ٿر جو نوجوان قلم ڪار
I love Rome more! That is ceaser I loved you less
(سيزر ائين نه آهي ته مون تو سان گهٽ پيار ڪيو آهي، پر روم مونکي اڃان وڌيڪ پيارو آهي_بروٽس )
پنهنجي ديس سان پيار جي انهي انتها اهڙا ڪالم لکرايا آهن، هن جي روح کي بي چين ۽ بي قرار ڪري اونداهي سان اٽڪڻ ۽ چانڊوڪي سان چاه ڪرڻ سيکاريو آهي، هن جا اڪثر ڪالم احتجاج آهن، هڪڙي دانهن ٻرندي محسوس ٿئي ٿي،آشائن ۽ نراسائين کي اکرن ۾ چٽيندي دليپ انهي موضوع کي آندوآهي ته اعلي آدرشن جون ڳالهيون ڪندڙ پنهنجي عملي زندگي ۾ڪيڏا ننڍڙا ماڻهو آهن،اميد جا ڪرڻا ڪٿي ۽ ڪيئن جهڪا ٿين ٿا، سماجي سڌاري جي دعوا ڪندڙ ادارا ڌنڌوڙي دنيا جو حصوڪيئن آهن، ترقي ۽ تبديلي جي دور ۾ انسان بگهڙ ۽ هاتار ڪيئن بڻجي رهيو آهي، پنهنجا ڳوڙها پيئندي به اڃايل انسان جي اڃ نه گهٽي آهي، مينهن وسندي به ڏکي جي لاءِ ڏڪار آهن حوا جي ڌي ءَ حرس ۽ حوس جو شڪار ڪيستائين ٿيندي ؟معصوم گلڙن سان ٿيندڙ ڏاڍايون ڏيهه کي ڪيستائين ڏنڀنديون، ماڻهپي کي لڄائيندڙ ماڻهو منافقي ۽ منڪري سان ڪيستائين پنهنجو اصل روپ لڪائيندا رهندا!؟اڄ جي ميڊيا آزاد آهي ڇڙواڳ . ....پيار پناهون ۽ ڇانورا صدمن جهڙو ساٿ ڏئي ڪيئن ويساه گهاتي ڪن ٿا، سو دک درد هوندي به اسان کي ڪيئن زندگي سان پيار ڪرڻو آهي، پريمي جوڙا آهن يا فريبي جوڙا، ڪاروڪاري جي ڪڌي ريت ۾ تيز ڪهاڙيون عورت جي وجود تي ڪيئن وار ڪن ٿيون، دل فريب نعرن ۽ لفظن بازي ۾ سادن انسانن جو استحصال ڪيئن ٿئي ٿو، مسيحا جي نالي ماڻهو موت جا سوداگر ڪيئن آهن، چوڪيدار ڪيئن چور ٿئي ٿو، جل ٿل سنڌو ۾ واري جا وسڪارا آڻڻ جو ذميوار ڪير آهي، صحراکان ساحلي پٽي تائين مهر جهڙي زندگي ڪيئن قهر ٿئي ٿي.
اسان مان ڪير ڪيترو هن جي موقف سان اختلاف ڪري پر هن وٽ تصوير جو ٻيو رخ ڏيکارڻ جي لاءِ پنهنجا دليل آهن هن پنهنجي سمجهه ۽ سرت آهر اهو ثابت ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي آهي ته هن جي ڪنهن به سٽ ۾ زندگي جي فهم تي مصلحت نه آهي، هن کي اخباري لکڻي جا بين القوامي ضابطا ۽ اصول کڻي پورا نه ايندا هجن پر هن جا ڪالم پڙهندڙ کي گهڻو ڪجهه محسوس ڪرائين ٿا هن جن موضوعن کي چونڊيو آهي انهن مان اڪثرن تي روزاني اخبارن ۾ تمام گهٽ لکيو ويو آهي، هن جو پورهيواڃان وڌيڪ سجايو ٿيندو جيڪڏهن پڙهندڙ کليل دل سان بحث مباحثو ۽ دليل بازي جي ڏي وٺ ڪري پنهنجي سٿ ۾ ڪارائتن نتيجن تي پهچن. منهنجو هي پيارو دوست بنيادي طورتي شاعر آهي صحافت جي سفر۾ هڪ انگريزي اخبار جي رپورٽر سان شروعات ڪري هڪ ڪالم نگار تائين پهچندي بي آواز انسانن کي اتساهيو آهي. انهن جي ٻولي ٻيڻي ڪرڻ جا جتن ڪيا آهن
بول بول بول
بول ڪه لب آزاد هين تيري
بول ڪه سچ زنده هي اب تڪ
جسم زبان ڪي موت سي پهلي
جوڪڇ بي ڪهنا هي ڪهه لي
بول ڪه لب آزاد هين تيري
ساٿيو آواز ڏيو آهيو، ڪٿي ويجها اچو
گڏ ٿيو ڪاڳڻ ڪيو ڪو پهه پچائيندا هلو.
