا. ماڻس خوشبوءَ وارو تيل وارن ۾ ايڏو تہ وڌو هوس، جو سندس پيشاني بلڪل ڏامر جيان چلڪڻ لڳي هئي.
هوءَ پنھنجين ننڍڙين اکين سان رحموءَ جي هر هلت امنگن ڀريءَ دل سان جاچيندي هئي، پر چار ڏينھن چاھہ جا، رحمو وري پنھنجي نشي پتي کي لڳي ويو. هڪ ڏينھن، ڪنھن ڳالھہ تان بگڙي، کيس ايڏي تہ سخت مار ڏنائين جو هن جي جسم تي نيرا نشان پئجي ويا - ۽ نازي جا سمورا امنگ انھن نيرن نشانن هيٺان دٻجي مري ويا.
پھرين هوءَ ماءُ جي مارن تي هري وئي، ۽ پوءِ رحموءَ جي روز روز جي مارن کيس هيري ڇڏيو. هاڻي تہ مار بہ کاڌي ۽ هوا وانگر سندس زندگيءَ جي ضرورتن ۾ شامل ٿي وئي هئي. جي ڪڏهن کيس ڏينھن لنگهي مار نہ ملندي هئي، تہ کيس ائين محسوس ٿيندو هو، ڄڻ سندس زندگيءَ مان ڪا اهم چيز خارج ٿي وئي هجي.
هن ڏٺو تہ ڪڏهن رحمو نشي ۾ ڀينرن کي گاريون ڏيئي کانئن پئسا گهرندو هو. وڏيءَ جيڪا شڪل جي ڪجهہ چڱي هئي، اها وڌيڪ پئسا آڻيندي هئي. پوءِ رحمو ديسي شراب جي بوتل وٺي، سڄي رات پيئندو بہ هو ۽ بڪندو بہ هو. انھن سڀني ڳالھين هن جي دل ۾ نہ نفرت پيدا ڪئي، نہ ڏک ۽ نہ وري کيس ڪا حيرت ئي ٿي.
نازيءَ کي بہ ڪوشش سان سول اسپتال ۾ نوڪري ملي وئي – اوڻيتاليھہ رپيا پگهار، اسپتال ۾ گهمندي ڦرندي، هن کي اتان جون چڱيون خبرون پئجي ويون. کيس خبر پئي تہ خيرو ڊريسر وڏيءَ هلنديءَ وارو آهي، جنھن کي وڻيس، ان جي بدلي ڪرائي ڇڏي. جڏهن رحموءَ جون ڀينر شادي ڪري ويون، ۽ کيس ٻہ ٻار بہ ٿيا، تڏهن کيس نشي لاءِ پئسا پورا نہ پوندا هئا. هو نازيءَ کي مار تہ اڪثر ڏيندو ئي رهندو هو، پر هڪ ڏينھن پئسن گهرندي هن کيس ايتري تہ مار ڏني، جو هوءَ رتورت ٿي پئي. ٻئي ڏينھن هوءَ خيري وٽ ويئي ۽ کانئس ڪجهہ قرض گهريائين. خيري جي اکين ۾ چمڪ اچي وئي. هن کيسي ۾ هٿ وجهندي، آهستي کيس ڪجهہ چيو. پھرين هوءَ گهڙي کن خاموش رهي، ۽ پوءِ خيري جي هٿن مان پنج رپيا وٺي هلي وئي.
