درست حڪمراني
اڳ زمانو چڱو هيو. گئليلو کي ڌرتيءَ کي گول سمجهڻ ۽ سج جي چوڌاري ڦرڻ واري نظرئي تي ڪفر جي فتويٰ ڏيئي ٽڪٽڪيءَ تي ٿي چاڙهيئون. پر ان کان اڳ جو کيس ٽڪٽڪيءَ تي چاڙهين کيس هڪ موقعو ڏنن ته اڃان به چئو ته غلط آهيان. ويچارو سمجهي ويو. اعلان ڪيائين ته آءٌ غلط آهيان. ڌرتيءَ جنهن تي هيڏا سارا ديوتا ويٺا آهن ڪيئن ٿي ڦري سگهي. ڪو لاٽون ٿوروئي آهي. سو معاف ڪيائونس. هيٺ لهندو پاڻ منهن وڦلندو ويو ته ”۽ پوءِ به ڦري ٿي.“ (يعني جي آءٌ انڪار ڪيان تڏهن به ڌرتي ڦري ٿي.) پر سندس وِڦل ان وقت ڪنهن ڪانه ٻڌي. اڄ ڪتابن ۾ ضرور لکيل آهي. پر الاجي هن ويچاري ائين چيو به يا نه. پر هاڻ.... هاڻ ته اهو توبنهه وارو موقعو به ڪير ڪونه ڏيندو آهي. بقول منير نيازي ته: ويلي لنگهه گئي توبه والي (توبهن جو وقت گذري چڪو آهي). هاڻ ته شينهن شير خدا جو خصلت مٽائي چڪو آهي. مڙيئي ٻڪري کائڻي. چي، تون نه ته تنهنجو پيءُ هوندو. هڻ چنبو. سائين منهنجا! سوچيو ته گهڻو ڪجهه هئم ته درست ۽ چڱي حڪمراني تي گهڻو ڪجهه لکبو. تازو ئي پڙهيو هئم. ته ڪيئن انگلستان جي راڻيءَ جي پگهار ٿي بند ٿي، جو پوين ڏهن سالن ۾ کيس جا پگهار يا الائونس ملڻو هيو تنهن جي هر سال واڌ جو حساب افراط زر جي شرح 4 يا 5 سان ٿيل هيو. جڏهن ته انگلستان ۾ افراط زر کي اڍائي سيڪڙو تائين قابو ۾ رکيو ويو آهي ۽ ائين ڪرڻ وارو وهڪ ڪامورو هيو. پر سوچيم ته هتي اها ڳالهه ڪرڻ ئي پوليس مقابلي کي دعوت ڏيڻ آهي. ماٺ ڀلي. هڪ ٻي ڳالهه به آهي. بنهه بزدلي ۽ ڇسائي واري پر اعتراف ڪرڻ ۾ شرم محسوس ڪونه ڪندس. جڏهين نيڪ ۽ چڱي حڪمراني جو ذڪر اچي ٿو ته ضرور ماضيء ۽ حال جي حڪومتن جي ڪردار کي به بحث هيٺ آڻبو. ماضيءَ جي حڪومتن خاص ڪري اُهي جي پاڻ ته مري کپي ويا، پر وارث به ڪونه ڇڏي ويا تن کي ملعون و معتوب ڪرڻ ته آسان آهي. پر حال ۽ ماضي قريب جي ويجهو وڃڻ به باهه سان راند ڪرڻ آهي. هٿ ساڙڻ مان ڪهڙو فائدو. هونئن به هڪڙو دوست چوندو آهي ته ٽيپو سلطان چريو هيو ۽ سندس مقولو ته ”شينهن جي هڪ ڏينهن جي زندگي گدڙ جي هزار سال زندگي کان بهتر آهي.“ بلڪل غلط آهي. اڙي ميان! هن کي خبر ئي ڪونه هئي ته گدڙ پنهنجي هزار ساله زندگيءَ ۾ ڪيترائي ڀيرا شينهن ٿيندو آهي. هي جهنگ ۾ جو هيڏا سارا جانور آهن. ڪيترن تي گدڙ به ته شينهن ٿيندو هوندو. سو بابا سائين! هي گدڙن جو دور آهي. گدڙ جو پاڻ کان ڪمتر ۽ ڪمزور تي الاجي ڪيترا ڀيرا شينهن ٿيندو آهي. ”سڀ اڇا“ ”سب ٺيڪ هي“ ”ساڊا شير هيءَ باقي سڀ هيرا ڦير هئي.“ ”پان جو ڪُرو ڀا“..... ڊهي ته ڊهي نه ته وڃي ڌوڙ پائي.
(جولاءِ، 1999ع)