مشترڪه مفاد جي ڪائونسل
سنڌي اخبارن ۾ مستقل لکندڙن جو پينل وارو ڪلچرصرف سراج ميمڻ صاحب ئي هلال پاڪستان ۾ رائج ڪيو هيو. سراج ميمڻ صاحب جي نگرانيءَ ۾ هلال پاڪستان جي پڙهندڙن کي بهترين ڪالم، شاعري، نثر، مضمون، تجزيه غرض ته هر طرح جون نت نيون نڪور لکڻيون پڙهڻ لاءِ ملنديون هيون. سراج صاحب اخبار نويسي ۾ بهترين تجربا ڪيا ۽ جدت پيدا ڪيائين. هڪڙو وقت اهڙو هيو جو هلال پاڪستان سڀ کان وڌيڪ پڙهجندڙ اخبار هئي. اسان جا ڪي دوست اُن جو سبب پيپلز پارٽي ۽ شهيد ذوالفقار علي ڀٽي جي ڪراماتي مقبوليت کي ڏسين ٿا.پر يقين ڄاڻو ته مون سميت ڪيئي اخباربين اهڙا هئا جي صرف ۽ صرف نئين نڪور ادب، سهڻي ۽ صاف سٿري ٻولي جي چَسڪي ۾ هلال پاڪستان پڙهندا هيا. امداد، رُڪ سنڌي، امر سارنگ جي موجودگي ۾ اسان سوڀ کان اها به اميد رکون ٿا.
سانا (SANA) جي گڏجاڻي ۽ سنڌ جي دانشورن جي ڳالهه اڌ ۾ ڇڏيسين. ارادو هيو ته جي سلسلو وقت سر جاري رهي ها ته انهيءَ حوالي سان سيبا ٽوپا پيا ڏجن ها. ماضيءَ ۽ حال کي ڳنڍ ڏيڻ جي ڪوشش ڪيان ها. پر وقت جو ڦيٿو ڏاڍو تيز رفتاري سان هلي ٿو. هن پَلَ جو اهم آهي اڳئين پَلَ ۾ اُهو پوئتي ڌڪجي وڃي ٿو. سانا جي گڏجاڻي هڪ اهم ڪردار ادا ڪيو. هاڻ ڏسڻو اهو آهي ته تنظيمي جاکوڙ ۽ مستقل مزاجيءَ جا ڪهڙا ۽ ڪيترا مرحلا طئي ٿي ڪري.
هن وقت سڄو ملڪ وڏي دلچسپي سان صدر پاڪستان جي ٻن اهم اعلانن تي بحث ڪري رهيو آهي. پوين ڪيترن مهينن کان هر ماڻهو جي وات تي ذڪر هيو ته ”سائين، وڏن صاحبن هڪ ئي وقت تي وزيرستان، وانا، بلوچستان ۽ وري ڪالاباغ جهڙن مسئلن کي ڇو کنيو آهي.“ جيترا وات اوتريون ڳالهيون. صدارتي نظام.... بينظير ڀٽو ۽ نواز شريف جي واپسي.... بلوچستان جي وسائل ۽ گرم پاڻين تي آمريڪي حڪومت جي نظر.... فوج ۾ اندروني اختلاف .... الاجي ڪيتريون ڳالهيون، انديشا ۽ انومان هر محفل ۾ زير بحث ايندا رهيا. خاص ڪري ڪالا باغ ڊيم ته سنڌ ۾ هڪ طرح باهه ٻاري ڇڏي. ٽيڪنيڪل ڪميٽي جي رپورٽ، آبپاشي جي ماهرن جي راءِ سڀ هڪ پاسي پر ڪنهن نه ڪنهن سرڪاري اداري يا وزير جي طرفان ڪا اهڙي بي بنياد ڳالهه چئي ويندي هئي جا باهه تي تيل جو ڪم ڪندي رهي. نيٺ صدر جنرل پرويز مشرف اهو اعلان ڪيو ته 2016ع تائين پنجن ڊيمن تي ڪم ٿيندو پر پهرين ڀاشا ۽ منڊا ڊيم ٺهندا. نه صرف اهو پر وفاقي ڪابينا جي 17 جنوري 2006ع جي اجلاس ۾ اهو پڻ فيصلو ٿيو ته ڪالا باغ ڊيم تي تيسين ڪم ڪونه ٿيندو جيسين سنڌ ۽ ٻين ننڍن صوبن جي خدشات کي دور نٿو ڪيو وڃي. وفاقي ڪابينا قريب هڪ مهينو اڳي اهو به فيصلو ڪيو هيو ته پاڻي جي ورهاست، ان مان اُسرندڙ يا اڀرندڙ مسئلا توڙي ڊيم يا بند يا وري ڪا نئين ڪينال ڪڍڻ ڇو ته آئين پاڪستان جي شق نمبر 154، 153 ۽ 155 مطابق صرف ۽ صرف مشترڪه مفادن جي ڪونسل ڪري سگهي ٿي، انهي ڪري ڊيم ٺاهڻ جو فيصلو ڪونسل ڪندي. ۽ اهڙي ريت وفاقي ڪابينه گڏيل مفادن جي ڪونسل جي جوڙجڪ جو فيصلو ڪيو. هاڻي اهو فيصلو ته ٿيو وفاقي ڪابينه جو پر آئين جي شق 153 موجب گڏيل مفادن جي ڪونسل جي جوڙجڪ صدر پاڪستان جو اختيار آهي. ڪونسل جا ميمبر صوبن جا وزيراعليٰ ۽ انهيءَ تعداد ۾ وفاق طرفان مقرر ڪيل ميمبر هوندا. ڪونسل پنهنجي دائره اختيار ۾ ايندڙ معاملن تي جيڪڏهن متفق نه ٿي ته ڪوبه صوبو اهڙو مسئلو پارليامينٽ جي گڏيل اجلاس ۾ غور ڪرڻ لاءِ موڪلي سگهي ٿو.
