انڌير نگري (سرائڪي) : ٻلرام وڪل
حجم ها غريب، سو وچارا رو چپ ڪري ٻيٺا. اهندي مرضي نہ هائي تہ ڪو پوليس وچ فرياد ڪريجي، پر ڳوٺ واليان آکيس، ”فرياد ڪر، شئت ڪوئي بلا ٿي پوئي!“
مولو وچاري مردئين جيدئين صلاح مني، ڪيوين ڪري ”اڳون ڪنڌي پڇون باھہ“ والا مالا ها، پوليس دي سور تہ سجهدي هنس، پر راڄ دا حڪم ڀي جيھي تيھي ڳالھہ نہ هائي. روزي دا سوال ها، ٿيوي حجم، تي رئيسان دا آکڻ نہ مني!
مولو، ٽانگي والي ڪون پنج رپئي ڏيوڻي ڪيتي. رئيس گامڻ خان ڪون نال ڳڌس – سڌي آئي ٿاڻي تي.
مولو وڃڻ نال صوبيدار دا نوڙ سلام ڪيتا. پر صوبيدار ڪوئي جواب نہ ڏتس، نہ ول اهن غريب ڏي اک چا ڪر ڏتس.
ڪيون ڏيکيئي؟ صوبدار جو ٿيا پوليس دا – سنڌ علائقي دي پوليس دا صوبيدار! ٿولي دير ڪنون پڇي، صوبيدار سر چاتا، مولو ڪون ڏٺس. رڙ ڪري آکيس، ”اڙي، تون ٻھہ رهيون؟ اٿي، وڃ اهن مينھن ڪون ڏنوا آ.“
مولو ڏڪدي ڏڪدي اٿيا، صوبيدار دي مينھن ڪون ڏواوڻ چليا ڳيا. پڇون رئيس گامڻ خان اپڻي جاھہ تون اٿيا. صوبيدار دي ڪن نال منھن رلا وڃ آکيس: ”سائين، حجم ڪون ايوين نہ ڏيک! سکيا سھنجا هيئي، ڀيڻسان ڪالھہ فڪر ڪنون پڇي سر کا ڳيا ها، آکي ”تون صوبيدار صاحب ڪني رليج ڄل“ ميڏا ڪجهہ نہ وڃي، سائين – تون ڄاڻ تيڏي مرضي!“
”آءٌ گهوڙي تيڏي پئو پلاوڻي اي؟ ڪم چور حرامي اکيندا ڪيوين-
”شائين تشان تہ مينھن دا آکيا ها!“
بي شرم ڪنھن جاھہ دا. مولو غريب گهوڙي ڪو ن ڀي پاڻي پلا آيا.
”مولو!“ صوبيدار اپڻيا شھپران ڪو ن مروڙا ڏي، ڪنڌ دي اشاري نال مولو ڪون سڏ ڪيتا، ”ڪيون..... اڙي حرامي، ڪر خبر، تيڏي چوري ٿي ڳئي اي؟“
”هائو، سائين!“
هائو سائين“ دا ڦل! ڀيڻسان ساري رات زال نال ٻَک گهت ستا هوسي، هڻ ول ڀڄ آيا هي ٿاني تي. ڄڻ اتان اهندي پئو دي ٻيلي بيٺي هن. حرامي ڪنھن جاھہ دا! اڙي تڪيندا ڪيا اَين؟ مَر پري، ..... ٽل وڄ اکين تُون تہ لاهيئين نہ ڦوري.“
صوبيدار آپڻي منشي ڪون سڏ ڪر آکيا، ”عمرالدين سوار ڪونہ اوري مُنج.“
”عمرالدين!“
”جي سرڪار!“
”اِهن حرامي ڪون“ ساري رات سمھڻ“ دي ڏوھہ وچ چالان ڪَر!“
چالان دا سڻدئين، مولو دي تاڪ مل ڳئي.
صوبيدار دي اڳوُن هٿ ٻڌ، رووڻ هارڪا ٿي آکڻ لڳا ”سرڪار، ميڏا قصور؟“
”بس ڪر، قصور دا ڦل!..... ڀيڻسان سئور!..... ساريان ساريان راتين بي اولڪا ٿي سمھہ پئندا اي، - ول پڇدا اي : ”شڙڪاڙ، ميڏا قشور!“ پوليس والي مولو ڪون ٻانھن ڪنون جهل، هڪ پاسي وڃ، هولين هولين آکيا: ”پنجاھہ رپئي ڪڍ تہ جند ڇڙاوئين، نہ تہ اها ڪالي ڪوٺي پرون ڏيک ڇوڙ.“
”سج لٿي ڪنون پڇي آپي خبران پوئسن، جڏان تون سمهسين، تي مڇر جاڳسن!“
”سائين، مئين غريب ٻچڙيوال، ڪسبي ماڻھو، مئين ڪنين پنجاھہ رپئي ڪٿون آئي!“
عمرالدين سوار، غصي نال ڪورڙيان اکين ڪر آکيا، ”ڀيڻسان ڪنڃر! ڪريندا ڪيا اي؟ اوري ڪر هان اي خميس (قميس) دا گودا.“ – اتلا آک، مولو دي گودي وچون هٿ گهت، ڏهين دا نوٽ (نوٽ) ڪڍ ڳڌس.
”اهو پاسي والي گودي وچ ڪيا اي؟“
”سائين، خدا دي قسم اي، اي ڏيک ڦڻي اي، ٻيا حرام....“
آکيا، ”صوبيدار صاحب تہ ڪُڙيسي، پَر هُڻ ايوين ڪر، اها پڳ آئون جتي لاھہ رک اٿان – تون ڀڄ وڃ اٿون، جهٽ ڪر، متان ڪو ڏيک نہ گهنئي، ڪيا ياد ڪريسين حرامي، هووئي ٿورا!“
مولو هڪ پير جتي ڪنون آ ٻاهر ڪڍيا، آپڻي پڳ آپ لاهڻ ڪاڻ هٿ وڌا پڳ وچ گهتيس، پر لاهڻ روح نہ ٿيس. اُهنديان اکين وچون ڏوڙي ڏوڙي لڙڪ نڪل پئي. پوليس والي ٻي طرف منھن ڦير آکيا، ”جهٽ ڪريدين حرامي، ڪين ڪرئين قاعدي دي ڪارروائي؟“
پوليس والي ڪنون ٽھڪ نڪل ڳيا، جڏان مولو حجم پيرون سرون ننگا، ايوين اک گهر روانہ ٿيا:
”هوسي نڪ نھر ڪون، تہ ول نہ ويسي واڙ“
(مھراڻ، 2 – 1956ع)