اسان جو تعليمي معيار ۽ درپيش چئلينج
تعليم هر انسان جو بنيادي حق آهي جيڪا انسان ۾ شعور پيدا ڪري ٿي، جاڳرتا پيدا ڪري ٿي ۽ اڄ جي ترقي يافته ملڪن جي ترقي جو راز اتان جي معاشري جو پڙهيل ڳڙهيل هئڻ آهي. انهي لاءِ نَوَ سال پهرين، اقوام متحده جي هيڊڪوارٽر ۾ ٿيل هڪ اجلاس ۾ سڄي دنيا جي ملڪن جي سربراهن ”ملينيئم ڊولپمينٽ گول“ جي تحت عالمي سطح تي غربت جي خاتمي تي اتفاق ڪيو هو. انهي اجلاس جي مقصد ۾ هڪ ڳالهه اها به هئي ته 2015ع تائين هر ٻار، ڇوڪرو يا ڇوڪري اسڪول جي پرائمري تعليم مڪمل ڪرڻ جي قابل ٿي ويندو. انهي تي ڪيترو عمل ڪيو ويو آهي يا انهي تي ڪيترو سنجيدگي سان سوچيو ويو آهي انهي جو اندازو اسان ڪجهه ڏينهن استادن ۽ انتظاميه وچ ۾ ٿيل جڳهڙي مان چڱي ريت لڳائي سگهون ٿا ته اسين پنهنجي مستقبل بابت ڪيترو سنجيدگي سان غور ويچار ڪري رهيا آهيون.
ڪنهن ڏاهي چيو آهي ته ڪنهن قوم کي تباهه ڪرڻو هجي ته ان جي تعليم کي تباهه ڪريو اها قوم خود به خود تباهه ٿي ويندي. ڇو جو تعليم انسان جي ٽئين اک آهي، اها اک جيڪا انسان ۾ شعور، سوچ ۽ تخليق جي سگهه پيدا ڪري ٿي. مگر افسوس سان چوڻو ٿو پوي ته اسان پنهنجين ناقص پاليسين ۽ جڳاڙي طريقن سان جيڪا تعليم کاتي جي ٻيڙي ٻوڙي آهي انهي جو مثال ڪٿي به نه ٿو ملي. پوري ملڪ ۽ پوري صوبي سنڌ کي ڇڏي ڪري آئون صرف ٿر ۾ تعليم جي حالت ٿو ڏسان ته لونءَ ڪانڊارجي ٿا پون ته ڇا اسان انهي تعليمي معيار سان مستقبل جي چئلنجن کي منهن ڏينداسين؟ سياسي بنيادن تي ٿيل ڀرتين، سفارشن تي بدلين، گوسڙو استادن جي من مانين ۽ استادن جي يونين بازين سڄي تعليمي نظام کي ئي مفلوج بڻائي ڇڏيو آهي. ٻهراڙي جا سون جي تعداد ۾ اسڪول وڏيرن جون اوطاقون، مال جا واڙا، اناج جا گدام ۽ شادي هالن طور استعمال ٿي رهيا آهن مگر انتظاميه وٽ ايترو ٽائيم ناهي جو سرپرائيز وزٽ ڪري ڪو جوڳو قدم کڻي! اگر انتظاميه وري عوام تي احسان ڪري وزٽ به ڪري ٿي ۽ غير حاضر استادن کي معطل ڪري ڪاروائي ڪرڻ جو صرف سوچي ئي مس ٿي ته ضلعي عملدار تي سياسي دٻاءُ ۽ مٿس ٿيندڙ سندس ئي بدلي جي ڊپ کان اها ڪاروائي اتي جو اتي ئي دٻجي وڃي ٿي.