* * *
چانڊوڪيون راتيون هيون. هوءَ پنھنجي ڪوارٽر ٻاهران کٽ تي ستي پئي هئي! رحمو نشو پيئڻ ويو هو. رات اڌ کي سڻائي ٿي هئي، پر هن کي ڪجهہ سمجهہ ۾ نہ پئي آيو. پيشگي رقم رحمو ڳارڻ ويو هو، هينئر جڏهن پئسا بہ ڪتب اچي ويا، تہ کيس ان جو عيوض تہ ڏيڻو هو. پري، هر ڪو پنھنجي پنھنجي ڪوارٽر ٻاهران ننڊ ۾ بيخبر ستو پيو هو. ماٺ ميٺ لڳي پئي هئي، رکي رکي چوڪيدار جو آواز – هوشيار، خبردار – پئي گونجيو، ۽ چوڪيدار جي آواز تي آئي ننڊ بہ هن جي اکين مان اڏامي پئي وئي. اوچتو هن جي ذهن ۾ هڪ ڳالھہ تري آئي. هوءَ ٽپ ڏئي اٿي ويٺي. جڏهن چوڪيدار گهمندو ڦرندو هن جي ويجهو آيو، تہ هن آهستي کيس سڏيو: ”او چاچا، هيڏي تہ اچ!“ جيئن ئي هو کيس ويجهو آيو، تہ تيزيءَ سان اٿي کيس پنھنجين ٻانھن ۾ جهلي ورتو ۽ زور زور سان رڙيون ڪرڻ لڳي – ”چور! چور! ...... بدمعاش!..... پڪڙيو!، پوڙهو چوڪيدار هڪو ٻڪو ٿي ويو، سمجهہ ۾ نہ ٿي آيس تہ هيءُ ڇا ٿي رهيو هو. هن جي اکين مان ننڊ جا گهيرٽ ائين اڏامي ويا، جيئن آئيني جي شعاعن تي ڪانو ڀڄي ويندا آهن. رڙين تي ماڻھو مڙي ويا، جيئن آئيني جي شعاعن تي ڪانو ڀڄي ويندا آهن. رڙين تي ماڻھو مري آيا. سڀ هن کي لعنت ملامت ڪرڻ لڳا. هن جو ڪنڌ شرمساريءَ سان جهڪي ويو. نازيءَ جي آواز هن جي ڪنن ۾ انجڻ جي گڙگڙاهٽ جيان گونجي رهيو هو. هن گهڻو ئي چيو، پر ڪنھن کي بہ سندس ڳالھہ تي يقين نہ آيو. جڏهن هن جو پٽ نوازو گوڙ تي اٿي آيو، تہ کيس پنھنجي جوان پٽ سان اکين ملائڻ جي همت نہ ٿي سگهي. نوازو حيران هو تہ ڪھڙيءَ طرح پنھنجي پيءُ کان ڪو سوال پڇي. ”ابا، خدا واحد شاهد آهي.“ پوڙهي ستون اٺون دفعو وري ساڳي ڳالھہ ڪري ٻڌائي. سنھن قسم کنيا، پر نازيءَ جي گوڙ تي ڪنھن بہ مٿس يقين نہ آندو. ڀلا، زال ذات اهڙو ڪوڙ ڪيئن ڳالھائيندي؟
ٻئي ڏينھن وڏي صاحب وٽ قصو بيان ٿيو، ۽ هن اهڙي بدچال چوڪيدار کي نوڪريءَ کان برطرف ڪري ڇڏيو. جون جي گرم ٻن پھرن ۾، روئندو ڪوارٽر خالي ڪري، هو ٻئي ڪٿ قسم آزمائي ڪرڻ هليو ويو. ان وقت خيري مڇن تي هٿ ڦريندي گلوءَ کي چيو: ”ڪني آڱر وڍي ڀلي! هر ڪنھن وٽ نياڻيون آهن
* * *
نئين صاحب جي اچڻ کان پوءِ، پھرين تہ نازيءَ کي بنگلي تي ڪم ڪندي ڪجهہ تڪليف ٿي، پر پوءِ نيٺ هري وئي. هوءَ بنگلي جو سارو ڪم خاموشيءَ سان ڪري هلي ويندي هئي، ۽ ڪيترو بہ وڌيڪ ڪم کيس ملندو هو تہ هن جي پيشانيءَ تي شڪن بہ ڪا نہ ايندي هئي. ٻين ڪمن وارين زالن وانگر، هوءَ ڪڏهن بہ هتان جون ڳالھيون ڪڍي نہ ويھندي هئي، کيس پنھنجي ڪم سان ڪم هوندو هو، ان ڪري هوءُ مالڪياڻيءَ کي ڏاڍو پسند اچي وئي. سال کن ٿي ويو پر مالڪياڻيءَ هن جي جاءِ تي ٻئي ڪنھن کي نہ آندو هو.