هي ٽيئي ته ٿيون خوش آئيند ڳالهيون. صدر پاڪستان طرفان ڪالاباغ ڊيم جي حمايت ۾ راءِ عامه هموار ڪرڻ جي سعي ڪرڻ کان پوءِ به ننڍن صوبن ۽ خصوصن سنڌ جي ترجيحات کي زير نظر رکندي ڀاشا ڊيم جو اعلان ڪرڻ ۽ وفاقي ڪابينه جا ٻئي مٿيان فيصلا. پر سنڌ جو ماڻهو هڪ طرف جتي صدر پاڪستان جي فيصلي جي ساراهه ڪري ٿو اُتي هو انهيءَ ڳالهه تي به پريشان آهي ته وفاقي ڪابينه جي واضح فيصلي کانپوءِ به اڃان سوڌو گڏيل مفادن جي ڪونسل جي جوڙجڪ سامهون ڪونه آئي آهي نه ئي ڪالاباغ جي باري ٿيل وفاقي ڪابينه جي فيصلي ته جيسين سنڌ جا تحفظات هوندا تيسين ڪالاباغ تي ڪم ڪونه ٿيندو جي ڪا صدارتي اعلان ۾ وضاحت آهي. سنڌ صوبي ته سدائين گڏيل مفادن جي ڪونسل جي جوڙجڪ ڪرڻ جو مطالبو ڪيو آهي. سوال آهي ته ڇا انهن سڀن اعلانن کانپوءِ به آئين جي مطابق ڊيمن جو مسئلو ڪونسل ۾ ويندو يا نه؟ جي نه، ته ڇا اهو فيصلو آئين پاڪستان جي تقاضائن تي پورو لهي ٿو؟
هن ڏس ۾ اهو ذڪر ڪرڻ به برمحل آهي ته گريٽر ٿل ڪئنال جي رٿا جنهن تي نه صرف سنڌصوبي کي اعتراض هيو پر حڪومت سنڌ مطالبو به ڪيو هيو ته گڏيل مفادن جي ڪونسل جي منظوري کانسواءِ ٿل ڪئنال نه ٺهڻ کپي. انهي ٿل ڪئنال تي نه صرف ڪم جاري آهي پر 2005-2006ع جي خصوصي ترقياتي پروگرام ۾ رقم به رکيل آهي. ڇا اها رٿا آئين جي شق نمبر 154 سان ٺهي ٿي يا ان جي خلاف ورزي ۾ آهي. ڇا واپڊا ۽ پاڻي ۽ بجلي جي وزارت آئين جي ڀڃڪڙي نه ڪري رهيا آهن؟ انهيءَڏس ۾ وفاقي حڪومت طرفان جيڪي خوش آئيند قدم کنيا ويا آهن تن کي وفاقي جي بهتري ۽ سلامتي لاءِ راءِ عامه جي خواهش پٽاندڙ عمل پذير ڪرڻ جي سخت ضرورت آهي.جتي پاڻي جي ذخيرن جي ضرورت آهي اتي اها به اشد ضرورت آهي ته وڏي صوبي ۽ ڳانڍاپيل مستقل مفادن جي هڪ هٽي کي ٻنجو ڏنو وڃي جيئن صوبن ۽ وفاق ۾ هم آهنگي ۽ رابطو مضبوط ۽ بهتر ٿئي.
صدر پاڪستان جو ٻيو اهم اعلان قومي مالياتي ايوارڊ جي هڪ اهم جُزي سان تعلق ٿو رکي. وفاق ۾ گڏ ٿيندڙ وچ ونڊجيندڙ پول يا فيڊرل ڊويزنل پول جي ورهاست ۾ جتي هڪ طرف صوبن کي ورهائيجندڙ حصي يعني 42 سيڪڙو کي وڌايو ويو آهي ۽ سب وينشن يا پٺتي پيل هئڻ ڪري گرانٽ کي وڌايو ويو آهي اتي بنيادي مسئلو اتي ئي رهجي ويو آهي. اصل مسئلو آهي ته وفاق جيڪي محصولات صوبن مان اڳاڙي ڪري ٿو ۽ پوءِ صوبن کي ورهائي ڏيئي ٿو تنهن جي ورهاست جي بنياد ته وري به آبادي ئي وڃي بيٺي. جيسين ان سلسلي ۾ ڪو ٻيو اعلان ڪونه ٿو ٿئي، ڇا ونڊ ورڇ صرف آبادي جي بنياد تي هجي. يا جتان گهڻي اوڳڙ ٿي ٿئي ۽ جتي وڌيڪ ضرورت آهي بوجه غربت يا پوئتي رهڻ ڪري. لڳي ٿو ته وري به وڏي صوبي ٻئي اکيون صرف پنهنجي لاءِ ئي گهريون آهن. سنڌ جي سجاڳ حلقن ۾ ٻنهي ڳالهين جو چوٻول زور شور سان چالو آهي.
(جنوري، 2006ع)