مهاڳ
۽ جڏهن نر ۽ ناري ٿيا ته پوءِ ڌرتيءَ جي اصل ڪهاڻي شروع ٿئي ٿي. هڪ سماج ٺهي ٿو، ان سماج جا قدر ٺهن ٿا، ثواب گناهه، پاپ، پڃ، ڏوهه ۽ پوءِ انسانن جي زندگيءَ سان حادثا کيڏڻ شروع ڪن ٿا.
ڪهاڻيءَ جي شروعات واتون ويڻي ٿئي ٿي، اڳتي هلي صدين پڄاڻا احرامن کان تاج محل ۽ موهن جي دڙي جي کوهن تي پيار ڪهاڻين جنم ورتو.
ڪهاڻي آهي ڇا؟ ان جي وصف تي بحث نه ڪجي ته بهتر آ. پر ڪهاڻي اها نازڪ ناري آهي جيڪا هر لمحي، هر جُڳ، هر ماحول ۽ هر هنڌ تي پنهنجي ويس وڳن، پنهنجي ادائن ۽ پنهنجي ئي حسن سان اچي ٿي. کنوڻ جيان جهٽڪي ۾ هوش اڏائي وڃي ٿي.
اهو به بحث نه ڪجي ته بهتر، ته ”ڪهاڻيڪارا“ يا ”ڪهاڻيڪار“..... بس ليکڪ آهي، جيڪو ڪهاڻيءَ کي سرجي ٿو. فرزانه شاهين..... اسان ان کي ڪهاڻي ڪلا ۾ هڪ ڪهاڻيڪار طور ئي ڏسنداسين. اهو ڪريڊٽ پاڻ ئي کڻي ٿي. هو ايتري بولڊ آهي جو پاڻ لاءِ ”عورت ڪارڊ“ استعمال نه ٿي ڪري.
پر جي اسان ان جي ڪهاڻين جو ڇيد ڪنداسين ته اسان کي هر ڪهاڻيءَ جي ٽيڪنيڪ جدا ملندي ۽ ان ۾ خوبصورت جملا، خوبصورت تشبيهون، نفيس ۽ نازڪ خيال / رويا ور ور ڏئي ملندا. هن جي ڪهاڻي ”پردي پويان“ تي ڳالهائجي ته سنڌي ادب ۾ ان ڪهاڻيءَ کي هڪ بهترين ڪهاڻيءَ طور شامل ڪري سگهجي ٿو. پر ائين چئي سگهجي ٿو ته اها ڪهاڻي سنڌي ڪهاڻي ڪلا کيتر ۾ هڪ سگهارو وجود رکي ٿي.
ڪهاڻي ڪجھه هن طرح آهي ته، هڪ خاندان جيڪو ڇوڪرين جي شادي ئي نه ڪرائيندو آهي، ان خاندان جي عورتن جي نفسيات تي بحث آهي. پر پوءِ ان خاندان مان هڪ ڇوڪريءَ جي شادي ٿئي ٿي. جڏهن هوءَ شادي ڪري مڙس جي حويلي ۾ پهچي ٿي ته اتي صرف ان کي مڙس جو انتظار ئي ڪرڻو پئجي وڃي ٿو مڙس جيڪو هن وٽ اچي ئي نه ٿو ان وقت هوءَ جنهن اذيت مان گذري حويلي جي هڪ نوڪرياڻي کان پڇي ٿي:
”تنهنجو سائين سڄو ڏينهن ڪٿي هوندو آهي؟ تون ته هن حويليءَ جي پراڻي ٻانهي آهين. توکي ته ضرور خبر هوندي.“
”سائين ٻاهر اوطاق تي دوستن سان هوندو آهي ۽ اتي روز محفل لڳندي آهي.“
”تنهنجي سائينءَ جو ان محفل مان جيء نه ٿو ڀرجي.“
”سانئڻ! مونکي ڪهڙي خبر؟!“
هوءَ جڏهن خبر ڪرڻ جي لاءِ اوطاق ۾ در جي سوراخ مان ڏسي ٿي ته وائڙي ٿي وڃي ٿي....... هن جو ذهن ڦيراٽيون کائڻ لڳو. ساڳيو منظر ان جي اکين آڏو چٽو ٿيندو ويو. هڪڙو چهرو ته هن جي مڙس جو هو ۽ ٻيو چهرو......؟ هوءَ وڌيڪ ڪجھه به ڏسي نه سگهي هن کان رڙ نڪري وئي ۽ هوءَ اتي ئي اوطاق جي دروازي تي ڦهڪو ڏئي ڪري پئي. ڇو ته پڙدي پويان ڏٺل منظر هن جي خوابن جي بدترين تعبير هئي......
