ڇوڏو (نجم عباسي)
پوڙهيءَ عارب – ماءُ کي ٻن – اڍائي هفتن کان ٽيڙ تپ ٿي آيو. ڳوٺ جي حڪيم کان ٻہ – چار دفعا ڦڪيون ورتيو هئائين، پر فرق ڪو نہ پيو هو. ڪالھہ جنھن وقت مان اسڪول ڏانھن وڃڻ لاءِ سنبري رهيو هوس، ان وقت هوءَ آئي ۽ مون کي چيائين تہ ”پُٽڙا، منھنجي واسطي پير سائين سٻاجهي جن جي ڪَنڊيءَ جو ڇوڏو آڻجان، هونءَ تہ تپ ڇڏيندم ئي ڪو نہ!“
پوڙهي تپ جي ڪري ڳري ڪنڊا ٿي ويئي هئي. رنگ پيلو پئجي ويو هوس، ۽ اکيون ڏرا ڏيئي ويون هيس. ڳالھائيندي ڳالھائيندي بہ سھڪي پئي. مون هن سان انجام ڪيو تہ ضرور آڻيندس، پر اسڪول کان موٽڻ وقت اها ڳالھہ ئي وسري ويم. تنھن ڪري اڄ صبح جو وري اچي ڏاڍايون آزايون نيازيون ڪيائين، ۽ لالچ بہ ڏنائين تہ جي ڇوڏو آڻيندين تہ تمام گهڻي خرچي ڏينديسانءِ. هڪ آنو تہ اڳواٽ ئي ڏيئي ڇڏيائين. هيتريءَ تاڪيد جو سبب اهو بہ هو جو ٻئي ڏينھن پوڙهيءَ جي تپ جو وارو هو، ۽ هن چاهيو ٿي تہ ڇوڏو اڄ ئي ٻانھن ۾ ٻڌي، جيئن سڀاڻي ان بخار جي بلا کان بچي وڃي.
اسان جي ڳوٺ جا رهاڪو پير سٻاجهي جي ڪَنڊيءَ جو ڇوڏو اڪثر ڪري استعمال ڪندا رهندا هئا. هر بيماريءَ جو ان کي هڪ ٽڪ علاج سمجهيو ويندو هو. جڏهن ڪا دوا اثر نہ ڪندي هئي، تڏهن ماڻھو ان ڪَنڊيءَ جو ڇوڏو ڳاڙهيءَ اڳڙيءَ ۾ ويڙهي، تعويذ وانگر ٻانھن ۾ ٻڌندا هئا. ڪي تہ دوا اصل ڪندا هئي ڪو نہ هئا، ۽ بيمار ٿيڻ شرط اهو ڇوڏو ٻڌندا هئا.
اُن ڇوڏو جي شفا ملڪان ملڪ مشھور هئي. چوندا هئا تہ ڪيترائي لاعلاج مريض بہ ڇوڏي جي ڪرامت سان صحتمند ٿي ويا. ماڻھن جو ان م ڏاڍو ويساھہ هو. قصو تہ مشھور ائين آهي تہ هڪ لڱا پير سٻاجهي ان ڪَنڊيءَ جي وڻ هيٺان اچي منزل ڪئي هئي، ۽ اتي ئي هڪ انڌيءَ کي ڪرامت سان سڄو ڪيو هئائين. ان کان پوءِ ئي ان وڻ کي اهو شرف حاصل ٿيو هو. جنھن وقت جي مان ڳالھہ ڪري رهيو آهيان، ان وقت ڪَنڊيءَ جي وڻ جي چوڌاري لوڙهو ڏنل هو. ڪي عقيدتمند اچي وڻ هيٺان ٻھاري ڏيئي پٽ صفا ڪري ويندا هئا. وڻ جي ٽارين ۽ ڏارن ۾ ڪيتريون ئي ڳاڙهي رنگ جون اڳڙيون ٻڌل هيون.
پير سٻاجهي واري ڪَنڊي اسڪول واري ڳوٺ ڏانھن ويندڙ پيچري تي هئي. جيئن تہ مان روزانو ان رستي تان ايندو ويندو هوس، ان ڪري اوڙي پاڙي جا ضرورتمند مون کي ڇوڏو آڻڻ لاءِ چوندا هئا. جڏهن مان سندن اهو ڪم ڪري ايندو هوس. تڏهن هو مون کي ٽڪو – آنو خرچي ڏيندا هئا. ٻئي ڏينھن بہ مائيءَ عارب – ماءُ لاءِ ڇوڏو آڻڻ وسري ويو هوم. هاڻي هن کي ڪھڙو منھن ڏيکاريندس! هوءَ منھنجي لاءِ اکيون وجهيو ويٺي هوندي، ڪيترو نہ نااميد ٿيندي، ۽ مان پاڻ بہ انعان کان محروم رهجي ويندس! هينئر ڪوھہ پنڌ ڪري، پوئتي وڃڻ بہ مون لاءِ مشڪل هو.