ڪين گهرجي ٿي اسان کي هيءَ اڌاري ڪائنات
آسمان پنهنجو زمين پنهنجي بڻائنيدا هلو.
ڪنهن ڏاهي جو چوڻ آهي ته ڪنهن به مقصد جي لاءِ بيهڻو آهي ته وڻ وانگر بيهڻ جو پاڻ ۾ حوصلو پيدا ڪر،جڏهن ڪرڻ تي اچين ته ٻج وانگر ڪر جيئن زمين جي سهاري ٻيهر اڀري پنهنجي ساڳي مقصد جي لاءِ بيهي سگهين منهنجي هن دوست ٿري ڪونڀٽ وانگر ڪرموڙڻ شروع ڪيو آهي پنهنجي مقصد جي مومل ماڻڻ تائين شل پنهنجو وجو د برقرار رکي سگهي.
تڪڙو ادب يعني صحافتي ادب مزاحمتي ادب جو حصو آهي، تاريخ کي اڏڻ ۾هن جواهم ڪردار آهي، مزاحمتي ادب اتي اڀرندو آهي، ظلم ۽ مظلوم جي وچ ۾ ورهايل سماج جا بکيا اڊڙي نئين سر سيبا ڏي ٿو،استحصالي قوتن جي ڏاڍ مڙسي کي وائکي ڪري متاثر جو ساٿ ڏي ٿو، بنيادي ضرورتن کان محروم ماڻهن ۾ پنهنجي جدوجهد جو جذبو پيدا ڪري ٿو، مايوسي کي مٽائي روشن آئيندي جي ڄاڻ ڏي ٿو، سنڌ ۾ صحافت جو دور ڪڏهن شروع ٿيو آهي ؟ اهوهڪ تحقيق طلب موضوع آهي، نامياري محقق قاضي آصف پنهنجي هڪ ليک سنڌي صحافت جا بانيڪار ۾ لکيو آهي ته خانگي طور تي پهريون ڀيرو مرزا مخلص علي 1860 ع ۾ مطلع خووشيد جي نالي سان فارسي ۽ سنڌي ۾ گڏيل اخبار جاري ڪئي، بعد ۾ شمس الدين بلبل جي ادارت ۾ ڪراچي گزيٽ، هفتيوار خير خواه لاڙڪاڻو، هفتيوار مسافر، آفتاب سکر ساڌو هيرانند شوقيرام جي ادارت ۾ سنڌٽائمز انگريزي ۾ سنڌ سڌار سنڌي ۾ اخبارون پڌريون ٿيون، ٿر جي پهرين اخبار محمد عثمان ڏيپلائي جي پڙهائي دوران هٿ سان لکيل فرحت آثار ڄاڻائي وڃي ٿي، ساڌو هيرانند جي سنڌ سڌار، کان وٺي جيٺمل پرسرام جي جاري ڪيل سنڌڙي تائين اوائلي اخبارون اٺن تي ٽپالن سان گڏجي ٿر جي ڀٽن تائين ڪنهن نه ڪنهن ريت پڄنديون رهيون پرميرپورخاص مان نڪرندڙ سچائي، بيداري، همدرد اخبارن ٿر مان لکندڙ ن کي نروار ڪيو، محمد عثمان ڏيپلائي جي عبرت ۽ انسان ٿر ۾ صحافتي سرگرمي کي هٿي ڏني، تيج سنگهه سولنگي، رائچند هريجن، مگهارام اوجها، مسڪين جهان خان کوسي،محمد عثمان ڏيپلائي، عالم چند ڪولهي، گهمن سنگهه ڀيل، عثمان اديب، هريسنگهه سوڍي، سچل جنجهي،غلام محمد جنجهي، پنهون مل هميراڻي عبدالحميد مڱريوو۽ ڄام ساقي کان وٺي وليرام ولڀ سنڀومل هميراڻي، حاجي محمد دل محمد خان سميجي پريم شيواڻي، عبدالقادر جوڻيجي، مقيم ڪنڀر ۽ سهيل سانگي تائين جهونن ٿر ڄاون ملير جي ماڻهن جي مسئلن کي موضوع بڻائي پنهنجو رت ست ولوڙي صحافتي ادب کي سگهه بخشي.