ڪم ڪري جڏهن هوءَ ٿڪجي پوندي هئي، تڏهن خميسي سان ويھي اوڀاريون لھواريون ڳالھيون ڪندي هئي. سندس سارو ٿڪ اڏامي ويندو هو. خميسو بنگلي تي ائين ڪندي بہ بورچيءَ اڳيان ڪم ڪندو هو. شڪل جو اهڙو هو، جنھن کي رات جو ڪو ٻار بہ ڏسي تہ هوند ڊڄي وڃي. نازي آهستي آهستي سندس زندگيءَ ۾ ائين سمائجي ويئي، جيئن ننڊ ٿڪل انسان جي پلڪن ۾ اچي ان جي آرام جو باعث بڻبي آهي. هو روز هن لاءِ ٻيڙيون وغيرہ بچائي رکندو هو. جڏهن منجهند جو هڪ ڏيڍ– وڄي ويندو هو ۽ نازي اڃا بنگلي اندر ڏسبي هئي، تڏهن خميسي کي خيال ايندو هو تہ هيءَ ڪھڙي نہ ايماندار ۽ محنتي عورت آهي! ڀٽڪندي ڀٽڪندي، ٻہ قبيح پيڪرن ۾ ڦاٿل روح، هڪ ٻئي جي ويجهو آيا هئا. جن کي ٻيا سڀ حقارت سان ڏسندا هئا، جن ننڍپڻ کان وٺي ماڻھن جون ڇڙٻون سٺيون هيون. اهي جڏهن گڏ ويھي پاڻ ۾ رهاڻيون ڪندا هئا، تڏهن کين ائين محسوس ٿيندو تہ جيڪو ڏکن ڀريو ماضي هو گذاري آيا آهن، نہ اهو ئي ڪا اهميت جھڙي چيز هئي، ۽ نہ مستقبل، جيڪو هنن لاءِ پنھنجي جهول ۾ الائي ڇا کڻي اچي رهيو هو. هنن لاءِ حال اهڙو تہ مسرت ڀريو، اهڙو تہ حسين هو جو هنن انھيءَ کان پري ڪجهہ ڏسڻ ئي نہ پئي چاهيو.
خميسو، جيڪو نازيءَ کان وڌ بدصورت هو، تنھن ڪڏهن بہ هن جي حسين هجڻ جي تمنا نہ ڪئي هئي: انھيءَ ڳالھہ نازيءَ جي دل ۾ بي انت خوداعتمادي پري ڇڏي. صاف سادن ڪپڙن ۾، ڦڻيءَ ڏنل وارن سان، جڏهن هوءَ عجيب بيفڪريءَ سان ٻھارو ڪلھي تي کڻي هلندي هئي، تڏهن ائين لڳندو هو، ڄڻ ڪو سپاهي جنگ جي محاذ تي ويندو هجي. سندس انھيءَ لوڏ تي کيس اسپتال جي ملازمن وٽان لقب مليو هو ”وڏيري“. جڏهن پٽيوالا کيس ائين ويندي ڏسندا هئا، تہ هڪٻئي کي مرڪي چوندا هئا: وڏيريءَ جي چال تہ ڏس!“
* * *