هڪ رپورٽ مطابق اڄ جي دور ۾ 72 ملين ٻار اهڙا آهن جيڪي اسڪول نه ٿا وڃي سگهن جڏهن ته 226 ملين بالغ فرد اهڙا آهن جيڪي ثانوي تعليم کان پڻ محروم رهن ٿا. انهي انگ ۾ اسان جي ٽئين دنيا جا ملڪ سرفهرست آهن. پر جڏهن اسان پنهنجي بجٽ ۾ تعليم لاءِ مختص ڪيل رقم ڏسون ٿا ته سواءِ افسوس جي ٻيو ڪجهه به پلئه نٿو پوي. اسان وٽ تعليم جي شعبي لاءِ ڪا واضع پاليسي نه هجڻ ڪري اسان جي تعليم جو معيار ڏينهون ڏينهن ڪري رهيو آهي. هونئن به جتي امير لاءِ تعليم جو معيار هڪڙو ۽ غريب لاءِ ٻيو هجي، جتي سرڪاري اسڪولن جو نصاب هڪڙو ۽ پرائيويٽ اسڪولن جو نصاب ٻيو هجي، جتي سالن کان نصاب ۾ جديد دور پٽاندر تبديلي نه ٿيندي هجي، جتي سرڪاري نصابي ڪتابن ۾ پروف جو ڪيتريون غلطيون هجن، جتي هڪڙي ئي صوبي ۾ هر ڪنهن لاءِ يونيورسٽيون ئي ورهايل هجن ۽ اصلي ڌرتي ڌڻين لاءِ سندس ئي صوبي جي راڄڌاني جي يونيورسٽين ۾ داخلا ئي ممنوع هجي ته اتان جي معاشري مان توهان سنهري مستقبل جي ڪهڙي اميد ٿا ڪري سگهو؟ جتي هڪڙي ئي صوبي جو تعليمي سرشتو ئي ورهايل هجي ۽ الڳ الڳ سوچ تي مبني هجي ته اتي سوچون ڪيتريون هم خيال هونديون؟؟
هڪ طرف استاد يونينون ٺاهي هر چوٿين ڏينهن مطالبن جي مڃتا جي نالي تي احتجاج طور اسڪولن جي تالا بندي ڪري تعليم لاءِ پنهنجو فرض نباهي رهيا آهن ته ٻئي طرف دلربائن جي نگري ڄامشورو جي دامن ۾ جڙيل مادر عملي ادارن ۾ پڙهندڙ اسان جا ڪامريڊ سڏائيندڙ دوست رهيل ڪسر پوري ڪري رهيا آهن. هر ٻئي ڏينهن تي ڪنهن معمولي ڳالهه تان ٿيل جهيڙي جي نتيجي ۾ مادر عملي ادارن کي تالا بندي باعث فڪر آهي، ڪنهن کي ڪو فڪر ئي ناهي. انفرادي فائدي جي چڪر ۾ اجتمائي طور ٿيندڙ انهي نقصان ۾ اهي سڀ برابر جا شريڪ آهن، جنهن ۾ والدين کي به نظرانداز نٿو ڪري سگهجي. صرف ڪامريڊ زنده باد جي نعري تي حاصل ٿيندڙ ڊگريون ئي تعليم ناهن پر جڏهن مستقبل ۾ پنهنجي صلاحيتن کي آزمائڻ جو وقت ايندو ته اهي ئي ڊگريون باعث رسوائي بڻبيون. اڄ جي دور ۾ جتي دنيا نيون ايجادون ڪري رهي آهي، پنهنجين اسڪولن، ڪاليجن ۽ يونيورسٽين کي جديد تعليم ۽ نت نئين ٽيڪنالاجي سان آراسته ڪري رهي آهي ته ٻئي طرف اسان پنهنجن ادارن کي ويران ڪري رهيا آهيون نتيجاً ملڪ جي آبادي جو هڪ وڏو تعداد تعليم جي زيور کان محروم رهجي ٿو وڃي ۽ اسان جو نالو اڻ پڙهيل ملڪن جي لسٽ ۾ سرفهرست ٿيندو ٿو وڃي. پر وقت جي هر حڪومت اڳين حڪومت جي ناقص پاليسين جو ڍنڍورو پٽي پاڻ تان بار لاهڻ هميشه ڪوشش ڪندي پئي رهي آهي. پر منهنجي خيال ۾ هاڻ الزامن، ٺلهين ڳالهين ۽ نعرن جو وقت گذري چڪو آهي. ضرورت آهي ته اسان پنهنجو پاڻ کي ايڪويهين صدي جي هن تيز رفتار دنيا سان گڏجي هلڻ لاءِ تيار ڪيون نه ته ترقي جي هن سفر ۾ ڪنهن ڪنڊ پاسي ۾ رهجي وينداسين. اها ترقي ڪو الا دين جي چراخ هٿ ڪرڻ سان حاصل ڪونه ٿيندي بلڪه انهي لاءِ ضروري آهي اسان تعليم يافته هجون، اسان جو معاشرو وڌ کان وڌ پڙهيل لکيل هجي. تنهنڪري اسان جي حڪومت کي جڳائي ٿو ته غير ترقياتي ۽ فضول خرچن کي گهٽائي تعليم جهڙي شعبي تي وڌ کان وڌ ڌيان ڏيئي ۽ وڌ کان وڌ بجٽ تعليم جي مد ۾ رکي. موجوده تعليمي پاليسي ۽ نصاب تي نظر ثاني ڪري سنڌي سبجيڪٽ پرائمري کان ئي لازمي قرار ڏيئي جديد وقت ۽ حالتن مطابق ڪمپيوٽر سائنس ۽ انگريزي تعليم کي نصاب ۾ شامل ڪيو وڃي. اسان جي استادن، مائٽن ۽ شاگردن تي پڻ اهو فرض ٿو عائد ٿئي ته هُو بغير ڪنهن تي الزام بازي ۽ عيب رکڻ جي دل سان پنهنجون پنهنجون ذميواريون ادا ڪن ته جيئن سندس تعليم ۽ ترقي ملڪ ۽ قوم لاءِ ڪارائتي ثابت ٿي سگهي.