اهڙي طرح ڪهاڻي ”پٿر“ هن سماج جي اهڙي ئي ڍانچي تي لکيل آهي، جيڪو چاليهن سالن کان ساڳيو آهي، پر بدليو نه آهي، سماج جيڪو ڪنهن به پڙهيل لکيل نوجوان جي صلاحيتن تي اعتبار/اعتماد نه ٿو ڪري پر وقت جي حڪمرانن پاران، هو جڏهن ڪٿي نوڪري لاءِ انٽرويو ڏين ٿا، ته سوال ڪجھه هن طرح سان پڇيا وڃن ٿا:
پهريون سوال: پارٽي ورڪر هجڻ جو ڪو سرٽيفڪيٽ؟
ٻيو سوال: جيلن ۾ سزا ڪاٽي اٿو؟
ٽيون سوال: ڪوڙا کاڌا اٿو يا ٻي ڪا قرباني؟
۽ جواب ۾ ”نه“
۽ نوڪريءَ ۾ به ”نه“ جو ئي هڪ وڏو پٿر بڻجي نوجوان کي ڪيرائي وجهن ٿا.
فرزانه شاهين جون ڪهاڻيون پڙهڻ سان ڪٿي به هوءَ عورت هوندي به پاڻ کي So called feminist نه ٿي ظاهر ڪري پر سماج ۾ هر برائي، هر بڇڙائيءَ جو ذميوار سماج ۾ پيدا ٿيندڙ غلط روايتون غلط رسمون ۽ غلط قدر آهن ان جو جوبدار نه ڪو مرد آهي نه عورت بلڪِ هن حقيقت نگاري جي فريم ۾ هُن جوابدار فرد کي ئي ڪيو آ نه ڪنهن جنس کي، پر خود پاڻ سماج ۾ ٿيندڙ غلط قدرن خلاف وڙهي ٿي، غلط ريتن رسمن ۽ غليظ ريتن خلاف علم کڻي اڳتي هلي ٿي.
فرزانه شاهين جي هن ڪتاب ۾ ڪافي ڪهاڻين ۾ جيڪي ڪهاڻيون يونيورسٽي جي پس منظر ۾ لکيل آهن جنهن ۾ هيرو ئي هڪ ليڊر آهي پر ليڊر هوندي به هُن ۾ فيصلي ڪرڻ جي صلاحيت نه آهي هو سماج آڏو هارايل ئي رهي ٿو. پر هيروئن به ساڳي ئي ليڊر سان صرف احتجاج ئي ڪندي رهجي وڃي ٿي.
ائين ته فرزانه شاهين جون ڪهاڻيون ”يادن جا عذاب“، ”تنها تنها جيون“، ”پيڙا ۽ پڇتاءُ“ ڪافي بهترين ڪهاڻيون آهن پر ”وڇوڙي جو آخري پل“ هڪ متاثر ڪندڙ ڪهاڻي آهي. جيڪا انتهائي خوبصورت نموني سان يونيورسٽيءَ جي شاعراڻي ماحول ۾ لکيل هڪ بهترين ڪهاڻي آهي جنهن ۾ پيار ڪندڙ جون سوچن/خواهش جو منطقي نتيجو شادي هوندو آهي پر وڇوڙي جي آخر پل ۾ ائين ئي آهي ته ڪهاڻيءَ جو هيرو صرف ان ڪري پنهنجي محبوبا جي زندگيءَ کي اڌورو ڪري ٿو، جو هُن کي برين ٽيومر آهي ان ڪري هو پاڻ کي اڪيلو ڪري ٿو ڇڏي. ڏسجي ته فرزانه شاهين جا ڪردار زندگيءَ جي ان عمر جا آهن جيڪي نه صرف خوبصورت خواب ڏسن ٿا بلڪ انهن سپنن کي ساڀيان ڏيڻ لاءِ جدوجهد به ڪن ٿا.
پر فرزانه شاهين جي ڪيترين ئي ڪهاڻين جو ٽريجڪ پاسو اهو آهي ته پيار ڪندڙ هڪ ٻئي کي حاصل ڪري نه ٿا سگهن ۽ ٻنهي طرفن جون ڪيفيتون ڪجھه پشتو ٽپي جهڙيون ٿيون لڳن.
”جڏهن ڪنهن جي دل عشق ۾ ٽٽي وڃي ته سون جو ٽاڪو به ان کي جوڙي نه سگهندو.“
[b]اخلاق انصاري
[/b]لاڙڪاڻو