هوءَ بنگلي جي ويجهو پھچي وئي، پر سندس خيالن جو سلسلو اڃا بہ هلندو پئي آيو. گذريل هفتي کان جڏهن صاحب خميسي جي اڍنگائين کان تنگ ٿي، کيس ڪڍي، ان جي جاءِ تي فضلوءَ کي رکيو هو. تڏهن کان هن جي ڪم مان دلچسپي ئي نڪري وئي هئي. انھيءَ بنگلي ۾، جتي هوءَ پھرن جا پھر لڳائي ڇڏيندي هئي، هينئر ڪم ڪندي سندس دل ئي ڪا نہ ٿيندي هئي. کيس ائين ويڳاڻو ڏسي، مالڪياڻي چوندي هئي: ”ڇو، نازي، خوش تہ آهين؟ طبعيت ٺيڪ نہ هجيئي تہ هلي وڃ، باقي ڪم پاڻيھي فضلو ڪندو.“
”نہ، بيگم صاحب“، ائين چئي، هوءَ وري ڪم کي لڳي ويندي هئي- پر سڄو وقت سندس روح ڪٿ ٻئي هنڌ پيو وسندو هو. هن خميسي جي ڪمي فضلوءَ مان مٽائڻ پئي چاهي، پر فضلوءَ جي هلت هن جي تن بدن ۾ چوچڙي لڳائي ڇڏيندي هئي. هن جي ننڍڙين ڪارين اکين ۾ سوچ سمايل هئي تہ هوءَ کانئس ڪيئن وير وٺي.
وارڊ بواءِ ۽ پٽيوالن کان وٺي ڪمپائونڊرن تائين – سڀني لاءِ هوءَ چانھہ جي گرم ڪوپ جيان هئي، جنھن کي حاصل ڪري سندن دماغي ڪلفتون دور ٿي وينديون هيون، پر خميسو انھن سڀني کان اڳتي هو. خميسو، جيڪو سڀني کان وڌيڪ بدصورت هو، جيڪو سڀني کان وڌيڪ بيوقوف هو، اهو نازيءَ لاءِ دنيا جي پھرين ۽ آخري مسرت هو.
ان ڏينھن، صبح سوير، هوءَ بنگلي جي ويجهو پھتي تہ هن ڏٺو، فضلو باغ مان گلدستا کڻي بنگلي اندر پئي آيو. هن هيڏانھن هوڏانھن ڏٺو. مالھي واھہ تان پاڻي ڀرڻ ويو هو. ڀنگي پري اسپتال جي صفائي ڪري رهيا هئا. هوءَ نخري سان ٻھارو لوڏيندي هن جي ويجهو هلي آئي، ۽ پنھنجين ننڍڙين اکين ۾ مستي ڀري فضلوءَ کي چيائي:
”فضلو ٻيڙي تہ پيئار!“
فضلوءَ منھن ورائي، ڪرڙيءَ اک سان کيس ڏٺو، ۽ چڙ مان چيائينس، ”مغز خراب ٿيو اٿئي ڇا! هل هل، ڪانھي ٻيڙي!“ پوءِ هو تڪڙو تڪڙو بنگلي اندر هليو ويو. نازيءَ کي ائين محسوس ٿيو، ڄڻ ڪا بندوق جي گولي هن جي وارن کي ڇھندي اڳتي هلي هجي وئي. فضلوءَ جي انھيءَ بيرخيءَ، اها خوداعتمادي، جيڪا خميسي جي پيار هن جي دل ۾ پيدا ڪئي هئي، برف جيان ڳاري ڇڏي.