مان هڪ هنڌ بيھي رهيو هوس، ۽ دماغ ۾ اهي ئي ڳالھيون پئي آيون ويون، اتي ئي منھنجي ذهن ۾ هڪ نئون خيال اڀريو. ان خيال اچڻ ڪري مون اطمينان جو ساھہ کنيو، ۽ خود بخود مرڪڻ لڳس. پر وري خيال آيم تہ ائين ڪرڻ ٺيڪ نہ آهي. اهو گناھہ آهي. اها آنڌ مانڌ ٻہ – چار گهڙيون منھنجي اندر ۾ چالو رهي. سامھون، وک پنڌ تي هڪڙو ڪنڊيءَ جو وڻ موجود هو. مان فيصلو ڪري ان ڏانھن وڌيس. چوطرف نظر ڊوڙايم، مون کي ڪو بہ ڏسڻ وارو ڪو نہ هو. منھنجي دل ڌڙڪي رهي هئي، ڇوڏو پٽيندي منھنجا هٿ ڏڪڻ لڳا.
پوڙهي عارب – ماءُ اسان جي گهر ۾ ويٺي منھنجي واٽ نھاري رهي هئي. مون کي ڏسندي ئي رڙ ڪيائين، ”پٽ، منھنجو ڪم ڪري آئين نہ؟“ مون بہ ڪجهہ ڪڇڻ کان سواءِ ڇوڏو هن جي طرف وڌايو. هن وٺي ان کي چميو. پائلي ڪڍي منھنجي تريءَ تي رکيائين، ۽ دعائون ڪندي پنھنجي گهر ڏانھن رواني ٿي. پر مون کي هن جون دعائون پٽ جا تير بڻجي پئي چڀيون. مان تہ سڄو حراس ۽ ڊپ ۾ ڀرجي ويو هوس. خيالي خوف مون کي گهيرو ڪندا ٿي ويا.
پير سٻاجهي جي ان ڪَنڊيءَ جي باري ۾ ڪيتريون ئي روايتون مشھور هيون. چوندا هئا تہ جن بہ ماڻھن ان وڻ جي بيحرمتي ڪئي هئي، يا کائڻ لاءِ سڱريون پٽڻ يا ٻڪرين لاءِ ٽاريون ڪپڻ جي ڪوشش ڪئي هئي، سي يا تہ انڌا ٿي پيا هئا، يا ڳاٽو ڀڄي پيو هئڻ، يا عضوا سُڪي پيا هئا، يا ٻين مصيبتن ۾ مبتلا ٿيا هئا! ان کان سواءِ سندس ٻيون بہ ڪيتريون ئي ڪرامتون ننڍي وڏي جي وات هيون.
مان رواجي ڪَنڊيءَ جي وڻ جي ڇوڏي کي پير سٻاجهي واري ڪنڊيءَ جو ڇوڏو ڪوٺي، پڇتائي رهيو هوس، ان ڊپ کان ڪنبي رهيو هوس تہ مون تي ضرور ڪا مصيبت نازل ٿيندي. ان رات مون کي مشڪل سان ٿوري ننڊ آئي. ننڊ ۾ بہ ڊيڄاريندي خواب ڏسندو رهيس. صبح جو اسڪول ويندي، جڏهن ان ڪنڊيءَ جي قرب پھتس، تڏهن اهو پيچرو مٽائي، وڪڙ ڪري، ٻئي پاسي کان ويس تہ متان ان جي ويجهو لنگهڻ وقت آفت نہ اچي ڪڙڪي! چار ڏينھن ان ڳڻتي ۾ گذري ويا. مون کي پڪ هئي تہ مصيبت ضرور ايندي. ڪيترائي انديشا پئي اندر ۾ پيدا ٿيا. هڪڙو انديشو تہ اهو بہ هو تہ مان امتحان ۾ ناپاس ٿيندس! ڪلاس جا سبق تہ هونئن بہ پوريءَ طرح ياد ڪو نہ بيھندا هئم.
هڪ ڏينھن، هلندي هلندي ٿاٻو اچي ويم. هڪدم خيال پيدا ٿيو تہ اچي ويئي پير سٻاجهي جي موڪليل آفت، ۽ اجهو ٿو ڪو عضوو پڇيم! پر پاڻ جهلي ويس ۽ ڏٺم تہ بي خياليءَ ڪري رستي ۾ پيل پٿر اٽڪڻ ڪري ٿاٻڙجي پيو هوس.
ان وچ ۾ عارب – ماءُ بہ نظر نہ آئي خيال اٿم تہ شايد منھنجي بي ايمانيءَ ڪري ويچاري وڌيڪ بيمار ٿي پئي آهي، ۽ سزا پيئي ڀوڳي. آخر پنجين ڏينھن پھہ پچايم تہ اڄ پير سٻاجهي واريءَ ڪَنڊيءَ مان ڇوڏو پٽي ايندس، ۽ اهو اچي عارب – ماءُ کي ڏيندس ۽ حقيقت ٻڌائي معافي وٺندس.
ان ڏينھن صبح جو وڃڻ کان اڳ، جڏهن امان مکڻ ۽ ماني کارائيندي چئي رهي هئي تہ ٻن – چئن ڏينھن کان توکي ڇا ٿي ويو آهي جو پوري ماني بہ ڪا نہ ٿو کائين، تہ ان وقت مائي عارب – ماءُ بہ اچي اسان جي گهر نڪتي. بلڪل تازي تواني ۽ تندرست! مون کي ڏسندي ئي چيائين، ”پُٽ، شابس هجي توکي! مون ان وقت ئي ڇوڏو اڳڙيءَ ۾ وجهي، ٻانھن ۾ ٻڌي ڇڏيو. تَپ وري نالو بہ نہ ورتو. صدقي وڃان پير سائين سٻاجهي جي نانءَ تان!،
مان وائڙو ٿي هن ڏانھن نھارڻ لڳس.
(مھراڻ 2/ 3 – 1964ع)