مَبُو چريو (زيب ڀٽي)
ڪم جو گامو سچار هو، جيڏانھن وارينس تيڏانھن وري. وارث وسيلو ڪو بہ ڪو نہ هوس. پاڙي پتيءَ مان مانيءَ جي پورت ٿي ويندي هيس. باقي رات جا چار پھر، سو يارهين ٻارهين تائين رولاڪ ٻارن سان ڪچھريون ڪري، چونڪ جي وڏي ٿلھي تي ٽنگون ٽيڙي سمھي رهندو هو. صبح سويل اٿي، هڻندو هو گهٽين ۾ گهتون – پن جي ٻيڙي وات ۾، انجڻ واران دونھان ڪڍندو، پيو سير پسار ڪندو هو. سج مٿي چڙهندو هو تہ موٽي ايندو هو چونڪه ۾، سڌو دينوءَ جي دڪان تي. دينو بہ هن کي گڏھہ وانگر واهيندو هو. سيڌو سامان سڀ هي اڪيلو مڙس ڍوئي، دڪان ڀيڙو ڪندو هو، پر دينو هن کي مزوريءَ ۾ رڳو گاريون ڏيندو هو.
جي هو کل خوشيءَ ۾ وساري ڇڏيندو هو. هو ڪو اهڙو بيغيرت بہ ڪو نہ هو. هڪ دفعي تہ پاڙي جي وڏي سيٽ سان سامھون ٿي بيھي رهيو. گاريون تہ دل کولي ڏنائينس، پر مرڳو جنبر کڻي مٿس الر ڪري آيو. سيٺ جا ماڻھو مٿس مٽجي آيا، پر پوءِ پاڙي وارن جي چوڻ تي ڇڏي ڏنائونس، چي، ”چرئي کي چورجي چئن گارين لاءِ..... اجايو ٿا ککر ۾کڙو هڻو..... ڇڏي ڏيوس، چريو آهي!“ پوءِ تہ سيٺ بہ پاڻيھي کسڪي ويو.
دينوءَ جي دڪان سان ڪا دل اڙيل هيس. دڪان جي سامھون دينوءَ جي گهر جو در هو. در جي اوٽ ۾ دينوءَ جي ڌيءُ گلي ليئا پائيندي هئي. اڃا اڳئين سياري ۾ اندر ويٺي هئي. رنگ جي البت سانوري، ڪپڙا سادا، پر وارن جي سنوار ۾ سوڀياوان، جوانيءَ جي جوت ۽ الھڙ پڻ ڏانھن مائل. مبو دينوءَ جي دڪان تي گهڻو گذاريندو هو. آءٌ آفيس کان ايندي ۽ ويندي ڏانھنس نھاريندو هوس، تہ هلڪي مشڪ مشڪي چوندو هو – ”آئو، ماستر!“ هو مون کي ماستر سمجهندو هو. آءٌ هن کي چوندو هوس: ”آلو، مسٽر مبو!“
تہ خوش ٿي ٽھڪ ڏيندو هو.
هڪ دفعي آفيس مان دير سان موٽي رهيو هوس. منھن – اونداهو هو. گهٽيءَ ۾ ڪير بہ ڪو نہ هو. دينوءَ جي دڪان اوريان، گهر جي در وٽ، مبوءَ کي گليءَ ڏانھن اشارا ڏيندي ڏٺم. گلي بہ در ٻيڪڙيو، وريو کولي، سسي ٻاهر ڪڍيو. پئي مبوءَ ڏانھن ناز ادا سان نھارون ڪيائين. سيني جو اڀار، ساھہ کڻڻ سان هيٺ مٿي پئي ٿيس. مبو تہ اصل مست هو! آءٌ بہ چپ چاپ پاسو ڏيئي هليو ويس – مٿان سندن معصوم رومان ۾ ڪا رڪاوٽ پوي. هنن کي بہ منھنجي مٽي وڃڻ جو پتو ڪو نہ پيو. ان ڏينھن کان مون کي مبوءَ منجهہ اهو چريو نظر آيو، جنھن جي جھان کي ڪل ڪا نہ هئي. هو سڀني جي نظرن ۾ چريو هو، سواءِ گليءَ جي هن وٽ گليءَ لاءِ اهو ئي پيار هو، جيڪو عام انسانن وٽ هوندوآهي. مبو چريو هو، گليءَ لاءِ. گليءَ خاطر دينو دڪاندار جون گاريون بہ هن لاءِ گل هئا. هاڻي هو جڏهن بہ مون کي ”آئو ماستر“ ڪري سڏيندو هو، تہ مون کي سندس چپن تي اها مرڪ معلوم ٿيندي هئي، جيڪا پيار ڪندڙ چھرن ۾ هوندي آهي.
”مھينن پٺيان مھينا مٽي ويا. سياري جي مند منھن مس ڪڍيو هو، تہ دينوءَ جي در تي دهلن جو ڌڌڪو ۽ پتاشي مڱڻھار جون بينون وڄنديون ٻڌم. پڇا ڪيم، گليءَ جو وهانءُ هو! مبوءَ کي ڪا ان ڏينھن خوشي هئي! ٻڌا ٻڌا ٽھڪ پئي ڏنائين. سڄي پاڙي جا ٻار هن جي پويان – ”مبو چريو مبو چريو“ چئي پئي ڦيرايائونس. مون ڳچ تائين بيٺي اهي رنگ ڏٺو، پر مبوءَ نظر ئي ڪا نہ ڪئي. ٻئي پاسي سندس ڌيان ئي ڪو نہ هو. بي اختيار کل ۾ ٻڏو پيو هو – ڄڻ تہ پتاشي جي شرناءِ جو آواز ۽ مبوءَ جي کل هڪ ئي راھہ تي شرط پڄائي رهيا هئا!
ان ڏينھن مون کي آفيس ۾ بہ سڄو وقت مبوءَ جي ٻھڪندڙ شڪل پئي نظر آئي. فائيل ۽ ڪاغذ سڀ ڄڻ مبوءَ جي کل کلي رهيا هئا. مبو – چريو مبو، گليءَ جو مست مبو – منھنجي ذهن ۾ ٽھڪن جي مسلسل گونجار ڪندو رهيو. ليڪن،...... جڏهن آءٌ آفيس مان اٿي گهر اچي رهيو هوس، تہ مبو دينوءَ جي دڪان تان بي موقعي غائب هو! ۽ ان کانپوءِ ڪيترن ڏينھن تائين مبو مون کي ڪٿي بہ نظر نہ آيو. گليءَ ۽ مبوءَ جي هلي وڃڻ سان دينوءَ جي دڪان ۽ انھيءَ سڄي چونڪ جي سموري رونق پڻ هلي وئي هئي. هاڻي نہ هئا ٻارڙن جا ميڙا، نہ مبوءَ جا ٽھڪڙا ۽ دلچسپيون، آهستي آهستي، مبو سڀني کي وسرندو ويو. آءٌ بہ هاڻي بي ڌيانو اتان ايندو ويندو هوس.
هڪ ڏينھن، صبح سويل، آسمان تي ڌنڌ ڇانيل هو،آءٌ گهران لھي اچي دينوءَ جي دڪان وٽان لانگهائو ٿيس: ڀرسان دينوءَ جي دڪان واري تختي تي ڪو ڄاتل سڃاتل ماڻھو ليٽيل معلوم ٿيم: ويجهو ٿي ڏٺومانس، حيران ٿي ويس..... اهو ”مبو“ هو – جيڪو هاڻي انساني صورت ۾ سماج کان بنھہ ٻاهر هو!
(مھراڻ: 1 / 2 – 1060ع)