90 جي ڏهاڪي کان پوءِ سنڌي صحافت ف م لاشاري جي سرواڻي ۾ نئين واٽ اختيار ڪئي هڪ ٻي کي سڏ ٿيا انهي جا اثر ٿر تي به پيا. ٿر ۾ ڪيئي قافلا قطارجڻ لڳا، پريس ڪلب جڙي جس تي پهتا، ڪو رپورٽر آهي ته ڪوڪالم نگار ميڊيا جومانڊاڻ متل آهي.
شيخ اياز هڪ هنڌ لکيو آهي ته ذميداري کان سواءِ دسترسي هڪ طوائف جو پيشو آهي، صحافت جي پيشي ۾ ذميداري جي تمام گهڻي ضرورت هوندي آهي، هن تيز پيشوراڻي دور ۾ اسان جي سنڌي صحافت ۾ اڄ به ڪيترين ئي خبرن جا بنيادي ڪردار گم هوندا آهن ڪيتريون خبرون عام پڙهندڙ وٽ سچ ۽ ڪوڙ جي ٻواٽي تي بيهنديون آهن، ڪيترن ڪالمن جو ڪو منطق نه هوندو آهي، اڃان ڦوٽو اسٽيٽ خبر جي روايت دم کڻي ٿي، اڃان صحافتي مافيا جي تهمت کان پلو آجونه ٿيو آهي،اڃان پريس ڪارڊ رشوت ڪارڊ جو روپ اختيار ڪندو رهي ٿو، اڃان گهڻن رپورٽرن، تجزئي نگارن ۽ ڪالم نگارن جي صحافتي اصولن بابت تربيت نه ٿي آهي. سنڌ ۾ اڪثر اخباري قلم ڪار جن جي لکڻين کي پڙهندي عوامي شاعر استاد دامن جون سٽون ياد اينديون آهن ته مون کي نه سون گهرجي، نه چاندي گهرجي، مون کي انساني ضمير قلعي ڪرائي ڏي. تڪڙي ادب جا تمام گهٽ ليکڪ آهن جن جون لکتون انهي شعر جي شاهدي آهن ته جنون ۾ رت چڪائيندڙ ڳالهيون لکندا رهيا سين توڙي جو ائين ڪرڻ وقت اسان جا هٿ وڍيا ويا آهن.
لکڻ جي ڏوه ۾ جن جا هٿ وڍجندا رهيا آهن، اهي صدين جي ميراث ترقي پسند سوچ جو تسلسل رهيا آهن، نامياري دانشور سجاد ظهير چيو آهي ته ترقي پسندي مان مراد معاشري جي تخليقي صلاحيت کي جلا بخشڻ، زندگي بخشڻ، عنصرن جو ساٿ ڏيڻ ۽ موت پرست قوتن سان جهيڙڻ آهي.
ڪنهن شاعر چيو آهي ته
The day we stop
Burning in the fire of the love
People will die of the cold
(جنهن ڏينهن اسان عشق جي آڳ ۾ جلڻ ڇڏي ڏنو، تنهن ڏينهن ٿڌ ۾ رهندڙ انسان مري ويندا)
انهي شعر کي ساکي بڻائيندي دلي دعا آهي ته منهنجو هي پيارو دوست پنهنجي ڌرتي سان عشق جي آڳ ۾ جلندو رهي، اهڙا ڪالم لکي مٽي هاڻن ماڻهن جي مدد ڪندو رهي پنهنجي لفظن جوپاڻ ڀرم رکي، ڪو اٿندي ائين نه چوي ته
هن ديس سڄي کي سائي آ
هو دور افق تي ليمي جيئن
ڇا هيڊي هيڊي آئي آ
پر تو سان ڳالهه اجائي آ
- ڀارومل امراڻي سوٽهڙ
چيلهار، 11 آڪٽومبر 2016