هوءَ چڙ ڀريءَ سوچ ۾ بنگلي جو ڪم ختم ڪري نڪتي، تہ کيس مالڪياڻيءَ کان ماني وٺڻ بہ وسري وئي. زناني وارڊ وٽان لنگهندي، هن ڏٺو تہ خيرو دوا جي شيشي کڻي ڊاڪٽر سان گڏ وڃي رهيو هو. هوءَ هن جي ڀرسان لنگهي وئي، پر خيري ڊاڪٽر جي خوف کان ڏانھس نھاريو بہ ڪو نہ. هونئن تہ هوءَ سندس انھن چالاڪين تي خوش ٿيندي هئي، پر اڄ هن کي ڄڻ باھہ وٺي وئي. هن دل ئي دل ۾ کيس گار ڏيئي ڪڍي – ”سڀ سوئر جا ڦر آهن!“
سانجهيءَ جو هوءَ گاسليٽ وٺي ڦاٽڪ لنگهي رهي هئي، تہ گلو کيس گڏجي ويو. هميشہ موجب، پنھنجا پيلا ڏند ڪڍي گلوءَ کيس چيو: ”اچ، وڏيري ڪا خبر چار ڪر-“ نازيءَ زخمي شينھڻ جيان کيس ڏسندي، سگريٽ مروڙي کڻي هيٺ ڦٽو ڪيو ۽ تڪڙي تڪڙي هلي ويئي. گلو اهڙو تہ وائڙو ٿي ويو، ڄڻ رات جو چنڊ بجاءِ سج اڀرندي ڏٺو هئائين.
* * *
هن خميسي کي پنھنجي نور جو قسم کڻي يقين ڏياريو هو تہ ”جي هن اسپتال ۾ نوڪري نہ وٺي ڏيانءِ، تہ مئي پڄاڻا بہ شڪل نہ ڏسجانءِ!“ جوش ۾ اچي هن خميسي کي ٻول تہ ڏنو هو، پر هينئر هوءَ ڪري تہ ڇا ڪري؟ ٻہ هفتا لنگهي ويا، پر ڪو کڙتيل نہ نڪتو. هڪ ڏينھن هوءَ ڪم ختم ڪري گهر پئي وئي، تہ رستي ۾ خميسو ملي ويس. کيس مايوسيءَ مان ڏک ڏوراپا ڏنائين، ۽ چيائين: ”تون مون کي اجايا دلاسا ٿي ڏين. هاڻي آءٌ شھر ڇڏي هليو ويندس، من ڪٿي نصيب لڳي وڃي!“ خميسو پوءِ ڪاوڙ ۾ گهڻو ئي ڳالھائيندو رهيو، ۽ نازيءَ گم سم کيس ڏسندي رهي. جڏهن خميسو اٿي هليو ويو، تہ هن کيس روڪيو بہ ڪو نہ. گهر وڃي، هوءَ پنھنجي ڇنل کٽ تي ليٽي پيئي. منجهند جو رحمو گهر آيو. تہ چلھہ ۾ باھہ نہ ڏسي ۽ نازيءَ کي بالم جيان کٽ تي ستل ڏسي، جوش ۾ ڀرجي ويو. کڻندي ئي ڪاٺي، کيس مارڻ شروع ڪيائين. ڏاڍي ڀڃ ڪڍيائينس. ڪٽي ڪٽي ٿڪجي پيو، تڏهن اطمينان سان ويھي ٻيڙي پيئڻ لڳو. خلاف معمول، هن دفعي مار کائيندي، نازيءَ هٿ بہ آڏو ڪو نہ ڏنو، نڪي واتان ٻڙڪ ئي ٻوليائين. ٿوريءَ دير کانپوءِ، خاموشيءَ سان اٿي ماني تيار ڪرڻ لڳي وئي. جڏهن رحمو کائي ڍوءَ ڪري ٻاهر هليو ويو، تڏهن کنپل سوچي، ”ڊي ڊي ٽي“ پائوڊر جي چپٽي ڀري، پاڻيءَ ۾ ملائي، پي وئي.
سندس حالت ابتر ٿي وئي، پر جلد ئي پتو پئجي ويو، ۽ وقت سر سندس علاج ڪيو ويو. جڏهن خميسي کي خبر پئي، تہ هو سندس جانباز محبت جو اهڙو تہ قائل ٿي ويو. جو نازيءَ کي چيائين، ”منھنجو توسان سر لڳي! ايڏي ڪاوڙ ڪبي آهي ڇا! جي مري ويندين تہ بہ تنھنجو مجاور ٿي گذاريندس، پر پيءُ ڏانھن اک کڻي نہ نھاريندس!“
نازيءَ زهر ڇو کاڌو، ان جي تہ خود هن جي ملائڪن کي بہ خبر ڪا نہ هئي، پر ان جو اثر اهو ٿيو جو خميسي الڳ پنھنجو پرديس وڃڻ ملتوي ڪيو، تہ رحموءَ الڳ سندس خوشامد ڪئي. اسپتال جي لوهي پلنگ تي ليٽي، پنھنجي هن بي ساختہ لغزش جو سٺو نتيجو ڏسي، هوءَ دل ئي دل ۾ مرڪندي رهي – ليڪن مرڪندي مرڪندي، جڏهن بہ فضلوءَ جي شڪل هن جي ذهن آڏو آئي ٿي، تہ کيس هڪ عجيب اذيت جو احساس ٿيڻ لڳو ٿي.
رحمو اڪثر ساڻس وڙهندو هو، ان ڪري سڄيءَ اسپتال ۾ ائين مشھور ٿي ويو تہ هن مڙس جي جهڳڙي کان تنگ ٿي، زهر کاڌو هو. هڪ خسيس ڀنگياڻيءَ لاءِ ايتري سوچ ويچار جي ڪنھن کي ضرورت هئي؟ ٻہ ڏينھن نوڪرن ۾ سندس ذڪر هلي وسري بہ ويو.
هفتو کن بستري تي رهي، نازي وري پنھنجي اڳينءَ ڪرت کي لڳي وئي. انھن ڏينھن ۾ خميسي ۽ ٻين ملازمن جي خوشامد هن جي دل ۾ بيحد خوشي آڻي ڇڏي هئي. هوءَ پنھنجي اهميت محسوس ڪرڻ لڳي، ۽ سوچڻ لڳي تہ هاڻي هوءَ ڪڏهن بہ مرڻ جي خواهش ڪا نہ ڪندي.
* * *
آچر جو ڏينھن هو. صبح جو نازي بنگلي تي آئي، تہ صاحب جن کي ٻاهر وڃڻ جي تيارين ۾ ڏٺائين. ٿوريءَ دير کان پوءِ سڀ ٻاهر هليا ويا. هوءَ بہ جلد صفائي ڪري، گهر هلي وئي. شام جو هوءَ وري بنگلي تي آئي. کانئس وسري ويو تہ بنگلو بند آهي. فضلو بورچيخاني جي در وٽ بيٺو هو. نازيءَ کي ايندو ڏسي چيائين:
”ڇو آئي آهين؟“
”صفائي ڪرڻ،“ نازيءَ تُنديءَ مان جواب ڏنو.
”بنگلو بند آهي. سڀاڻي اچجانءِ“
نازيءَ وڃڻ لاءِ وک وڌائي تہ فضلوءَ کي ڪجهہ ياد اچي ويو. اڳتي وڌي، کيس ٻانھن کان پڪڙي چيائين: ٻڌ تہ نازي تو زهر ڇو کاڌو هو؟“
نازيءَ جي رڳ رڳ ۾ خوشيءَ جي لھر ڊوڙي وئي. هن جون ننڍيون اکيون چمڪڻ لڳيون. هوءَ ماٺ بيٺي رهي، ڪو جواب نہ ڏنائين. اوچتو ئي سندس ذهن ۾ هڪ خيال آيو. بجليءَ جھڙي تيزي سان، ٻئي هٿ ٻھاري ۾ وجهي، هڪٻئي پويان فضلوءَ جي مٿي تي ڦھڪائي ڪڍيائين. سر جون تيليون هن جي هٿن ۽ ٻانھن ۾ چڀي ويون، ۽ گوڙ تي آسپاس جا ماڻھو مڙي آيا.